Kâfiye Târifleri Mensûbat : ( ‫) ﻫﻮ ﻣﺎاﺷﺘﻤﻞ ﻋﻠﻰ ﻋﻠﻢ اﳌﻔﻌﻮﻟﻴﺔ‬. Mef’uliyyet alameti (nasp) üzerine şamil olan isimdir.
Onüç tanedir.
Kelime: ( ‫) ﻟﻔﻆ وﺿﻊ ﳌﻌﲎ ﻣﻔﺮد‬. Müfret bir mana için vazolunan lafızdır.
Kelam: ( ‫ﻻﺳﻨﺎد‬ﾖ ‫) ﻣﺎ ﺗﻀﻤﻦ ﻛﻠﻤﺘﲔ‬. İsnad sebebiyle iki kelimeyi tezammün eden lafızdır
İsim: ( ‫ﺣﺪاﻻزﻣﻨﺔ اﻟﺜﻼﺛﺔ‬ﾖ ‫) ﻣﺎدل ﻋﻠﻰ ﻣﻌﲎ ﰱ ﻧﻔﺴﻪ ﻏﲑ ﻣﻘﱰن‬. Üç zamandan birine yakın olmaksızın kendi
nefsinde bir mana üzerine delalet eden kelimedir.
Mureb: ( ‫) اﳌﺮﻛﺐ اﻟﺬى ﱂ ﻳﺸﺒﻪ ﻣﺒﲎ اﻻﺻﻞ‬. Mebni asla benzemeyip, gayrisi ile (amili ile) terekküp
eden kelimelerdir
İğrab: ( ‫) ﻣﺎاﺧﺘﻠﻒ اﺧﺮﻩ ﺑﻪ ﻟﻴﺪل ﻋﻠﻰ اﳌﻌﺎﱏ اﳌﻌﺘﻮرت ﻋﻠﻴﻪ‬. Mureb üzerine arız olan manalara delalet
etmesi için murebin ahiri kendisi sebebiyle değişen şeydir. (Hareke ve harftir.)
Amil: ( ‫) ﻣﺎﺑﻪ ﻳﺘﻘﻮم اﳌﻌﲎ اﳌﻘﺘﻀﻰ ﻟﻼﻋﺮاب‬. İğrabı iktiza eden mana ancak kendisi sebebiyle hasıl olan
şeydir.
Gayr-i munsarıf: ( ‫) ﻣﺎﻓﻴﻪ ﻋﻠﺘﺎن ﻣﻦ ﺗﺴﻊ او واﺣﺪة ﻣﻨﻬﺎ ﺗﻘﻮم ﻣﻘﺎﻣﻬﻤﺎ‬
Kendisinde dokuz illetten iki illet veya iki illet makamına kaim bir illet bulunan kelimeye
denir.
Merfûât : ( ‫) ﻫﻮ ﻣﺎاﺷﺘﻤﻞ ﻋﻠﻰ ﻋﻠﻢ اﻟﻔﺎﻋﻠﻴﺔ‬. Failiyyet alameti ( rafî ) üzerine şamil olan isimdir
Fail: ( ‫) ﻫﻮ ﻣﺎاﺳﻨﺪ اﻟﻴﻪ اﻟﻔﻌﻞ او ﺷﺒﻬﻪ وﻗﺪم ﻋﻠﻴﻪ ﻋﻠﻰ ﺟﻬﺔ ﻗﻴﺎﻣﻪ ﺑﻪ‬. Fiil veya şibih fiilin kendisi ile kâim
olması ciheti üzerine binâen, fiil veya şibih fiil kendisi üzerine tekaddüm olunduğu halde,
fiil veya şibih fiil kendisine isnat olunan isimdir. Failde asıl olan fiilini takip etmektir
Nâib-i Fail: ( ‫) ﻛﻞ ﻣﻔﻌﻮل ﺧﺰف ﻓﺎﻋﻠﻪ واﻗﻴﻢ ﻫﻮ ﻣﻘﺎﻣﻪ‬. Fail hazfolunup, fail makamına ikame olunan
her mef’uldür.
Kelime: ( ‫) ﻟﻔﻆ وﺿﻊ ﳌﻌﲎ ﻣﻔﺮد‬. Müfret bir mana için vazolunan lafızdır.
