Medine Kitapları 3

Lessons in Arabic Language, Book 3 – Shaykh Dr. V.
‘Abdur-Raheem, Islaamic University of Madeenah
Courtesy of Fatwa-Online.Com (eFatwa.Com), and by kind permission of Shaykh Dr. V. ‘Abdur-Raheem

Lessons in Arabic Language, Book 3 – Shaykh Dr. V. ‘Abdur-Raheem, Islaamic University of Madeenah

‫ الجزء الثالث‬- ‫دروس اللغة العربية‬
‫الدرس األول‬
Durus 3. Cilt
BİRİNCİ DERS
*3. Cildin ilk ünitesi i’rab ve bina üzerinedir. İrab ve bina Arapça’nın en temel
konularından biridir. Şu ana kadar işlediklerimizi toparlayıcı mahiyette kapsamlı
bir ders olduğundan, notlarını da anlaşılır ve kapsamlı tutmaya çalıştık:
İ’RAB: Arapça’ da bir kelimenin sonunun harekeyle, harfle yahut hazf ile
değiştirilmesine denir. İ’rab sayesindedir ki biz kelimenin cümledeki
fonksiyonunu, getirdiği manayı anlama imkânı buluruz.
BİNA: Bazı kelimeler de mebnîdir. Kelimelerin mebnî oluşuna binâ diyoruz,

mu’reb oluşuna (sonunun değişebiliyor olmasına) irab diyoruz.
Binâ (mebni) = Son Harekesi Değişmez
İrab (mu’reb) = Son Harekesi Değişir
İrab ve Binâ : İsimler
*İsimler ya mebnidir ya mu’rebdir.
*İsm-i işaretler mebnidir.
* “Mahal” ifadesini bir cümlenin analizinde bir kelimede görüyorsak o kelime

mebnidir. Çünkü kelimenin kendisinde merfû’luk mensupluk mecrûrluk durumu
yoktur. Kelimenin konumunda merfû’luk mensupluk mecrûrluk durumu vardır.
www.tekellum.net
İsimlerde Mu’reb ve Mebni
İsimlerin tamamı mu’rebdir. Şu gruplar hariç:
1. Zamirler (Fiilin Sonundaki Muttasıl Zamirler ve Munfasıl Zamirler):
Ref’ Zamirleri .‫ قَالوا‬،‫ت‬

ُ ‫ ذَ َهْب‬،َ‫ أَان‬،‫ أَنتُ ْم‬،‫ت‬
َ ْ‫ أَن‬،‫ ُه ْم‬،‫ُه َو‬ )‫الرفـع‬
َّ ‫مائر‬
ُ ‫ض‬ َ ِ‫(ه ِذه‬
َ
ُ‫ رأَيْتُه‬- ‫ت‬
ُ (ref zamiri) - ‫ُه‬ (nasb zamiri) - onu gördüm
Nasb Zamirleri ‫ضربَن‬ َ ُ‫َسأَل‬

َ ،‫ك‬ ْ ‫ أ‬،ُ‫رأَيْتُه‬ )‫َّصب‬
ْ ‫مائر الن‬
ُ ‫ض‬ َ ِ‫(ه ِذه‬
َ
‫ضربَن‬
َ – ‫( ن – ي‬nun’u vikaye, koruma nunu) (Fiilin sonunu ‫ ي‬yutmasın diye
getirilir ‫ن‬, ‫‘ ي‬yı korumaz, fiili korur.) - Bana vurdu.
Cerr Zamirleri ‫ لَنا‬،‫ َعلَْيها‬،‫ك‬

َ ُ‫اْس‬ َ ِ‫(ه ِذه‬
ْ ،‫ َدفْ ََتُها‬،ُ‫ضمائُِر اجل ِـر) كِتَابُه‬ َ
ِ
ُ‫كتَابُه‬ – (muzaf, muzafun ileyh) - ‫( ُه‬mecrûr, cerr zamiri)
2. İsm-i İşaretler :
ِ ِِ
َ ِ‫ أُولئ‬،‫ك‬
‫ك‬ َ ‫ ذَل‬،‫ َهذه‬،‫َهذا‬
ِ ‫ه‬,
*İkilik zamirleri Mu’rebdir. (‫ذان‬ ‫وهاَت ِن‬
َ ) Diğerleri mebnidir.
َ
www.tekellum.net
3. İsm-i Mevsûller:
‫ الَّذين‬،‫ الَِِّت‬،‫الَّذي‬
ِ َ‫واللَّت‬ ِ
* Ancak ikilik belirtenleri Mu’rebdir. (‫ان‬
َ ،‫ )اللَّ َذان‬Bunlar nasb ve cerr
ِ َ‫واللَّت‬
durumlarında ‫ي‬
َ ،‫ ’اللَّ َذي ِن‬ye dönüştükleri için Mu’rebdirler.
4. İstifham İsimleri (Soru İsimleri) :
.‫ف‬
َ ‫ َكْي‬،‫َم ََت‬ ،‫ ما‬،‫ أَيْ َن‬،‫َم ْن‬
5. Bazı Zarflar : (genelde yer, zaman belirtenler.)
ِ ‫أ َْم‬
.‫س‬ ُ ‫ َح‬،‫ اآلن‬،‫إِذا‬
،‫يث‬
6. Esma’ul Ef’al ( isim ama bir fiil anlamı içeren kelimeler) :
.ِ‫آه‬ ٍّ ‫ أ‬،‫آمي‬
، ‫ُف‬ ْ
7. Mürekkeb Sayılar (Sayı Tamlamaları) : 13-19 ‘a kadar sayılar mebni’dir.
.‫ الثَّالِث َع َشَر‬،‫ تِ ْس َعةَ َع َشَر‬،‫َح َد َع َشَر‬

َ‫أ‬
*12 sayısının ‘iki’ kısmı Mu’rebdir.
.ً‫ص ِل اثْنا َع َشَر طالِبا‬

ْ ‫س يف ال َف‬
ُ ‫يَ ْد ُر‬ Bu sınıfta on iki erkek öğrenci ders görüyor.
.ً‫ت اثْ َن َع َشَر طالِبا‬

ُ ْ‫َرأَي‬
ً‫ام الثْ َن َع َشَر طَالِبا‬

ُ ‫َهذا الطَّ َع‬
www.tekellum.net
İsimde İrab’ın Asli Ve Fer’i (Yan) Alametleri
İsimde Asli Alametler;
.‫الرفْ ِع‬
َّ ُ‫المة‬
َ ‫ وهي َع‬: ُ‫َّم ة‬
َّ ‫الض‬ Merfû’
ِ ‫َّص‬
.‫ب‬ ْ ‫المةُ الن‬
َ ‫ وهي َع‬: ُ‫ال َفْت َح ة‬ Nasb
.‫المةُ اجلَِر‬ ِ
َ ‫ وهي َع‬: ُ‫ال َك ْسَرة‬ Cerr
İsimde Fer’i Alametler;
1.Cem’i müennes salimler: (aat ile biten çoğullar) Nasb alameti fetha değil
kesradır.
.‫َرض‬ ِ َّ ‫خلق هللا‬

َ ‫السمو ات واأل‬ َ َ ( Allah gökleri ve yeri yarattı.)
2.Gayri munsarıflar: Cerr alameti kesra değil fethadır.
.‫ب إِىل فِْر َع ْو َن‬

ْ ‫ا ْذ َه‬ ( Firavun’a git.)
3.Esma-i hamse: Bütün alametleri fer’i dir. ‫ ذُو‬،‫وك‬

َ ُ‫ ف‬،‫وك‬
َ ُ‫ ََح‬،‫وك‬
َ ‫َخ‬
ُ ‫ أ‬،‫وك‬
َ ُ‫أَب‬
Ref’ alameti ‫و‬: ‫وك؟‬

َ ُ‫أَب‬ َ‫أَجاء‬ Baban geldi mi?
Nasb alameti ‫ا‬: ُ ‫أ َْع ِر‬

.‫ف أ َََب َك‬ Babanı tanıyorum.
www.tekellum.net
Cerr alameti ‫ي‬: َ ِ‫أَيْ َن َسيَّ َارةُ أَب‬

‫يك؟‬ Babanın arabası nerede?
Bu kelimelerin irabı(harekelenmesi), ya mütekellim (‫ )اان‬haricinde diğer
zamirlere izafe edilmeleri halinde ve asli irabla irablanmadıkları zaman, ‫ا وي‬
ile olur.
.‫يل أَخ‬ Benim bir erkek kardeşim var.
.ً‫ألت أَخا‬
ُ ‫َس‬ Bir kardeşe sordum.
.‫َخ‬
ٍّ ‫ت َكأ‬
ُ ْ‫أَن‬ Sen kardeş gibisin.
4.Cem-i müzekker salimler: (uune ile biten çoğullar) Bütün alametleri fer’i dir.
Ref’ alameti – vav - .‫املد ِرسو َن‬

َ ‫َد َخ َل‬ Hocalar girdi.
Nasb alameti – ya - َ ‫املد ِر‬

.‫سي‬ َ ُ ْ‫َسأَل‬
‫ت‬ Hocalara sordum.
Cerr alameti - ya - َ ‫املد ِر‬

.‫سي‬ َ ُ‫هذه غُْرفَة‬ Bu hocaların odasıdır.
5.El müsenna (ikililer): Bütün alametler fer’i dir.
ِ ‫َغاب طَالِب‬
.‫ان‬
Ref’ alameti – elif - َ َ İki öğrenci gelmedi.
ِ ْ َ‫طَالِب‬
.‫ي‬ ‫ب الْ ُم ِد ُير‬
Nasb alameti – ya -
َ َ‫طَل‬ Hoca iki öğrenciyi talep etti(istedi).
www.tekellum.net
Cerr alameti – ya - ِ ْ َ‫َه ِذهِ الغُرفَةُ لِطَالِب‬

.‫ي‬ Bu oda iki erkek öğrenci içindir.
Takdîri Îrab
*Bu kelimelerde irabın alameti bir sebeple görünür olmaz. Alametler var gibi
söylenir. 3 çeşittir ve bu çeşitler şunlardır:
ismi maksur, ismi menkus ve ya mütekellime izafet.
1)İsm-i Maksur : Son harfi elif ve eliften önceki harfin harekesi fetha olursa bu
isme ism-i maksur diyoruz.
.‫صا‬
َ ‫الع‬
َ .‫ ال َف ََت‬.‫املستَ ْشفى‬
ْ
Bunlarda 3 alamet takdir edilir. Mesela :
َ ‫قَتَ َل ال َف ََت األَفْعى َِب َلع‬

.‫صا‬ Delikanlı engerek yılanını sopayla öldürdü.
‫ ال َف ََت‬: Takdir edilmiş damme ile fail konumunda, merfû’.
‫ األَفْ َعى‬: Takdir edilmiş fetha ile Mef’ûlün bih(nesne) konumunda, mensub.
‫صا‬
َ ‫الع‬
َ : Takdir edilmiş kesra ile bi harfi cerri ile, mecrûr.
*Bu kelimelerin harekeleri bu konumlarda değişmiyor. Peki biz neden bunlara

mebni demiyoruz da takdiri Mu’reb diyoruz? Çünkü bu kelimeler değişmez
değil. Bu kelimelerin başındaki elif+lam’ı kaldırınca tenvin alma durumları
oluyor o yüzden bunlara mebni değil, ‘ismi maksur Mu’reb’(takdir edilmiş
Mu’reb) diyoruz.
www.tekellum.net
2)İsm-i Mengus : Son harfi zayıf ya ve ya dan önceki harfin harekesi kesra
olursa, bu isme ism-i mengus diyoruz.
ِ ،‫ الو ِادي‬،‫املاضي‬
.‫املعاِن‬ ِ ،‫َّاِن‬ ِ ،‫القاضي‬
ِ ‫ الث‬،‫احملامي‬ ِ
*Bu kelimelerde zayıf ya vardır. Başlarındaki elif+lam’ ı kaldırınca zayıf ya da

düşer.
*Bunlarda damme ve kesra görünmüyor yani takdiridir, ancak fetha görünüyor.
ِ ‫اضي احملَ ِامي َع ِن‬

.‫اجلاِن‬ ِ ‫سأ ََل ال َق‬
َ Hakim avukata suçlu hakkında soru sordu.
ِ ‫ ال َق‬: Takdir edilmiş damme ile fail konumunda, merfû’.

