Sagot ng Espanya sa Hibik ng Pilipinas

Talaga nga manding ikaw ang hantungan

Puso ko'y nahambal ng aking marinig

ng sa ibang nasyong sinimpang puhunan;

bunso, ang taghoy mo't mapighating hibik,

ikaw nga't di iba dapat makinabang

wala ka, anak kong, sariling hinagpis

nang yaman sa iyo'y gawad ng Maykapal.

na hindi karamay ang in among ibig.

Sa gayo'y kailangan mata mo'y mamulat
Wala kang dalita, walang sa kahirapan

isip ay gisingi't nang makatalastas

na tinitiis kang di ko dinaramdam:

ng sukat asaliing ipagkakapalad

ang buhay mo'y bunga niring pagmamahal,

sa buhay na ito't nang di ka maghirap.

ang kadustaan mo'y aking kadustaan.

Akong iyong ina'y taga-tupad bilang
Pagsilang mo, bunso, sa sangmaliwanag

ng mga tadhana ng Poong Maykapal,

nang panahong ako'y di pa nagsasalat

ipinaiwi ka't ang hangad ko lamang

walang inadhika ang in among liyag

musmos na isip mo'y sakiting aralan.

kundi puspusin ka ng ginhawa't galak.

Ituro sa iyo ang utang na loob
Sa awa ng langit ikaw ay sagana

sa nagkakandiling maawaing Diyos;

ng sukat iyamang malalagong lupa,

matuto ka namang sumamba't umirog,

lahat ng pananim wala mang alaga

puso mo sa kanya'y huwag makalimot.

sa kaparangan mo'y tumutubong kusa.

At para mo na ngang pasalamat bilang,
Ang tabako't kape, palay, tina't bulak

makapagtanggol ka sa kapanahunan

abaka at tubo'y kailangang lahat,

ng aring tinamo't maapamahalaan

sa mga lupa mo'y tantong naggugubat

tapat na paggamit ng santong katwiran.

itong sa sangmundo'y hirap mahagilap.

Ang tagapagturo'y pinakapili ko,
Sarisaring kalap na sakdal ng tibay

hinirang sa lalong mabait na tao;

sakdal ng la-laki sa dikit ay sakdal;

ako'y nabighani't umaasang totoo

hindi makikita sa sangdaigdigan,

sa may sinumpaang mahigpit na boto.

ngunit sa budok mo'y nangagkalat lamang.

Ang lahat ng prayle ay may sinumpaan
Ang asupre't tingga, ang tanso at bakal

sa harap ng Diyos, na anaki'y tunay,

ang ginto at pilak ay nangahuhukay

na ito raw mundo'y kusang tatalikdan,

sa mga lupa mo't sa dagatan nama'y

kusang tumatangi sa lahat ng yaman.

sarisaring perlas ang matatagpuan.

Saan di nga baga, bunsong ginigiliw;
Tantong naliligid ang mga lupa mo

prayle ang siyang aking hihirangin

ng dagat ng China't dagat Pacifico

na tagapag-iwi blang taga-tingin

balang mangangalakal sa buong sangmundo

sa iyo't nang di ka baga pagliluhin.

pawang naakit dumalaw sa iyo.

Mahigit na ngayon tatlong daan taon

ang harap ng Diyos, hindi sasapitin.

na iniiwi kang prayle ang may kandong;

katiwala akong sa gayong panahon

Sa paniniwala ng mga anak mo,

ang isip mo't yaman nama'y yumayabong.

maraming naghirap, at nasa kombento

ang kanilang yama't sila'y ingkilino

Katiwala akong nagpapanuto ka

na namumuwisan sa paring natuto.

sa landas ng iyong sukat iginhawa;

katiwala akong dangal mo't ligaya

Ang lupang nilawag at pinaghirapan

ngayo'y tinatanghal na walang balisa.

