Sabâ Aşirân Makamı Seyri

İstanbul Belediyesi Konservatuvarı (Darül-Elhan) Türk Musikisi Talebe Cemiyeti

Ahmet Şefik Gürmeriç

Usûlü : Sofyan [ 1904 - 1967 ]
 

 
 






6


 


12

       


  
17
       



Sabâ Aşirân Makamı

a ) Durağı: Hüseyni Aşirân perdesidir. Sofyan Usûlü
b ) Seyri: İnici-çıkıcıdır. *) Dört zamanlıdır.
c ) Dizisi: Yerindeki Sabâ makamı dizisine Hüseyni Aşirân perdesindeki (yerinde) *) İki tane iki (2 +2 = 4) zamanın veya
Hüseyni Aşirân makamı dizisinin bir kısmının eklenmesinden meydana gelmiştir. iki Nîm Sofyân'ın birleşmesinden
d ) Güçlüsü: Giriş seyrinde hâkim olan Sabâ makamıdır. Bu yüzden Sabâ makamının meydana gelmiştir.
güçlüsü olan Çargâh perdesi, bu makamın da güçlüsüdür. Üzerinde Zirgüle’li Hicaz *) 4/8'lik ve 4/4'lük iki mertebesi
çeşnisi ile makamın yarım kararı yapılır. varsa da, 4/4'lük ikinci mertebe daha
e ) Asma Karar Perdeleri: Sabâ’daki gibi en önemli asma kararlar Segâh, Dügâh ve Rast çok kullanılmıştır.
perdelerinde yapılır. Dügâh perdesi hem Sabâ dizisinin karar perdesi, hem de Hüseyni *) Pışrevlerde, İlâhîlerde, şarkılarda,
Aşirân dizisinin güçlüsü olması dolayısıyle çok önem taşır. Üzerinde hem Sabâi hem de türkülerde, oyun havalarında, kısaca
Uşşak çeşnisi vardır. Makamı meydana getiren ikinci dizi, Hüseyni Aşirân dizisidir. özel usûl mecburiyeti olmayan hemen
Burada da Nevâ’da Rast’lı, Çargâh’da Çargâh’lı ve Pençgâh’lı, Segâh’da Segâh’lı ve her formada kullanılmıştır
Ferahnâk’lı veya Segâh üçlüsü ile, Rast’ta Rast’lı, Irak’ta Segâh’lı asma kararlar
yapılabilir. Ayrıca istenirse Yegâh perdesine Rast çeşnisiyle düşülebilir. Sofyan D a r b Usûlü
f ) Donanımı: Sabâ makamı gibi si için koma bemolü, re için bakiye bemolü donanıma 1 . Darb :
yazılır. Gerekli değişiklikler eser içinde gösterilir. ( Dü-Üm) / [ 2 Zamanlı ve Kuvvetli ]
g ) Perdelerin T.M.deki isimleri: Pestten tize doğru: Hüseyni Aşirân dizisi; Hüseyni 2 . Darb :
Aşirân, Irak, Rast, Dügâh, Segâh, Çargâh, Nevâ, Hicaz, Hüseyni veya Dik Hisar. Saba ( Te ) / [ 1 Zamanlı ve Yarı Kuvvetli ]
dizisi; Dügâh, Segâh, Çargâh, Hicaz, Dik Hisar, Acem, Gerdâniye, Şehnâz, Tiz Segâh ve 3 . Darb :
Tiz Çargâh’dır. ( Ke ) / [ 1 Zamanlı ve Zayıfr ]
h ) Yeden’i: Portenin altındaki re Yegâh perdesidir.
ı ) Genişlemesi: Sabâ Aşirân makamı oldukça geniş bir seyir alanına sâhip olduğundan,
ayrıca genişletilmemiştir.
Seyri:
Yerindeki Sabâ makamı dizisi ile güçlü Çargâh perdesi civârından seyre
başlanır. Sabâ makamı dizisinde karışık gezinildikten sonra, Çargâh
perdesinde yarım karar yapılır. Yine karışık gezinilerek ve asma kararlar da
gösterilerek, Dügâh perdesinde Sabâ makamı sona erdirilir. Daha sonra
yerinde Hüseyni Aşirân dizisinin kullanılan kısmına geçilir. Bu dizide de
karışık gezinilip, asma kararlar gösterildikten sonra, Hüseyni Aşirân
perdesinde Uşşak çeşnisiyle tam karar yapılır.
Kaynak : Türk Mûsikîsi Nazariyâtı ve Usûlleri-Kudüm Velveleleri / İsmail Hakkı ÖZKAN [1941- 2010]

/ İSMEK / Fındıkzade Müzik İhtisas Merkezi / Perihan Dönmez / Murselin Güney / 2018 / N.E.Ünal / http://lilypond.org/