REPUBLIKA E SHQIPERISE UNIVERSITETI

"ALEKSANDER MOISIU" DURRES FAKULTETI I

SHKENCAVE POLITIKE-JURIDIKE
DEPARTAMENTI ADMINISTRIM
PUBLIK

MASTER SHKENCOR

«d

TEME DIPLOME
" POLITIKAT FISKALE NE
SHOIPERI" " FISKAL POLICIES IN
ALBANIA""

Ne p~rmbushje
t~detyrimeve

n~ diplom~n e nivelit t~ dyte Msc. Administrim

Financiare.

Punoi: Emold Deda Udh~hoqi: Prof. Dr. ' Ait

Xhafa

DURRES,2017
11f
Emri mbiemuri i
studentit
Deklaroj se kjo teze diplore p~rfaq~son pun~n time origjinale dhe nuk kam prdorur burime
te
ljera. pervec atyre tc sbkrajtura ncpcrmjet
citimeve.
Te giitha te dhenat, Tabelat,figurat dhe citimet ne tekst, te cilat jane riprodhuar prcj
ndonje burimi tieter ,duke perfshire dhe internetin, jane pranuar ne menyre eksplicide si te
tilla.Ky punim cshte ponuar sipas struktres se dhene dhe miratuar nga Fakulteti i
Shkencave Politike Juridike.

Fima e stdentit
Emold Deda
Udh~beg~si Prof Dr_ Hali Xhaf~rteton se ky eshte nje version i riratar i punimit
te diptoms s~ studestit Emold Deds te Masterit Sbkencor, profili
Administrim Financigr , me tem~n e m~poshtme;

POLITIKAT FISKALE NE SHOIPERI

UDHEHEQESI
 TABELA
EP~RMBAJTJES

Kapitulli -I

I- Mirenjohje
UI-Abstrakt
[II-Fjalet kyce
IV-Objektivi i studimit
V-Qellimi i studimit

VI-Hipotezat

VII-Metodologjia e studimit
VIII-Hyrje

Kapitulli - II

II- Kendveshtrim teorik mbi politiken

fiskale

2.1- Koncepti dhe qellimet e politik~sfiskale....--------.....----..-.-......-...-...-.-.... .fq

2.2 Objektiat e politikesfiskale............8...................·....,,,,·...........fq Ii

2 Instrumentat e politikesfiskale. ........··+8.--..-....++.+.-··+.8+,++.-..-.........fa 12

2.4 Politika fiskale: Stabilizator~t knyesor~ automatik dhe disa parime ...........fq 1

2.5 Llojet e politikae fiskale.....·s····»·sssss.······s···········.......fq I4

2.6 Nderveprimer e politikes monetare dhefiskale............88..................fq I5
2.7 Politikafiskale dhe rritjaekonomike....................0.........0·....-.......fq 16

1
 Kapituli III
III. Zhvillimet fiskale n~ Shqip~ri

3.1 Burimet e rritjes ekonomike dhe efekter e krit&s globale ....+·6···8·3·...+,,,,4q 19

3.2 Performanca fiskale.............., ,, .......•. , ,, ,, , ..• , .•. ; or.- ■•~, .••• , •.•.•,,, 10

3.3 Zhillimet fiskale giate 9-mujorit te 2014........·0.........88803......8..........fq 22

J. 4 Am1hw rip.tl.r .re arilhul'flPe--- ..... , •.. - .....•..... -- ·T •••••••• •• -- ••••••••••••••••••• , ., .fq 2.3

3.5 Veprimt@rite pothajsefiskale..........---....-.--..-......-----....--.----..-.....fq 25

Kapitulli-IV

IV. Efelatet e programit ekonomik dhe fiskal 2014-2016 ne

shqiperi
4.1 Kadri Ipergjirhshem I politikave dhe objektiat.......................-.-.........fq 26
4.2 Zhiltimet n~ fush~n e harmonizimit financiar................8......................f 27

4.3 Pengesat p~r rritjenekonomike dhe axhenda e reform@e strukturore...........fq 29

4.4 Fushat kryesore t~ reformae strukturore...----..--.-.....--.......-.----...-.-..-...fq30

4.4.I Tregiet e produktee dhe kapitali1...........··..8.........3..........3...·.8·.......fa 33
4.4.2 Reformat ne sektorin e energiise .... ,so s · .· ss . s s ss ss s s ss ss s ss s 5 8··· . .· . .. .Jq 6

4114..4 Slg.uri~ SII-O{JUO.ro 'l"I 'I~ 'I !I~!!!!!!!!! II r I 'I T r II !I 'I II! !II !I!!! !!Ir. r· r r!I "''l!!I II I • • II r r ■'I r1 1111 II II • • ■ ■
I 'I 'I !I II II ■• I I II ......fq40
4.4.5 Reforma administrative •....... , ~·-· , .. , ~., .•...... "" "'" ■u ,,, •••••• ,~- ••• ,Ji/ 41
4.4.6 Reforma n~ sh~rbimin civil.........·9.....-.....88-.-............·-.-.........fq42
4.4.7 Reforma n~ sh~rbimet sh~ndet~sore .......++++.......-8,00.........08........fq 4.l
4.4.8 Reforma n~fsh~n e drejt~sis~.........88.................93...................fq 44
4.4.9 Reforma nefushe'n e bujqesis~.................88,88.,9....58,0.......·...,,.....fq 44

4.4.10 Reforma n~ fusha t~ tjeru ....sss··s··s....+.+·+·+·858+-·++++++++........++....fq 44

Ko DKI
1,.1 • - ~
tzi0 he,,+.+++++++++++++·+++s·+++··e+·+·++++,sat
;!I"'"
vJ

Rekomandime......,·.....+....++.++.+.+.++++++·++++·+,+....fq 446

Biblografia.....·++s··+·+·+·+·s»sos+·s·.·+·+······+·8++·····+,+,+....fa 48
2
 SHKURTESAT E PERDORURA

PF- Politika Fiskale

PM- Politika Monctare
BP- Borxhi Publik

FMN- Fondi Monetare Nderkombetare

FSE- Fondin Social Evropian

PB. Prodhimi i Brendshem Hruto

MPPT. Ministria e Pun~ve Publike Transportit
ARSH - Autoritetit Rrugor Shqiptar

MFK- Mensbimin Financiar dbe Kontrolli

CIP - Competitiveness and Innovation Programme
SME- Sistemi Monetare Ekonomik

KESH- Korporata Energjetike Shqipetare

ISSH- Insituti i Sigurimeve Shendetsore

TVSH- Tatimi mbi Vleren e Shtuar

OBT- Orgaoizata Boterore e Tregenise
MIR~NJOHJ
E
Esht~ nj~ ndjcsi c vegant q~ t~ p~rhkon, kur realizan nj~ pun~ t~ bakur dbe t
dobishme.
Veg faktit, qe p~rpjckjct e mia kan~ qcn~ maksimale p~r k~t~ studim. nuk mund te le
pa
p&rendur kontributin e personave q~ m~ kn~
ndihmuar.

