Geometria analitikoa.

Problema afin eta metrikoak

GEOMETRIA ANALITIKOA

1. Puntuak eta bektoreak planoan

Erreferentzia-sistema planoan
Izan bedi O jatorria izeneko puntu bat eta {⃗,⃗} oinarri ortonormal bat.
Orduan, {O, {⃗,⃗}} multzoa erreferentzia-sistema bat da.


Horrela P puntu bakoitzari lotzen zaio OP bektorea
(a,b) koordenatuak dituena.

Oinarria ortonormala denean, hau da, bi bektoreak uni-

tarioak eta perpendikularrak direnean, ohiko erreferen-
tzia-sistema lortuko dugu.


OP bektoreari P puntuaren posizio-bektorea deitzen
zaio.

Bektore zuzentzailea
Zuzen batekiko paraleloa den bektore bati zuzen horren bektore zuzentzailea dei-
tzen zaio. Horrela, zuzen bakoitzak infinitu bektore zuzentzaile ditu.

Bi puntu lotzen dituen bektorearen koordenatuak

Izan bitez A=(x1,y1) eta B=(x2,y2) planoko bi puntu.
     
OA AB  OB  AB  OB  OA

Beraz, AB =(x2,y2)-(x1,y1)=(x2-x1,y2-y1)

Hiru puntu lerrokatuta izateko baldintza

Izan bitez M(x1,y1), N(x2,y2) eta R(x3,y3) planoko
hiru puntu.
Hiru puntu horiek lerrokatu egon daitezen
 
MN eta NR bektoreek norabide berdina izan be-
har dute eta, hori, bektoreen koordenatuak pro-
portzionalak direnean ematen da. Hau da:
x2  x1 y2  y1

x3  x2 y3  y2

Orr. 1
 Geometria analitikoa. Problema afin eta metrikoak

Segmentu baten erdiko puntua

Izan bitez A(x1,y1) eta B(x2,y2) segmentuaren bi muturrak.
  
OA AB  OS da. Paralelogramoaren diagonalak euren erdiko puntuetan (M) el-
kar ebakitzen dute, beraz: A S
 1  1  

OM   OS   OA OB 
2 2 
 x  x 2 y1  y 2  O
Hau da, M  1 ,  B
 2 2 

Puntu batekiko puntu simetrikoa

Izan bitez A(x1,y1) eta B(x2,y2) segmentuaren bi mutu-
rrak eta M(x,y) segmentuaren erdigunea.
 
AB  2  AM
(x2-x1, y2=y1)2 (x-x2,y-y2)

 x  x1 y  y1 
M , 
 2 2 

Orr. 2
 Geometria analitikoa. Problema afin eta metrikoak

2. Zuzen baten ekuazioak

 A eta B bi puntu desberdinetatik pasatzen den zuzen bakar bat dago.

 Baita ere, A puntutik pasatuz v bektore zuzentzailea duen zuzen bakar bat
dago.

Teorema: A puntutik eta v bektore zuzentzailea duen zuzena honela defini de-
zakegu: “Espazioko X(x,y,z) puntuz osaturiko multzoa, non
 
AX  t v, t  R berdintza betetzen duten”
Izan bedi R={O; {⃗,⃗}} erreferentzi sistema
cartesiarra ({⃗,⃗} oinarri ortonormala).
Jo dezagun A(a1,a2) zuzeneko puntu (finko)

ezagun bat, v (v1,v2) zuzenaren bektore zu-
zentzailea eta X(x,y) zuzeneko edozein
puntu (aldakorra) direla.

X, A eta v -ren bidez definitutako eta zuze-

neko puntua izan dadin beharrezkoa da AX

eta v bektoreak linealki menpekoak izatea;
 
hau da, AX  t v
Baina, bektoreen eragiketak kontuan izan da:
     
OA  AX  OX  OX  OA  t v (1)

Zuzenaren ekuazio bektoriala.


OX  X  O  ( x, y )  (0,0)  ( x, y )

OA  A  O  (a1 , a 2 )  (0,0)  (a1 , a 2 )

Eta v (v1,v2) bektoreak izanik eta (1) adierazpenean ordezkatuz, zuzenaren ekua-
zio bektoriala lortzen da:

(x,y) = (a1,a2) + t (v1,v2)

Zuzenaren ekuazio parametrikoak

Ekuazio bektorialetatik abiatuz, eta bektoreen propietateak erabiliz, ondorengo
ekuazio parametrikoak hauek lortzen dira:
x  a 1  t v1
(x,y) = (a1 + t v1, a2 + tv2)  
y  a 2  t v 2

Orr. 3
 Geometria analitikoa. Problema afin eta metrikoak

Zuzenaren ekuazio jarraitua

Ekuazio parametrikoetatik abiatuta t bakanduz, zuzenaren ekuazio jarraitua lor-
tzen da:

x  a1 y  a 2
t 
v1 v2

Zuzenaren ekuazio inplizitua

Aurreko ekuazio jarraituan eragiketak eginez zera ateratzen da:
v2x-v1y-a1v2+a2v1=0
A=v2, B=-v1 ( ⃗=(-B,A) bektore zuzentzailea) eta C= a2v1- a1v2 eginez gero,
Ax+By+C=0