‫اضي‬
‫ احملَ ِامي‬: Takdir edilmiş fetha ile Mef’ûlün bih(nesne) konumunda, mensub.
ِ : Takdir edilmiş kesra ile bi harfi cerri ile, mecrûr.

‫اجلاِن‬
*Mengusun ya sı atılır durumda da olabilir. muzâri fiilin başına ‫ َوقَد‬gelmesi

‘bazen böyle de olur’ anlamı getirir. Mazi fiilin başına gelirse mutlaklık anlamı
getirir. Mesela:
ٍّ َ‫ُُم‬
.‫ام‬ ‫اض إِ َىل‬
ٍّ َ‫ب ق‬
َ ‫ذَ َه‬ Hakim bir avukata gitti.
ٍّ َ‫ق‬
‫اض‬ : Takdir edilmiş damme var o da atılmış ya nın üzerinde, fail, merfû’
www.tekellum.net
‫ُُمَ ٍّام‬ : Takdir edilmiş kesra var o da atılmış ya nın üzerinde, harfi cerr ile
mecrûr.
3)Ya-i Mütekellime İzafe Edilen Kelimeler: Bu kelimelerdeki irablanmaları

sondaki ya yutar. (benliğin her şeyi yutması gibi…)
.‫ َزِميلِي‬Takdir-i irab
ِ ‫دعا ج ِدي أُس‬

.‫تاذي َم َع ُزَمالَئِي‬ ْ َ ََ Dedem arkadaşlarımla beraber hocamı davet etti.
‫ َج ِد‬: fail, merfû’, ref’ alameti takdir edilmiş damme, + ‫ ي‬muzafun ileyh
ِ ‫ أُست‬: Mef’ûlün bih , mensub, nasb alameti takdir edilmiş fetha,

‫اذ‬َْ + ‫ ي‬muzafun
ileyh
‫ ُز َمالَء‬: Muzafun ileyh, mecrûr, cerr alameti takdir edilmiş kesra, + ‫ ي‬muzafun
ileyh
Not: Eril olan ismin sıfatı eril, dişil olan ismin sıfatı dişil gelir;
‫س َس ْه ٌل‬
ٌ ‫َد ْر‬
ٌ‫لُغَةٌ َس ْهلَة‬
Kitaptaki tablolara geçiyoruz…
www.tekellum.net
ِ
‫األمساء‬ ‫املرفوعات ِمن‬
ُ ( İsimlerde Merfû’ )
‫)و‬۱( ُ‫ْم ْبـتَ َدأُ واخلََب‬

ُ ‫) ال‬۲( : mübteda ve haber → .ُ‫هللاُ أَ ْك ََب‬
‫اس ُم كا َن‬
ْ )۳( : ‫كا َن‬ ‘nin ismi, mübtedası → .ً‫َم ْفتوحا‬ ‫الباب‬
ُ ‫كا َن‬
‫) َخ َبُ إِ َّن‬٤( َّ ‫ ِإ‬haberi merfû’ yapıyor. →
: ‫ن‬ .‫إِ َّن هللاَ َغفور‬
‫ـل‬ ِ
ُ ‫) الفاع‬٥( : Fail merfû’dur. → .ُ‫َخلَ َقنا هللا‬
ِ ‫) ائِب‬٦(َ :
‫الفاع ِل‬ ُ Sözde özne merfû’dur. (Sözde özne: Edilgen fiilin öznesi,
nesnenin öznelliğe bürünmesi) → ٍّ

.‫طي‬ ‫ُخلِ َق اإلنْسا ُن ِم ْن‬
ِ ‫صوابت ِمن األمس‬

‫ـاء‬ ُ ‫املَْن‬ ( İsimlerde mensub )
‫اس ُـم إِ َّن‬

ْ )۱( : ‫ ‘ إِ َّن‬nin ismi mübtedası mensub. → .‫إِ َّن هللاَ َغفور‬
‫) َخ َبُ كا َن‬۲( : ‫كا َن‬ ‘nin haberi → ُ َّ‫كا َن الط‬
.ً‫عام لَذيذا‬
‫فعول بِ ِه‬
ُ ‫) ال َْم‬۳( : Cümlenin nesnesi, mef’ûlün bih → .‫س‬ ُ ‫فَ ِه ْم‬
َ ‫ت الد َّْر‬
ِ ‫) الْمفعول‬٤( : Mef’ûlün fih, cümlenin içinde geçtiği zaman ve mekanlar.
‫فيه‬ َ →
.‫س عِْن َد املدي ِر‬ ِ َ ‫ َجلَس‬/.ً‫سافَر أَِِب لَْيال‬

ُ ‫املدر‬ َ َ
www.tekellum.net
‫َجلِ ِه‬
ْ ‫ول أل‬
ُ ُ‫) ال َْمفع‬٥( : Mef’ûlün li-eclih, mef’ûlün leh, sebep belirten mef’ul →
.‫ت َخ ْوفاً ِم َن احلَِر‬

ِ ‫ما خرجت ِمن الب ي‬
َْ َ ُ ْ َ َ
ُ‫فعول َم َعه‬
ُ ‫) ال َْم‬٦( : Beraberlik bildiren isimler mensuptur. → .‫اجلبل‬
َ ‫تو‬ ُ ‫سافَ ْر‬
‫عول املُطْلَ ُق‬
ُ ‫) املَْف‬۷( : Mef’ûlün mutlak, fiilin nasıl gerçekleştiğini belirten başka
mastar geldiğinde mensuptur. → .ً‫جيِ َدة‬ ِ ِ
َ ً‫يَ ْقَرأُ حامد قراءَة‬
ُ َ‫) احل‬۸( : Hal ifadeleri mensuptur. .‫صلِي قاعِ ًدا‬
‫ـال‬ ِ
َ ُ‫َجدي ي‬
‫ـيز‬
ُ ‫) الت َّْمي‬۹( : Cümlede gerçekleşen durumun hangi birimden olduğunu
belirtmek için kullanılan kelimeler mensuptur. → .‫ك ِسنًّا‬
َ ‫أ ََان أَ ْك ََبُ ِمْن‬
‫) ال ُْمستَـثْ َن‬۱۰( : El müsenna, istisna edatından sonra gelen isimler mensuptur.
ِ َّ‫ضر الطُّالَّب ُكلُّهم إِال‬
.ً‫حامدا‬
→ ُ َ َ ‫َح‬
‫) املُنـادى‬۱۱( : Münada, nida edilen isim mensuptur. → .ِ‫اي َعْب َد هللا‬
‫ات‬
ُ ‫ ( اجملـرور‬İsimlerde mecrûr )
‫اف إِلي ِـه‬
ُ ‫ض‬َ ‫) امل‬۱( : Muzafun ileyh mecrûrdur. → .ِ‫تاب هللا‬ِ
ُ ‫ال ُقرآ ُن ك‬
ِ ‫) املسبو ُق‬۲( : Harfi cerr’den sonra gelen kelimeler mecrûrdur. →
‫حبرف َجر‬ ْ
www.tekellum.net
ُ َّ‫الطُّال‬
ِ ‫ب يف ال َف‬
.‫صل‬
‫( التَّوابِ ُـع‬Tâbi olanlar)

Önceki kelimeyle irab konusunda müşterek olan, ona uyan isimdir. Dört çeşittir:
‫ت‬
ُ ‫َّع‬
ْ ‫) النـ‬۱( : Sıfat
ِ
ُ‫ املَْرفـوع‬: ‫اجلديد؟‬
ُ ُ ‫ضَر الطَّال‬
‫ب‬ َ ‫َح‬
َ‫أ‬ Yeni öğrenci geldi mi?
ِ
‫صوب‬
ُ ‫ املَْن‬: .‫اجلديد‬
َ َ ‫املدير الطَّال‬
‫ب‬ ُ ‫ب‬ ُ ُ‫يَطْل‬
Müdür yeni öğrenciyi talep ediyor(istiyor).
‫جرور‬ ِ ِ ِ‫َهذا َدفْ ََتُ الطَّال‬

ُ َ‫ امل‬: .‫ب اجلَديد‬ Bu yeni erkek öğrencinin defteri mi?
َّ‫د‬
ُ ‫التَّوكيـ‬ )۲( : Tevkid, pekiştirme.
ُ‫ املَْرفـوع‬: .ُ‫املدير نَ ْف ُسه‬ َ / .‫ب ُكلُّهم‬

ُ ‫قال يل َهذا‬ ُ َّ‫ضَر الطُّال‬
َ ‫َح‬
Bu müdürün kendisi bana dedi. / Talebelerin hepsi hazır oldu.
‫صوب‬
ُ ‫املَْن‬ : َّ.ُ‫نَ ْفسه‬
َ ‫املدير‬
َ ‫ت‬ ُ ْ‫ َسأَل‬/ .‫ب ُكلَّهم‬
َ َّ‫ت الطُّال‬
ُ ْ‫َسأَل‬
Müdürün kendisine sordum. / Talebelerin hepsine sordum.
: َّ.‫س ِه‬
ِ ‫نَ ْف‬ ِ ِ َّ‫سلَّمت على الطُّال‬
‫جرور‬
ُ َ‫امل‬ ُ ‫ َسلَّ ْم‬/.‫ب ُكلهم‬
‫ت على املدي ِر‬ َ ُ َْ
Müdüre, kendisine selam verdim. / Talebelerin hepsine selam verdim.
‫ْف‬
ُ ‫العط‬
َ )۳( : Atıf harfinden gelen önceki kelimeye tâbi oluyor.
www.tekellum.net
ُ‫ املَْرفـوع‬: .ُ‫وصدي ُقه‬ ِ

َ ‫َخَر َج حامد‬ Hamid ve arkadaşı çıktı.
‫صوب‬ ِ ً‫حامدا‬ ِ َ‫طَل‬

ِ ‫املدير‬
ُ ‫ املَْن‬: .ُ‫وصدي َقه‬
َ ُ ‫ب‬ َ Müdür Hamid’i ve arkadaşını talep etti.
‫جرور‬ ِِ ٍّ
ُ َ‫ امل‬: ‫وصديقه؟‬
َ ‫ب حامد‬
ُ ُ‫أيْ َن ُكت‬ Hamid’in ve arkadaşının kitabı nerede?
‫) البَـ َد ُل‬٤( : Bedel

ِ ‫َخوك‬
ُ‫ املَْرفـوع‬: ‫هاشم؟‬ َ ‫أ َََنَ َح أ‬ Erkek kardeşin Haşim sınavdan geçti mi?
ِ
ُ ‫أ َََنَ َح َهذا الطَّال‬
‫ب؟‬ Bu öğrenci geçti mi?
ِ ‫َخاك‬
‫صوب‬
ُ ‫ن‬
َْ‫امل‬ : .‫ا‬
ً ‫هاِش‬ ُ ‫ أ َْع ِر‬Erkek kardeşin Haşim’i biliyorum.
َ ‫فأ‬
ِ‫ف هذا الطَّال‬
.‫ب‬
َ َ ُ ‫أ َْع ِر‬ Bu erkek öğrenciyi biliyorum.
ِ َ ‫ أَين غُرفَةُ أ‬Erkek kardeşin Haşim’in odası nerde?