NjE falenderim i ve~ante dhe nj¢ mir&njohje e 1belle shkon p~r pedagogun
udhheqes.Prof.Dr
Halit Xhafa, p~r kontributin dhe bashk~punimin e
saj
Gjithashtu, mir~njohjc shkon p~r bankat dhe bizneset, q~ m~ dhan~ mund~si t~
mbledh informacionin e nevojshem p&r realizimin e studimit. Falenderoj punonj~sit e
bibliotks s Universitetit "ALEKSANDER MO]SIU" e Durr~sit, p~r ndihmen e tyre
n~ sigurimin e
literatures
S~ fundi, dua t~ falenderoj t~ giithe stati e Universitetit "ALEK SANDER MOISIU",
Durr~s,
p~r kontributin c tyre n¢ m~simdh~nic dhen~ p~rgatitjcn c gjencratavc tc reja
profesionalc.

Pr t& arntur mir~qenie dhe stabilitet politik, qeverit& komb&tare synojn~ arriijen e
ekuilibrit ekonomik. Qeveria p~rdar instrumente t~ ndryshme per t~stimuluar rritjen e
ekonomisE, p~r t~ ulur papun~sin~ dhe per t~ arritur objektivat makroekonomike,

~
Politika fiskale &sht~ p~rdormi i shpenzimeve dhe taksave qeveriturc tE cilat ndikojn~ aktiviteti
ckonomik. Percuaktimi i politikes fiskale n nje vit dh~ne kohor faktikisht merr parasysh
si te kaluaren ( gjendjen aktual social - ckonomikc ), ashtu edhe implikimet p~r t~ ardhmen.
Politik.a fisk.ale mund t~ jet~ ekspansioniste ose shtrnguese. Nj~ politik fiskale
ekspansionists do t~
thotg shkurtim i taksave direkte dhe indirekte si dhe rritja e shpemizimeve qeveritare. Keto
politika do t~ inkurajojn~ me shum~ shpenzimet dhe do t~ rrisin aktivitetin ekonomik. Nd~rsa nj
¢ politikd fiskale shtr~nguese do 1~ 1hot~ rritje taksash, si dhe shkurtim t~ shpenzimeve
qeveritare,
K~to politku do reduktojn~ nivelin e k~rkests agregate dhe ndihmojn~ n~ uljen e inflacinit.
Te
zgicdh~sh midis dy tipeve t~ politik~s fiskale nuk sh& nj¢ vendimi I kh&, si p&rsa i
p~rket
gijendjcs akuale & ekonomise, ashtu edbe vendimeve poltike. Zgjedhja e politikts fiskale
esht
nj~ nga g~shtjet m~ t~ dcbatueshme te rolit t~ qeveris n~ jetn ckonomikc social€ tc nj¢
vendi,j0
vet~m nga ekonomistet. por nga nj~ game me e gjer
njerzish.
Abstract

Ta achieve prosperity and political stability, national governments aimed at

achieving
equilibrium ckonomik Governmen uses different instruments 1o stimulate economic growth,
to
reduce unemployment and to achieve macroeconomic
objectives.
Fiscal policy is the use of government spending and taxes affect economic activity
teilat Determination of fiscal policy in a given year actually takes into account the limits
of the past (the current statc social - economic), as well as the implications fur the future.
Fiscal policy can be expansive or restrictive. An expansionary fiscal policy means reduction of
direct and indirect taxes and increased govemment shpenizimeve. These policies will encourage
more spending and boost economic activity. While fiscal policy tightening means tax
increases and government spending cuts These policies will reduce the level of aggrgc
ate demand and help reduce inflation. Choosing between the two types of fiscal policy is
not an easy decision, both in terms ofthe current economic situation, as well as political
decisions. The choice of fiscal policy is one of the most controversial issues of the role of
govcrnment in social and economic life of a country, not only by economists, but from a
wider range of people.

Fjlet ky¢e ti p~rdorura nt k~tt studim jar&: Poliika fskale, rrija ekonomike,
horxhi publik
investimet, konsumi, taksat, politika monetare
efikasitetqenudrueshmerifiskale.

Key words used in this study are: fiscal policy, economic growth, public deb,
irvestment consumption, taxation, monetary policy, efficiency,fiscol sustainabiliry

Objektivi i stdimit • Eshte te arrije te analizoje dhe te percaktajc efikasitetin ne sistcmin

e politikave fiskale si, dhe programet fiskxale te miratuara nga qeveria per te ndikuar ne
stabilitetin c buxhetit dhe rritjen e mireqcnjes sociale,ekonomike tr nje shteti, per periudha te
caktuara qe keto politika jane implementuar ose ezauruar nc praktike nga Ministria e Finanxcs.

Q~llimi i studimit - Esht~ t~ tregoj~ n~ aspektin teorik lidhjen e Politikave Fiskale me

rritjen
ekonomike tE nj~ vendi, jen e Shaip~ris~ ndaj politiksve tc ndjckuma, par kjo n¢
p~rqusa aspektin
ekonomik. ligior e social, t shpjegoj~ faktoret e ndrysh&m qe p&rcaktojn~ Ndikimin"
¢
politikave fiskale si dhe efektet pozitive dhe negative t~ tyre p~r Shqip~rin~. Studimi
~sht~
mcnduar q~ ti jap prgjigje disa pyctjeve studimore, sic jan&: cilat jan~ cfcktct e
politikav
fskale ne ckonomin~ shqiptare?, si ndikon klima e biznesit n~ vend n p~rthithjen e
politikave
fiskale , etj

5
 • N~se sistemi politikiave fiskale do t~ nd~rtoj~ strategji afatgjatc per te stabilizuar
borxhin publik dhe per te ulur papunsine, a do t~ ~uj¢ kjo ni zhvillim t& vendir?

