Ang Paghahari ng Kasakiman
Basilio
Kwento nila’y iba-iba
Bawat karakter ay may sariling bala
Salamin ng kanilang simbolismo’t tadhana-
Kadukhaan,
Kalinlangan,
Kapangyarihan,
Kasakiman
Lahat ay tumutukoy sa kanila.
Simoun
Sa likod ng ‘yong larawan
Nanahan ang dating pagkatao
Na noong kahapo’y umiibig at buo.
Sinilaban ng apoy ang puso
Minulat sa mga tanikalang kay bigat
Na gumigilit sa leeg ng kasarinlan.
Lampara ang s’yang ‘yong naging ilaw
Sa maitim na balak na ‘yong ikinauuhaw.
Maria Clara
Ikaw ang tanging pag-ibig
Sa puso ni Ibarra na kay ligalig.
Na ngayon ay suot ang balat-kayo
Kay Simoun ay ang pagkatao
Na walang kulay ang buhay
Sapagkat kinain ng lumbay
Matapos ang iyong kamatayan
Na labis ang dulot ay kapighatian.
Pagkamusmoy mo’y dumanak ng luha
Inalipin ang pagiging dukha
Oh, Basilio, sa delubyo ika’y nagparam
Ikaw ay nag-aral ng medisina
Sumunod sa yapak ng dating Ibarra
Sa hinubog na ideolohiya
Na ang kasarinlan ay mababawi
Sa matiwasay na pakikibaka.
Huli
Ikaw ang magandang dilag
Sa puso ni Basilio ay bumihag
Mga katangian mo’y kay buti
Sing-linis ng kalapating puti.
Tinaglay mo ang katapangan
Lumayo para paghirapan
Salaping pang-tubos sa’yong ama
Upang muling makasama.
(Larawan ni Huli at Basilio)
Ngunit sarili mo ay kinitil
Kaya luha ni Basilio ay walang tigil.
Ksya nakisama sa poot ni Simoun
Sa may kapangyarihan ay nakihamon.
Dalawa silang susubok tuligsain
Ang mga sakim ay iisa-isahin,
Sa lamparang iaahin
Putok ng pighati, ganti ay dadalhin.
Isagani
Isagani wari mong pangalan
Hangad mo ang ‘yong Inang Bayan
Sa lupain nitong hugisan ng Akademiya
Lalaman ng salita at bigkas ng kastila.
Liban dito’y isa kang mangingibig.
Isang makatang tunay na nakakaligalig
Walang palya ang pagkiliti sa pusong
Kay rikit sa babaeng ‘yong iniibig.
Paulita Gomez
Isang marilag na binibini,
Iniibig dahil kabigha-bighani
Ngunit puso mo pala’y salawahan
Dalawa ang iyong kasintahan.
(Larawan nila Isagani, Paulita at Juanito.)
Isa lang ang dapat piliin
Lalaking iyong iibigin.
Paulita, sino nga ba sa kanila
Ang nais mong makasama?
(Larawan nila Juanito at Paulita)
Si Juanito pala ang ‘yong pinili
Kahit hindi siya ang ‘yong iniibig.
Yaman nito pala’y habol mo
Hindi ang puso nito.
(Larawan ni Isagani at Paulita)
Kaawang-awang Isagani
Si Paulita na hindi siya pinili
Sapagkat siya’y isang kahig isang tuka
Walang maipagmalaki kundi pagka-dukha.
Kabesang Tales
Isang kang amang dakila ang pagmamahal
Dugo at pawis ay buong sinugal
Kaya karangyaan ay nakamit.
Dahilan para ang mga mata’y uminit
Ng mga prayleng mapang-angkin.
Ninakaw ang kayaman mo’t hangarin.
Walang nailaban ‘yong panakot na armas
Sa mga prayleng walang takot sa dahas.
Tandang Selo
Sa malalaman mong salita
Naibibigay ang buong suporta
Sa pamilya mong buhay ay yaman.
Oh, Tandang Selo, sa’yong katandaa’y
Dinanas yaring hagupit- pait ng buhay!
Nilagutan ng bala ang ‘yong hininga
Sa kamay mismo ng kadugo mo’t kalaman.
Oh, ano’ng iyong buhay puno ng dismaya.

Donya Victorina
Dugong dumadaloy sa’yong pagkatao
Ay kulay ng pagkapilipinong
Anak ng lupang ‘yong pinagkaninuno.
Sa pangyayaring tinalikuran ang sariling lahi
Para makatakas sa kadenang mapag-alipin.
Yumakap sa banyagang iyong sinasamba.
Kulayan ka man ng makapal na kolorete,
Pilipino pa rin ang tunay mong imahe.
Padre Camorra
Isa kang paring mukhang artilyero
Na tila isang kanyong sumasabog sa t’wing
mainit ang iyong ulo
Wari ba’y isang batang asar-talo
‘pag ‘di nakuha ang iyong gusto.