ُ َ‫ امل‬: ‫َخيك هاش ٍّم؟‬
‫جرور‬ ْ َْ
‫ب؟‬ِ ِ‫ أَيْن غُْرفَةُ َهذا الطَّال‬Bu erkek öğrencinin odası nerede?
َ
Fiillerde Mu’reb Ve Mebni

Mazi fiilleri ve emir fiilleri mebnidir. Muzâri fiil ise Mu’rebdir.
ٌ‫ َمرفوع‬: ‫س‬
َ ‫أَفْ َه ُم َهذا الد َّْر‬ Bu dersi anlıyorum.
Nasb veya cezm edici bir şey yoksa fiil merfû’dur.
‫صوب‬
ٌ ‫ َم ْن‬: ‫س‬
َ ‫يد أَ ْن أَفْ َه َم َهذا الد َّْر‬
ُ ‫أُر‬ Bu dersi anlamamı istiyorum.
www.tekellum.net
‫ جمزوم‬: ‫س‬
َ ‫ََلْ أَفْ َه ْم َهذا الد َّْر‬ Bu dersi anlamadım.
Fiillerde Aslî Ve Fer’i Alametler
*Fiili muzâride asli irab alametleri üçtür.
ُ‫َّمة‬
َّ ‫ الض‬: ref’ alameti
ُ‫ ال َف ْت َحـة‬: nasb alameti
‫السـكون‬
ُّ : cezm alametidir.
*Fiillerde fer’i irab çeşitleri şunlardır:
َ ‫ األَفْعال اخلَ ْم‬: Beş fiil

‫سة‬
(ikililer, çoğul erkekler, tekil muhatab dişiler ‘ e göre çekilen fiiler)
Bu beş fiilde nun’un varlığı ref’ alameti, nun’un yokluğu nasb ya da cezm
alametidir.
‫أَتُريدو َن أ ْن تَ ْذ َهبوا؟‬ Siz erkekler gitmek istiyor musunuz ?
‫أ ََلْ تَ ْذ َهِِب إِىل امل ْد َر َس ِة اي َم ْرميُ ؟‬ Okula gitmedin mi Ya Meryem ?
ِ ‫النَّاقِص‬
‫الف َعل‬ : Nakıs fiiller
.‫ََلْ يَْنس‬ ِ َْ‫ََلْ َي‬

،ُ‫ ََلْ يَ ْدع‬،‫ش‬ Bu fiillerin sonlarındaki elif vav ya lem gelince düşüyor.
َ
www.tekellum.net
‫ـديري‬
ُّ ‫اب التَّـ ْق‬
ُ ‫اإلعر‬
َ
Takdirî İrab
1.Nakıs fiildeki ref’ alameti: .‫يَْنسى‬ ِ

َ ،‫ يَ ْدعو‬،‫َيَْشي‬
2.Orta harfinde fetha olan nakıs fiilin nasb alameti: .‫أَنْسى‬
َ ‫لَ ْن‬
*Fiilin sonunda var olan fetha, fiile ‫ لَ ْن‬gelince de aynen kalıyor, dolayısıyla orada
takdiri nasb vardır diyoruz.)
3.Muza’af fiildeki cezm alameti: .‫ُم َقدَّر‬ ‫المةُ َج ْزِم ِه ُسكون‬

َ ‫ فَ َع‬.‫َح َّج‬
ُ ‫ََلْ أ‬
*Takdiri bir sükûn ile fetha ile cezm edildiğini söylüyoruz.
www.tekellum.net















‫س الثَّان‬ َّ
ُ ‫الد ْر‬
Durus 3. Cilt
İKİNCİ DERS
Vâv ( ٌ‫) واو‬

َ
* Vâv, karşımıza ٌ‫ٌ َولَد‬٬ٌ‫‘ لَو‬kelimelerindeki gibi “alfabetik” harf olarak çıkabilir.
* ‫ٌح ِامدٌٌ؟‬ ِ
َ ‫أينٌبالل ٌَو‬
َ cümlesindeki gibi kelime olarak da çıkabilir.
* Kelime olan Vâv birçok mânâya gelir. Bu derste bunlardan üçünü göreceğiz:
1. Vâv-ı Atf
2. Vâv-ı Kasem
3. Vâv-ı Hâl
1) Vâv-ı Atıf ( ِ ‫)ٌواوٌالعط‬:

ٌ‫ف‬ َ َُ
* “ ve” anlamındadır.
* Cümlede bağlaç görevi görür.
«Ben bir kalem ve bir kitap istiyorum.»

«Zübeyr ve Hâmid çıktılar.»
2) Vâv-ı Kasem ( ‫) واوٌال َقس ٌِم‬:

َ َُ
* Yemin için kullanılır.
* Harf-i Cerr’dir. Sadece ism-i zâhire gelir, zamire gelmez.
* “Yemin olsun, and olsun, … için , …. hakkı için” anlamları verir.
* Kendinden sonra gelen kelimeyi cerreder.
www.tekellum.net
‫يها‬
َ ‫ض َح‬ ِ ‫الش ْم‬
ُ ‫س َو‬ َّ ‫َو‬ «Güneş’e ve onun kuşluk vaktine yemin olsun ki..»
(91/1)
«Allah için, onu görmedim.»
3) Vâv-ı Hâl ( ‫) واوٌاْلَال‬:

َُ
*Vâv-ı Hal isim cümlesinden önce gelir.
*Asıl cümlenin ne zaman, nasıl gerçekleştiğini açıklar.
* ‘…rek, …rak; …dığı halde, iken, olduğu halde’ gibi ifade edilebilir.
«İmam rukû’ ederken mescide girdim.»
«Babam ben küçükken öldü.»
«Hoca, bir sürü kitap taşır halde

sınıfa girdi.»
«Oğlan bana ağlayarak geldi.»
«Tokken yemek yeme.»
*Vâv’dan sonra gelen isim cümlesinin haberi fiil ise, fiil muzâri’ olmak
zorundadır.
www.tekellum.net
*Daha önce ‫ل ََع َّل‬ ’yi görmüştük.
Hatırlayalım:
*Lealle, ٌ‫ إن‬gibi bir edattır. “ٌ‫ ’إن‬nin kardeşleri” arasında anılır. Gramer
cihetinden ٌ‫إن‬ gibi sonrasında gelen ismi nasb eder.
* ‫لَ َع ٌل‬, “ümit ve korku” anlamı taşır. Örnek:
«Korkarım o hastadır.» «Umarım o iyidir.»
Korkmak anlamına denir. Ummak anlamına denir.
‫إلَْي ُك ْم‬
İşte size…, alın size…. (take)
«İşte size daha fazla örnek.»
harfi ile zamirinden oluşur. Birleşmeleriyle ‘alın..’ mânası doğar. Bu
sebeple kelimesi mef’ûlun bîh’tir. ( ) Dolasıyla mansûbtur.
( )
www.tekellum.net
«Haber bültenini sunuyoruz.»
«Bu kitap senin için ey İbrahim.»
«Bu kaşıklar senin için ey kız kardeşim.»
«Bu defterler sizin için ey kardeşler.»
*‫ياء‬
ٌ ‫أش‬ kelimesi gayr-ı munsarıftır. Çünkü kelimenin aslı olup
ُ
kelimeleriyle aynı vezindendir.
* Mâzî fiil aynı zamanda duâ olarak da kullanılır.
«Allah ona merhamet etsin!»
«Allah onu bağışlasın!»
«Allah ona şifâ versin!»
* Mâzî fiil ‫ﻻ‬ ile kullanılırsa:
«Allah sana tatsız bir şey göstermesin!»
«Allah ağzını korusun./ Ağzına sağlık!.»
‫َه ْل ِم ْن‬
www.tekellum.net
«Soru var mı?»
‫ َه ْل‬: mı ‫ِم ْن‬ : -den, -dan
*Bu cümlenin tam hâli «Senin sorun var mıdır?»

şeklindedir. Burada mubtedâ, haberdir.
* ‘e de ziyâde min ( ) denir.
‫ِم ْن الزائدة‬
Ziyâde min’in kullanımı için 2 şart vardır:
1) Cümle nefiy, nehiy ya da soru anlamı içermelidir. Soru içeren
cümle yalnızca ile kurulur.
2) Ziyâde min’den sonra gelen isim nekre olmalıdır.
«Kimse gâib değildir.»
«Ben kimseyi görmedim!»
«Kimse dışarı çıkmasın.»
«Hiçbir şey yazma.»
«Soru var mı?»
«Yeni bir şey var mı?»
«O gün cehenneme “Doldun mu?” deriz,

o da “Daha var mı?” der.» (Kâf:30)
www.tekellum.net
NOT:
Ziyâde min’den sonra gelen isim, cümlede mensûb ya da merfû’ da olsa
cerredilir.
cümlesinde mensûb’tur. Çünkü
mef’ûlun bih ( )’dir. Açıklamadaki örnekte ( ) olduğu
gibi, ziyâde min geldiğinde nesnelik görevi devam etmesine rağmen
mecrûr olur.
cümlesinde merfû’dur. Çünkü ‘dir. Ziyâde min

geldiğinde fâillik görevi devam etmesine rağmen mecrûr olur.
* ‫ لَ َدى‬kelimesi bir zarftır. ‫ عِن ٌَد‬ile aynı mânâya gelir.
NOT:
Muzâfun ileyh zamir olduğunda ‘daki elif, yâ’ ya dönüşür.
* kelimesinin çoğulu ‘ dır. El takısı almış hali ise
‘ dır. Bu kalıpta (ism-i menkûs) çoğullanan başka kelimeler de vardır:
www.tekellum.net
Tekil Çoğul Lâm’ut-Ta’rîf ile
(Kızlar)
(Geceler)
(Klüpler)
* Bu kelimeler menkûs gibi i’rab lanır.
Marfû’
Mansûb
Mecrûr
www.tekellum.net








‫س الثَّالِث‬ َّ
Durus 3. Cilt
ÜÇÜNCÜ DERS
‫مجُهول‬‫لل‬
ْ ‫ِن‬
ُّ ِ
‫املب‬ ‫ل‬ ‫ع‬ْ ِ
‫الف‬
Edilgen Fiil ْ ْ ُ
‫وس‬
َ ‫اجلاس‬
ُ ‫ندي‬ُّ ُ‫قَتَ َل اجل‬ “Asker casusu öldürdü.”
‫معلوم‬
‫وس‬ ِ
ُ ‫اجلاس‬
ُ ‫قُت َل‬ “Casus öldürüldü.”
‫جمهول‬
*Edilgen fiillerde özne ihmal edilir ve nesne özne yerini alır.
‫وس‬
َ ‫اجلاس‬
ُ ‫ندي‬ُّ ُ‫قَتَ َل اجل‬ “Asker casusu öldürdü.”
‫فعل فاعل مفعول به‬
‫وس‬ ِ
ُ ‫اجلاس‬
ُ ‫قُت َل‬ “Casus öldürüldü.”
‫فاعل ؟‬ ‫فعل انئب الفاعل‬
“Casus asker tarafından öldürüldü.”
www.tekellum.net
‫قُتِل‬ O öldürüldü ‫ق تل‬ O öldürdü.
*Eğer ikinci harf etken halde de kesreliyse bu durumda hiçbir değişikliğe

uğramaz:
‫ُش ِرب‬ O içildi ‫ش ِرب‬ O içti
‫ُُِسع‬ O duyuldu ‫ُِسع‬ O duydu
*Muzâri’ fiilde: muzara’at harfi dammeli ve ikinci harf fethalı hale dönüşür:
‫ي ْقتُ ُل‬ O öldürür ‫يُ ْقت ُل‬ O öldürülür
*Eğer ikinci harf etken halde de fethalıysa bu durumda hiçbir değişikliğe

uğramaz:
‫ح‬
ُ ‫ي ْفت‬ O açar ‫ح‬
ُ ‫يُ ْفت‬ O açılır
ُ‫ي ْقرأ‬ O okur ُ‫يُ ْقرأ‬ O okunur
*Misâl fiillerin muzâri’ halinde vav atılıyordu. Fiil edilgen olunca vav geri
gelir:
‫َيِ ُد‬ O bulur ‫يُوج ُد‬ O bulunur
‫يلِ ُد‬ O doğurur ‫يُول ُد‬ O doğurulur
*Edilgen cümle örnekleri;
‫ُخلِ َق اإلنسا ُن من ِط ن‬
.‫ي‬ «İnsan topraktan yaratıldı.»
‫ت؟‬ ِ ‫أي ن‬ ِ ‫يف‬

َ ‫عام ُول ْد‬ «Sen hangi yıl doğuruldun?»
www.tekellum.net
ُ ِ ‫آالف ِم َن الن‬
ِ ‫َّاس يف ا ُُلر‬
.‫وب‬ ٌ ‫يُ ْقتَ ُل‬ «Binlerce insan savaşlarda öldürülüyor.»
‫« ال ي ْل َدغُ الُمؤمن ِمن جح نر و ن‬İnananlar aynı delikten iki defa ısırılmaz.»