• (far~ roli luan sisemi i politikave fiskale n~ vendin tone?

• A p~rben zhwillim sistemi i programeve te politikave fiskale n~ vend,si nj~ faktor

pozitiv
n~ zhvillimin e vendit?

Metodologjia e studimit
Ne ket srudim jan p~rdorur teknikat sasiore dhe cil~sore, puna ~sht~ p~rqendruar
ni
mbledhjen dhe p~rpunimin e informacionit cil~sor dhe sasior, faktik dhe jo t¢ nj&
informacioni
shabllon dhe te par&ndsishem
Studimi karaktenzohet nga nj~ informues j0sip~rfaq~sor, nj~koh~sisht p~rfshin dhe nje
sere
analizash praktke, q& gjithsecili mund ti kuptoj&
'eh&sisht
Jan mblcdhur inforacion¢ nga publikime t¢ ndryshme v autor~ve t~ k~saj fushe. Duke c
par
nga ana cil~sore, mund t~ themi se u arrit t~ realizohej grumbullimi i nj~ informacioni
shum~
thelbsor dhe dometh~n~s pr sa i p~rket kissj fushe
studimi
Si fillim esht hartuar struktura e informacionit qi do t& nevojitej gjat~ ktij studimit, mi
pas Esht k~rkuar duke p~rdorur fjalt kyge: Politika Fiskale, analiza financiarc,
stabilitcti makroekonorik. Pjesa mt c madhe c informacionit tshte sigurat nga publikimet,
librat dhe
studime te ndryshme.

Struktura
Studimi eshte i ndare ne kater kapituj . Ne kapitullin e pare eshte pershkruar nje hy rje
per politikat fiskale. Ne kapitullin e dyte janc analizuar objektivat,instrumental qe
ndikojne ne ecurine e ketyre politikave, llojet dhe disa perkufisime. Kure nc kapitullin e
trete kemi nj¢ analize reth ndikimit te politikave fiskale ne shqiperi dhe ndikimi ne
rritjen ekonomike. Kapitulli fundit perfshin programin fiskal dhe analize rreth disa refornave
fiskale
 Hyrje

Roli i politik~s fiskale (PF) n rritjen ekonomike, ka nxitur shum~ studime, si n~

aspektin teorik dhe n~ at~ empirik. Literatura bashk~kohore makroekonomike v~ n~ dukje si
objektivat afatshkurtNr, ashtu dhe ato afatgjat& t& PF.s. NE periudhen afatshkurter, PF-ja
mund t& p~rdoret p&r t~ kontrolluar ciklin c prodhimit ose p~r t~ stabilizuar luhatshm~rin~ n&
tregucsit makro, gka
&shte e njjte me ndikimin afatshkuner te politikes monetarc. Me tcj, pr pcnudhen afatgjatc,
PF• ja dhe m~nyrat e financimit te borx.hit mund te ndikojn~ giithashtu krkesen dthe ofert&n
agregate t~ ekonomis&. Diskutimi q~ lidhet me ndikimet e PF-s~ n~ rritjen ekonomike Esht~
mjaft aktual,
pasi zhvillimi 1 instrumenteve t& duhur fiskal~ mund ti ~oj~ n~ rritje ekonomike t~
vazhdueshme
dhe t q&ndrueshme. Pr k~t& arsye, qcllimi I k~tij matcriali diskutimi ~sht~ t~ analizoje
lidhjen e
PF me rritjen ekonomike n~ rastin e nj¢ vendi t~ vog~l me ekonomi t~ hapur e n~
zhvilim • Shqip~ris& Politika fiskale lidhet me vcprmet e qeveris& n~ ndryshimin e p&rb&rjes
sl t& hyrave dhe shpenzimeve pubfike, me q&llim tt menaxhimit tt k&rkes&s agregate pr t
mbajtur ritje t&
t~
t&
borxhit publik dhe me bilanc t
t~
q&ndrueshme ckonomike me punesim relativisht

k&naqshem
larte, pa gicncnim t~ inflacionit, pa rritjc

pagesave.
Kur qeveria p~rcaktohet pr politik~n fiskale, ajo bin~ paraprakisht vler~simin nj mumn
t~
madh faktor±sh perfshire dhe ecurin& e variablave dhe indikatorve kryesore ekonomik
dhe
financiar, p~r shkak t~ ndikimit t tyre n~ shum~n e tt hyrave tgrumbullara pres taksave
me t cilat p~rmbushen nevojat e financimit t& programeve qeveri1are. Nj~ ¢~shtje tjet~r me
rend~si pir qcverin~ Zsht~ praktimi lidhur me deficitin buxhetor, pra a do t~ mbulohen
shpenzimct e
rritra osc tt pambuluara 1 qcevcris& mc financim nga huaja apo p~rmes emetimit t~ paras¢
(financimi monetare ideficitit).
Vendimet lidhur mc politikat fiskale n~ mas¢ t~ madhe varen nga konsideratat politike
si,
besueshm&ria dhe roli q~ luan qeveria n~ ekonomi por edhe nga reagimet publike lidhur
me
drejtimin dhe veprimet e qeveris~. Vendimet e tilla mund t& ndikohen edhe nga faktor~t
e
jasht~m qt do t~ that~ se qeveria duhet t~ mer parasysh tend~t glohal ekonomik dhe
politikat
fiskale t~ vendeve 1jera, t~ cilat mund t~ ken~ efekt n rialokacion t~ kompanive vendore
p&rmes
bencficione fskale.
Sipas btcraturs ckonomike kzistojne tre p~rkufizime t~ natyrts st politik~s fiskale
q
idhen me zhvillimet ekonormike n± vend, t cilat sipas radh~s jant politike fiskalc
prociklike,
politike fiskale kunderciklike dhe politike fiskale neutrale. N~
perudha
kur ekonomia p~rjcton nj± rritje ckonomikc mbi potcncialin c saj, rritja e shpenzimeve
buxhctore me ritme me t~ larta se t& ardhurat, ndikojn~ n~ ritjen e raportit t~ deficitit ndaj
PBB-st, duke sugicruar n~ k~t~ mcnyr~ politik~ fiskale prociklikc. Nd~rsa, "ne kohe te
keqija", kur rritja ekonomike rezulton n~n potencial,
natyra prociklike e politik~s fiskale
reflektohet reduktim t raportit t~ shperzimcve publike ndaj PBB-s, duke sjell~
r~
giithashtu dhe nje rnie t& deficitit
buxhetor t& shprehur n& raport me PBB-n&. Gavin dhe Perotti (1997), argumentojn& se
natyra
prociklike e politikes fiskale nt "kohe t~ keqija", nder t~tjcra sbpjcgohet mc murdesit¢
c
kufizuara pr kredimarrje t~ sektorit publik Ky sht& nje tipar q karakterizon sidomos
ekonorit~ e vendeve n& zhvillim, t cilat giat~ k~tyre periudhave nuk mund te marrin hua pr
t~financuar shpenzimet e tyre ose mund t~marrin hua vet~m n~ terma interesi mjaft t~
larta.
PErballE k~tyre kushteve, autoriteti fiskal detyrohet te reduktoj~ deficitin buxhetor, nepermj
et uljes s# shpenzimeve publike. Nd~rsa Alesina dhe Tabellini (2005), natyrn prociklike t~