ng magulang nila't mga kanunuan

ngayo'y asyenda na't nahulog sa kamay

Tatlong sacerdote ang ipinabitay,

ng hindi nagpagod at di namuhunan.

bukod sa maraming pinahihirapan,

at dili umano'y nakapipigil daw

Ang laki at higpit sa pana-panahon

ng iyong ligaya, bunsong minamahal.

ng pagpapabuwis ay sulung ng sulong,

makasingil lamang ay di nililingon

Hindi ko inino't ang buo kong asa

hirap ng magsaka;t pawis na ginugol.

ay pagmamasakit ang ginawa nila,

sa pagkabuhay mo't hindi ko napunang

Salapi at pagod ng nagsisibuwis

magdarayang udyok ng masamang pita.

ay walang katumbas kung di ang maghapis,

Sa abang-aba ko't laking kamalian!

tanghaling sagana ang hindi nagpawis,

laking pagkasawi! laking kadustahan!

maibaon sa utang at tumangis-tangis.

ng ipagpabaya sa kapahamakan,
ang dapat mahaling usbong niring buhay.

Ang lahat ng ito'y ninanais sana

Ngayon ko nga lamang, bunso, natalastas

ng malagyang lunas ng sinta mong ina,

na ang nangaaba at kinulang palad

ngunit paanhin ko, ngayo'y matanda na,

ay pawing mabait, pawing nagsisikap

hapo na sa hirap ako't walang kaya.

dangal ta't katwira'y igalang ng lahat.

Ang mga balitang Legazpi't Salcedo
Prayle'y napoot sa magandang nais

at iba't iba pang inaasahan ko

ng sa ati'y tapat kung magmalasakit

sa pagkakalinga ng tapat sa iyo,

ngayon ko natanto, ngayon ko nabatid

ngayon ay wala na't inulila tayo.

ang kandili niya'y bagkus panggagahis,

Sa nangangatirang ngao'y nabubuhay
Sa kayamanan mo'y sila ang sumamsam

oo't may mabait, bayani at paham;

ngalan pa ng Diyos ang sinasangkalan

ngunit sia-sila'y nangag-iiringan

at dinadaya kang di mo raw kakamtam

di magkasundo sa anumang pakay.

ang langit kung hindi sila ang bayaran.

Sa ibig ng isa'y hahadlang ang iba,
Di ka raw titingnan ngMahal na Birhen

sa balang kuruin ay di magkaisa

kung di ka bumili ng sintas at kalmen;

walang mangyayari tungol may halaga

pag hindi mainam ang pagpapalibing

sa gayo'y paanong aasahan sila!

Hinlog, kamag-anak ay dapat limutin

Kaya kailangan bunsong iniirog,

sa oras na iyon, siyang sasabihin,

matutong magtiis iayon ang loob,

kalulwa't yaman dapat na ihain

sa madlang dalita, kung ayaw kumilos

sa prayle't ng huwag impyerno'y sapitin.

ang mga anak mo sa pagkakatulog.

Ang lahat ng ito'y nadaragdagan pa
Mga taga-rine, Pransuay, Alemanya

ng bala-balaking panilo ng kuarta

at iba pang nasyon ditto sa Europa

kalmen, sintas, kordon, palibing, pamisa,

ay nangaghirap din sa prayle ng una

ay pawing pandukot sa maraming bulsa.

pawang nangday, pawa ring ginaga.

Sa gayon nang gayo'y lumaki nga naman
Kanilang nasayod lahat ng hinagpis

ang ari ng prayle't naghirap ang bayan;

sa paniniwala't maling pananalig,

mahalinhang bigla ng kapalaluan

sa prayleng nagpanggap ng taong malinis

ang binalatkayong kababaang asal.

na nagpakadukaha't nag-anyong mabait.

Diyan na naninghal, diyan na nang-api
Bayan, palibhsang marunong mahabag,

buong kataksilan ang pangyayari,

ay nahambal ngani sa nakitang hirap,

ang bawa't pinuno sa prayle ang kampi

ang prayle'y kinandong, pinuspos ng lingap,

baya'y namighati sa pagkaduhagi.

ang mga kumbento'y sumaganang lahat.

