Yegâh Makamı Seyri

İstanbul Belediyesi Konservatuvarı (Darül-Elhan) Türk Musikisi Talebe Cemiyeti

Ahmet Şefik Gürmeriç

Sofyan [ 1904 - 1967 ]

 
Usûlü :


4 


 





7
 



10




13
    


Yegâh Makamı
a ) Durağı: Yegâh perdesidir. Sofyan Usûlü
b ) Seyri: İnicidir.
c ) Dizisi: Yerinde Nevâ makamı (Uşşak dörtlüsü + Rast beşlisi) dizisine Yegâh perdesindeki Rast makamı (Rast
*) Dört zamanlıdır.
beşlisi + Rast veya Bûselik beşlisi) dizisinin eklenmesinden meydana gelmiştir. Yegâh makamı bâzen de yerinde *) İki tane iki (2 +2 = 4) zamanın veya
Nevâ makamına Yegâh’da Rast beşlisinin eklenmesi tarzında kullanılmıştır. Tam karar, Yegâh perdesinde iki Nîm Sofyân'ın birleşmesinden
genellikle Acem’li Rast dizisiyle, bâzen de aynı perdede sadece Rast beşlisiyle yapılmıştır.
meydana gelmiştir.
d ) Güçlüsü: Nevâ makamının güçlüsü olan Nevâ perdesi Yegâh makamının da birinci mertebe güçlüsüdür.
Makamın yarım kararı Rast çeşnisiyle bu perde üzerinde yapılır. Bu arada Nim Hicaz perdesi yeden olarak
*) 4/8'lik ve 4/4'lük iki mertebesi
kullanılır. İkinci mertebe güçlü, üzerinde üç ayrı çeşni bulunan Dügâh perdesidir. varsa da, 4/4'lük ikinci mertebe daha
e ) Asma Karar Perdeleri: (Nevâ makamının asma kararlarından başka) Nevâ perdesindeki yarım karardan çok kullanılmıştır.
sonra, Segâh perdesindeki Segâh ve Ferahnâk çeşnisi veya Segâh üçlüsü ile asma karar yapılır. Dügâh perdesi
*) Pışrevlerde, İlâhîlerde, şarkılarda,
çok önemli bir asma karar perdesidir. Çünkü Dügâh perdesi üzerinde Nevâ dizisinin pest tarafı, Yegâh
perdesindeki Rast dizisinin de üst tarafı yer alır. Yâni Dügâh perdesi üzerindeki dörtlü Yegâh makam türkülerde, oyun havalarında, kısaca
dizilerinin orta bölgesidir. Bu duruma göre Dügâh perdesi üzerinde üç ayrı çeşni dörtlü hâlinde yer alır: özel usûl mecburiyeti olmayan hemen
I ) Yerindeki Nevâ dizisinin pest tarafı olarak Dügâh’da (yerinde) Uşşak dörtlüsü, her formada kullanılmıştır
II ) Yegâh’da Rast dizisinin tiz tarafı olarak Dügâh’da Rast dörtlüsü,
III ) Yine Yegâh perdesindeki Acem’li Rast dizisinin tiz tarafı olarak Dügâh’da, yâni yerinde Bûselik dörtlüsü. Sofyan D a r b Usûlü
Bunlardan başka Nevâ dizisi kullanılırken Rast perdesinde Rast çeşnisiyle düşülüp asma karar yapılabilir.
Yegâh perdesindeki Rast dizisine geçilince, Rast perdesindeki asma karar Rast veya Pençgâh beşlisiyle olur. Rast
1 . Darb :
makamının üçüncü derece üzerinde asma karar yaptığını önceden görmüştük. Şimdi Yegâh perdesi üzerinde ( Dü-Üm) / [ 2 Zamanlı ve Kuvvetli ]
bulunan Rast dizisinin üçüncü derecesi olan Irak perdesinde de Ferahnâk beşlisi veya Segâh üçlüsü ile asma 2 . Darb :
karar yapılabilirse de, bunda fazla ısrar edilmez.Çünkü makam Ferahnâk makamına benzeyebilir. Bundan ( Te ) / [ 1 Zamanlı ve Yarı Kuvvetli ]
başka Hüseyni Aşirân perdesinde de Uşşak çeşnisiyle çok az olmak şartıyla asma karar yapılabilir.
f ) Donanımı: Nevâ makamı gibi, si için koma bemolü, fa için bakiye diyezi donanıma yazılır. Yegâh perdesindeki
3 . Darb :
Rast dizisine geçildiğinde gerekli değişiklikler eser içinde gösterilir. ( Ke ) / [ 1 Zamanlı ve Zayıfr ]
g ) Perdelerin T.M.deki isimleri: Pestten tize doğru: Yegâh’da Rast dizisi; Yegâh, Hüseyni Aşirân, Irak, Rast,
Dügâh, Bûselik, Nim Hicaz veya Çargâh, Nevâ. Yerinde Nevâ dizisi; Dügâh, Segâh,Çargâh, Nevâ, Hüseyni, Eviç,
Gerdâniye, Muhayyer’dir.
h ) Yeden’i: Portenin altındaki bakiye diyezli do Kaba Nim Hicaz perdesidir.
i ) Genişlemesi: Yegâh makamı ayrıca genişletilmemiştir. Çünkü zâten geniş bir seyir alanına sâhiptir. Gerekirse
Nevâ makamı gibi genişleyebilir.

Seyri:
Yerindeki Nevâ makamı ile Nevâ perdesi civârından seyre başlanır. Bu dizinin çeşnilerinde karışık
gezinildikten sonra Nevâ perdesinde Rast çeşnisiyle yarım karar yapılır. Bu arada gerekli yerlerde
gereken asma kararlar da gösterilerek dolaşılıp Dügâh perdesinde Uşşak çeşnisi ile Nevâ makamı
sona erdirilir. Sonra Yegâh perdesindeki Rast dizisine geçilir. Bu dizide de gerekli asma kararlar
gösterilerek gezinildikten sonra, Yegâh perdesinde Rast çeşnisiyle yedenli tam karar yapılır.

Kaynak : Türk Mûsikîsi Nazariyâtı ve Usûlleri-Kudüm Velveleleri / İsmail Hakkı ÖZKAN [1941- 2010]

/ İSMEK / Fındıkzade Müzik İhtisas Merkezi / Perihan Dönmez / Murselin Güney / 2018 / N.E.Ünal / http://lilypond.org/