Kelam: ( ‫ﻻﺳﻨﺎد‬ﾖ ‫) ﻣﺎ ﺗﻀﻤﻦ ﻛﻠﻤﺘﲔ‬. İsnad sebebiyle iki kelimeyi tezammün eden lafızdır
İsim: ( ‫ﺣﺪاﻻزﻣﻨﺔ اﻟﺜﻼﺛﺔ‬ﾖ ‫) ﻣﺎدل ﻋﻠﻰ ﻣﻌﲎ ﰱ ﻧﻔﺴﻪ ﻏﲑ ﻣﻘﱰن‬. Üç zamandan birine yakın olmaksızın kendi
nefsinde bir mana üzerine delalet eden kelimedir.
Mureb: ( ‫) اﳌﺮﻛﺐ اﻟﺬى ﱂ ﻳﺸﺒﻪ ﻣﺒﲎ اﻻﺻﻞ‬. Mebni asla benzemeyip, gayrisi ile ( amili ile ) terekküp
eden kelimelerdir
İğrab: ‫) ﻣﺎاﺧﺘﻠﻒ اﺧﺮﻩ ﺑﻪ ﻟﻴﺪل ﻋﻠﻰ اﳌﻌﺎﱏ اﳌﻌﺘﻮرت ﻋﻠﻴﻪ‬
Mureb üzerine arız olan manalara delalet etmesi için murebin ahiri kendisi sebebiyle
değişen şeydir.) (hareke ve harftir.)
Amil: ( ‫) ﻣﺎﺑﻪ ﻳﺘﻘﻮم اﳌﻌﲎ اﳌﻘﺘﻀﻰ ﻟﻼﻋﺮاب‬. İğrabı iktiza eden mana ancak kendisi sebebiyle hasıl olan
şeydir.
Gayr-i munsarıf: ( ‫) ﻣﺎﻓﻴﻪ ﻋﻠﺘﺎن ﻣﻦ ﺗﺴﻊ او واﺣﺪة ﻣﻨﻬﺎ ﺗﻘﻮم ﻣﻘﺎﻣﻬﻤﺎ‬. Kendisinde dokuz illetten iki illet
veya iki illet makamına kaim bir illet bulunan kelimeye denir.
Müpteda: ( ‫) ﻫﻮ اﻻﺳﻢ اﺠﻤﻟﺮد ﻋﻦ اﻟﻌﻮاﻣﻞ اﻟﻔﻈﻴﺔ ﻣﺴﻨﺪا اﻟﻴﻪ او اﻟﺼﻔﺔ اﻟﻮاﻗﻌﺔ ﺑﻌﺪ ﺣﺮف اﻟﻨﻔﻰ واﻟﻒ اﻻﺳﺘﻔﻬﺎم راﻓﻌﺔ ﻟﻈﺎﻫﺮ‬
İsm-i zahiri rafedici olduğu halde harf-i nefi veya elif-i istifhamdan sonra vaki olan sıfat
veya müsnedün ileyh olduğu halde lafzi amillerden soyulan isimdir.
Haber: ( ‫) ﻫﻮ اﺠﻤﻟﺮد اﳌﺴﻨﺪ ﺑﻪ اﳌﻐﺎﻳﺮ ﻟﻠﺼﻔﺔ اﳌﺬﻛﻮرﺓ‬. Müptedanın tarifinde zikredilen sıfata zıt olan,
müsned-ü bih olan ve lafzi amillerden soyulan isimdir
1 2
Mef’ul-ü Mutlak: ( ‫) وﻫﻮ اﺳﻢ ﻣﺎﻓﻌﻠﻪ ﻓﺎﻋﻞ ﻓﻌﻞ ﻣﺬﻛﻮر ﲟﻌﻨﺎﻩ‬. Mef’ul-ü mutlak manasında olan mezkür
fiilin failinin işlemiş olduğu şeyin ismidir
Mef’ul-ü Bih: ( ‫) ﻫﻮ ﻣﺎ وﻗﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﻓﻌﻞ اﻟﻔﺎﻋﻞ‬. Failin fiili kendisi üzerine vaki olan şeyin ismidir
Münâdâ: ( ‫ﺋﺐ ﻣﻨﺎب ادﻋﻮ ﻟﻔﻈﺎ او ﺗﻘﺪﻳﺮا‬ﾙ ‫) ﻫﻮ اﳌﻄﻠﻮب اﻗﺒﺎﻟﻪ ﲝﺮف‬. Lafzan veya takdiren -ed’û- makamına
kaim olan bir harf sebebi ile dönmesi talep olunandır.