ِ َ‫احد َمَّرت‬
.‫ي‬ ُْ ْ ُ ُ
ِ َ‫ال يوج ُد هذا الكتاب يف الَمكْت‬
.‫بات‬ ُ َ ُ «Bu kitap kitapçıda bulunmuyor.»
{‫« } ََل يَلِ ْد َوََلْ يُولَ ْد‬O doğurmamış ve doğurulmamıştır.»
*Eğer nâib-i fail )‫الفاعل‬ ‫ ) انئب‬dişi ise, gelen fiil de dişi şekilde
çekimlenmelidir:
‫ت ِآمنةُ؟‬
ْ َ‫َع َّم ُسئِل‬ «Âmine’ye ne hakkında soruldu?»
‫كل ر ن‬
. ‫كعة‬ ِ
ِ ‫الفاحتة يف‬ ُ‫تُ ْقَرأُ سورة‬ «Fâtiha suresi her rekatta okunur.»
*Eğer mef’ûlün bih (‫به‬ ‫مفعول‬

ٌ ) zamirse, zamire karşılık gelen ref’ formu
kullanılır:
.‫قُتِلُوا‬ «Onlar öldürüldü.» .‫هم الُمج ِرُمو َن‬

ُ َ‫قَتَل‬ «Suçlular onları öldürdü.»
ِ
.‫ت‬
ُ ‫ُسئ ْل‬ «Bana soruldu.»
ُ ‫َسأَلَِِن‬
.‫املدير‬ «Müdür bana sordu.»
www.tekellum.net
‫مفعول ِف ِيه‬
ٌ
*Mefulun fih, eylemin zamanını ya da mekânını bildiren isimdir. Her mef’ûl
gibi mensûbdur.
ِ ‫ف لِْل ِم‬
‫يالد‬ ِ ‫« ولِ ْدت عام سب ع نة‬Ben milâdî 1967 yılında doğdum.»
‫وستِي وتِسعِ ِم ن‬
‫ائة وألْ ن‬
ْ َ َ َْ َ ُ ُ
ٌ
‫للا‬‫شاء‬ ‫ن‬ ِ‫القادم أ‬

ِ ِ
ُ َ ْ َ ‫العام‬َ َ‫س اللغةَ الفَرنسيَّة‬
ُ ‫أدر‬
ُ ‫« َس‬Seneye inşallah Fransızca
ٌ okuyacağım.»
.‫يوم اجلمعة‬
َ ‫كنت يف مكة‬ «Cuma günü Mekke’deydim.»
ٌ
‫أين تذهبون هذا املساءَ؟‬ «Bu akşam nereye gidiyorsun?»
ٌ
*Bir kısım özel isimler ‫ ال‬takısıyla kullanılır:
‫احلسن‬
‫احلسي‬
‫الزبي‬
Eğer bu isimlerin başına «yâ» gelirse isimlerin başında bulunan ‫ ال‬takısı

düşer. ‫حسن‬ ‫اي‬ haline dönüşür, ‫اي احلسن‬ şeklinde kullanılmaz.
www.tekellum.net
Neseb
* ‫ هندي‬kelimesi «Hindistanlı» anlamındadır. Bu kelime ‫( اهلند‬Hindistan)
kelimesinin sonuna ‫ ي‬eklenmesiyle türetilir. Bu işleme neseb )‫ ) النسب‬denir
ve kelimenin ‫ ي‬eklendikten sonraki haline mensûb )‫ ) املنسوب‬denir.
*Bazı isimlerin mensûb halleri düzensizdir:
‫أخوي‬ (Kardeşlikle ilgili) ‫خ‬

ٌ ‫ أ‬dan türemiştir.
‫أبوي‬ (Babalıkla ilgili) ‫'أب‬den türemiştir.
‫نبوي‬ (Peygamberlikle ilgili) ‫'نيب‬den türemiştir.
* ‫ أُخ ُر‬kelimesi, ‫أ ْخرى‬ kelimesinin çoğul halidir. Bu kelime gayr-ı
munsarıftır. Eril halde bulunan ‫آخر‬ kelimesinin çoğul hali de ‫آخرون‬ 'dur.
‫آخ ُر‬ ِ ٌ ِ‫غاب اليَ ْوَم ب‬

َ ‫ب‬ٌ ‫الل و طال‬ َ Bilal ve başka bir erkek öğrenci bugün yoktu.
‫آخ ُرون‬
َ ‫ب‬ ٌ ِ‫غاب اليَ ْوَم ب‬
ٌ ‫الل و طُال‬ َ Bilal ve diğer erkek öğrenciler bugün yoktu.
‫ُخرى‬
َ ‫ب و طالبةٌ أ‬
ُ َ‫غابت َزين‬
ْ Zeynep ve başka bir kız öğrenci bugün yoktu.
‫ُخ ُر‬
َ ‫طالبات أ‬
ٌ ‫بو‬
ُ َ‫غابت َزين‬
ْ Zeynep ve diğer kız öğrenciler bugün yoktu.
www.tekellum.net
Bakara Suresi 184. Ayet’ten:
ِ ِ ً ‫فَ َم ْن كا َن ِمْن ُك ْم َمر‬

َ ‫يضا أ َْو َعلَى َس َف نر فَع َّدةٌ م ْن َّأَّينم أ‬
‫ُخَر‬
Fakat sizden hasta olan ve yolculukta olanlar diğer günlerde (aynı sayıda oruç
tutar).
* ‫ َّأَّيم‬şuursuz bir çoğul olduğundan tekil olan ‫ُخَرى‬

ْ ‫ أ‬da onunla birlikte
kullanılabilir.
.‫ق‬
ُ ‫ال َفناد‬ ٌ‫األَّي َم هذه غالِية‬
َّ ‫ و‬، ‫اُ ْخَرى َّأَّينم يف َرخيصةٌ لكنَّها‬
Oteller bugünlerde pahalı fakat diğer günlerde ucuzdur.
‫صلَّى‬
َ ‫صلِي‬
َ ُ‫ي‬ ‫ص ِل‬
َ
O namaz kıldı. O namaz kılar. Namaz kıl.
‫صلَّى بِنا‬
َ ‫ص ِل بِنا‬
َ
Bize namaz kıldırdı. Bize namaz kıldır.
‫وإما‬
َّ ... ‫َّإما‬
‫َّث‬
ٌ ‫وإما ُمؤن‬
َّ ‫ذكٌر‬ ِ
َّ ‫اال ْس ُم إِ َّما ُم‬ İsim ya eril ya da dişildir.
‫ورَك‬ َّ ‫ورِِن‬ ِ
ُ ‫وإما ُأز‬ ُ ‫إ َّما تَ ُز‬ Ya sen beni ziyaret et ya da ben seni ziyaret edeyim.
www.tekellum.net
* ‫ اليَ ُهود‬genel çoğul isimdir ( ‫س ا َجلمعِ ُّي‬

ِ ‫اس ُم اجلِْن‬
ْ ) . Genel çoğul isimler iki
çeşittir:
a) Bu gruptaki isimlerin tekil halleri ‫ ي‬eki ile yapılır:
‫ب‬
ٌ ‫َعَر‬ Araplar ‫َعَرِب‬ Tek bir Arap
‫تُْرٌك‬ Türkler ‫تُْركِي‬ Tek bir Türk
‫أِنْكِلِ ٌيز‬ İngilizler ‫أِنكِلِي ِزي‬ Tek bir İngiliz
Buraya ‫ي‬ 'un daha önce öğrendiğimiz neseb yâ’sı olmadığına dikkat ediniz.
b) Bu gruptaki isimlerin tekil halleri marbutah ta’sı (‫ )ة‬ile yapılır:
‫َّاح‬
ٌ ‫تُف‬ Elmalar ٌ‫تُفَّاحة‬ Tek bir elma
‫َش َجٌر‬ Ağaçlar ٌ‫َش َجَرة‬ Tek bir ağaç
‫ك‬
ٌ َ‫ََس‬ Balıklar ٌ‫ََسَ َكة‬ Tek bir balık
‫موز‬ ُّ ‫أ ُِح‬
َ َ‫ب ال‬ Muzu (muz meyvesini) severim.
ً‫آ ُك ُل َموزة‬ Bir tane muz yerim.
‫النيب صلى للا عليه وسلم َعَرِب‬

َّ ‫ألن‬َّ ‫ب‬
َ ‫العَر‬
َ ‫ب‬ ُّ ‫أ ُِح‬
Arapları severim çünkü Nebî (s.a.v.) bir Araptır.
*Son olarak, ikil hal (tesniye), tekil halden türetilir:
ِ َّ‫عربِي‬
‫ان‬ (‫عرََب ِن‬
ََ İki Arap
َ َ ) Yanlış
ِ ‫موَز‬
‫اتن‬ ِ ‫ ) موز‬Yanlış
(‫ان‬
َْ İki muz َْ
www.tekellum.net













‫س الرابع‬ َّ
Durus 3. Cilt
DÖRDÜNCÜ DERS
*Bu derste genel olarak ismi fail ve ismi mef’ul göreceğiz. Bir fiili yapan kişiye
fail, fiilden etkilenene mef’ul denir.
*ُ‫السا ِرق‬
َّ kelimesi hırsızlığı yapan kişiyi gösteren isimdir. Çalan demektir.
ُ ‫َسَر َقُ يَ ْس ِر‬

‫ق‬ kelimelerinin üzerinden türemiş ism-i fâildir. Kendisinden o fiilin
sadır olduğu kişi/varlık için türetilen bir isimdir. ُ‫ فَاعِل‬vezninden türetiliyor.
Örnek: ُِ ‫َع‬
‫الم‬ bilen, ِ ‫ ج‬bilmek istemeyen, ‫ذَ ِاهب‬
‫اهل‬ َ giden
* ُ‫َم ْسرو مق‬ çalınan demektir. ُ‫( س ِر َق‬çalındı) ‘dan türetilmiştir. İsm-i mef’ul dür.
Üzerine fiil vâki olan kişiyi/varlığı göstermek için söylenen isimdir. Çalınmış
olan varlığa işaret eden isim. ‫َم ْفعول‬ veznindendir.
www.tekellum.net








‫الدرس اخلامس‬
Durus 3. Cilt
BEŞİNCİ DERS
İlletli Fiillerin Mechûl hâli:
‫ُي ْكَت ُب‬ ‫ُكِت َب‬ ‫َي ْكُت ُب‬ ‫َكَت َب‬
‫سامل‬
yazılır yazıldı yazar yazdı
‫ُيَق ُال‬ ‫ِق َيل‬ ‫ول‬

ُ ‫َيُق‬ ‫َق َال‬
‫أجوف‬
denir dendi der dedi
ُ‫يُبَاع‬ َ ِ‫ب‬
‫يع‬ ُ ِ‫يَب‬
‫يع‬ ‫ع‬
َ ‫ََب‬
satılır satıldı satar sattı
‫اد‬
ُ ‫يُ َز‬ ‫ِزي َد‬ ‫يَ ِزي ُد‬ ‫اد‬
َ ‫َز‬
artırılır artırıldı artırır artırdı
Bu arsanın bir milyon riyale satıldığı söyleniyor.
Burada gazeteler ve dergiler satılır.
www.tekellum.net
İlletli Fiillerden İsm-i fâ’il / İsm-i mef’ûl türetme:
‫ََْمُدود‬ ‫ُمد‬ ‫َماد‬ ‫َمد‬ ‫مضعف‬

uzatılan uzatıldı uzatan uzattı
‫َم ْس ُرور‬ ‫ُسر‬ ‫َحاج‬ ‫َحج‬

‫َم ْع ُدود‬ ‫عُد‬ Hacı Haccetti
‫صبُوب‬
ْ ‫َم‬ ‫صب‬
ُ
‫َمُقول‬ ‫ِق َيل‬ ‫َقائل‬ ‫َق َال‬ )‫أجوف (و‬

denilen dendi diyen dedi
‫َمِزيد‬ ‫ِز َيد‬ ‫َزائد‬ ‫َز َاد‬ )‫أجوف (ي‬

artırılan artırıldı artıran artırdı
‫َم ُتلو‬ ‫ُتِلَي‬ ‫ََتل‬ ‫َتَل‬ ‫(و) انقص‬

okunan okundu okuyan okudu
‫َمْبِن‬ ‫ُبِ َن‬ ‫ََبن‬ ‫َبَن‬ )‫انقص (ي‬

b. edilen b. edildi b. eden bina etti
www.tekellum.net




‫الدرس السادس‬
Durus 3. Cilt
ALTINCI DERS
‫ موعد‬kelimesi ‫وعد يعد‬ (vadeder-vadetti) fiilinden alınmıştır. Vâdedilen

