‫ﻛﺘﺎب اﻷﻣﺜﻠﺔ‬

The Examples
(Ders Notu) Book

‫ﻇﻔﺮ أﺳﻦ‬
‫آﻗﯿﺎزي‬
٢٠١٣
 ‫ﲪ ِﻦ اﻟﱠﺮِﺣﻴ ِﻢ‬ ِٰ ‫ﺑِﺴ ِﻢ‬
ٰ ْ ‫اﻪﻠﻟ اﻟﱠﺮ‬
ّ ْ
ِ ْ ‫ﺼ َﻼةُ واﻟ ﱠﺴ َﻼم ﻋﻠَﯽ ُﳏ ﱠﻤ ٍﺪ وآﻟِِﻪ أ‬ ِ ِِ
.‫ﲔ‬
َ ‫َﲨَﻌ‬ َ َ َ ُ َ ‫ﲔ َواﻟ ﱠ‬ ِّ ‫اَ ْﳊَ ْﻤ ُﺪ ّٰﻪﻠﻟ َر‬
َ ‫ب اﻟْ َﻌﺎﻟَﻤ‬

ُ‫اَْﻷَ ْﻣﺜِﻠَﺔُ اﻟْ ُﻤ ْﺨﺘَﻠِ َﻔﺔ‬

(Emsile-i Muhtelife)

‫ﻧـَﺎ ِﺻٌﺮ‬ ‫ﺼًﺮا‬

ْ َ‫ﻧ‬ ‫ﺼُﺮ‬ ُ ‫ﻳـَْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ‬
َ َ‫ﻧ‬
Fiil-i Muzâri
helper to help/helping (He is) helping. (He) helped.
İsm-i Fâil Masdar-ı Gayr-ı Mîmî Yardım ediyor. Fiil-i Mâzi
Yardım eden. Yardım etmek.
(He) helps.
Yardım eder. Yardım etti.
(He) will
Yardım help.
edecek.

‫ﺼُﺮ‬
ُ ‫َﻣﺎ ﻳَـْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
ُ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﻳَـْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
ُ ‫ﻟَ ْـﻢ ﻳَـْﻨ‬ ‫ﺼﻮٌر‬
ُ ‫َﻣْﻨ‬
Nefy-i Hâl
(He) is not helping. hasn'tMustağrak
(He)Cahd-ı helped yet Cahd-ı
(He) Mutlak
didn't help. İsm-i Mef’ul
helped (one)
Yardım etmiyor. Henüz (hiç) yardım etmedi. Yardım etmedi. Yardım edilen.
and is still to help.
‫ﺼ ْﺮ‬ ِ‫ﻟ‬
ُ ‫ﻻَ ﻳـَْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬ ‫ﻨ‬
ْ
ُ َ ‫ـ‬ ‫ﻴ‬ ‫ـ‬ ‫ﺼَﺮ‬
ُ ‫ﻟَ ْﻦ ﻳَـْﻨ‬ ‫ﺼُﺮ‬
ُ ‫ﻻَ ﻳـَْﻨ‬
Te’kid-i Nefy-i İstikbâl
Nehy-i Gâib Emr-i Gâib Nefy-i İstikbâl
Let (him) not help!
Yardım etmesin!
Let (him) help!
Yardım etsin!
Asla will notyardım
(He)(elbette) help. (He) will not help.
Yardım etmeyecek.
etmeyecek. (He) doesn't help.
‫ﺼ ْﺮ‬
ُ ‫ﻻَ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
ُ ْ‫اُﻧ‬
Nehy-i Hâzır Emr-i Hâzır
Don't help!
Yardım etme! Help!et!
Yardım

ً‫ﺼَﺮة‬ِ ِ
ْ‫ﻧ‬ ً‫ﺼَﺮة‬
ْ َ‫ﻧ‬ ‫ﺼٌﺮ‬
َ ‫ﻣْﻨ‬ ‫ﺼٌﺮ‬
َ ‫َﻣْﻨ‬
İsm-i Zaman
Masdar Bina-i Nev’ İsm-i Mekân
a type of helping
Bir türlü (çeşit) yardım
one helping
Masdar Bina-i Merre helping tool
İsm-i Âlet
helping time
Masdar-ı Mîmî
Bir defa yardım etmek.
etmek. Yardım etme aleti. Yardım etmeplace
helping zamanı.
helping
Yardım etme mekânı.
Yardım etmek.

َ ْ‫أَﻧ‬
‫ﺼُﺮ‬ ‫ﺼﺎٌر‬
‫ﻧـَ ﱠ‬ ‫ﺼ ِﺮ ﱞ‬
‫ي‬ ْ َ‫ﻧ‬ ‫ﺼْﻴـٌﺮ‬
َ ُ‫ﻧ‬
İsm-i Tafdil Mübalağa İsm-i Fâil İsm-i Tasğir
more/the most İsm-i Mensub
En çok (daha çok)helping
yardım helper
Çok who helps
(mübalağalı) a lot
yardım attributed to/by help little/tiny
Az help
yardım eden.
Yardıma mensup olan.
eden. eden. (Küçük bir yardım)

‫ﺼ ْﺮ ﺑِِﻪ‬
ِ ْ‫أَﻧ‬
َ ْ‫َﻣﺎ أَﻧ‬
ُ‫ﺼَﺮﻩ‬
Fiil-i Taaccübü Sânî Fiil-i Taaccübü Evvel
What a helper! What a help he did!
Ne acayip (ne kadar da) yardım etti! Acayip yardım etti!

Zafer ESEN | Emsile Ders Notu 2013 1

 AÇIKLAMALAR

 ‫ﺼ ْﺮ‬
ُ ْ‫اُﻧ‬ ’un başındaki hemze; vasıl hemzesidir ( ‫ ) أ‬şeklinde yazılmaz ve geçildiğinde okunmaz.
‫ﺼ ْﺮ‬ ِ

ُ ْ‫اُﻧ‬ ’un aslı ‫ﺼ ْﺮ‬
ُ ‫ﻟﺘَـْﻨ‬ ’dur.

‫ﺼٌﺮ‬ ِ

َ ‫ َﻣْﻨ‬, ‫ َﻣ ْﻔ َﻌ ٌﻞ‬kalıbındandır. Bu siyga için kullanılan bir diğer kalıp da ‫ َﻣ ْﻔﻌ ٌﻞ‬kalıbıdır.
 ‫ ِﻣْﻨﺼﺮ‬, ‫ ِﻣ ْﻔﻌﻞ‬kalıbındandır. Bu siyga için kullanılan bir diğer kalıp da ‫ﺎل‬ ٌ ‫ ِﻣ ْﻔ َﻌ‬ve ٌ‫ِﻣ ْﻔ َﻌﻠَﺔ‬
ٌَ ٌَ kalıbıdır.

 ‫ﺼ ِﺮ ﱞ‬
‫ي‬ ْ َ‫ﻧ‬ Masdar-ı Gayr-ı Mîmî’den yapılır.