İzmar alâ şerita’tit’tefsir: ( ‫) ﻛﻞ اﺳﻢ ﺑﻌﺪﻩ ﻓﻌﻞ او ﺷﺒﻬﻪ ﻣﺸﺘﻐﻞ ﻋﻨﻪ ﺑﻀﻤﲑﻩ او ﻣﺘﻌﻠﻘﻪ ﻟﻮ ﺳﻠﻂ ﻋﻠﻴﻪ ﻫﻮ او ﻣﻨﺎﺳﺒﻪ ﻟﻨﺼﺒﻪ‬
Herhangi bir isim ki kendisinden sonra fiil veya şibih olur, o fiil veya şibih fiil de
zamirinde veya müteallikında amel etmekle o isimden yüz çevirse, o fiil veya şibih fiil o
isim üzerine tekaddüm olunsa elbette o ismi nasp ederdi.
Tahzir: ( ‫) وﻫﻮ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺘﻘﺪﻳﺮ اﺗﻖ ﲢﺬﻳﺮا ﳑﺎ ﺑﻌﺪﻩ او ذﻛﺮ اﶈﺬر ﻣﻨﻪ ﻣﻜﺮرا‬. Muhazzer-u minh mükerrer olduğu
halde zikrolunan veya ma ba’dinden sakındırmak için -ittekı- fiilinin takdiri ile mamül
olandır
Mef’ûl-ü Fiih: ( ‫) ﻫﻮ ﻣﺎ ﻓﻌﻞ ﻓﻴﻪ ﻓﻌﻞ ﻣﺬﻛﻮر ﻣﻦ زﻣﺎن او ﻣﻜﺎن‬. Zaman veya mekandan mezkür fiil
kendisinde işlenilen şeyin ismidir
Mef’ul-ü Leh: ( ‫) وﻫﻮ ﻣﺎ ﻓﻌﻞ ﻻﺟﻠﻪ ﻓﻌﻞ ﻣﺬﻛﻮﺭ‬. Mezkür fiil kendisi için işlenilen şeyin ismidir.
Mef’ul-ü Meah: ( ‫) وﻫﻮ اﳌﺬﻛﻮر ﺑﻌﺪاﻟﻮاو ﳌﺼﺎﺣﺒﺔ ﻣﻌﻤﻮل ﻓﻌﻞ ﻟﻔﻈﺎ او ﻣﻌﲎ‬. Lafzan veya manen olan fiilin
mamülüne arkadaş olması için vav’dan sonra zikrolunan şeydir.
Hal: ( ‫) ﻣﺎﻳﺒﲔ ﻫﻴﺌﺔ اﻟﻔﺎﻋﻞ او اﳌﻔﻌﻮل ﺑﻪ ﻟﻔﻈﺎ او ﻣﻌﲎ‬. Lafzen veya manen fail ile mef’ul-ü bihin
hey’etini beyaeden şeydir.
Temyiz: ( ‫) ﻣﺎﻳﺮﻓﻊ اﻟﺌﺒﻬﺎم اﳌﺴﺘﻘﺮ ﻋﻦ ذات ﻣﺬﻛﻮرة او ﻣﻘﺪرة ﰱ ﲨﻠﺔ او ﻣﺎﺿﺎﻫﺎ او ﰱ اﺿﺎﻓﺔ‬. Mezkür veya mukadder
zattan kararlaşan ibhamiyeti kaldıran şeydir.
Müstesna-i Muttasıl: ( ‫ﻻو اﺧﻮا ﺎ‬ﾖ ‫) ﻭﻫﻭ ﺍﻟﻣﺧﺭﺝ ﻋﻥ ﻣﺗﻌﺩﺩ ﻟﻔﻅﺎ ﺍﻭ ﺗﻘﺪﻳﺮا‬. İlla veya kardeşlerinden
biriyle lafzan veya takdiren adetlenicinin adedinden çıkarılandır.
Müstesna-i Munkati: ( ‫) وﻫﻮ اﳌﺬﻛﻮر ﺑﻌﺪ اﻻواﺧﻮا ﺎ ﻏﲑ ﳐﺮج ﻋﻦ ﻣﺘﻌﺪد‬. Adetlenicinin adedinden
çıkarılmadığı halde, illa ve kardeşlerinden sonra zikrolunandır.