7
politikEs fiskale e lidhin me sistermin politik n~ vend, duke evidentuar nj? korrelation mjaft
ti
larte mes praciklitetit t~ politikes fiskale me nivelin e korrupsionit ne
vend.
Politika fiskale konsiderohet te jet~ kunderciklike kur deficit buxhetor thellohet n kushtet e
njt rritjcjc ckanomike nn potencialin e saj, si pasoj~ e stirnujve fiskal~ t~ nd~rmarr~ nga
qevcria n~ kuader t~ giall~rimit t~ ckonomis¢.

8
 KAPITULLI --II

2. Kendveshtrim teorik mbi politiken

fiskale

2.1 Koncepti dhe qellimet e politiks fiskale

• Politika fiskalc bashk& me politikn monetarc jan~ dy komponcntet thcmelore t
politikes ekonomike shtet~tore t~ cilat shfryt~zohen per q~llime makroekonomike:
influencimin e produktit ti prgiithsh~m vendor, nivelin ¢ pun~simit, t~ ardhurave
dhe nivelin e
<mimeve. Politika fiskale konsiston ne p&rdorimin e taksave dhe shpenzimeve
qeveritare
si mjete p~r tndikuar n~ treguesit makrockonomik t~ nj& vendi. Shpenzimet
qeveritare
ndikojn& n~ ivelin e p~rgjithsh~m t~ shpenzimeve t& ekonomi', pr edhe ni nivelin
e
GDP e p~r njedhojE edhe n~ nivelin c pan~z~nics, inflacionit etj. Politka fiskale
ndikon
drejtp~rdrejtt apo nt m~nyrt t terthon& n& ckonomint e vendit. Vendimet e marra
ne politik~n fiskale nuk jan¢ te Iehta p~r shkak se ndryshimi i nj~ variabli
mund t~ shkakt~toje ndryshim t variablave t tjer~ dhc t mcrr kahjen e gabuar,
prandaj politika
fiskale konsiderohet si nj¢ fush& komplekse e cila ~sht~ e nevojshme t~ analizohet
ne
menyre te detajuar.

• Q&llimet tbemelore t& politikes fiskale nderlidhen me qllimet themelore ekonomike

te
shtetit, e ato
jan;

• Pun~simi ilant~ (plot~)

• Inflacioni i ulEt dhe stabcl
• Pozicioni i qcndrueshm i bilancit te pagesave
• Rritje e larte dhe suabihe ekonomike

• Politika fiskale mund tt kbt~ edhe q~llime t& tiera sic jan#:
• Zvog~limin e pabarazis ekonomike
• Zvogelimin e dallimeve regiionale
• PEmir&sir i ambientit jet~sor, etj•

Qellimet e politikes fiskale realizoben permes t& byrave publike, ti dalave publike, defcirit
fiska! (buxhetor) dhe borxhit publik

Politika fiskale ndikon ne:

K~rkes~n agregate (ritjen, zwag~limindhe nderrimin e struktures)
Likuiditetin e ekonorist.
Subvencionimin e mallrave dhc faktor~ve t prodhimit krahas nd~rrimit relativ t
~mimeve.
'Baxter, M., and King. R., (1993), "Fiscal policy in general
equilibrium", American Economic Review;
9
 - Nderrimin e t~ ardhurave realc te qytetarevedhe ndermarjeve te cilat ndikojne
n~
nivelin e kerkeses.
Dy mckanizmat c par ndikojn~ n# k~rkes~, i treti ne ofcrten, ndrsa i kat&rti ne
dhe krkes~n.
ofert~n
Dy mckanizma1 e pare ndikojn~ nc afate te shkurt~r dhe jan~ tc natyres makrockonomike nd~rsa
dy t~ terat veprojn nafate tl giate dhe jan~ t~ natyr~s mikro-ekonomike

Politika fiskale ka te bcje me perdorimin e shpcnzimeve qeveritare dhe politikene uaksave

per te arritur qellimc te caktuara ckonomikc c sociale. Keto qelime ndahen ne 3 katcgori:
alokative, shperdarese dhe stabilizuese.
> Qellimi alokativ ka te beje me ndikimin e politikave buxhetore te qeverise ne alokimin
e
resurseve te shaqerise
> Qellimet shperndarese kane te bejne me ndikimin e politikave buxhetore ne
sbperndarjen e te ardhurave te shoqerisc.
> Qellimet stabilizuese kane te bejne me ndikimin e qeverise mbi inflacionin ,papunesine
dhe reitjen ckonomike,
"Politika fiskale ka t& b&j~ me politik~n e shpenzimeve qeveritare p~r blere mallrash e
sh~rbimcsh e p&r kryenjcn r pagsave t~ transfcrueshmc nga nj~ra an~, dhe me politikn
e
sigurimit t& t& ardhurave e para sc gjithash t~ taksave n~ an&n tjc1&r"