zaman ya da vâdedilen mekân için kullanılır.
* Arapça’da ism-i zaman ve ism-i mekân kelimeleri aynı şekilde oluşturulur.
Biz bu kelimelerin ism-i zaman mı, ism-i mekân mı olduğunu cümledeki
bağlamından anlarız.
*Eğer zamana delalet ediyorsa ism-i zaman, mekâna delalet ediyorsa ism-i
mekân deriz.
* ‫امسا‬ kelimesinde, ‘aani’ ile biten tesniyeler muzaf olduklarında sonundaki

nun düşer. Muzafın sonundaki tenvinin düşmesi gibi.
*İsm-i zaman ve ism-i mekân, fiilin zaman ve mekânını belirtmek için
çekilmiş iki isimdir. Sülâsi mücerred fiillerde ‫َم ْف َعل َم ْفعِل‬ vezinlerinde
söylenirler.
www.tekellum.net
* Fiilden türetilen ism-i zaman ve ism-i mekân aşağıdaki durumlarda ‫َم ْف َعل‬
vezninde gelir:
1) Fiil nâkıs (son harfi illetli) olduğunda,
2) Orta harfi fetha ya da dammeli olursa.
* Orta harfi dammeli olsa bile ism-i zaman ve ism-i mekân kullanımında
esreli gelen kelimeler de vardır.
*Fiilden türetilen ism-i zaman ve ism-i mekân aşağıdaki durumlarda ‫َم ْفعِل‬
vezninde gelir:
1) Fiilin sonu sahih (illetsiz) ve muzârideki orta harfi kesreliyse,
2) Fiilin sonu sahih (illetsiz) ve ilk harfinde illet varsa (misal fiil ise).
*Bazen de sonuna dişilik te’si eklenir ve he sesiyle okunur. Belli bir kuralı
yoktur. Gündelik konuşmayla oluşmuştur.
www.tekellum.net





‫الدرس السابع‬
Durus 3. Cilt
YEDİNCİ DERS
* ‫ ِم ْفتَاح‬kelimesi َ‫ح يَ ْفتَح‬

ََ َ‫‘ فَت‬dan alınmıştır. Açma aletine delalet etsin diye
‫ ِم ْفتَاح‬kelimesini kullanıyoruz. ‫ ِم ْفتَاح‬ismi alet olarak isimlendirilir.
* İsm-i alet sülasi ile çekilmiş bir isimdir. Onun vasıtasıyla fiilin vuku
bulduğuna delalet eder.
* İsm-i alet için 3 tane vezin vardır: َ‫ ِم ْف َعلَة‬,َ‫ ِم ْف َعل‬, َ‫ِم ْف َعال‬
www.tekellum.net





‫دروس اللغة العربية ‪ -‬الجزء الثالث‬
‫الدرس الثامن‬
‫‪Durus 3. Cilt‬‬
‫‪SEKİZİNCİ DERS‬‬
‫‪www.tekellum.net‬‬
* İsim ya ma’rife(bilinen, tanınan) olur ya da nekire(bilinmeyen, tanınmayan)

olur.
* Ma’rife: özel isimler, zamirler, ism-i işaretler, ma’rife isme muzaf olmuş
isimler, ‫ ال‬alan isimler…
* Nekire: tenvin alan isimlerdir.
* Ma’rifeler 7 kısımdır. Ve şunlardır:
1- Zamirler
2- Özel isimler
3- İsm-i işaretler
4- İsm-i mevsuller: ‫الذي‬, ‫الت‬
5- ‫ ال‬takısı alan isimler
6- Herhangi bir ma’rifeye muzaf olmuş isimler.
Nekire isme muzaf olan isimler nekiredir.
7- Nidâ ( ‫ ) اي‬ile çağrılmış nekire isim: bu isim de marife olur. Nidâ olunan isim
tenvinini düşürür.
Ancak nekire nidâ ile kastedilmiş bir varlık değilse nekiredir. Yani belli bir kişi
kast edilmeden, “Bir adam gelsin…” diyerek sözü ortaya söylüyorsam o “adam”
nekiredir.
Ma’rifenin nidâ ile hâli değişmez. Yani marife isme nida edilse de edilmese de
marifedir.
www.tekellum.net





‫الدرس التاسع‬
Durus 3. Cilt
DOKUZUNCU DERS
‫ِّكَتاب‬
‫اب َح ِّامد‬ ِّ
ُ ‫كَت‬
‫اب‬ ِّ
ُ ‫حالكَت‬
َ ‫ُمَدِّر ُس‬
‫ون‬ ‫ِّكَت َاَبِّن‬
‫ُمَدِّر ُسو‬ ‫ِّكَت َاَب َح ِّامد‬
ِّ ‫اْلِّد‬
‫يث‬ َ ‫حالُمَدِّر ُس‬
‫ون‬ ‫حال ِّكَت َاَبِّن‬
َ‫ح‬
*Tesniye kelimeler bir şeye izafe edildiği takdirde sonlarındaki tenvin yahut varsa
başlarındaki elif+lam’lar düşer. cem’i müzekker sâlim kelimeler bir şeye izafe
edilince muzaaf olmalarından dolayı sonlarındaki nunlar ve varsa başındaki
elif+lam’ lar düşer. Çünkü muzafın ma’rifelik veya nekrelik durumunu muzâfun
ileyh belirler.
‫مرفوع‬ ‫منصوب‬
‫جمرور‬
www.tekellum.net
‫مرفوع‬
‫منصوب‬
‫جمرور‬
‫منصوب و جمرور‬
‫َه َاذحيِّن‬
‫َهَاتحِّي‬
‫َذحيِّن َك‬
‫َتحيِّن َك‬
* «her ikisi de» anlamına gelir.

* Her zaman muzâftır. Muzâfun ileyh de tesniye olarak gelir:
www.tekellum.net
* ‫ كِّ َل‬ve ‫‘كِّلحتَا‬nın kendileri tekil kabul edilir. Yani haber/yüklem tekil olarak
çekilir.
* ‫ ك اَِل‬ve ‫ ِك ْلتاا‬doğrudan isme muzaf olurlarsa, ref’, nasb ve cerr

durumlarında değişiklik göstermezler.
* ‫ كِّ َل‬ve ‫ كِّلحتَا‬zamire muzaf olurlarsa, nasb ve cerr durumlarında aynı

tesniyeler gibi i’râb değiştirirler:
‫كِّتَ ِّاب‬
www.tekellum.net
‫ي‪.‬‬ ‫اَب‬‫َ‬‫ت‬‫هاذان كِّ‬

‫َ َ‬
‫قَ َرأح ُ‬
‫ت‬
‫كِّتَ َي‬
‫اب‪.‬‬
‫ِّا ِّ‬
‫يت‬ ‫اِّئح ِّ‬
‫ت‬ ‫َحَِّيت‬ ‫َأَتى‬
‫وأح ِّ‬
‫ت‬ ‫َ‬










‫الدرس العاشر‬
Durus 3. Cilt
ONUNCU DERS
ARAPÇA’DA İSİM CÜMLELERİ VE FİİL CÜMLELERİ
Kelimelerinin sıralanışına
göre ikiye ayrılır.
www.tekellum.net
• Arapça’da cümle ya isim cümlesi olur ya da fiil cümlesi olur;

Arapça’da bir cümlenin isim cümlesi mi yoksa fiil cümlesi mi olduğu, hangi
kelimeyle başladığına göre belirlenir. Öyleyse isim cümleleri ve fiil cümleleri,
başlangıçlarına bakılarak nasıl ayırt edilir:
o İsim cümlesinin başlangıcında şunlar olabilir:

1) Sarih isim (Özel isim, işaret ismi ya da zamir).
2) Masdar-ı müevvel: Yani te’vilen masdar demektir. Eğer masdar ‫اَن‬ ile
yapılmışsa te’vîlen mastar olur. “Oruç tutmanız sizin için daha hayırlıdır.”
(Bakara, 184) örneğinde olduğu gibi. Burada “oruç tutmanız” manası masdar-ı
müevvel ile verilmiştir (en tesûmû).
3) Bir cümle fiile benzeyen harf (huruf-i müşebbehe – inne ve kardeşleri) ile
başlıyorsa isim cümlesidir.
* Fiile benzeyen harfler ‫ اِن‬ve kardeşleridir.( ‫اِن‬, ‫ لَ َعل‬,‫ َكأن‬gibi…)

o Fiil cümlelerinin başlangıcında şunlar olabilir:
1) Fiille başlayan cümleler: Güneş doğdu. (‫الشمس‬ ‫)طلعت‬
2)Nakıs fiille (nahivdeki nakıs fiil, sarftaki değil) yani ‫كان‬ ‫ ليس‬ve kardeşleri ile
başlayan cümleler;
Not: Tam fiil, tek başına anlam ifade eden fiildir. Fail ve meful alır. Nakıs fiil ise
tek başına anlam ifade etmeyen, kendine bir isim bir de haber alarak anlamlı hale
gelen fiildir.
EF’ÂL-İ ŞURÛ’ (Başlama Fiilleri)
www.tekellum.net
Yukarıdaki cümlelerin başındaki kelimelerden (‫جعل‬،‫ )طفق‬sonra muzâri fiil
gelince, cümlede ‘o fiile başladı’ anlamı oluşur. Bu üç fiil ‫كان‬ nin yaptığını
yaparlar. Yani kendilerine birer isim ve haber alırlar. Ancak bir farkla ki onların
haberi fiil cümlesi olması gerekir. Fiil cümlesinin fiilinin de muzâri olması
gerekir. Bu nedenle haberin mansub oluşu takdiren olur. Yani fiilin üzerinde nasb
alameti görülmez.
‫خبر طفق‬ ‫اسم طفق‬ ‫خبر أخذ‬ ‫اسم أخذ‬

Bilal yazmaya başladı. Hoca dersi şerh etmeye başladı.
‫خبر جعل‬ ‫اسم جعل‬
Yemeye başladım.
Güneş doğdu. Allah Ğafûr’dur.
Hava soğuktu. Oruç tutmanız sizin

için daha hayırlıdır.
Muhakkak Allah Ğafûr’dur.
www.tekellum.net



‫الدرس احلادى عشر‬

Durus 3. Cilt
ON BİRİNCİ DERS
MÜBTEDÂ VE HABER
Mübtedâ kendisinden bahsettiğimiz isimdir. Cümledeki anlamı da haber ile

tamamlarız. “Ay güzeldir.” cümlesinde biz aydan bahsetmek istiyoruz. ‫القمر‬
lafzı mübtedâdır. Ayın güzel olduğunu söylemek istiyoruz. ‫ مخيل‬lafzı da haber

oluyor. Cümlenin konusu mübtedâ onunla ilgili verilen hüküm haberdir.
Hem mübtedâ hem de haber merfudur.
www.tekellum.net
Mübtedâ ile ilgili hükümler nelerdir:

1) Müptedânın çeşitleri:
- Mübtedâ ya sarih bir isimdir ya da mastar-ı müevvel olabilir.
)‫ (ا‬Allah rabbimizdir. Kıraat faydalıdır. Buraya oturmak yasaktır. Biz

öğrencileriz.
)‫“ (ب‬Oruç tutmanız sizin için hayırlıdır.” “Affetmeniz takvâya daha yakındır.”
2) Mübtedânın ta’rif ve tenkîri üzerine kurallar:
(ma’rife ya da nekre oluşunu vurgulayan özellikler)
-Mübtedâ için asıl olan ma’rife olmasıdır. (altında çizgi olan kelimeler
müptedâdır.)
www.tekellum.net
*Ancak bazen de mübtedâ nekre olur. Şu şartlarla:
)‫ (ا‬Haber şibh-i cümle olursa (şibh-i cümle: Cümlede harf-i cerr + ism-i
mecrûrdan oluşan tamlama ya da zarf + muzâfun ileyh’ten oluşan tamlama
olursa şibhi cümle olur.) ve mübtedâya takdim edilmesi şartıyla.
(Zarftan sonra gelen kelimeye muzâfun ileyh diyoruz zarf tamlamalarında)
-Bizim bir arabamız var. ( Haber şibhi cümle olursa ve mübtedâ nekre olursa,
haber ve müptedâ yer değiştirir. Mübtedâ sona gider.)
-Benim bir erkek kardeşim var. (Mukaddem=önce , Muahhar=sonra demektir.)
)‫ (ب‬Müptedâ ism-i istifhâm ise (ism-i istifhâmlar nekredir.)