َ ْ‫َﻣﺎ أَﻧ‬
ُ‫ﺼَﺮﻩ‬ ve ‫ﺼ ْﺮ ﺑِِﻪ‬
ِ ْ‫أَﻧ‬ ’nin sonundaki ‫ه‬ ’ler ismin yerini tutan zamirdir. Bunun yerine isim de

konulabilir.

 Emsile-i Muttaride şahıslara göre çekildiği için şahıs zamirlerinin bilinmesi gerekir.

ŞAHIS ZAMİRLERİ (AYRI ZAMİRLER)

‫َﲨْ ٌﻊ‬ ‫ُﻣﺜَ ًّﲎ‬ ‫ُﻣ ْﻔَﺮٌد‬

Çoğul İkil Tekil
‫ﺐ‬ ِ
‫ُﻫ ْﻢ‬ ‫ُﻫـ َﻤﺎ‬ ‫ُﻫ َﻮ‬ ُ ‫اَﻟْﻐَﺎﺋ‬
Müzekker
Onlar O ikisi O 3. Şahıslar

‫ُﻫ ﱠﻦ‬ ‫ُﻫـ َﻤﺎ‬ ‫ِﻫ َﻲ‬ ُ‫اَﻟْﻐَﺎﺋِﺒَﺔ‬

Müennes

‫أَﻧْـﺘُ ْﻢ‬ ‫أَﻧْـﺘُ َﻤﺎ‬ ‫ﺐ‬

ُ َ‫اَﻟْ ُﻤ َﺨﺎﻃ‬
َ ْ‫أَﻧ‬
‫ﺖ‬ Müzekker
Siz Siz ikiniz Sen 2. Şahıslar

‫ﱳ‬‫أَﻧْ ُ ﱠ‬ ‫أَﻧْـﺘُ َﻤﺎ‬ ِ ْ‫أَﻧ‬

‫ﺖ‬ ُ‫اَﻟْ ُﻤ َﺨﺎﻃَﺒَﺔ‬
Müennes

‫ﻧَـ ْﺤ ُﻦ‬ ‫ﻧَـ ْﺤ ُﻦ‬ �ََ ‫أ‬ ‫اَﻟْ ُﻤﺘَ َﻜﻠِّ ُﻢ‬
Ortak
Biz İkimiz Ben 1. Şahıslar

Zafer ESEN | Emsile Ders Notu 2013 2

 ُ‫اَْﻷَ ْﻣﺜِﻠَﺔُ اﻟْ ُﻤﻄﱠ ِﺮَدة‬
(Emsile-i Muttaride)

Fiil-i Mâzi Bina-i Malȗm

‫ﺼ ُﺮوا‬
َ َ‫ﻧ‬ ‫ﺼَﺮا‬ َ َ‫ﻧ‬ ‫ﺼَﺮ‬
َ َ‫ﻧ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬َ َ‫ﻧ‬ ‫ﺼَﺮَﺎﺗ‬ َ َ‫ﻧ‬ ‫ت‬
ْ ‫ﺼَﺮ‬َ َ‫ﻧ‬
‫ﺼ ْﺮﺗُـ ْﻢ‬
َ َ‫ﻧ‬ ‫ﺼ ْﺮﺗُـ َﻤﺎ‬
َ َ‫ﻧ‬ ‫ت‬
َ ‫ﺼ ْﺮ‬
َ َ‫ﻧ‬
‫ﺼ ْﺮﺗُ ﱠﻦ‬ ِ ‫ﻧَﺼﺮ‬
َ َ‫ﻧ‬ ‫ﺼ ْﺮﺗُـ َﻤﺎ‬
َ َ‫ﻧ‬ ‫ت‬ َْ
�َ‫ﺼ ْﺮ‬
َ َ‫ﻧ‬ ‫ت‬
ُ ‫ﺼ ْﺮ‬
َ َ‫ﻧ‬

 Fiil-i Mâzinin Meçhȗl çekimi şu şekilde yapılır:

1. Sondan bir önceki harfin harekesi kesra ( ‫ ) ـ ــِـ ـ‬yapılır.

2. Kesra yapılan harften önceki harekeliler damme ( ‫ ) ـ ـ ـ ـ ـ‬yapılır. Cezimli harflere dokunulmaz.
ُ

Fiil-i Mâzi Bina-i Meçhȗl

‫ﺼ ُﺮوا‬ ِ ُ‫ﻧ‬ ‫ﺼَﺮا‬ ِ ُ‫ﻧ‬ ِ ُ‫ﻧ‬

‫ﺼَﺮ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬ ِ ُ‫ﻧ‬ ‫ﺼَﺮَﺎﺗ‬ ِ ُ‫ﻧ‬ ‫ت‬
ْ ‫ﺼَﺮ‬ِ ُ‫ﻧ‬
ِ ُ‫ﻧ‬
‫ﺼ ْﺮﺗُـ ْﻢ‬ ِ ُ‫ﻧ‬
‫ﺼ ْﺮﺗُـ َﻤﺎ‬ ‫ت‬ ِ
َ ‫ﻧُﺼ ْﺮ‬
‫ﺼ ْﺮﺗُ ﱠﻦ‬ ِ ُ‫ﻧ‬ ِ ُ‫ﻧ‬
‫ﺼ ْﺮﺗُـ َﻤﺎ‬ ِ ‫ﺼﺮ‬
‫ت‬ ِ
ْ ُ‫ﻧ‬
ِ ُ‫ﻧ‬
�َ‫ﺼ ْﺮ‬ ‫ت‬ ِ
ُ ‫ﻧُﺼ ْﺮ‬

Zafer ESEN | Emsile Ders Notu 2013 3

 AÇIKLAMA : Muzâri fiil, mazi fiilin başına siygasına göre ‫) أَﺗَـْﻴـ َﻦ ( أ \ ت \ ي \ ن‬ harflerinden biri
getirilerek elde edilir. Bu harflere muzaraat harfleri denir.

Fiil-i Muzâri Bina-i Malȗm

‫ﺼُﺮو َن‬ ُ ‫ﻳَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬

ُ ‫ﻳَـْﻨ‬ ‫ﺼُﺮ‬
ُ ‫ﻳَـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
ُ ‫ﻳَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬
ُ ‫ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼُﺮ‬
ُ ‫ﺗَـْﻨ‬
‫ﺼُﺮو َن‬ ُ ‫ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬
ُ ‫ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼُﺮ‬
ُ ‫ﺗَـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
ُ ‫ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬
ُ ‫ﺗَـْﻨ‬ َ ‫ﺼ ِﺮ‬
‫ﻳﻦ‬ ُ ‫ﺗَـْﻨ‬
‫ﺼُﺮ‬
ُ ‫ﻧَـْﻨ‬ ُ ْ‫أَﻧ‬
‫ﺼُﺮ‬

 Fiil-i Muzâri’nin Meçhȗl çekimi şu şekilde yapılır:

1. Sondan bir önceki harfin harekesi fetha ( ‫ ) ـ ــَـ ـ‬yapılır.

2. Muzaraat harfinin harekesi damme ( ‫ ) ـ ـ ـ ـُ ـ‬yapılır.

Fiil-i Muzâri Bina-i Meçhȗl

‫ﺼ ُﺮو َن‬َ ‫ﻳـُْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬

َ ‫ﻳـُْﻨ‬ ‫ﺼ ُﺮ‬
َ ‫ﻳـُْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
َ ‫ﻳـُْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬
َ ‫ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼ ُﺮ‬
َ ‫ﺗُـْﻨ‬
‫ﺼ ُﺮو َن‬َ ‫ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬
َ ‫ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼ ُﺮ‬
َ ‫ﺗُـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
َ ‫ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬
َ ‫ﺗُـْﻨ‬ َ ‫ﺼ ِﺮ‬
‫ﻳﻦ‬ َ ‫ﺗُـْﻨ‬
‫ﺼ ُﺮ‬
َ ‫ﻧـُْﻨ‬ َ ْ‫أُﻧ‬
‫ﺼ ُﺮ‬

Zafer ESEN | Emsile Ders Notu 2013 4

 Masdar-ı Gayr-ı Mîmî

Çoğul İkil Tekil

‫ات‬
ٌ ‫ﺼَﺮ‬
ْ َ‫ﻧ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬
ْ َ‫ﻧ‬ ‫ﺼًﺮا‬
ْ َ‫ﻧ‬

AÇIKLAMA : İsm-i failin sema-î olarak kullanılan kuralsız (cemi mükesser) siygaları 10 tanedir.

Burada hepsi verilmemiştir.

İsm-i Fâil

Kırık Çoğullar Çoğul İkil Tekil

ٌ‫ﺼَﺮة‬
َ َ‫ﻧ‬ ‫ﺼٌﺮ‬‫ﺼ ٌﺎر ﻧُ ﱠ‬
‫ﻧُ ﱠ‬ ‫َ� ِﺻُﺮو َن‬ ‫َ� ِﺻَﺮ ِان‬ ‫َ� ِﺻٌﺮ‬
ِ ‫ﻧَـﻮ‬
‫اﺻ ُﺮ‬ ٌ ‫َ� ِﺻَﺮ‬
‫ات‬ ‫َ� ِﺻَﺮَﺎﺗ ِن‬ ٌ‫َ� ِﺻَﺮة‬
َ

AÇIKLAMA : İsm-i mef’ul’un kırık çoğulu emsile kitaplarında ‫َﻣﻨَﺎ ِﺻ ُﺮ‬ olarak yazar.

ِ
Fakat uygulamada
ُ‫َﻣﻨَﺎﺻﲑ‬ olarak geçer.

İsm-i Mef’ul

Kırık Çoğul Çoğul İkil Tekil

ِ َ‫ﻣﻨ‬
‫ﺎﺻُﺮ‬ ‫ﻮرو َن‬ ‫ﺼ َﻮر ِان‬
َ ُ‫ﺼ‬ ُ ‫َﻣْﻨ‬ ُ ‫َﻣْﻨ‬ ‫ﻮر‬
ٌ‫ﺼ‬ ُ ‫َﻣْﻨ‬
‫ـــــــ‬ ‫ات‬
ٌ ‫ﺼ َﻮر‬
ُ ‫َﻣْﻨ‬ ‫ﺼ َﻮرَﺎﺗ ِن‬ُ ‫َﻣْﻨ‬ ٌ‫ﺼ َﻮرة‬
ُ ‫َﻣْﻨ‬

Zafer ESEN | Emsile Ders Notu 2013 5

 AÇIKLAMA : ‫ ﻟَ ْـﻢ‬Olumsuzluk (Nefy) edatıdır. Mazinin herhangi bir anında hükmü biten işler için kullanılır.
Bu edat Muzâri fiilin başına geldiğinde lafzında ve manasında değişiklik yapar.
1. Lafzında:
a) Cemi müennes nunları hariç; tesniye, cemi müzekker ve müfred muhataba nunlarını düşürür.
b) Müfredlerde ise; fiilin sonu sahih harf ise cezm eder, illetli harf ise cezm yerine son harfi düşürür.
2. Manada:
a) Olumlu olan fiili olumsuza çevirir.
b) Muzâri fiilin manasını maziye çevirir.

* ‫ﻟَ ْـﻢ‬ edatı, Allah-ü Teâlâ hakkında kullanıldığında muvakkat değildir. Zira Allah-ü Teâlâ zamandan

münezzehtir.

Cahd-ı Mutlak Bina-i Malȗm

‫ﺼُﺮوا‬
ُ ‫ﻟَ ْـﻢ ﻳَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
ُ ‫ﻟَ ْـﻢ ﻳَـْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
ُ ‫ﻟَ ْـﻢ ﻳَـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
ُ ‫ﻟَ ْـﻢ ﻳَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
ُ ‫ﻟَ ْـﻢ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
ُ ‫ﻟَ ْـﻢ ﺗَـْﻨ‬
‫ﺼُﺮوا‬ ُ ‫ﻟَ ْـﻢ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
ُ ‫ﻟَ ْـﻢ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬ُ ‫ﻟَ ْـﻢ ﺗَـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
ُ ‫ﻟَ ْـﻢ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
ُ ‫ﻟَ ْـﻢ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼ ِﺮي‬ُ ‫ﻟَ ْـﻢ ﺗَـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ‬
ُ ‫ﻟَ ْـﻢ ﻧَـْﻨ‬ ُ ْ‫ﻟَ ْـﻢ أَﻧ‬
‫ﺼ ْﺮ‬

 Cahd-ı Mutlak’ın Meçhȗl çekime dönüşümü, aynen Muzâri’nin Meçhȗle dönüşümü gibi yapılır.

Cahd-ı Mutlak Bina-i Meçhȗl

‫ﺼ ُﺮوا‬
َ ‫ﻟَ ْـﻢ ﻳـُْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
َ ‫ﻟَ ْـﻢ ﻳـُْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
َ ‫ﻟَ ْـﻢ ﻳـُْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
َ ‫ﻟَ ْـﻢ ﻳـُْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
َ ‫ﻟَ ْـﻢ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
َ ‫ﻟَ ْـﻢ ﺗُـْﻨ‬
‫ﺼ ُﺮوا‬َ ‫ﻟَ ْـﻢ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
َ ‫ﻟَ ْـﻢ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
َ ‫ﻟَ ْـﻢ ﺗُـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
َ ‫ﻟَ ْـﻢ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
َ ‫ﻟَ ْـﻢ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼ ِﺮي‬
َ ‫ﻟَ ْـﻢ ﺗُـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ‬
َ ‫ﻟَ ْـﻢ ﻧـُْﻨ‬ َ ْ‫ﻟَ ْـﻢ أُﻧ‬
‫ﺼ ْﺮ‬

Zafer ESEN | Emsile Ders Notu 2013 6

 AÇIKLAMA : ‫ ﻟَ ﱠﻤﺎ‬Olumsuzluk (Nefy) edatıdır. Mazide bahsi yapılan konunun konuşulma anına kadar
yapılmadığını ama konuşma anından sonra yapıla-bilineceğini ya da yapılmasının beklendiğini ifade
etmek için kullanılır. Bu edat Muzâri fiilin başına geldiğinde lafzında ve manasında değişiklik yapar.
1. Lafzında:
a) Cemi müennes nunları hariç; tesniye, cemi müzekker ve müfred muhataba nunlarını düşürür.
b) Müfredlerde ise; fiilin sonu sahih harf ise cezm eder, illetli harf ise cezm yerine son harfi düşürür.
2. Manada:
a) Olumlu olan fiili olumsuza çevirir.
b) Muzâri fiilin manasını maziye çevirir.