2.2 Objektivat e politikes fiskale

Ne pro¢esin e formulimit tu& politik±s fiskale, politikb~resit p~rcaktojn~ objcktivat t~
cilat
synojn~ ti realizojn dhe instrumentet me t~ cilat ata objektiva b~hen t~ realizueshme, duke
iu
p~rmbajtur dctyrimisht principeve t~ menaxhimit fiskal si:

a) transparenca lidhur me objcktivat, implcmentimin c politik~s fiskale dhe publikimin c

logarive publikc.
b) stabiliteti i procesit t~ brjes s~ politikes fiskale.
t~
c) efikasiteti i ndikimit politik~s fiskale n~ekonomi.
d) p~rgjcgiisia nmenaxhimin e financave publike,
e) efikasiteti i rodelimit dhe implementimit t~ politik~s fiskale.
f) drejt~sis {paan~sia) duke p~rfshir at ndrmjet gicneratave.

Objcktivat c politik~s fiskale lidhen me rritjen e mirqcnies s~ prgjithshme sboqrore si

qllim par~sor i nje shoqerie bashkekohore. Kjo mir&genie sigarohet vet&mn& kushtct e njt
ambienti q& e ci~sojne suabiliteti ekonomik, politik dhe social. Pra, kur flasim per objektivat e
politikes fiskale kemi parasysh :

pi Giorgio G. and Di Noia C, Designing institutions for financial stability: Regulation and
Supervision by Objective for the Euro Area, Preliminary Version: November 2000. Fq. 13.
10
 V realizimin e pun~simit te plot~

V ritjen e norm~s s~ shtimit ekonomik

v stabilitetine bilaneit tpagesave

" p~rnir~simin e kushteve t~ pun~s duke p~rfshire p~rmir~simin e struktur~s

kuslifikuese t~ fuqis~ pun~tare dhe p~rparimin teknologjik

rritjen e aft~sis~ konkurruresc t~ produkteve dhe sh~rbimeve vendore

rritjen ecil~sis& s~ sh~rbimeve nl arsim dhesh~ndet~si.
Realizimi i ktyre objektivave varet nga: aft&sia e qeveris~ per bashkErenditjen e tyre
me instrumentet fiskale pEr t& influencuar kompozicionin dhe nivclin e k~rkess agrcgate;
sakt~sia c analizave makrockonomike lidhur me trend&t e indikatortve krycsor ekonomik
dhe financiar, rregullimi dhe marr~veshjet institucionale per koordirimin e politixave
makroekonomike.

2.3 Instrumentat e politikes

fiskale

Permes politik~s fiskale, shteti mund t~ ndikoj drejtperdrejt~ n~ ekonomi. Kur ai vendos
pr
aksat q i grumbullon, transfertat, t~ mirat dhe sh#rbimet q& i bien, financimin deficitar, ne
fak1
angazhohen n~ politikn fskale. {far~do ndryshimi n~ nivelin c k~tyre instrumentevc ka
efckt ti
drejtperdrejta nc rjedhat e pergthshmc ckonomike. Pres instrumentcve it politiks
fiskale
ndikohet n~ pun~sim dhe nivel t qmimeve, n~ rishp~mndanjen me t mir t~ t~ ardhures
dhe
pasuris~, n~ shtimin ekonomik, n~ ritjen e kursimit, n~ nivelin e investimeve, n~ ~eshtjet
e
edkimit, arsimit, kultur~ dhe
sh~ndet~si
• Instrumentet r politik~s fiskale mund tE aplikohen cdhe pEr qllime tjcra si n fushen
c politikes se edukirit, arsimimit, per qllimnc demografike. kulturore,
nd~rtimore.sh~ndet~sore dhe komeriale.

11
 • Shteti paraqitet si pun&dhcnes ne ndermarrjct publikc, ne administraten publikc,
ne
organet e ruajtjes st rendit dhe sigurise.
P~res politik~s doganore, shteti rrit eksportin dhc zvog~lon importin, e me
•
k~t~
zvog~lon deficitin nb bilancin e pagesave dhe p&rmir&son vier&n e valutEs komb~tare
• Me politiktn fiskale ndikohet edhe ne zhvillimin regional dhe n~ p~rmirBsimin
e
struktures ekonomike

2.4 Politika fiskale: Stabilizator~t kryesor~ automatik dbe disa parime

L.Ndryshimet automatike t& te ardhurave nga taksat: 1aksat progresive (ritet norma
e taksave me ritjen e te ardhurave).
> P.sh. n~se bie prodhimi, at~her~ t~ ardhurat nga taksat bien duke ritur k~shtu relativisht
t~ ardhurat e disponueshme e p~r pasoj~ edhe shpenzimet per konsum dhe investime.
2Fagesat pr papun~sindhe pagesat tjera t~
transferueshme: kur rritet papun~sia rriten
benefitet pir tt papun~t.

1. Efektet negative n& ofertn agregate

• Taksat progresive mund t~ dekurajoj n~ iniciativat dhe pun~tor~t q¢ t~
punojnm~ Shum&.
• Po ashtu ndikojn~ n~ ritjen e inflacionit, pasi atu e kufiajn~
prodhimin.
• Pagesat e larta p&rtpapunet b&jn qe t& papunet te qendrojn~ me giat& si
t
Papun&.
2.Problemi i pengcs~s fiskalc
• Kur ekonomia rritet, k~ta stabilizaror~ e pengojn& rritjen (ulin multiplikatorin).
Parimet

Financat publike jan~ zgierim i financave t~

familjes. N~se farilja shprnzon
m~ shume se te ardhurat c saj at&here do te ket varfbri dhe falimentim. E nj&jta
vWen edhe p~r buxhetinqeverin~.
» Buxheti duhet te jet i balancuar.
> Borxhi qcveritar sht~ nj barr~ p~r brezant e ardhsh~mn.
» Financat moderne dallajn~ deficitin strukturor dhe at& ciklik.