Mecrûrât: ( ‫) ﻫﻮ ﻣﺎاﺷﺘﻤﻞ ﻋﻠﻰ ﻋﻠﻢ اﳌﻀﺎف اﻟﻴﻪ‬. Muzafün ileyh alameti (cer) üzerine şamil olan
isimdir.
Muzâfün İleyh: ( ‫) ﻛﻞ اﺳﻢ ﻧﺴﺐ اﻟﻴﻪ ﺷﺊ ﺑﻮاﺳﻄﺔ ﺣﺮف اﳉﺮ ﻟﻔﻈﺎ او ﺗﻘﺪﻳﺮا‬. Mecrurda harf-i cerin eseri bâkî
olduğu halde lafzan veya takdiren olan bir harf-i cer vasıtasıyla kendisine birşey nispet
olunandır.
İzafet-i Maneviyye: ( ‫) ﺍن ﻳﻜﻮن اﳌﻀﺎف ﻏﲑ ﺻﻔﺔ ﻣﻀﺎﻓﺔ اﱃ ﻣﻌﻤﻮﳍﺎ‬. Muzâf olan kelimenin, mamülüne
muzâf olan sıfat-ı sarfiyenin gayrisi olmasıdır.
İzafet-i Lafziyye: ( ‫) ان ﻳﻜﻮن اﳌﻀﺎف ﺻﻔﺔ ﻣﻀﺎﻓﺔ اﱃ ﻣﻌﻤﻮﳍﺎ‬. Muzâf olan kelimenin, mamülüne muzâf
olan sıfat-ı sarfiye olmasına denir
Tevâbî: ( ‫ﻋﺮاب ﺳﺎﺑﻘﻪ‬ﾖ ‫ن‬ﾘ ‫) ﻛﻞ‬. Her ikisinin iğrabı bir cihetten olduğu halde, kendisinden
öncekinin iğrabı ile olan her ikincidir.
Nâât: ( ‫ﺑﻊ ﻳﺪل ﻋﻠﻰ ﻣﻌﲎ ﰱ ﻣﺘﺒﻮﻋﻪ ﻣﻄﻠﻘﺎ‬ﾗ ). Mutlak olarak metbuunda bir mana üzerine delalet eden
tabidir.
Atıf : ( ‫ﻟﻨﺴﺒﺔ ﻣﻊ ﻣﺘﺒﻮﻋﻪ ﻳﺘﻮﺳﻂ ﺑﻴﻨﻪ وﺑﲔ ﻣﺘﺒﻮﻋﻪ اﺣﺪاﳊﺮوف اﻟﻌﺸﺮة‬ﾖ ‫ﺑﻊ ﻣﻘﺼﻮد‬ﾗ ). On harften birisi tabi ile metbû
arasını ortalayan, metbûu ile beraber metbûuna nisbetle kastolunan tabidir
Te’kit: ( ‫ﺑﻊ ﻳﻘﺮر اﻣﺮاﳌﺘﺒﻮع ﰱ اﻟﻨﺴﺒﺔ اواﻟﺸﻤﻮل‬ﾗ ). Nisbet veya şumulde metbûunun emrini kararlaştıran
tabidir.
Bedel: ( ‫ﺑﻊ ﻣﻘﺼﻮد ﲟﺎ ﻧﺴﺐ اﱃ اﳌﺘﺒﻮع دوﻧﻪ‬ﾗ ). Metbûu kastolunmaksızın, metbûuna nisbetle
kastolunan
tabidir
Atf-ü Beyan: ( ‫ﺑﻊ ﻏﲑ ﺻﻔﺔ ﻳﻮﺿﺢ ﻣﺘﺒﻮﻋﻪ‬ﾗ ). Metbûunu izah edip sıfatın gayri olan tabidir.
Mebnî: ( ‫ﺳﺐ ﻣﺒﲎ اﻻﺻﻞ او وﻗﻊ ﻏﲑ ﻣﺮﻛﺐ‬ﾙ‫) ﻣﺎ‬.
Marife : ( ‫) ﻣﺎوﺿﻊ ﻟﺸﻲء ﺑﻌﻴﻨﻪ‬. Muayyen birşey için vazolunan isimdir.