Cahd-ı Mustağrak Bina-i Malȗm

‫ﺼُﺮوا‬
ُ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﻳَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
ُ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﻳَـْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
ُ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﻳَـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
ُ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﻳَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
ُ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
ُ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﺗَـْﻨ‬
‫ﺼُﺮوا‬ ُ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
ُ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
ُ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﺗَـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
ُ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
ُ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼ ِﺮي‬ُ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﺗَـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ‬
ُ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﻧَـْﻨ‬ ُ ْ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ أَﻧ‬
‫ﺼ ْﺮ‬

 Cahd-ı Mustağrak’ın Meçhȗl çekime dönüşümü, aynen Muzâri’nin Meçhȗle dönüşümü gibi yapılır.

Cahd-ı Mustağrak Bina-i Meçhȗl

‫ﺼ ُﺮوا‬
َ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﻳـُْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
َ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﻳـُْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
َ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﻳـُْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
َ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﻳـُْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
َ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
َ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﺗُـْﻨ‬
‫ﺼ ُﺮوا‬َ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
َ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
َ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﺗُـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
َ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
َ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼ ِﺮي‬
َ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﺗُـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ‬
َ ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ ﻧـُْﻨ‬ َ ْ‫ﻟَ ﱠﻤﺎ أُﻧ‬
‫ﺼ ْﺮ‬

Zafer ESEN | Emsile Ders Notu 2013 7

 AÇIKLAMA : ‫ َﻣﺎ‬Olumsuzluk (Nefy) edatıdır. Şimdiki zamanı olumsuz yapmak için kullanılır. Bu edat
Muzâri fiilin başına geldiğinde lafzında, hiçbir değişiklik yapmayıp; manada, Muzâri fiilin manasını yalnız
şimdiki zamana tahsis ederek olumsuz yapar.

Nefy-i Hâl Bina-i Malȗm

‫ﺼُﺮو َن‬ ُ ‫َﻣﺎ ﻳَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬

ُ ‫َﻣﺎ ﻳَـْﻨ‬ ‫ﺼُﺮ‬
ُ ‫َﻣﺎ ﻳَـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
ُ ‫َﻣﺎ ﻳَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬
ُ ‫َﻣﺎ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼُﺮ‬
ُ ‫َﻣﺎ ﺗَـْﻨ‬
‫ﺼُﺮو َن‬
ُ ‫َﻣﺎ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬
ُ ‫َﻣﺎ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼُﺮ‬
ُ ‫َﻣﺎ ﺗَـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
ُ ‫َﻣﺎ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬
ُ ‫َﻣﺎ ﺗَـْﻨ‬ َ ‫ﺼ ِﺮ‬
‫ﻳﻦ‬ ُ ‫َﻣﺎ ﺗَـْﻨ‬
‫ﺼُﺮ‬
ُ ‫َﻣﺎ ﻧَـْﻨ‬ ُ ْ‫َﻣﺎ أَﻧ‬
‫ﺼُﺮ‬

 Nefy-i Hal’in Meçhȗl çekime dönüşümü, aynen Muzâri’nin Meçhȗle dönüşümü gibi yapılır.

Nefy-i Hâl Bina-i Meçhȗl

‫ﺼ ُﺮو َن‬َ ‫َﻣﺎ ﻳـُْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬

َ ‫َﻣﺎ ﻳـُْﻨ‬ ‫ﺼ ُﺮ‬
َ ‫َﻣﺎ ﻳـُْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
َ ‫َﻣﺎ ﻳـُْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬
َ ‫َﻣﺎ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼ ُﺮ‬
َ ‫َﻣﺎ ﺗُـْﻨ‬
‫ﺼ ُﺮو َن‬َ ‫َﻣﺎ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬
َ ‫َﻣﺎ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼ ُﺮ‬
َ ‫َﻣﺎ ﺗُـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
َ ‫َﻣﺎ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬
َ ‫َﻣﺎ ﺗُـْﻨ‬ َ ‫ﺼ ِﺮ‬
‫ﻳﻦ‬ َ ‫َﻣﺎ ﺗُـْﻨ‬
‫ﺼُﺮ‬
َ ‫َﻣﺎ ﻧـُْﻨ‬ َ ْ‫َﻣﺎ أُﻧ‬
‫ﺼ ُﺮ‬

Zafer ESEN | Emsile Ders Notu 2013 8

 AÇIKLAMA : َ‫ ﻻ‬Olumsuzluk (Nefy) edatıdır. Gelecek zamanı olumsuz yapmak için kullanılır. Bu edat
Muzâri fiilin başına geldiğinde lafzında, hiçbir değişiklik yapmayıp; manada, Muzâri fiilin manasını yalnız
gelecek zamana tahsis ederek olumsuz yapar.

Nefy-i İstikbâl Bina-i Malȗm

‫ﺼُﺮو َن‬ ُ ‫ﻻَ ﻳَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬

ُ ‫ﻻَ ﻳَـْﻨ‬ ‫ﺼُﺮ‬
ُ ‫ﻻَ ﻳَـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
ُ ‫ﻻَ ﻳَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬
ُ ‫ﻻَ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼُﺮ‬
ُ ‫ﻻَ ﺗَـْﻨ‬
‫ﺼُﺮو َن‬ ُ ‫ﻻَ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬
ُ ‫ﻻَ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼُﺮ‬
ُ ‫ﻻَ ﺗَـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
ُ ‫ﻻَ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬
ُ ‫ﻻَ ﺗَـْﻨ‬ َ ‫ﺼ ِﺮ‬
‫ﻳﻦ‬ ُ ‫ﻻَ ﺗَـْﻨ‬
‫ﺼُﺮ‬
ُ ‫ﻻَ ﻧَـْﻨ‬ ُ ْ‫ﻻَ أَﻧ‬
‫ﺼُﺮ‬

 Nefy-i İstikbâl’in Meçhȗl çekime dönüşümü, aynen Muzâri’nin Meçhȗle dönüşümü gibi yapılır.