Ganda ng babae, ang dunong ang yaman
Prayle'y hindi naman nagpapahalata

ay nagiging sanhi ng kapahamakan,

daddaga't dagdagan pag-aanyong aba,

walang sumaklolong may kapangyarihan

hindi napapansin lihim nilang banta

sa kualita't nayuko baras ng katwiran.

na ang namamaya'y kanilang mapiga.

Sapagkat ang prayle'y hindi kaparis

Ang balang magsabi, ang balang mag-isip

nitong mga Paring itim kung manumit,

ng magpaaninaw ng santong matuwid,

ang prayle ay anak sa bundok at yungib

walang nararating kungdi ang maamis

ng mga magulang na napakagipit.

luha'y patuluin hanggang sa mainis.

Anak sa dalagita'y buong pagsasalat

Sapagka't ang balang mapaghinalaan

walang nalalamang gawaing paghahanap

na sa hangad nila'y di maaasahan

kaya kailangang tuyuin ang lahat

ay ipapahuli at pararatangan

upang manariwa ang sariling balat.

ng salang dakila't madlang kataksilan.

Pag may mamatay na tila mayaman

At sa bilanggua'y agad kukulungin

prayle ang aagap magpapakumpisal,

sa gutom at uhaw ay papipitiin,

at inuukilkil na ang pamanahan

ang lamig ng lupa'y siyang babanigin

ng aring inumpok ay kumbento lamang.

ng sa kanyang baya'y natutuong gumiliw.

Hindi tutulutang magtamong liwanag

sa araw at gabi ay kahabag-habag

Ang nangaulila'y magpapatiwakal;

kung hapong-hapo na sa gayong paghirap

Niloob ng langit, nanangagsangguinian

ay paaamining siya nga'y nagsukab.

at nangagkaisang sila'y magdamayan.

Diyata nga kaya, ang winika nila,
at wala nang lunas sa ganitong dusa?

May ipinapangaw ang dalawang paa

diyata nga baga't itong binabata

kamay at katawa'y gagapusin muna,

sa inaanak nati'y ipapamana pa?

saka tatapatan ang sakong ng baga

Huwag magkagayo't yayamang namalas,

hanggang di umamin sa paratang nila.

na sa daang ito'y nasubyang ang landas,

ay hawanin nating, sakitin ng lahat,

At kung masunod na ang kanilang nasa

ilayo ang madla sa pagkapahamak.

umamin sa sala ang lipos-dalita

tali nang kasunod, parusa'y ilalagda

Lalaki't, babae, matanda at bata,

sa martir ng prayle't mapapanganyaya.

ngayo'y manalangin, sa langit paawa,

ang santong matwid sa kusang dinusta

Ang parusa noo'y samsamin ang yaman

ay ibangon nati't Diyos ang bahala.

Saka unti-unting alisan ng buhay;

Idaraan muna sa isang simbahan

Kanilang nilusob ang mga kombento,

Ang kinulang-palad . . . at saka sisigan.

prayle'y inusig pinutlan ng ulo,

ang balang makitang prayleng nakatakbo

Sa gitna ng plasa ay may nakahanda

kung hindi barilin, kanilang binato.

na naglalalagablab na malaking siga,

diyan igagatong sa harap ng madla

Higanti ng baya'y kakila-kilabot

ang sa kanyang baya'y ibig kumalinga.

walang pagsiyahan ang kanilang poot,

Taghoy ng sinigan at madlang kaharap

ang mga kombento'y kanilang sinunog

luha ng magulang, hinlog, kamag-anak

inuring pugad ng masamang hayop.

pagtangis ng madla ay walang katapat

kundi ang sa prayleng tawa at halakhak.

Prayle'y nanglalaban, ngunit lalin kaya

sa galit ng bayan ang magiging kuta!