Me stabilizator~ automatik~ n~nkuptohen ato mekanizma q~ stimulojn~ ose kontraktojne

ekonomin~ n~ momentet e duhura. pa patur nevojn e nj~ ndryshimi n~ politikat ekonomike t
¢ vendit n& ate periudh& kohore (Macroeconomics, 5th edititon. pg 382 (Mankiw, G.).

12
 DEFICITI AKTUAL = DEFICITIN STRUKTUROR + DEFICITIN CIKLIK

- Defieiti aktual perfaq~son deficitin faktik n~ nj~ periudhe & dhen&

• Deficiti strukturor - pjesa c deficitit q~ vjen si rezulat i politikcs fiskale aktive
(p.sh. ndryshimi i norm~s s~ taksave, shpenzimet p~r arsim, mbrojtje.)
-+ Deficiti ciklik - pjesa e deficitit qi p~rcaktohet n~ m~nyr automatikenga
gjendya e ciklit ti biznesit

_ Buxheti aktual: shpenzimet, t ardhurat dhe defieiti faktik.

Buxheti struktror: shpenzimet, te ardhurat dhe deficit nse ekonomia funksionon
n
kushtet e prodhimit potencial
_ Buheti ciklik: shpenzimnet, te ardhurat dhe deficiti n~se ekonomia funksionon n&n
ose mbi nivelin e prodhimit potencial

BUXHETI AKTUAL = BUXHETIN STRUKTUROR + BUXHETIN CIKLIK

2.5 Llojet e politikave fiskale

_Zgierese akt?e
Aufizwese
aktive
_Zgieruese automauke
_ Kufiruese outomatike

LIo·jet e pol;itikes
fiI:s.lka l e
» Zgieruese Kufizuese
Aktive Rritje e shpenzimeve Ulje e shpenzimeve qeveritare
qeveritare Rritje e taksave
Ulje e taksave Ose te dyja
Ose te dyja
Automatikc Kompensim per papunsinc Kompcnsi. m pcr papunsm• nc
Asistence sociale Asistence sociale

Burimi: Makroekonomia

13
Ne poliiken fiskale zgeruese aktive perfstihen veprime te paramenduara te qeverise qc risin
shpenzimet qevertare, ulin taksat, ose tc dyja bashe.Kurse politika fiskale active
fiskale kfizuese k ate beje me veprime te qeverise qe ulin shpenzimet qeveritar ,rrisin
taksat.osc te dyja bashkc.Nder kaq karakteristikc e politikave fiskale kufizucsc zgjerxsc
automatike jane kompensimi per papunsine dhe asistencat sociale.

2.6 Nderveprimet e politikes monetare dhe

fiskale
V Politika monetare (PM) dhe politika fiskale (PF) ndihmojn~ q¢ te
rxjerin ekonomine nga recesioni,

v Te dyja keto politika jan¢ t drejtuara kah mcnaxhimi i ktrkcses agrcgate

(p.sh.
per t~ mbajtur inflacionin nen kontroll).
V Nevojitet nje koordinim ne mes te PF dhe PM P.sh. n&se shteti d~shiron 1¢
rs~
k~rkcsln agrcgate at~her~ rrit shpenzi met qeventare.

V Ose p~r ti mbajtur prodhimin n~ nivelin e dh&n~ at~her8 me an t&

instrumenteve
t~ politik&s monetare i rrit norat e interest.

Problemi identifikimi i cikleve te biznesit dhe ndryshimi nga nje politik&

n~ tjetr~n.
V PM dhe PF duhet t& kombinohen (koordinohcn) p~r t~ eliminuar
fenomenin e ngushtimit t& shpenzimeve private (crowding-out)
kur riten shpenzimet qeveritare

SI MANIFESTOHET CROWDING
OUT?

Rritet GDP mi shum~ se sa vlera e shperzimeve per shkak t~ multiplikatorit

> Pr shkak se oferta esh& e dhene (fikse), rriter norma e

interest.

Rritja e norm~s s~ interesit dekurajon shpenzimet q jane t& lidhura - q¢ jan~ t&
ndjeshme
ndaj norm~s s~ interest
' Makrockonomia fq -115-118
 > Si rczutat do t~ ulcej fekti i politikts fiskate,

Sh~nim:
Crowding-out lidhet me deficitin strukturor, sepse kur ekonomia ~sht& n&
recesion at~her~ nuk ekziston crowding-out

Paraqitja e crowding·out permes modelit AS=AD sipas pikepamjes klasike-monetariste

AS

Sh~nim:
Kur qeweria rrit shpenzimet
everitare + rritet krkesa
p~r para- kjo rrit normen
e interesit -+ zvogelohen
ivestimet private n~ mas~
te njejte sa ka
gene fllimusht rritja e
shperzimeve qeveritare duke
elimimuar fektet e
politikes_fiskale

15
2,7 Politika fiskale dhe rritja ekonomike

Lidhja makrock~namike midis politik~s fiskale dhe rritjes ekonomike per shurm koh~
ka
t~rhequr vemendjen e ekonomist~ve, Fatkeqsisht, studimet e kryera n lidhjc me kct¢
lidhjc
kan& rezultuar t dshtuare Nj~ nga shkaqet krycore t~ k~tij dEshtimi vjen ptr shkak
te
pamundesis& per tt ndertuar nj¢ tregues 1e politikes fiskale. Sipas Tanzi dhe Zee ( 1997 ),
Ire jane
treguesit kryesor t~ politiks
fiskale:

• shpenzimet qeveritare
• taksat
• deficit bwxheror

Por iteratura ckonomike nuk favorizon asnj~rin nga k~a tregues si pirfaq~suesi m& i denjt i
politikes fiskalc. Ne literaturen ckonomike asnje nga komponcntet e politikes fiskale, taksat,
shpenzimet qeveritare dhe deficiti buxhetor nuk tregojn~ korelacion t~ fort~ me rritjen
ckonomikc kur ata analizohen t~ ve~ant~ Mungesa e korelacionit mund t~ jet~ pasoj~ e
pamundsis& q~ secili nga komponent~t buxhetor& t p~rfaqsoje plot~sisht pozicionin c
politiks
fiskale. Ne studimin e tyre Baldacci pr 39 vende t~ mbshtetura nga programet e FMN20
giate
viteve '90 theksohet "... ne nuk gjetm nj idhje positive midis konsolidimit fiskal dhe
rritjes
ckonomike r~ Benin, Gambia, Lesotho, Ish Republika Jugosllave e Maqedonise, Senegal
ose
Tanzania, k t~
gjithe c kishin defigitin buxhetor ( pa gruntet ) m~ t vogel se 2.5 % u& PBB
giat~
'90 " Vendet q~ jan~ n~n programin e FMN k~shillohen qe t! rbajne nje nivcl deficiti
buxbetor
te ulet me qellim qe te garantohet ambjenti i nevojshe~m per nj~ rritje ekonomike'
t
q~ndrueshme. Faktikisht, nga studimi i kryer n~ k~to vende konkludohct se zgjedhja e
politikds fiskale kusht&zohet nga kushtet specifike q~ ka nj~ vend dhe nuk mund t~ p~rdoret
nj~ model i nj~jt~ p~r t~ giitha vendet. Pavar~sisht se nuk ~sht~ gictur nj lidhje e
qndrueshme empirike
midis politik~s fiskale dhe rritjes ekonomike, roli i politikes fiskale n~ zhvillimin ekonomik
Eshte thelb~sor. Teonikisht pranohet se nj~ palitik~ fiskale ckspansive do t~ rris~
k~rkes~nagregate e cila do t& rzultoj~ me rritje t~ prodhimit. Ne nj& model sirulimi pir
ckonomin~ turke, Osdemir (
2003 ) konkudoi q¢ politika fiskale ndikon ne nivelin e rrites ckonomike. Rczultatet c
simulimi
reguan qe sa m~ e lart& t& jet& pjesa e shpenzimeve publke pir infrastrktur~n n~
totalin e
shpenzimeve publike, aq m~ e lart do t~ jet rritja
ekonomike.
Nj& rol tep&r t rndsish~m q& luan politika fiskale n& rritjen ekonomike esht~ ndikimi i
saj n stabilizimin makroekonomik. Nj~ ekonomi me nj~ mjedis makroekonomik t
paq~ndruesh~m, n~ nj~ bot~ me kontrata nominale, do ti rris riskun e mart~veshjeve afat
gjata, duke ndikuar kshtu ne reduktimin e prodhimit. Nje nga treguesit kryesor me
ndikim t~ ndjesh~m n~
luhatshm~rin e prodhimnit Esht~ niveli i ndryshucshrEris~ s& ~mimeve. Nje ckonomi me
nj¢
norm~ inflacioni te paq~ndrucshme dhe t¢ larte do t~ rris± koston e biznesit duke ndikuar
negativisht nt aktivitetin ekonomik. Politika fiskale mund
inflacionit
t~
ndikoj& ne nivelin e

n~p~rmjet shum~ kanaleve, si n~p~rmjet nivclit ti taksave ashtu edhe n~p~rmjct nivchit
t~
konsurit publik dhe nivelit t~ defiqitit buxhetor. Rother ( 2004 ) duke p~rdorur t& dhenat per
I5

Benos, N, (2009), "Fiscal policy and cconomic growth: empirical evidence from
EU
countries", MPRA Paper No. 19174, posted 11. December
2009
16
shtet e te OECD gja& 35 vitcve te fundit konkludoi q~ luhatja e politikes fiskale ka
nd ikuar
ndjeshm n~ luhatjen e nivelit t~ inflaconit me nj efckt negativ n~ nivelin e prodbimit.
Spas vler#simeve t FMN-s~, roli i politik~s fiskale n~ Shqip~ri grat~ dekad~s s& fundit ka
luajtur nj~ rol t& rend~sishem n~ stabilizimin makroekanorik duke rezultuar me nj~
norm~
inflacioni i~ ulet dhe nivel tt bomxhit publik q~ vlcr~sohct i q~ndruesh~m°. Por, n~ vitet e
fundit
dhe vler~sirnet optimiste tb dikurshme te FMN-se rrezohen, sepse n~ lidhje me borxhin
publik
jemi n~ nj~ pozicion jo t k~ndsh~m, pr ti mos th~n~ kritik. Persa i perket borxhit te
brendshem pblik, mbeshtetur ne cilesine e pamohueshme te shifrave mund te themi se
SqipCria ka nivelin
mE tE lart~ t~ bonhit publik nE rajon, fenomen I cili ka ngjallur shqet&simin e
institucioncve
nd~rkomb~tare, I cilat c kushtezojn& ndihm&n apo krcdit~ c tyre me uljen e borxhit.
Bonxhi
publik eshe 58.75%e PBB
n&vitin 2011. NE fund tvitit 2011, stoku i bomhit publik arriti n& 772 5 miliarde lek& ose
58.75
% 1e PBB.
Ky stk p~rb~het nga
(i) borxhi i Qeverise Qendrore 58&.74 % t& PBB
(ii) borxhi i pushtetit lokal me 0.02% t PBB, sipas t~ dh~nave nga Ministria
e
Financavc,
NE krahasim me vitin 2010, bonxhi i Qeverise Qendrore esht¢ rritur me rreth 8%,
ndersa borxhi i pushtett lokal ka sh~nuar ritje prj 48%. Sipas afatit origjinal t~
maturimit, struktura e stokut t~ borxhit perb~het nga borxhi afatshkurt~r 33% dhe
afatgjat~ 67%. Ne lidhje me borxhin e brendsh~m me financim atatgiatb, duhet theksuar
se gist~ vitit 201H Ministria e Financave ka vazhduar politikrn e saj t~ emetimit
kryesisht t& instrumenteve afatgjat~ t~ borxhit. Per rrjedhoj~, struktura e borxhit t&
t~
brendsh&m shtet~ror sipas instrumenteve ka urdhur duke u p~rmir~suar n~ favor
instrumenteve afatgjat& te cilt p&rfaqsojn& 43.85 % t& tij, kurdrjt 42.4 % n¢ fund te
vitit 2010. Kee situate problematike,
mund t'a kankretizojre dhe ne menyre tabelare :

Borxhi total publik (% PBB)