Nefy-i İstikbâl Bina-i Meçhȗl

‫ﺼ ُﺮو َن‬َ ‫ﻻَ ﻳـُْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬

َ ‫ﻻَ ﻳـُْﻨ‬ ‫ﺼ ُﺮ‬
َ ‫ﻻَ ﻳـُْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
َ ‫ﻻَ ﻳـُْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬
َ ‫ﻻَ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼ ُﺮ‬
َ ‫ﻻَ ﺗُـْﻨ‬
‫ﺼ ُﺮو َن‬َ ‫ﻻَ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬
َ ‫ﻻَ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼ ُﺮ‬
َ ‫ﻻَ ﺗُـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
َ ‫ﻻَ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬
َ ‫ﻻَ ﺗُـْﻨ‬ َ ‫ﺼ ِﺮ‬
‫ﻳﻦ‬ َ ‫ﻻَ ﺗُـْﻨ‬
‫ﺼُﺮ‬
َ ‫ﻻَ ﻧـُْﻨ‬ َ ْ‫ﻻَ أُﻧ‬
‫ﺼ ُﺮ‬

Zafer ESEN | Emsile Ders Notu 2013 9

 AÇIKLAMA : ‫ ﻟَ ْﻦ‬Kuvvetli olumsuzluk (Nefy) edatıdır. Gelecek zamanı kuvvetli olumsuz yapmak için
kullanılır. Bu edat Muzâri fiilin başına geldiğinde lafzında ve manasında değişiklik yapar.
1. Lafzında:
a) Cemi müennes nunları hariç; tesniye, cemi müzekker ve müfred muhataba nunlarını düşürür.
b) Müfredlerde ise; fiilin sonunu nasb (üstün) eder.
2. Manada:
a) Kuvvetli olumsuzluk manası verdirir.
b) Muzâri fiilin manasını gelecek zamana tahsis eder.

Te’kid-i Nefy-i İstikbâl Bina-i Malȗm

‫ﺼُﺮوا‬
ُ ‫ﻟَ ْﻦ ﻳَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
ُ ‫ﻟَ ْﻦ ﻳَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ‬
ُ ‫ﻟَ ْﻦ ﻳَـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
ُ ‫ﻟَ ْﻦ ﻳَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
ُ ‫ﻟَ ْﻦ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ‬
ُ ‫ﻟَ ْﻦ ﺗَـْﻨ‬
‫ﺼُﺮوا‬ ُ ‫ﻟَ ْﻦ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
ُ ‫ﻟَ ْﻦ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ‬
ُ ‫ﻟَ ْﻦ ﺗَـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
ُ ‫ﻟَ ْﻦ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
ُ ‫ﻟَ ْﻦ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼ ِﺮي‬
ُ ‫ﻟَ ْﻦ ﺗَـْﻨ‬
‫ﺼَﺮ‬
ُ ‫ﻟَ ْﻦ ﻧَـْﻨ‬ ُ ْ‫ﻟَ ْﻦ أَﻧ‬
‫ﺼَﺮ‬

 Te’kid-i Nefy-i İstikbâl’in Meçhȗl çekime dönüşümü, aynen Muzâri’nin Meçhȗle dönüşümü gibi yapılır.

Te’kid-i Nefy-i İstikbâl Bina-i Meçhȗl

‫ﺼ ُﺮوا‬
َ ‫ﻟَ ْﻦ ﻳـُْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
َ ‫ﻟَ ْﻦ ﻳـُْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ‬
َ ‫ﻟَ ْﻦ ﻳـُْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
َ ‫ﻟَ ْﻦ ﻳـُْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
َ ‫ﻟَ ْﻦ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ‬
َ ‫ﻟَ ْﻦ ﺗُـْﻨ‬
‫ﺼ ُﺮوا‬َ ‫ﻟَ ْﻦ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
َ ‫ﻟَ ْﻦ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮ‬
َ ‫ﻟَ ْﻦ ﺗُـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
َ ‫ﻟَ ْﻦ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
َ ‫ﻟَ ْﻦ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼ ِﺮي‬
َ ‫ﻟَ ْﻦ ﺗُـْﻨ‬
‫ﺼَﺮ‬
َ ‫ﻟَ ْﻦ ﻧـُْﻨ‬ َ ْ‫ﻟَ ْﻦ أُﻧ‬
‫ﺼَﺮ‬

Zafer ESEN | Emsile Ders Notu 2013 10

 AÇIKLAMA : Emr-i Gâib: Hazır olmayan şahsa bir işin yapılmasını emretmektir.

Muzâri fiilin gâib ve gâibe siygalarının başlarına emir lâm’ı ( ‫ ) ِل‬getirilerek elde edilir. Emr-i Gâib Bina-i
Malȗm çekimi sadece gâib ve gâibe siygaları için çekilir. Diğerleri için çekilmez. Bu edat Muzâri fiilin
başına geldiğinde lafzında ve manasında değişiklik yapar.
1. Lafzında:
a) Cemi müennes gaibe nunu hariç; tesniye ve cemi müzekker nunlarını düşürür.
b) Müfredlerde ise; fiilin sonu sahih harf ise cezm eder, illetli harf ise cezm yerine son harfi düşürür.
2. Manada:
a) Manayı ihbâri iken inşâi yapar.
b) Muzâri fiilin manasını gelecek zamana tahsis eder.

Emr-i Gâib Bina-i Malȗm

‫ﺼُﺮوا‬ ِ ِ ِ
ُ ‫ﻟﻴَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
ُ ‫ﻟﻴَـْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
ُ ‫ﻟﻴَـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬ ‫ﻨ‬ْ ‫ـ‬ ‫ﻴ‬ِ‫ﻟ‬ ‫ﺼَﺮا‬ ‫ﻨ‬ْ ‫ـ‬ ‫ﺘ‬ِ‫ﻟ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬ ‫ﻨ‬ْ ‫ـ‬ ‫ﺘ‬ِ‫ﻟ‬
ُ َ ُ َ ُ َ
‫ــــ‬ ‫ــــ‬ ‫ــــ‬
‫ــــ‬ ‫ــــ‬ ‫ــــ‬
‫ــــ‬ ‫ــــ‬

 Emr-i Gâib’in Meçhȗl çekime dönüşümü, aynen Muzâri’nin Meçhȗle dönüşümü gibi yapılır.
Malȗm çekime ek olarak Mütekellim siygaları da çekilir.

Emr-i Gâib Bina-i Meçhȗl

‫ﺼُﺮوا‬ ِ ِ ِ
َ ‫ﻟﻴُـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
َ ‫ﻟﻴُـْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
َ ‫ﻟﻴُـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬ ِ ِ ِ
َ ‫ﻟﻴُـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
َ ‫ﻟﺘُـْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
َ ‫ﻟﺘُـْﻨ‬
‫ــــ‬ ‫ــــ‬ ‫ــــ‬
‫ــــ‬ ‫ــــ‬ ‫ــــ‬
‫ﺼ ْﺮ‬ ِ ِ
َ ‫ﻟﻨُـْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
َ ْ‫ﻷُﻧ‬

Zafer ESEN | Emsile Ders Notu 2013 11

 AÇIKLAMA : Nehy-i Gâib: Hazır olmayan şahsa bir işin yapılmasını nehyetmektir (yasaklamaktır).