Isa kang paring mapagsamantala’t mapang-
abuso
Higit na sa mga babaeng iyong tipo
Lahat ay gagawin maangkin lamang ito
Tulad ng sinapit ng kawawang si Huli
Na nais lamang tulungan ang kasintahang si
Basilio.
Padre Fernandez
Isa kang paring may paninindigan at walang
kinikilingan
Natatangi dahil sa’yong katangian
Ika’y nakikinig, pilit na maintindihan
Bukas ang puso’t isipan sa saloobin ninoman
Taglay ang kabutihan na dapat tularan
Tagapagtaguyod ng mga indio at kanilang
karapatan
Sang-ayon na wikang kastila ay matutunan
Upang ang lahat ay magkaunawaan.
Padre Florentino
Ikaw ay nagmula sa mayaman at
maimpluwensiyang pamilya
Sa mga kaparian ay namumukod tangi ka
‘di naghangad sa simbahan ay mamahala’t
kapangyarihan ay matamasa
Subalit mas ninais na mabuhay ng tahimik at
payapa
Upang maisawan ang atensyon ng mga tao
ay matuo sa’yo
Sakay ng Bapor Tabo ay mas ninais maupo
sa ibaba
Kaysa makihalubilo sa’yong kapwa pari
Na walang ginawa kundi makipagyabangan
sa isa’t isa/
Ang kanyang tirahan ay naging bukas sa
nangangailangan
Mula pagkupkop sa pamangking si Isagani,
Sa kaibigang si Don Tiburcio na nagtatago
At kay Simoun hanggang sa huling hininga
nito.
Juanito Pelaez
Isang indio na may dugong mestizo
Kilala bilang isang estudyanteng masiyahin
at palabiro
Hilig mo’y magtago, kaya naging kuba ang
likod mo
Naging makasarili, pagiging bahagi ng
samahan kasama ang kapawa estudyante
ay itinanggi
Upang mailigtas ang sarili
Tila bulag ka’t bingi para sa iba
Pagkat sarili lamang ang nais naririnig at
nakikita
Si Paulita ang iyong napangasawa
Kahit na si Isagani ang tunay na sinisinta
Ikaw ang pinili pagkat taglay mo ang yaman
at dugong kastila.
Don Custodio
Kilala ka bilang isang tanyag na bahagi ng
lipunan
Sa dami ng tungkuling iyong ginagampanan
kahit kulang sa kaalaman
Gamit ang yaman ng ‘yong asawa at taglay
mong kasipagan at pinagkatiwalaan
na ang usaping tungkol sa Akademiya ng
salitang kastila ay masusulosyonan
Nagnais na tulungan ang sariling bayan
Ngunit minamaliit ang mga kababayan mong
Wari bang sila ay mga taga-sunod lamang.
Padre Irene
Paring tagapayo ni Kapitan Tiyago
Naturingang kaibigan ngunit traydor at
manloloko
Magaling magbalat-kayo
Upang mapaniwala at paglaruan ang isip ng
mga tao
Nais mapabilis ang pagkamatay ng walang
laban na si Kapitan Tiyago
Pagkat sabik nang mamahala sa maiiwang
yaman nityo.
Tiya Isabel
Ikaw ang tiyahin ni Maria Clara at tumayo
bilang kaniyang ina
Na sa kaniya’y kumalinga mula nang
pumanawa ang tunay na ina.
Mapagmahal, maalalahanin at maalaga
Labis kang mag-alala sa t’wing may ‘di
magandang nangyayari sa dalaga
Hangad mo lamang ay ‘di maramdaman ni
Maria Clara ang pag-iisa
Kaya’t ikaw laging nasa tabi niya.
Kapitan Tiyago
Ikaw ay hulog ng langit
Para kay Basiliong hangad ay manggaling
ng may sakit.
Pinagsumikapan niyang makatapos
Upang suklian ang iyong kabutihanng lubos.
Subalit sa paghithit mo ng opyo
Umiikot yari buo mong mundo
Na sa sobrang kalubhaan
Ay humantong sa’yong kamatayan.
Ginoong Pasta
Sa talas ng iyong kaisipan
Tinalikuran ang hangarin ng Bayan.
Mabuti sanang ginamit
Pangtanggol sa kalayaang aping-api.
Ang iyong hakbang ay pasaliwa
Hindi sa bayan mong Sinilangan.
Ika’y nakangayupapa sa hindi kalahi
Naghihintay sa bulok na binhi.
Ben Zayb
Kadikit palagi ay kilalang tao
Handang makinig sa mga kwento
Sa mga pirasong papel ay isusulat
Mga istoryang binaliktad, dinagdagan
Maibaon lamang ang maduming gawi
Ng makapangyarian tulad ng mga pari.
Hawak mo sana’y milagro ng susi,
Bubukas sa kalayaang minimithi.