Yutang-yutang tao ang nanguuyam

ang payapang dagat, pasiyang nagbala

ng panahong yaon sa gayong paraan,

ay walang bayaning makasasansala

ang payapa't aliw noon ay pumanaw

nalipos ng luksa libo-libong bayan.

Yaong bayang supil, dating mahinahon,

dating mapagtiis, at mapagpasahol,

ang yaman nasamsam, buhay na nakitil

inunos ng dusa't malalaking alon

ay di babahagya't noo'y walng tigil,

ng paghihiganti noo'y luminggatong.

ang sipag ng pralye sa gawaing magtaksil.

magsabog ng dusa, gutom at hilahil.

Walang nakapigil, walang nakasangga,

palibhasa'y bayan ang magpaparusa
ang mga pinuno'y nawalan ng kaya,

Ano pa nga't noon ay kulang na lamang

umayon sa baya't nang di mapag-isa.

Kay Rizal na librong pamagat ay Noli . . .

Kaya nga bunso ko't magpahangga ngayon

huwag lilimuting ganito ang sabi:

ang Prayleng lumakad sa kanilang nayon,

kahit na bata ay nagsisipukol

"Panaho'y matamis sa tinubuan bayan

inu-using nilang parang asong ulol.

"at pawang panglugod ang balang matanaw,

"ang simoy sa bukid ay panghatid buhay,
"tapat ang pag-irog, subalit ang namatay."

Sa paraang ito, bunsong minamahal,

ang dating dinusta'y makatighaw-tighaw;

Alinsunod dito'y aling hirap kaya

ang prayle'y lumayas, iniwan ang bayan

ang sukat indahin sa pagka-kalinga,

at muling naghari ang kapayapaan.

sa sariling baya't upang matimawa,

Ngunit hindi naman ako nagpapayo

sa madlang pahirap at sumapayapa?

ang ganoong paraan baga'y asalin mo,

ako'y walang sukat na maisaklolo,

Ang lahat mong anak, ginhawa't dukha man,

kaya katitii, magtiis, bunso ko.

maging taga bukid, maging taga bayan,

lalaki't babae, pantas man at mangmang,

Walang natimawa sa pagka-duhagi,

santong matwid mo'y dapat ipatanghal.

na di namumuhunan ng pamamayani;
kung hindi mo kayang prayle'y iwaksi

Walang iba, bunso, na dapat hiliin

magtiis ka, irog, sa palad mong imbi.

sila ng sa iyo'y tapat na pagtingin:

ang pagpapabaya'y pananagutan din,

Ang mga anak mo'y nangagugupiling,

sa harap ng Diyos sila'y sisisihin.

sa dusting lagay mo'y di nahihilahil,

magdarayang hibo ng kaaway na lihim

Mapanglaw na sumpa ng Poong May-kapal,

siiyang diniringig, luha mo'y di pansin.

sa tamad na puso ay kalumbay-lumbay

"kayong nagpabaya sa sariling bayan,

Diyata ay sino ang dapat mag-adya

"anya'y dapat naming Aking pabayaan!"

sa iyo, bunso ko, kung hindi nga sila?

kung sa mga anak mo'y di makaaasa,

Ilayo ng langit sa ganitong sumpa

walang daan, irog, kundi ang magbata.

ang mga anak mo, bunsong minumutya:

sa iyo'y matuto ng pagkakalinga

Ang araw na sila'y magka-isang loob

matutong umampat ng iyong pagluha.

at mangagkagising sa pagkakatulog;
ang araw na iyan, ang araw ng Diyos

Ito na nga lamang ang maisasagot

baya'y maniningil . . . Sino ang sasagot?

ng salantang ina sa hibik mo, irog;

sasakyan mo'y gipo, huwag matutulog

Kailangan bunsong, sila'y mahirati

sa pagmamasakit sa bayang sarili:

ang mga anak mo't masigwa sa laot.