Muzâri fiilin gâib ve gâibe siygalarının başlarına nehiy lâ’sı ( َ‫ ) ﻻ‬getirilerek elde edilir. Nehy-i Gâib Bina-i
Malȗm çekimi sadece gâib ve gâibe siygaları için çekilir. Diğerleri için çekilmez. Bu edat Muzâri fiilin
başına geldiğinde lafzında ve manasında değişiklik yapar.
1. Lafzında:
a) Cemi müennes gaibe nunu hariç; tesniye ve cemi müzekker nunlarını düşürür.
b) Müfredlerde ise; fiilin sonu sahih harf ise cezm eder, illetli harf ise cezm yerine son harfi düşürür.
2. Manada:
a) Olumsuz yapar.
b) Manayı ihbâri iken inşâi yapar.
c) Muzâri fiilin manasını gelecek zamana tahsis eder.

Nehy-i Gâib Bina-i Malȗm

‫ﺼُﺮوا‬
ُ ‫ﻻَ ﻳَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬ُ ‫ﻻَ ﻳَـْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
ُ ‫ﻻَ ﻳَـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
ُ ‫ﻻَ ﻳَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬ ُ ‫ﻻَ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
ُ ‫ﻻَ ﺗَـْﻨ‬
‫ــــ‬ ‫ــــ‬ ‫ــــ‬
‫ــــ‬ ‫ــــ‬ ‫ــــ‬
‫ــــ‬ ‫ــــ‬

 Nehy-i Gâib’in Meçhȗl çekime dönüşümü, aynen Muzâri’nin Meçhȗle dönüşümü gibi yapılır.
Malȗm çekime ek olarak Mütekellim siygaları da çekilir.

Nehy-i Gâib Bina-i Meçhȗl

‫ﺼ ُﺮوا‬
َ ‫ﻻَ ﻳـُْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
َ ‫ﻻَ ﻳـُْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
َ ‫ﻻَ ﻳـُْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
َ ‫ﻻَ ﻳـُْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
َ ‫ﻻَ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
َ ‫ﻻَ ﺗُـْﻨ‬
‫ــــ‬ ‫ــــ‬ ‫ــــ‬
‫ــــ‬ ‫ــــ‬ ‫ــــ‬
‫ﺼ ْﺮ‬
َ ‫ﻻَ ﻧـُْﻨ‬ َ ْ‫ﻻَ أُﻧ‬
‫ﺼ ْﺮ‬

Zafer ESEN | Emsile Ders Notu 2013 12

 AÇIKLAMA : Emr-i Hâzır: Karşımızda hazır bulunan şahsa bir işin yapılmasını emretmektir. Emr-i Hâzır
Bina-i Malȗm çekimi sadece muhatab ve muhataba siygaları için çekilir. Diğerleri için çekilmez.

Emr-i Hâzır, Muzâri fiilin muhatab siygasından iki aşamada elde edilir:
1. Muzâri fiilin sonu cezm ( ‫ ) ـ ــْـ ـ‬edilir.
2. Muzaraat harfi atılır.
a) Kalan ilk harf harekeli ise; başka bir şey yapılmaz.

b) Kalan ilk harf cezimli ise; başına bir vasıl hemzesi ( ‫ا‬ ) getirilir. Bu hemze, sondan bir önceki

harf ötreli ise ötreli; değil ise, esreli olur.

Meydana gelen değişiklikler:

1. Lafızda:
a) Cemi müennes muhataba nunu hariç; tesniye, müfred muhataba ve cemi müzekker nunları
düşer.
b) Müfredlerde ise; fiilin sonu sahih harf ise cezimli olur, illetli harf ise cezm yerine son harf düşer.
2. Manada:
a) Mana inşâi’ye döner.
b) Muzâri fiilin manası şimdiki zamana tahsis edilir.

Emr-i Hâzır Bina-i Malȗm

‫ــــ‬ ‫ــــ‬ ‫ــــ‬

‫ــــ‬ ‫ــــ‬ ‫ــــ‬

‫ﺼ ُﺮوا‬
ُ ْ‫اُﻧ‬ ‫ﺼَﺮا‬
ُ ْ‫اُﻧ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
ُ ْ‫اُﻧ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
ُ ْ‫اُﻧ‬ ‫ﺼَﺮا‬
ُ ْ‫اُﻧ‬ ‫ﺼ ِﺮي‬ُ ْ‫اُﻧ‬
‫ــــ‬ ‫ــــ‬

‫ﺼ ْﺮ‬ ِ

ُ ْ‫اُﻧ‬ ’un aslı ‫ﺼ ْﺮ‬
ُ ‫ﻟﺘَـْﻨ‬ ’dur. Emr-i Hâzır’in Meçhȗl çekime dönüşümü, aynen Emr-i Gâib’in Meçhȗle
dönüşümü gibi yapılır. Malȗm çekime ek olarak Mütekellim siygaları da çekilir.

Emr-i Hâzır Bina-i Meçhȗl

‫ــــ‬ ‫ــــ‬ ‫ــــ‬

‫ــــ‬ ‫ــــ‬ ‫ــــ‬

‫ﺼ ُﺮوا‬ ِ ِ ِ
َ ‫ﻟﺘُـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
َ ‫ﻟﺘُـْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
َ ‫ﻟﺘُـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬ ِ ِ ‫ﺼ ِﺮي‬ ِ
َ ‫ﻟﺘُـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
َ ‫ﻟﺘُـْﻨ‬ َ ‫ﻟﺘُـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ‬ ِ ِ
َ ‫ﻟﻨُـْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
َ ْ‫ﻷُﻧ‬
Zafer ESEN | Emsile Ders Notu 2013 13
 AÇIKLAMA : Nehy-i Hâzır: Karşımızda hazır bulunan şahsa bir işin yapılmasını yasaklamaktır. Nehy-i
Hâzır Bina-i Malȗm çekimi sadece muhatab ve muhataba siygaları için çekilir. Diğerleri için çekilmez.

Nehy-i Hâzır, Muzâri fiilin muhatab ve muhataba siygalarının başlarına nehiy lâ’sı ( َ‫) ﻻ‬ getirilerek elde
edilir.

Meydana gelen değişiklikler:

1. Lafızda:
a) Cemi müennes muhataba nunu hariç; tesniye, müfred muhataba ve cemi müzekker nunları
düşer.
b) Müfredlerde ise; fiilin sonu sahih harf ise cezimli olur, illetli harf ise cezm yerine son harf düşer.
2. Manada:
a) Olumsuz olur.
b) Mana inşâi’ye döner.
c) Muzâri fiilin manası şimdiki zamana tahsis edilir.