Nekre: ( ‫) ﻣﺎوﺿﻊ ﻟﺸﻲءﻻ ﺑﻌﻴﻨﻪ‬. Gayr-i muayyen birşey için vazolunan isimdir
Müzekker-Müennes: ( ‫) ﻣﺎﻓﻴﻪ ﻋﻼﻣﺔ اﻟﺘﺎﻧﻴﺚ ﻟﻔﻈﺎ او ﺗﻘﺪﻳﺮﺍ‬. Lafzan veya takdiren kendisinde müennes
alameti bulunan kelimeye müennes, bulunmayana da müzekker denir
Mastar: (‫) ﺍﺳﻢ اﳊﺪث اﳉﺎرى ﻋﻠﻰ اﻟﻔﻌﻞ‬. Fiil üzerine cereyan eden hadesin ismidir
İsm-i Fail: ( ‫) ﻣﺎﺷﺘﻖ ﻣﻦ ﻓﻌﻞ ﳌﻦ ﻗﺎم ﺑﻪ ﲟﻌﲎ اﳊﺪوث‬. Hudüs manasına olduğu halde fiil kendisi ile
kaim olan zat için fiilden müştak kılınan isimdir.
İsm-i Mef’ul: ( ‫) ﻣﺎاﺷﺘﻖ ﻣﻨﻔﻌﻞ ﳌﻦ وﻗﻊ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﻔﻌﻞ‬. Fiil kendisi üzerine vaki olan zat için fiilden
müştak kılınan isimdir.
Sıfat-ı Müşebbehe: ( ‫) ﻣﺎﺷﺘﻖ ﻣﻦ ﻓﻌﻞ ﳌﻦ ﻗﺎم ﺑﻪ ﲟﻌﻨﯩﺎﳊﺪوث‬. Sübût manasına olduğu halde fiil kendisi
ile kaim olan zat için lazım fiilden müştak kılınandır.
İsm-i Tefdıl: ( ‫دة ﻋﻠﻰ ﻏﲑﻩ‬ﾚ‫) ﻣﺎﺷﺘﻖ ﻣﻦ ﻓﻌﻞ ﳌﻮﺻﻮف ﺑﺰ‬. Gayrısı üzerine bir ziyade ile mevsuf için
olduğu halde fiilden müştak kılınan isimdir.
Fiil: ( ‫ﺣﺪاﻻزﻣﻨﺔاﻟﺜﻼﺛﺔ‬ﾖ ‫) ﻣﺎدل ﻋﻠﻰ ﻣﻌﲎ ﰱ ﻧﻔﺴﻪ ﻣﻘﱰن‬. Üç zamandan birine yakın olmaksızın kendi
nefsinde bir mana üzerine delalet eden kelimedir.,
Fiil-i Mazi: ( ‫) ﻣﺎدل ﻋﻠﻰ زﻣﺎن ﻗﺒﻞ زﻣﺎﻧﻚ‬. Senin zamanından evvelki zamana delalet eden fiildir.
Fiil-i Müzari: ( ‫ﻳﺖ ﻟﻮﻗﻮﻋﻪ ﻣﺸﱰﻛﺎ‬ﾙ ‫ﺣﺪ ﺣﺮوف‬ﾖ ‫) ﻣﺎاﺷﺒﻪ اﻻﺳﻢ‬. Neeyte harflerinden biriyle isme
benzeyen fiildir.
Emir: ( ‫)ﺻﻴﻐﺔ ﻳﻄﻠﺐ ﺎ اﻟﻔﻌﻞ ﻣﻦ اﻟﻔﺎﻋﻞ اﳌﺨﺎﻃﺐ‬. Muzaraat harfini hazfetmekle muhatap failden fiil
kendisi ile talep olunan sîgadır.
Harf: ( ‫) ﻣﺎدل ﻋﻠﻰ ﻣﻌﲎ ﰱ ﻏﲑﻩ‬. Gayrısında bir mana üzerine delalet eden kelimedir.
Harf-i Cer: ( ‫) ﻣﺎوﺿﻊ ﻻﻓﻀﺎء ﺑﻔﻌﻞ او ﻣﻌﻨﺎﻩ اﱃ ﻣﺎ ﻳﻠﻴﻪ‬. Fiil veya manayı fiili kendisini takip eden şeye
bağlamak için vazolunan harflerdir.
Tenvin: ( ‫) ﻧﻮن ﺳﺎﻛﻨﺔ ﺗﺘﺒﻊ ﺣﺮﻛﺔ اﻻﺧﺮ ﻻﻟﺘﺌﻜﻴﺪ اﻟﻔﻌﻞ‬. Fiil-i te’kit için değil de kelimenin ahirinin
harekesine tabi olan sakin nun’dur.