Placido Penitente
Binantugan kang sobersibo
Hinggil sa katalinuhan mong taglay.
Kaakibat ay poot ng mga guro mong
Tumitiklop sa’yong kahusayan.
May panahong sumiklab ang kaguluhan
Nawala itong tulak sa’yong pag-aaral
Na ang iyong ina ay ‘di matanggap
Pagkat hangad nito’y maging abogado kang
ganap.
Don Tiburcio at Donya Victorina
Simbolo niyo’y mapanglinlang
Sumasalamin sa Pilipinong mapagpanggap.
Pangarap na maging kastila
Para lumayo sa pagiging alila.
Ano ma’t gawin niyong panggap
Sikreto’y hindi maitatago pagkat mahahanap
Lalabas at lilipad, ibong pinagmulan
Mata’y tatak ng inyong pagkakakilanlan.
Makaraig
Ang batang mag-aaral na mayaman
Kusang loob ng nakikipaglaban
Para sa katiwasayan at pangalan
Ng minamahal mong paaralan.
Sandoval
Ika’y banyagang dayuhan na
Nakipagtulungan,
Pumanig na ipaglaban ang paaralan,
Iba man ang iyong lahi,
Mas nananaig iyong kalinisan ng budhi.
Quiroga
Ikaw itong intsik na dayuhan
Na Pilipinas ang iyong tirahan.
Mabagsik dahil angat ang ‘yong katayuan
Sa lipunan ng sarili nating bayan.
Hermana Bali
‘Yaong kay galing mo sa paghimok
Desisyon ay ‘di bulok
Kaya gumawa ng paraan
Para problema ni Huli ay matugunan.
Hermana Penchang
Sa’yo itong si Huli ay nanungkulan
Pagkat ikaw ay mayaman.
Ikaw daw ay madasalin,
Sa langit kaya ang iyong abutin?
Padre Salvi Padre Millon
Kilala ka bilang isang mabuti Propesor sa pisika
Hindi dahas ang iyong pinipili at heograpiya
Ngunit sa kanila’y humihingi Mahusay sa wika’t pilosopiya
Ng kabayarang mga salapi. Istrikto, iyan ang
sambit nila
Si Maria Clara pala’y ‘yong ninanais Minsan pa nga’y
Lihim mong pag-ibig sa kaniya ay labis namamahiya.
Gagawin ang ano mang masama
Upang pilitin siyang makasama. Ginoong Leeds
Ika’y ginoong mula
Pepay sa malayong pook
Ang taglay mong kagandahan Tila hindi nakikitaan
Ang siyang ‘yong pinagkakakitaan. ng anumang pagsubok
Salapi sa ‘yong kahubaran Mapanlinlang
Na kanilang pinagkakauhawan. turing nila sa’yo
Ano nga bang lihim
Salapi ba sa’yo ay mas mahalaga iyong tinatago?
Kaysa sa dangal na dapat ay alaga?
Imuthis
Don Timoteo Mahiwagang ulo
Ika’y mayamang mangangalakal, Balot ng katanungan
Ama ni Juanito Ngunit ‘di nila batid
Masama mong hangarin iyong kasawian
Nais mong matamo Iyong pagkatao’y
Pag-iisang dibdib kay kanilang pinagsamantalahan
Paulita’t Juanito Kay Ibarra inihalintulad
Kahit batid mong iyong napagdaanan.
Dulot nito’y gulo.
Kapitan Heneral
Mataas na pinuno
Ika’y ituring
Ngunit ano nga ba
Iyong tunay na hangarin?
Pagkat batid ng lahat
iyong pagpapanggap sa amin
kami sayo’y tila
walang halaga
Sa isip mo’y kapakanan
lamang ng bansa
Bansa kung saan ka tunay nagmula.
Sila ay mga sundalong manunulat
Sandatang lapis at papel ay kaakibat
Mahika nila’y mga salita
Kapangyarihan ay ang talinghaga.
Sila ay umusbong sa pangkat
Na walang makakatapat
Miyembro ay mga talentado
Sa galing ay walang makakatalo.
(Parte lamang ng kahibangan dulot ng
kainipan)
Ivy Rose Cayabyab
Andrea Mae Germina
Andrea De Ocampo
Danieca Dante
Tano
Iyong pagka-indio’y
Tila wala sa puso mo
Ika’y sanhi ng hirap sa
Kapwa mo Pilipino
Minsa’y isang labanan
Iyong tinungo
Inaakalang katungali
Ay siya pang kadugo mo
Labis na pagsisisi iyo
Lamang natamo.
(Epilogue ‘kuno’)
Silang mga ‘di pinalad
Ay mga taong pinaglupitan
Ng nakatataas na mapang-abuso
Kapangyarihang ‘di ginamit ng
wasto.
Sila itong labis ang kagahaman
Hindi nakukuntento sa kung ano’ng
laman
Ng tiyang tila walang kabusugan
Silang walang alam kundi maghari-
harian.