-Kim hasta?
-Sınıfta kaç öğrenci var?
3) Mübtedâ ve haberin tertibi, sıralanması:

-Asıl olan müptedânın haberin önüne geçmesidir. Örneğin: Sen bir hocasın.
Akside “Hoca mısın sen?” olur.
-Müptedânın ism-i istifhâm(soru ismi) olması durumunda başa gelmesi vaciptir.
-Haberin de ism-i istifhâm olması durumunda başa gelmesi vaciptir.
www.tekellum.net
Örneğin: İsmin nedir? Hâlin nasıldır?
4) Müptedânın atılması:
(Arapça’da bir kelimenin söylenmesi kadar atılması da büyük önem taşır ve
kurallara bağlıdır.)
-Müptedânın atılması eğer müptedâ biliniyorsa caizdir.
www.tekellum.net
Haber ile ilgili hükümler:

1)Haberin cinsleri: Müfred (cümle değil, kelime), cümle, şibhi cümle olabilir.
Müfred olan haber
-Mümin müminin aynasıdır.
Not: Bir cümlenin ögelerini belirlerken bir izâfet(isim) tamlamasını komple
haber ya da müptedâ şeklinde göstermeyiz. Onun muzâfını gösteririz. Muzâf’ın
görevi vardır. Muzâfun ileyh ise sadece muzâfa karşı görevlidir. Cümlede görevi
yoktur.
Cümle olan haber
*Müdür, onun adı ne?
*Ve Allah sizi yarattı.
-Cümlenin tamamı merfû olamaz. İçerisinde mecrûr kelime olabilir. Bu sebeple
reff mahalinde deriz.
-Mazi fiillerde i’rab olmaz. Bunlar âmildir. Bir şeyi ref’ ederler, nasb ederler…
Şibhi cümle olan haber
*Cennet annelerin ayakları altındadır.
*Hamd Allah içindir.
www.tekellum.net
2) Haberin mübtedâyla uyum içerisinde olması gerekir.

Şu alanlarda haber müptedâya uymalıdır:
)‫ (ا‬birlik, ikilik, çokluk durumlarında
)‫ (ب‬erkek, dişi konusunda
www.tekellum.net









‫الدرس الثاين عشر‬

Durus 3. Cilt
ON İKİNCİ DERS
MEF’ÛLÜN FİH
*Mef’ûlün fih cümlede fiilin gerçekleştiği zaman ya da mekânı belirten

ifadelerdir. Yani zarflardır.
*Salı günü vâsıl oldum. (ulaştım)
‫ الثُالاثء‬: Muzâfun ileyh
‫ يوم‬: Muzaf ( Mef’ûlün fih), nasb edilmiş bir isimdir. Zarftır.
‫ت‬
ُ ‫ وصل‬: Fiil
)‫ (ا‬Zaman zarflarının geçtiği örnekler: Geceleyin çıktım. Yarın inşallah sefer
edeceğim. Senin uykundan sonra uyudum.
)‫ )ب‬Mekân zarflarının geçtiği örnekler: Bir mil yürüdüm. Müdürün odasında

oturdum. Bir ağacın altında uyudum.
www.tekellum.net
*Bazı zarflar mebnîdirler.

Yani cümle içinde geldikleri yerlere göre değişikliğe uğramazlar.
‫ مىت‬: Ne zaman? (Sükûn üzere mebnidir, nasb mahalindedir.)
+Ne zaman çıktın?
‫ أيْن‬: Nerede? (Fethâ üzere mebnî, nasb mahalindedir.)
+Nerede ders görüyorsun?
‫ أمس‬: Dün (Kesre üzere mebnî, nasb mahalindedir.)
+Dün ğâib olmadım.
www.tekellum.net
‫ قط‬: +Bu meyveyi şimdiye kadar hiç tatmadım.

(Damme üzere mebnî, nasb mahalindedir.)
‫ ُهنا‬: +Buraya otur! (Sükûn üzere mebnidir, nasb mahalindedir.)
‫ اآلن‬: +Şimdi mi geldin?

‫حيث‬
ُ : Her nerede +Her nereye istersen otur!
(Damme üzere mebnî, nasb mahalindedir.)
Zarfların yerine geçen bazı isimler vardır. Şunlardır:

1)Zaman ya da mekânı gösteren kelimeye muzaf olan kelime de zarf özelliği
taşıyabilir.
Bütün gün boyu sefer ettik. Seni 15 dakika bekledim. Bir kilometrenin yarısı
kadar yürüdüm.
2)Sıfatta mef’ûlün fih yerine geçebilir.
Uzun süre oturdum.
3)İsm-i işaretler zarf manalarını üzerinde taşıyabilirler. Bu durum bedel olduğu
noktalarda daha çok görünür.
Bu hafta geldim. (ism-i işaretten sonra ‫ ال‬ile gelen isim bedeldir.)
4) Sayı da zarf özelliği taşıyabilir.
Bağdat’ta dört gün kaldım. Yüz kilometre yürüdük.
www.tekellum.net








‫الدرس الثالث عشر‬

Durus 3. Cilt
ON ÜÇÜNCÜ DERS
‫الم األَمر‬
ُ EMİR LÂMI
*(O girsin.) buradaki lâm emir lâmıdır. Muzâri fiiilin başına gelir ve onu cezm
eder. Ve emir ifade eder.
Hem ğaib hem de mütekellim çekimli fiillerin başına gelir. Örneğin: Her talebe
kendi yerinde otursun. Beraber oturalım.
Not: (me’a ifadesinin yanına bir kelime gelmeyip tenvinle biterse (me’an) kısaca
“beraber” anlamını verir.)
Lâm’ul emir kesrelidir. ‫و‬, ‫ف‬ ve ‫ثُم‬ den sonra sakin olur.
---- Ders kitabındaki alıştırmalara geçiyoruz… Konu anlatılan maddeleri bu

notlardan, alıştırmaları da kitaptan takip ederek, not ve kitap arasında geçiş
yaparak devam edeceğiz---
www.tekellum.net
Daha önceki derslerimizde lâ-yı nâhiye’yi gördük. Muhâtab fiilin başına dâhil
olup bir şeyi yapmamayı emretmek, bir şeyden nehyetmek manasındadır.
Ğâib fiilin başına da aynı şekilde gelir. Nehyetmek amacı güttüğü için onun da
sonunu cezm eder.
Şimdiye kadar nevâsıp harflerini görmüştük. Şimdi Cevâzım harflerini de

görmeye başlayacağız.
Bir fiili cezm eden dört cevâzım harfini göreceğiz. Onlar şunlardır:
‫ مل‬: Ona iki göz ve bir dil ve iki dudak kılmadık mı
‫ لَ مما‬: Kalplerinize henüz iman girmedi.
‫ ال‬: Hüzünlenme muhakkak ki Allah bizimle beraberdir.
‫الم األمر‬
ٌ : İnsan bir baksın artık kendi nimetlerine.
*Bir kere daha oku onu anlarsın.
www.tekellum.net
Emir talep cinsindendir. Ve cümlede talebe cevap vardır. “Şöyle olursa böyle
olur” manasındadır.
Eğer muzâri bir fiil, talebe cevap olarak gelirse cezm edilir. Talebin çeşitleri
şunlardır; ‫ االمر‬, ‫والنهي‬
Salih amel yap, cennete gir.
Tembellik etme, sınıfı geç.
Hadîs-i Şerif : .‫ إح حف ْظ هللا جتده جتاهك‬.‫إحفظ هللا حَي حفظك‬

Allah’ın davasını muhafaza et, Allah da seni muhafaza etsin.
Allah’ın davasını muhafaza et, O’nu yanında bulursun.
*Nüdbe : Âh vah etmek..

Âh başım! Âh sırtım!
Âh elim Âh dişim!
Âh karnım Âh dişim!
Âh kalbim Âh ayağım!
*‫آه‬ ِ
,‫آه‬ Ahh.. Ben acı çekiyorum anlamındadır. Fâili müstetir zamirdir.
İsmü’l fiiller: Fiil anlamı ifade eden isimdirler.
www.tekellum.net









‫الدرس الرابع عشر‬

Durus 3. Cilt
ON DÖRDÜNCÜ DERS
‫إذَا‬
* ‫إذَا‬ şart manası içeren bir zarftır. “Olduğunda” manasında kullanırız.
Çoğunlukla fiil-i mâzinin başına gelir ve fiili mânâ açısından gelecek zamana
(muzâri) aktarır. Örneğin;
‫أبواب اجلنّ ِة‬

ُ ‫ت‬‫ح‬َ
ِ‫فُت‬ ‫إذا جاء رمضا ُن‬
‫اب الشَّْرط‬
ُ ‫َج َو‬ ‫الشرط‬
Ramazan geldiğinde cennetin kapıları açılır.
Şart Cevab-ı şart
Bazen ‫إذَا‬, muzâri fiilin başına da gelir. Cevâb-ı şartın da fiil-i muzâri olması
mümkündür. Aşağıdaki beyitte olduğu gibi:
‫وإذا تُ َرد إىل قلي ٍل تَقنَ ُع‬ ِ ‫والنَّفس ر‬

‫اغبَ ة إذا َرغَّب تَه ا‬ ُ
Cevab-ı şart Muzâri’ Muzâri’ fiil Mazi fiil
Nefis rağbet eder, sen onu rağbet ettirirsen,

Az olana çekilirse kanaat eder.
www.tekellum.net
* Cevab-ı şart, şu yerlerde ‫ ف‬ile birlikte gelmelidir:

1- Cevab-ı şartın isim cümlesi olması halinde. Örneğin;
ِ ‫ك ِعب‬
‫ادي َع ِّّن فَِإِّّن قَ ِريب‬َ َ َ‫َوإِ َذا َسأَل‬
“Kullarım sana benden sorduğunda ben muhakkak yakınım.” (Bakara,186)
2- Cevap talebî bir fiil ise. (Talebin çeşitleri: emir, nehiy, istifhâm) Örneğin;
َّ ‫ت حامداً فَاسأَلهُ عن َمو ِع ِد‬

.‫الس َف ِر‬ َ ‫إذا َرأَي‬
“Hamid’i gördüğün zaman ona seferin zamanını(mekânını) sor.” (emir)
ُ‫املريض انئماً فال تُوقِظه‬

َ ‫وجدت‬
َ ‫إذا‬
“Hastayı uyur vaziyette bulduğun zaman onu uyandırma.” (nehiy)
ُ ‫أيت بِالالً فماذا‬

‫أقول له؟‬ ُ ‫إذا َر‬
Bilal’i gördüğüm zaman ona ne diyeceğim? (istifhâm)
Şart konusundaki kurallara ileride yeni eklemeler de yapılacaktır.
www.tekellum.net





‫الدرس اخلا مس عشر‬

Durus 3. Cilt
ON BEŞİNCİ DERS
Arapça’ da Şart
Edatları
Cezmeden
Cezmetmeyen
‫ إذَما‬/ ‫َإذ َاما‬

‫ُكَّلَما‬ ‫َلو‬ ‫َمَت‬
‫أي َأُّيا‬
‫َلوَل‬ ‫َكيَفَما‬
‫َأَّما‬ ‫َمهما‬
‫حيثَما‬
ُ ‫َما‬
‫َلَّما‬ ‫ِعنَدَما‬
‫َمن‬
‫َلوَما‬ ‫ أيَن‬/ ‫أينما‬
* Bunlara neden edat diyoruz? Çünkü bunların içerisinde harf olan var, isim
olan var.
www.tekellum.net
‫إن‬
‫ِإن تسأل َتفهم‬
‫نصرُكم َويُثَبِت أَق َد َام ُكم‬ ‫إِن تَ ُ‬

‫نص ُروا َّ‬
‫اَّللَ يَ ُ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬

‫َوإَِّل تَ غفر ِِل َوتَ ر ََح ِِن أَ ُكن م َن اخلَاس ِر َ‬
‫ين‬
‫فَ َمن يَع َمل ِمث َق َ‬