Nehy-i Hâzır Bina-i Malȗm

‫ــــ‬ ‫ــــ‬ ‫ــــ‬

‫ــــ‬ ‫ــ‬ ‫ــــ‬

‫ﺼُﺮوا‬
ُ ‫ﻻَ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
ُ ‫ﻻَ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
ُ ‫ﻻَ ﺗَـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
ُ ‫ﻻَ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
ُ ‫ﻻَ ﺗَـْﻨ‬ ‫ﺼ ِﺮي‬
ُ ‫ﻻَ ﺗَـْﻨ‬
‫ــــ‬ ‫ــــ‬

 Nehy-i Hâzır’in Meçhȗl çekime dönüşümü, aynen Nehy-i Gâib’in Meçhȗle dönüşümü gibi yapılır.
Malȗm çekime ek olarak Mütekellim siygaları da çekilir.

Nehy-i Hâzır Bina-i Meçhȗl

‫ــــ‬ ‫ــــ‬ ‫ــــ‬

‫ــــ‬ ‫ــــ‬ ‫ــــ‬

‫ﺼُﺮوا‬
َ ‫ﻻَ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
َ ‫ﻻَ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
َ ‫ﻻَ ﺗُـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ َن‬
َ ‫ﻻَ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼَﺮا‬
َ ‫ﻻَ ﺗُـْﻨ‬ ‫ﺼ ِﺮي‬
َ ‫ﻻَ ﺗُـْﻨ‬
‫ﺼ ْﺮ‬
َ ‫ﻻَ ﻧـُْﻨ‬ ‫ﺼ ْﺮ‬
َ ْ‫ﻻَ اُﻧ‬
Zafer ESEN | Emsile Ders Notu 2013 14
 İsm-i Zaman, İsm-i Mekân, Masdar-ı Mîmî

Kırık Çoğul Çoğul İkil Tekil

ِ َ‫ﻣﻨ‬
‫ﺎﺻ ُﺮ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬
َ ‫ـــــــ‬
َ ‫َﻣْﻨ‬ ‫ﺼٌﺮ‬
َ ‫َﻣْﻨ‬

İsm-i Alet

Kırık Çoğul Çoğul İkil Tekil

ِ َ‫ﻣﻨ‬
‫ﺎﺻ ُﺮ‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬ ِ ِ
َ ‫ـــــــ‬
َ ‫ﻣْﻨ‬ ‫ﺼٌﺮ‬
َ ‫ﻣْﻨ‬

AÇIKLAMA : Kemmiyete delâlet eden masdarlara Masdar Bina-i Merre denir.

Masdar Bina-i Merre

Çoğul İkil Tekil

‫ات‬
ٌ ‫ﺼَﺮ‬
ْ َ‫ﻧ‬ ‫ﺼَﺮَﺎﺗ ِن‬
ْ َ‫ﻧ‬ ً‫ﺼَﺮة‬
ْ َ‫ﻧ‬

AÇIKLAMA : Keyfiyete delâlet eden masdarlara Masdar Bina-i Nev’ denir.

Uygulamada daha çok müfredi (tekili) kullanılır.

Masdar Bina-i Nev’

Çoğul İkil Tekil

‫ات‬ ِ ‫ﺼَﺮَﺎﺗ ِن‬ِ ِ

ٌ ‫ﺼَﺮ‬
ْ‫ﻧ‬ ْ‫ﻧ‬ ً‫ﺼَﺮة‬
ْ‫ﻧ‬

Zafer ESEN | Emsile Ders Notu 2013 15

AÇIKLAMA : İsm-i Tasğir’in Üç vezni vardır. 1- ‫ﻓُـ َﻌْﻴ ٌﻞ‬ 2- ‫ﻓُـ َﻌْﻴﻌِ ٌﻞ‬ 3- ‫ﻓُـ َﻌْﻴﻌِﻴ ٌﻞ‬
Birinci vezin 3 harfli isimlerin, ikinci vezin 4 harfli isimlerin, üçüncü vezin 5 harfli isimlerin tasğirinde

kullanılır. Aşağıda ‫ ﻓُـ َﻌْﻴ ٌﻞ‬veznine ait çekim yapılmıştır.

İsm-i Tasğir
Çoğul İkil Tekil

‫ﺼ ْﲑُو َن‬
َ ُ‫ﻧ‬ ‫ﺼ ْ َﲑ ِان‬
َ ُ‫ﻧ‬ ٌ‫ﺼ ْﲑ‬َ ُ‫ﻧ‬
‫ات‬
ٌ ‫ﺼ ْ َﲑ‬
َ ُ‫ﻧ‬ ‫ﺼ ْ َﲑَﺎﺗ ِن‬
َ ُ‫ﻧ‬ ٌ‫ﺼ ْ َﲑة‬
َ ُ‫ﻧ‬

AÇIKLAMA : İsm-i Mensub, bir işe, bir yere veya bir şeye mensubiyeti ya da alâkayı ifade eden isimdir.
Bir şeyin hâlini yâhut mahallini bildirir. Modern Türkçedeki karşılığı isme eklenen -sal, -sel ekleridir.

Mimsiz masdarın sonuna şeddeli bir yâ ( ‫ ) … ﱞ‬getirip, yâ’den önceki son harfi kesralamakla yapılır.
‫ي‬
*İsm-i Mensub, bir şahıs isminden yapılırsa; taallȗk ve münasebeti bildirir. Örneğin: ‫ي‬ ‫ ُﳏَ ﱠﻤ ِﺪ ﱞ‬Muhammedî.
ِ
*Ülke, şehir, köy vb. isminden yapılırsa; mahal bildirir. Örneğin: ‫ﻲ‬‫ إِ ْﺳﺘَﺎﻧْـﺒُﻮﻟـ ﱞ‬İstanbul’lu.
*Diğer isimlerden yapılırsa hâl bildirir. Örneğin: ‫ﻲ‬ ِ
‫ َر ْﺣـﻤـ ﱞ‬Merhametli.

İsm-i Mensub

Çoğul İkil Tekil

‫ﺼ ِﺮﻳﱡﻮ َن‬
ْ َ‫ﻧ‬ ‫ﺼ ِﺮﱠ� ِن‬ْ َ‫ﻧ‬ ‫ﺼ ِﺮ ﱞ‬
‫ي‬ ْ َ‫ﻧ‬
ٌ �‫ﺼ ِﺮﱠ‬
‫ت‬ ِ َ‫ﻧَﺼ ِﺮﻳـﱠﺘ‬ ٌ‫ﺼ ِﺮﻳﱠﺔ‬
ْ َ‫ﻧ‬ ‫ﺎن‬ ْ ْ َ‫ﻧ‬
AÇIKLAMA : Mübalağa İsm-i Fail kalıbı modern arapçada alet ismi olarak da kullanılır.