Zuzenaren ekuazio esplizitua

Ekuazio inplizitutik y aldagai bakanduz,
y=-Ax/B-C/B
m=-A/B eta n=-C/B eginez
y=mx+n

Zuzen sorta
Puntu batetik igarotzen diren zuzen guztien multzoari M zentroko zuzen sorta dei-
tzen zaio.
M(x0,y0) zentroa duen zuzen sortaren adierazpen analitikoa zera da:
a(x-x0)+b(y-y0)=0

3. Paralelotasuna eta perpendikulartasuna

Bi zuzen paraleloak izango dira beraien bektore zuzentzaileak paraleloak baitira.
Ax+By+C=0 eta A1x+B1y+C1=0 paraleloak izango dira:
B A
(-B,A)=t (-B1,A1)  
B1 A1

Bi zuzen perpendikularrak izango dira beraien bektore zuzentzaileak perpendikula-

rrak baitira.
(-B,A) (-B1,A1)=0  BB1+AA1=0 edo mm1=-1

Orr. 4
 Geometria analitikoa. Problema afin eta metrikoak

4. Bi zuzenen posizio erlatiboak

r:Ax+By+C=0 eta s:A1x+B1y+C1=0 zuzenak emanik eta, beraien bektore zuzen-
tzaileak ⃗⃗(-B,A) eta ⃗⃗⃗⃗(-B1,A1) direla jakinik,
 Bi bektore zuzentzaileak proportzionalak badira
B A
 , bi posibilitate daude,
B1 A1
A B C
   izatea; hau da, bi zuzenak soilik PARALELOAK dira
A1 B1 C1
A B C
   izatea; hau da, ZUZEN BERA osatzen dute.
A1 B1 C1
 Bi bektore zuzentzaileak proportzionalak ez badira, bi zuzenak PUNTU batean
ebakitzen dira.
B A

B1 A1

5. Bi zuzenen angelua
r eta s bi zuzenek eratzen duten angelua, beraiek mugatzen duten planoan osa-
tzen duten angelurik txikiena da.
A(x 0 , y 0 ) B(x , y )
Izan bitez, r :  eta s :   1 1 bi zuzen. r eta s zuzenen arteko
v(v1 , v 2 ) w(w 1 , w 2 )
angelua beraien bektore zuzentzaileek eratutako angelua da.
‖⃗⃗∙⃗⃗⃗‖
cos , = ‖⃗⃗‖∙‖⃗⃗⃗‖

6. Distantzien kalkulua
Bi punturen arteko distantzia
Izan bitez A(x1,y1) eta B(x2,y2) planoko bi puntu. Bi puntu horien arteko distantzia

AB bektorearen modulua da:
d(A, B)  AB  x 2  x1 2  y2  y1 2

Orr. 5
 Geometria analitikoa. Problema afin eta metrikoak

Puntu batetik zuzen baterako distantzia

Izan bitez r:ax+by+c=0 zuzena eta P(x0,y0) zuzenekoa ez den puntu bat.
Gainera A(x1,y1) puntua r zuzenekoa da.
r zuzenaren bektore zuzentzailea ⃗⃗(-b,a) da eta, horri perpen-
dikularra dena ⃗⃗⃗⃗(a,b).
  
PA  PM  MA (1)
 
Orduan, PM eta w bektoreak paraleloak dira.
⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗ ∙ ⃗⃗⃗ = ‖��
�� ⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗‖ ∙ ‖ ⃗⃗⃗ ‖ ∙ cos 0° = ‖��
⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗‖ ∙ ‖ ⃗⃗⃗ ‖
Gainera, ⃗⃗⃗⃗ eta �� ⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗ bektoreak perpendikularrak dira
⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗ ⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗ ‖
�� ∙ ⃗⃗⃗ = ‖��‖ ∙ ⃗⃗⃗ ‖ ∙ � 90° = 0
(1) berdintza ⃗⃗⃗⃗-rekin biderkatuz,
       
PA w  PM  w  MA w  PM  w
Orduan
⃗⃗⃗⃗⃗⃗ ∙ ⃗⃗⃗‖ = ‖��
‖�� ⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗ ∙ ⃗⃗⃗‖

⃗⃗⃗⃗⃗⃗∙⃗⃗⃗‖
�, ⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗‖ = ‖��
= ‖�� ‖ ⃗⃗⃗‖

PA =(x1-x0,y1-y0)
 
PA w =(x1-x0,y1-y0) (a,b)=a(x1-x0)+b(y1-y0)=ax1+by1-ax0-by0=|ax0+by0- ax1-by1|
Baina, - ax1-by1=c
ax0  by0  c
⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗‖ =
d(P,r)=‖��
a2  b2

Bi zuzenen arteko distantzia

Bi zuzen kointzidenteak badira, beraien arteko distantzia ZERO da.
Bi zuzen elkar ebakitzen badira, beraien arteko distantzia ZERO da.
Bi zuzenak paraleloak direnean, bien arteko distantzia bat egongo da eta honela
kalkulatzen da:
 Zuzen horietariko baten puntu bat hartzen da.
 Eta puntu horretatik beste zuzenerainoko distantzia kalkulatzen da (horreta-
rako, aldez aurretik lortutako formula erabiltzen da)

Orr. 6