‫ال ذَ َّرٍة َخْياً يَ َرهُ‬ ‫َمن‬
‫َوَما تَ ف َعلُوا ِمن َخ ٍْي يَعلَمهُ َّ‬
‫اَّللُ‬
‫َما‬
‫َمَت َتكُتب َأقَرء‬ ‫َمَت‬
‫َايَن َتس ُكن َاس ُكن‬ ‫َأيَن‬
‫َأيَنَما َت ُك ُونوا ُيدرِك ُكُم الَمو ُت‬ ‫َأيَنَما‬
‫ي ُمع َج ٍم ََِندهُ ِِف املَكتَ بَ ِة‬

‫نَش ََِتِه‬
‫اَ َّ‬
‫َأي‬
‫َمهَما َتُقل ُن َصِدق َك‬ ‫َمهَما‬
*Şimdiye kadar şart ve cevâb-ı şart fiilerinin muzâri’ fiil olduğunu görmüştük.
Muzâri’ fiil cezmedilebilir ancak mâzî fiil cezmedilemez. Mâzi fiile cezm
mahallinde denir. Meczum denmez.
ُ ‫َوِإن َتُع‬
‫ودوا َنُعد‬ ‫َوِإن ُعدُُت ُعدَن‬
«Eğer (harbe) dönerseniz, «Eğer (günaha) dönerseniz,
(biz de) döneriz.» (Enfal, 19) (biz de cezaya) döneriz.» (İsra, 8).
‫َمن َك َان ُيِر ُيد َحر َث اْلِخَرِة َنِزد َلُهِِف َحرِثِه‬ ‫َمن َيُقم َليَلَة َالقدِر إَُّي ًان واحلِت َس ًاب‬
«Kim ahiret mahsulü istiyorsa onun ‫ُغِفَر َلُه ما َتَقَّدَم ِمن َذنِبِه‬
mahsulünü artırırız.» (Şura,20) «Kim Kadir Gecesi’nde îman ve
ümitle kalkarsa, önceki günahları
bağışlanır.» (H.Ş. Buhârî, Nesâ’î)
Eğer cevab-ı şart;

• İsim cümlesiyse,
• Talebî ise (Emir, Nehiy ya da Soru),
• Câmid (Sadece mâzî formu bulunan) fiil ile başlıyorsa (‫س‬
َ ‫َلي‬, ‫ َع َسى‬gibi),
• ‫َقد‬, Olumsuz ‫ َما‬veya ‫َلن‬ile başlıyorsa,
• Tenfîs ifadesi (‫س‬
َ ve ‫ )َسو َف‬ile başlıyorsa, (fiile gelecek zaman anlamı veren)
• ‫ َكَأَََّّنا‬ile başlıyorsa,
Başına ‫ ف‬gelir. Cevab-ı şartta muzâri’ fiil varsa bu durumda
cezmedilmez.
www.tekellum.net
Cevab-ı Şart
İsim cümlesi
Kullarım sana benden sorduğu zaman ben muhakkak yakınım.
Emir
Hamid’i gördüğün zaman ona sefer zamanını/mekanını sor. Taleb
Nehiy
Hastayı uyur vaziyette bulduğun zaman onu uyandırma.
İstifham
Bilal’i gördüğüm zaman ona ne diyeyim?
Câmid
Bizi aldatan bizden değildir.
Kad
Kim ki Allah ve rasûlüne itaat ederse, o büyük bir muvaffakiyet içindedir.
‫َما‬
Şartlar ne olursa olsun yalan söylemiyorum.
‫َلن‬
Kim ki dünyada ipek giyer, ahirette onu giymeyecek.
‫َس‬
‫َسو َف‬ Tenfîs
Fakirlikten korkarsanız Allah dilerse sizi fazlından zengin kılacaktır.
‫َكَأَََّّنا‬
Bir nefsin karşılığı veyahut bir fesat olmaksızın kim ki bir nefsi öldürür, o
insanların hepsini öldürmüş gibidir.
www.tekellum.net
• Temyizi
tekil veya
• Temyizi hep
çoğul
tekil ve
olabilir ve
mansubdur.
mecrurdur.
• Bazen
temyizin
başına
«min» dahil
olur.
Ne çok kitabın var! Kaç kitabın var?
«Gökte kaç yıldız var böyle!»
«Allah’ın izniyle nice az bir topluluk çok bir topluluğa galip gelmiştir.»
• Kaç
• Nice
• Ne çok
‫َح َّت‬ iki manaya gelir:

1. –e kadar:
2. Olacak şekilde:
«Geç gelen izin alıncaya kadar girmesin.»
«Seni meşgul etmeyecek şekilde girdim.»

Hattâ’dan sonra gelen gizli bir ‫ أن‬nedeniyle muzari fiiller nasbedilir.
www.tekellum.net
Al! = !‫َه َاء‬

“Alın, kitabımı okuyun.”
‫اسم التصغْي‬
‫فُ َعي نل‬ ‫فُ َعي ِع نل‬ ‫يل‬‫ع‬

‫َ ن‬
ِ ‫فُعي‬
‫ُفَن يِج ني‬
‫ون‬
ُ ‫‘ َي ُك‬nun meczûm formları olan
çekimlerinde
«‫ »ن‬harfi düşürülebilir:
‫َوََل َأُك َبِغًّيا‬ «Ve ben, azgın (iffetsiz)

olmadım.» (Meryem,20).
‫َوَقد َخَلقُت َك ِمن َق ب ُل َوََل َت ُك َشيًئا‬ «Daha önce sen bir şey değilken seni,
Ben yarattım.» (Meryem, 9).
www.tekellum.net














‫الدرس السادس عشر‬

Durus 3. Cilt
ON ALTINCI DERS
Fiiller temelde ya üç harfli veya dört harfli bir köke sahiptir.
Sülâsi fiiller: Üç asıl harften oluşan fiillerdir. ‫ل‬

َ ‫َد َخ‬, ََ ‫َش ِر‬
َ ‫َ َكتَب‬,‫ب‬
َ َ
Rubâi fiiller: Dört asıl harften oluşan fiillerdir. ‫ل‬
ََ‫َهرو‬,
َ ‫َتَر َجم‬,‫َبَسمل‬
َْ َ ْ َ َ ْ
Hem sülasi hem de rubai fiillerin mücerred ve mezid babları vardır.
Sülâsi mücerred fiil: Mazisi üç harflidir.

Sülâsi mezid fiil: Üç harf kökenlidir. Yanına ilave harf almıştır.
Rubâi mücerred fiil: Mazisi dört harflidir.
Rubâi mezid fiil: Dört harf kökenlidir. Yanına ilave harf almıştır.
MÜCERRED: Bütün harflerinin tamamı aslî olandır.

MEZÎD: Aslî(mâzi) halinin üzerine bir harf ya da daha fazla harf almıştır.
Sülâsi mücerred fiiller altı bâbdan oluşur:

1. BÂB: Mâzisinin orta harfi fethalı, muzârisinin orta harfi dammelidir.
Vezin: ‫ يَ ْف ُع ُل‬- ‫فَ َع َل‬ Örnek: ‫ب‬
ُ ُ‫يَ ْكت‬ -‫ب‬
َ َ‫َكت‬
2. BÂB: Mâzisinin orta harfi fethalı, muzârisinin orta harfi kesralıdır.
Vezin: ‫ يَ ْفع ُل‬- ‫فَ َع َل‬ Örnek: ‫َيلس‬
َْ ُ –‫س‬
َ َ‫َجل‬
3. BÂB: Mâzisinin orta harfi fethalı, muzârisinin orta harfi fethalıdır.
Vezin: ‫ يَ ْف َع ُل‬- ‫فَ َع َل‬ Örnek: ‫ب‬
ُ ‫ب – يَ ْذ َه‬
َ ‫ذَ َه‬
www.tekellum.net
4. BÂB: Mâzisinin orta harfi kesralı, muzârisinin orta harfi fethalıdır.

Vezin: ‫ يَ ْف َع ُل‬- ‫فَع َل‬ Örnek: ‫ب‬
ُ ‫ب – يَ ْش َر‬
َ ‫َشر‬
5. BÂB: Mâzisinin orta harfi dammeli, muzârisinin orta harfi dammelidir.
Vezin: ‫ يَ ْف ُع ُل‬- ‫فَ ُع َل‬ Örnek: ‫كثُ ُر‬
ْ َ‫ي‬ – ‫َكثُ َر‬
6. BÂB: Mâzisinin orta harfi kesralı, muzârisinin orta harfi kesralıdır.
Vezin: ‫ يَ ْفع ُل‬- ‫فَع َل‬ Örnek: ‫ث‬
ُ ‫يَر‬ –‫ث‬
َ ‫َور‬
. ‫فتح ضم‬
Şimdiye kadar gördüğümüz
fiiller hep bu 6 bâba aittir,
Kolaylık ‫فتح كسر‬
olması
yani sülâsi mücerred
fiillerdendir. Sülâsi mücerred
açısından ‫فتحتان‬
bâbların
fiillerde fiilin mâzi- muzâri'
formülleşti ‫كسر فتح‬
halini birlikte ezbere bilmek
rilmesi.
zorundayız. Bunları ‫ضم ضم‬
ezberleyeceğiz.
‫كسراتن‬
Not: İllet harfleri vav ve ya’ dır. Eğer bir fiilde elif görüyorsak bu elif, vav veya
ya’ dan dönüşmüştür.
BÜTÜN ARAPÇA FİİLLERİN DAĞILIM TABLOSU
Mücerred
%35,2
Sülâsî
Mezîd
%59,6
Arapça’da % 94,8
Fiiller
Mücerred
%4,16
Rubâ’î
Kaynak: The Arabic Verbs,
Warwick Danks Mezîd
% 5,2 %1,04
John Benjamins Publishing
Co. www.tekellum.net
Tef’il Bâbı : Sülâsi mezid fiil bâblarındandır. Mazi fiilde orta harfin
şeddelenmesiyle oluşturulur.
Vezin: ‫ع َل‬
َ ‫ع‬
ْ ‫ف‬
َ = ‫ع َل فَ َّعل‬
َ ‫ف‬
َ = ‫فَ َع َل‬
Masdar Emir Muzâri Mâzi
‫تَ ْفع ْيل‬ ‫فَ َّع َل‬ Vezin
Teslim
etti
Öptü
Tesbih
etti
Büyülttü
Bildirdi
Açıkladı
Dağıttı
Kaydetti
Tebrik etti
Müjdeledi
İsimlendirdi
Selamladı
Terbiye etti
www.tekellum.net
(1) Mâzi hali dört harften oluşturulmuş fiillerin muzâri harfi ye, te, e ve ne diye
başlamaz. Yu, tu, u ve nu diye başlar. Dört harfli olan bütün fiiller için böyledir
denilebilir.
(2) Sülâsi mücerred fiillerin mastarları Araplardan işiterek öğrendiğimiz
şekildedir. Sülâsi mücerred fiillerin dışındaki fiillerin mastarları ise kurala
bağlıdır. Biz bu kuralı bildiğimizde bütün fiilleri bu kurala göre
masdarlaştırabiliyoruz.
*Fiil, nâkıs olursa yahut son harfi hemze olursa mastar hali ‫ تَ ْفعلَة‬vezninde gelir.
*Sülâsi mücerred fiilin ism-i fâili ‫فَاعل‬ şeklinde yapılır. Sülâsi mücerred
dışındaki fiillerde ism-i fâil, fiilin muzâri halindeki muzârat harfinin mim ile
değiştirilip sondan bir önceki harfin kesra almasıyla yapılır.
‫ُم َؤذن‬ ‫يُ َؤذ ُن‬ ‫اَذَّ َن‬

İsm-i Fâil Muzâri’ Mazi
*Sülâsi mücerrede ait ism-i mefullerde vezin ‫‘ َم ْف ُعول‬dür. Sülâsi mücerred dışı
fiillerde (mezit fiillerde) ism-i mefûl kendi fâilinin vezninde olur ve sondan bir
önceki harfin fethalı olmasıyla olur.
‫س َّجل‬
َ ‫ُم‬ ‫س َّجل‬
َ ‫ُم‬ ‫سج ُل‬
َ ُ‫ي‬
İsm-i Mefûl İsm-i Fâil Muzâri’
Kaydedilen şey Kaydeden kişi Kaydeder
www.tekellum.net
İsm-i Mefûl İsm-i Fâil Muzâri Mâzi
Kaydetti
Kaleme
aldı
Tertip etti
Silahlandırdı
Astı
Ciltledi
Renklendirdi
Hamd etti, övdü
*Sülâsi mücerred fiillerin ism-i zaman ve ism-i mekânları ‫ َم ْفعل‬, ‫َم ْف َعل‬
vezinlerinden türemiştir. Sülâsi mücerred dışında olan ism-i zaman ve ism-i
mekânlar bu fiillerin ism-i mefûlünden türetilir. Yani sülâsi mücerred fiillerin
dışındaki fiillerde ism-i zaman, ism-i mekân ve ism-i mefûl aynı şekilde türetilir.
www.tekellum.net