Örneğin: Buzdolabı ‫ ﺑَـﱠﺮ ٌاد‬, Çamaşır makinesi ٌ‫َﻏ ﱠﺴﺎﻟَﺔ‬

Mübalağa İsm-i Fâil

Çoğul İkil Tekil

‫ﺼﺎ ُرو َن‬

‫ﻧَ ﱠ‬ ‫ﺼﺎ َر ِان‬‫ﻧَ ﱠ‬ ‫ﺼﺎٌر‬‫ﻧَ ﱠ‬
‫ات‬
ٌ ‫ﺼﺎ َر‬‫ﻧَ ﱠ‬ ‫ﺼﺎ َرَﺎﺗ ِن‬‫ﻧَ ﱠ‬ ٌ‫ﺼﺎ َرة‬
‫ﻧَ ﱠ‬
Zafer ESEN | Emsile Ders Notu 2013 16
 İsm-i Tafdil

Kırık Çoğul Çoğul İkil Tekil

‫أ ََ� ِﺻ ُﺮ‬ َ ْ‫أَﻧ‬

‫ﺼُﺮو َن‬ ‫ﺼَﺮ ِان‬
َ ْ‫أَﻧ‬ َ ْ‫أَﻧ‬
‫ﺼ ُﺮ‬
‫ﺼُﺮ‬ َ ُ‫ﻧ‬ ‫ت‬
ٌ �َ‫ﺼَﺮ‬
ْ ُ‫ﻧ‬ ‫ﺼَﺮَ� ِن‬
ْ ُ‫ﻧ‬ ‫ﺼَﺮى‬ْ ُ‫ﻧ‬

AÇIKLAMA : Fiil-i Taaccübü Evvel ve Fiil-i Taaccübü Sânî çekimleri fiilin kendisiyle değil zamirler (bitişik
zamirler) ile yapılır. Malȗmdan olup meçhulleri gelmez.

ŞAHIS ZAMİRLERİ (BİTİŞİK ZAMİRLER)

‫َﲨْ ٌﻊ‬ ‫ُﻣﺜَ ًّﲎ‬ ‫ُﻣ ْﻔَﺮٌد‬

Çoğul İkil Tekil
‫ﺐ‬ ِ
‫ُﻫ ْﻢ‬ ‫ُﻫـ َﻤﺎ‬ ‫ُه‬ ُ ‫اَﻟْﻐَﺎﺋ‬
Müzekker
Onların O ikisinin Onun 3. Şahıslar

‫ُﻫ ﱠﻦ‬ ‫ُﻫـ َﻤﺎ‬ ‫َﻫﺎ‬ ُ‫اَﻟْﻐَﺎﺋِﺒَﺔ‬

Müennes

‫ُﻛ ْﻢ‬ ‫ُﻛ َﻤﺎ‬ ‫َك‬ ‫ﺐ‬

ُ َ‫اَﻟْ ُﻤ َﺨﺎﻃ‬
Müzekker
Sizin Siz ikinizin Senin 2. Şahıslar

‫ُﻛ ﱠﻦ‬ ‫ُﻛ َﻤﺎ‬ ‫ِك‬ ُ‫اَﻟْ ُﻤ َﺨﺎﻃَﺒَﺔ‬

Müennes

�َ �َ ‫ي‬ ‫اَﻟْ ُﻤﺘَ َﻜﻠِّ ُﻢ‬

Ortak
Bizim İkimizin Benim 1. Şahıslar

Zafer ESEN | Emsile Ders Notu 2013 17

 ‫‪Fiil-i Taaccübü Evvel‬‬

‫َﻣﺎ أَﻧْ َ‬
‫ﺼَﺮُﻫ ْﻢ‬ ‫َﻣﺎ أَﻧْ َ‬
‫ﺼَﺮُﳘَﺎ‬ ‫َﻣﺎ أَﻧْ َ‬
‫ﺼَﺮﻩُ‬
‫ﺼَﺮُﻫ ﱠﻦ‬‫َﻣﺎ أَﻧْ َ‬ ‫َﻣﺎ أَﻧْ َ‬
‫ﺼَﺮُﳘَﺎ‬ ‫ﺼَﺮَﻫﺎ‬‫َﻣﺎ أَﻧْ َ‬
‫َﻣﺎ أَﻧْ َ‬
‫ﺼَﺮُﻛ ْﻢ‬ ‫َﻣﺎ أَﻧْ َ‬
‫ﺼَﺮُﻛ َﻤﺎ‬ ‫َﻣﺎ أَﻧْ َ‬
‫ﺼَﺮَك‬
‫ﺼَﺮُﻛ ﱠﻦ‬‫َﻣﺎ أَﻧْ َ‬ ‫َﻣﺎ أَﻧْ َ‬
‫ﺼَﺮُﻛ َﻤﺎ‬ ‫ﺼَﺮِك‬
‫َﻣﺎ أَﻧْ َ‬
‫َﻣﺎ أَﻧْ َ‬
‫ﺼَﺮَ�‬ ‫ﺼَﺮِﱐ‬
‫َﻣﺎ أَﻧْ َ‬

‫‪NOT :‬‬ ‫) ـ ــِـ ـ ( ‪ ’ler bu zamirlerin öncesinde kesra‬ه ‪ُ zamirlerinde ki‬ه \ ُﳘَﺎ \ ُﻫ ْﻢ \ ُﻫ ﱠﻦ‬
‫‪veya‬‬ ‫ﻦ ‪ ) varsa kesralı okunur. Örneğin:‬ي ( ‪sakin yâ‬‬
‫ْ‬ ‫ﺑِِﻪ \ ﻬﺑِِ َﻤﺎ \ ﻬﺑِِ ْﻢ \ ﻬﺑِِ ﱠ‬

‫‪Fiil-i Taaccübü Sânî‬‬

‫ﺼ ْﺮ ﻬﺑِِ ْﻢ‬
‫أَﻧْ ِ‬ ‫ﺼ ْﺮ ﻬﺑِِ َﻤﺎ‬
‫أَﻧْ ِ‬ ‫ﺼ ْﺮ ﺑِِﻪ‬
‫أَﻧْ ِ‬
‫ﺼ ْﺮ ﻬﺑِِ ﱠﻦ‬‫أَﻧْ ِ‬ ‫ﺼ ْﺮ ﻬﺑِِ َﻤﺎ‬
‫أَﻧْ ِ‬ ‫ﺼ ْﺮ ِﻬﺑَﺎ‬‫أَﻧْ ِ‬
‫ﺼ ْﺮ ﺑِ ُﻜ ْﻢ‬ ‫أَﻧْ ِ‬ ‫ﺼ ْﺮ ﺑِ ُﻜ َﻤﺎ‬‫أَﻧْ ِ‬ ‫ﺼ ْﺮ ﺑِ َ‬
‫ﻚ‬ ‫أَﻧْ ِ‬
‫ﺼ ْﺮ ﺑِ ُﻜ ﱠﻦ‬ ‫أَﻧْ ِ‬ ‫ﺼ ْﺮ ﺑِ ُﻜ َﻤﺎ‬‫أَﻧْ ِ‬ ‫ﺼﺮ ﺑِ ِ‬
‫ﻚ‬ ‫أَﻧْ ِ‬
‫ْ‬
‫أَﻧْ ِ‬
‫ﺼ ْﺮ ﺑِﻨَﺎ‬ ‫ﺼ ْﺮ ِﰊ‬ ‫أَﻧْ ِ‬

‫‪Zafer ESEN | Emsile Ders Notu 2013‬‬ ‫‪18‬‬