‫الدرس السابع عشر‬

Durus 3. Cilt
ON YEDİNCİ DERS
‫الفعل‬
‫الفعل الالزم‬ ‫املتعدي الفعل‬

(Lâzım Fiil) (Müteaddî Fiil)
‫ذهب‬ ‫أكل‬
‫وقف‬ ‫نصر‬
‫جلس‬ ‫كتب‬
*Bazı fiiller bir nesne arzu eder. Bazı fiillerde nesne olmaksızın mevcudiyetini
korur. Örneğin ‘gitti’ fiiline ‘Neyi gitti?’ gibi bir soru sormayız. Ancak ‘yedi’
fiiline ‘Neyi yedi?’ sorusunu sorabiliriz.
‫الفعل الثالثي‬
‫اجملرد‬ ‫املزيد‬
‫ب‬
ُ ُ‫يَ ْكت‬/‫ب‬
َ َ‫َكت‬ FORM II FORM IV
FORM I
‫َ ْف ِّعلل‬ ‫ يُ َف ِّع ُل‬/ ‫فَ عَّ َل‬ ‫إفْ َعال‬ ‫ يُ ْف ِّع ُل‬/ ‫أَفْ َع َل‬
www.tekellum.net
• İf’al ve Tef’il Babları Lâzım fiilleri müteaddî yapar. Yani geçişsiz fiilleri
geçişli yapar. Aynı zamanda geçişli tek nesne alan fiilleri çift nesne alır
hâle getirir.
İf’âl ve Tef’îl arasındaki anlam farklılıkları;
Kur’ân’ın peyderpey indirilmesi. ‫َنَّزَل‬

‫َنَزَل‬
indirdi
Kur’ân’ın topluca indirilmesi. ‫َأْنَزَل‬ indi

indirdi
Öğretti. ‫َعَّلَم‬
bildirdi
‫َعِّلَم‬
Haberdar etti. ‫َأ ْعَلَم‬ bildi
bildirdi
*Örneğin ‫علِّ َم‬

َ fiili müteâdi bir fiildir. Bildi anlamına gelir. ‫ َعلَّ َم‬ifadesine gelince
‘bildirdi’ manasında oluyor. Burada ‘Kime bildiriyoruz?’ ve ‘Ne bildiriyoruz?’
sorularıyla iki tane nesne ortaya çıkar.
*Sülâsi mezîd fillerin ‫ أَفْ َعل‬bâbı ‫‘ فَ َع َل‬nin başına hemze gelmesiyle türetilmiştir.
َ
*Emir siğâsındaki ‫ أَفْ َعل‬bâbı muzâri’ fiilin aslî siğâsından türetilir. Başındaki
َ
muzâra’at harfini atarak sonunun cezmedilmesiyle emir olur. Örneğin;
‫أ َْر ِّس ْل‬ ‫ُُي َْر ِّس ُل‬ ‫يُ ْر ِّس ُل‬
Emir Aslî sîğa Muzâri’
www.tekellum.net
Vezin: ‫أَفْ ِّع ْل‬ ‫إِّفْ َعال‬ ‫يُ ْف ِّع ُل‬ ‫أَفْ َع َل‬
Emir Muzâri’ Mazi
*Arapçada geçişli olan bir fiil, Türkçede geçişli olmayabilir. Arapçada dönüşlü
olan bir fiil, Türkçede dönüşlü olmayabilir. Bu küçük farklılıkları müsamaha ile
karşılamamız gerekiyor.
* ‫أَ ْعطَى‬ fiili iki tane nesne alır.
‫ت حام ًدا كِّ ا‬

.‫تاٍب‬ ُ ‫أ ْعطَْل‬ Ben Hamid’e bir kitap verdim.
2.Mefûl 1.Mefûl (Kime verdin? Ne verdin?)
* ‫َولَ ْو‬ ‘olsa da, olmasına rağmen, olsa bile’ anlamlarına gelir. Türkçede ki
‘velev ki’ tabiri gibi…
* ‫ََلَ َذا ُم ْستَحلل‬ = ‫ ُم ْستَ ْحلِّل‬+ ‫ َه َذا‬+ ‫َل‬
İmkânsız Lâm’ul iptidâ (Başlangıç lâmı):

Cümlenin içeriğini kuvvetlendirir.
www.tekellum.net
* ‫أصبَ َح‬
ْ ifadesi ‘sabahladı’ demektir. ‫كان‬
َ ‘nin kardeşlerindendir. ‫ َكان‬gibi
nâkıs fiillerdendir. Aynı zamanda ‘bir şeye dönüştü’ anlamına da gelir.
ً ‫أصبَ َح َح ِّامد َم ِّري‬

.‫ضا‬ ْ
Hâmid hasta olarak sabahladı.
* ‫ك‬
َ ‫ ْأو َش‬ifadesi ‘neredeyse oldu, olmak üzere’ anlamlarına gelir. ‫‘ َكان‬nin
ْ َ‫ أ‬ile ve muzâri’ fiil ile birlikte gelir.
kardeşlerindendir. Bir ‫ن‬ ‫ك‬
َ ‫ْأو َش‬ ifadesinin
muzâri’ hâli de kullanılır. (‫ك‬ ِّ ‫)ي‬

ُ ‫وش‬ ُ
‫يُ ِّري ُد َها أل َْم ار َما‬ Onu bir iş için istiyor.
*Buradaki ‫َما‬ ‘ya “mâ’yı nekreyi teme ve müpheme” denir. Herhangi bir şeyden
bahsettiğimiz ve bunun karşımızdaki tarafından bilinmesini istemediğimiz şey
manasında kullanılır.
* .‫ُُمَ َّم ُد بْ ُن ِّولْلَ َم‬ ‫ ابْن‬kelimesi bir isme sıfat olduğu zaman başındaki hemze
kaldırılır. Babasının ismine izâfeten, Muhammed’in sıfatı, Vilyem’in oğlu
olmak.
*Üç kelimenin tek satırda olması şartıyla ‫ ابْن‬ifadesinin hemzesi hazfedilir. Eğer
bazısı başka satırda, bazısı başka satırda olursa ‫ ابْن‬ifadesi hemzeli yazılır.
* ‫ابْن‬ kelimesi iki isim arasında değilse hemzeli şekilde yazılır. Örneğin:
.‫لم‬ ِّ ِّ
َّ ‫حام ُد ابْ ُن‬
َ ‫الش ْلخ إبْراه‬
www.tekellum.net










Medine Kitapları 3

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Medine Kitapları 3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Lessons in Arabic Language, Book 3 – Shaykh Dr. V.

‘Abdur-Raheem, Islaamic University of Madeenah

Courtesy of Fatwa-Online.Com (eFatwa.Com), and by kind permission of Shaykh Dr. V. ‘Abdur-Raheem

Courtesy of Fatwa-Online.Com (eFatwa.Com), and by kind permission of Shaykh Dr. V. ‘Abdur-Raheem

BİNA: Bazı kelimeler de mebnîdir. Kelimelerin mebnî oluşuna binâ diyoruz,

Binâ (mebni) = Son Harekesi Değişmez

İrab (mu’reb) = Son Harekesi Değişir

İrab ve Binâ : İsimler

*İsimler ya mebnidir ya mu’rebdir.

*İsm-i işaretler mebnidir.

* “Mahal” ifadesini bir cümlenin analizinde bir kelimede görüyorsak o kelime

İsimlerde Mu’reb ve Mebni

İsimlerin tamamı mu’rebdir. Şu gruplar hariç:

1. Zamirler (Fiilin Sonundaki Muttasıl Zamirler ve Munfasıl Zamirler):

Ref’ Zamirleri .‫ قَالوا‬،‫ت‬

Nasb Zamirleri ‫ضربَن‬ َ ُ‫َسأَل‬

Cerr Zamirleri ‫ لَنا‬،‫ َعلَْيها‬،‫ك‬

5. Bazı Zarflar : (genelde yer, zaman belirtenler.)

6. Esma’ul Ef’al ( isim ama bir fiil anlamı içeren kelimeler) :

.‫ الثَّالِث َع َشَر‬،‫ تِ ْس َعةَ َع َشَر‬،‫َح َد َع َشَر‬

.ً‫ص ِل اثْنا َع َشَر طالِبا‬

.ً‫ت اثْ َن َع َشَر طالِبا‬

ً‫ام الثْ َن َع َشَر طَالِبا‬

İsimde İrab’ın Asli Ve Fer’i (Yan) Alametleri

İsimde Asli Alametler;

İsimde Fer’i Alametler;

.‫َرض‬ ِ َّ ‫خلق هللا‬

2.Gayri munsarıflar: Cerr alameti kesra değil fethadır.

.‫ب إِىل فِْر َع ْو َن‬

3.Esma-i hamse: Bütün alametleri fer’i dir. ‫ ذُو‬،‫وك‬

Ref’ alameti ‫و‬: ‫وك؟‬

Nasb alameti ‫ا‬: ُ ‫أ َْع ِر‬

Cerr alameti ‫ي‬: َ ِ‫أَيْ َن َسيَّ َارةُ أَب‬

Bu kelimelerin irabı(harekelenmesi), ya mütekellim (‫ )اان‬haricinde diğer

zamirlere izafe edilmeleri halinde ve asli irabla irablanmadıkları zaman, ‫ا وي‬

.‫يل أَخ‬ Benim bir erkek kardeşim var.

Ref’ alameti – vav - .‫املد ِرسو َن‬

Nasb alameti – ya - َ ‫املد ِر‬

Cerr alameti - ya - َ ‫املد ِر‬

5.El müsenna (ikililer): Bütün alametler fer’i dir.

Cerr alameti – ya - ِ ْ َ‫َه ِذهِ الغُرفَةُ لِطَالِب‬

ismi maksur, ismi menkus ve ya mütekellime izafet.

Bunlarda 3 alamet takdir edilir. Mesela :

َ ‫قَتَ َل ال َف ََت األَفْعى َِب َلع‬

‫ ال َف ََت‬: Takdir edilmiş damme ile fail konumunda, merfû’.

*Bu kelimelerin harekeleri bu konumlarda değişmiyor. Peki biz neden bunlara

*Bu kelimelerde zayıf ya vardır. Başlarındaki elif+lam’ ı kaldırınca zayıf ya da

*Bunlarda damme ve kesra görünmüyor yani takdiridir, ancak fetha görünüyor.

ِ ‫اضي احملَ ِامي َع ِن‬

ِ ‫ ال َق‬: Takdir edilmiş damme ile fail konumunda, merfû’.

ِ : Takdir edilmiş kesra ile bi harfi cerri ile, mecrûr.

*Mengusun ya sı atılır durumda da olabilir. muzâri fiilin başına ‫ َوقَد‬gelmesi

3)Ya-i Mütekellime İzafe Edilen Kelimeler: Bu kelimelerdeki irablanmaları

ِ ‫دعا ج ِدي أُس‬

ِ ‫ أُست‬: Mef’ûlün bih , mensub, nasb alameti takdir edilmiş fetha,

Kitaptaki tablolara geçiyoruz…

‫)و‬۱( ُ‫ْم ْبـتَ َدأُ واخلََب‬

nesnenin öznelliğe bürünmesi) → ٍّ

ِ ‫صوابت ِمن األمس‬

‫اس ُـم إِ َّن‬

.‫س عِْن َد املدي ِر‬ ِ َ ‫ َجلَس‬/.ً‫سافَر أَِِب لَْيال‬

.‫ت َخ ْوفاً ِم َن احلَِر‬

‫( التَّوابِ ُـع‬Tâbi olanlar)

‫جرور‬ ِ ِ ِ‫َهذا َدفْ ََتُ الطَّال‬