Burimi: FMN
17
 Sipas Departamentit t~ Shtetit Amerikan " Qevcris ndoqi nj~ politike fiskale ekspansioniste
duke rezultuar me nj& deficit buxhetor jo te q~ndrueshem. Papun~sia mbeti e lart,
ve~an&risht nt qytete dhe zona veriore, ku aktiviteti ckonomik ka qcn~ mjaft i ulet p~rveg
kontrabandes ". Ky
konkluzion &sht± p~rdorr si shembull p~r te treguar q~ politika fiskale ekspansive nuk
prodhon
giithmon~ rritje t~ ekonomis~. Politika fiskale e ndjekur pas kriz~s ckonomike sociale t~
vitit
1997, &shte bazuar n& dy konsidcrata: n ritjen 1¢ ardhurave buxhctore dhe uljen
defi~itit buxhetor. Ne fund vitit 2004re ardhurat tatimore giate kesaj periudhe jan~ rritur me
6 p~ruind t PBB dhe defigiti buxhetor ~shte ulur me 8 p~rqind te BB

Rritja c ti ardhurave tatimore dhe ulja e dcfiqitit buxhetor ka ber~ t~ mundur q financimi
i ekonomis& t& ritet si nga sektori public, asht edhe nga sektori privat. Ulja e m~tejshme
e deficitit buxhetor si pasoj~ e rritjes st t~ ardhurave huxbetore dhe shkurtimit t& shpenzimeve
jo
produktive ( shpenzimet administrative ), do t& ndikojn~ poztivisht n& rritjen e prodhimit
t&
brendsh~m, Parshikimi i bEr¢ p~r her~ t~ part giat~ viteve t~ tranzicionit i buxhctit t~ vitit
2005
me nj& nivel pozitiv t& kursimcve publike ( t~ ardhurat buxhctore minus shpenzimet korrente
),
konkludajm~ se do te ndikonte pozitivisht n~ rritjen e investimeve n~ ekonomi, P~rmiresimet q
¢ po i b~heshin sistemit t taksavc, si n an~n e nd~rhyrjeve n~ ligje, ashtu edhe n~
administrimin e tyre do t1~ shoq~roheshin me efekte pozitive n~ rritjen e prodhimit, Ulja e
norms s tatimi mbi fitimin nga 25 p&rqind ne 20 pErqind n~ vitin 2006 do tl rriste kursimet
e korportave duke rritur
kshtu edhe investimet n~ ekonomi. Nj~ rol t konsideruesh~m n~ zhvillimin ekonomik
afatgjati
t~ ndikonte si n& rritjen
ka patur edhe procesi i decentralizimit fiskal. Ky pro~es ishte projektwar
e efien~~s s~ fondevet buxhetore, ashtu edhe n~ rritjen c t~ ardhurave t
p~rdorimit tE
pushtctit vendor. Ti ardhurat c pushtctit vendor nvitin 2005 parashikoheshin ne nivelin prej
I0.3 miliard
leke, nga 2.9 miliard leke ne vitin 2000, duke rritur kshtu shpenzimet e pushtetit vendor nga
6
miliard leke n~ 2000 n& 17.6 miliard n~
2005.
' Noord, P. van den, (2000). "The size and the role of automatic stabilizers in the 1990s
and
beyond", OECD , Economics Department Working Papers, No.
230.

18
 Kapitulli
III

Zhvillimet fiskale n~ Sbqip~ri n kontckstin c kriz~s ckonomike

3.1 Burimet e rritjes ekonomike dhe efektet e kriz~s

globale

Nj~ nga p~shtjet themelore t~ politikave ekonomike dhe atyre t~ qeverisjes ~sht~ ti
sigurojn¢ nj& rritje ckonomike t qcndrucshme. Rritja ckonomikc ka qcn~ n& qtnd&r t¢ do
qcvcrie dhc force politike n& vend te pakt~en qt prej vitit 2000. Megiith~se per kt dhjevjexar
vlerat e rritjes kan~ q~n~ t~ knaqshme situata makrockonomikc dryshoi n~ tre vitet c fundit.
Efektet negative u shfaq&n kryesisht n~ vitin 2009', vit n8 t8 cilin u shfaqen edhe
elementet e krizes globale.
Zhvillimet makrockonomikc n~ vcnd giat¢ k~tij viti u formuan n~ kontckstin c krizEs
globale
financiare dhe tl ekonomis~ reale. I vetri element pozitiv ishte se, ekonomia shqiptare u
prek
me pak nga kriza se vendet e tjera t Europls Juglindore, p~rshkak ti nj& shkalle me ti
ulet ti
bapjes ndaj ekonomis& bot&rore n& krahasim me k~to
vende.
Rnitjs ckonomikc vler~sohet t~ keti qn~ rreth 3 prqind p~r vitin 2012, sipas FMN, si pasoj¢
e
nj~ ngadalesimi t ritmeve te saj n& trc tremujoret c pare te vitit. Ky ngadalesim i
rritjes
ekonomike, deshmon edhe nj~her~, pavar~sisht t gittave, se ekanomia shqiptare ~sht~
prckur
seriozisht nga kriza globale. Sipas Bank~s s~ Shqip~rist, n~ kcte skenar nd~rkomb~tar,
rritja
ekonomike n vend u ngadalsua si pas0j~ e ngadal~simit ts k~rkesis st brendshme dh¢
t¢ jashtmc, n~ prani t& shtr~ngimit t~ hikuiditeteve dhe reduktimit t~ flukseve hyrse
valutore. KErkesa aggregate si njt ngs burimet e rritjes p&soi ulje si pasoj c reduktimit t
konsumit,
investimeve private dhe krkes~s per eksporte, Gjithashtu vihet re edhe nj& ulje e imporeve
sidomos c mallrv kapitalc, t~ cilat s~ bashku me uljcn c remitancave dhe kufizimin
ekrcditimit ndikuan drcjp&rdrcjt n investimet privarc, Gjithashtu rritja e shpenzimeve
qeveritare n& giysmen
e pare t~ vitit, zhvMer~simi i lekut, rritja e defigitit ndikuan n~ frenimin e investimeve privatc.
Per
shkak t~ efekteve t~ kriz~s globale u krijua nj~ khim& pasigurie e cila ~oi n uljen e konsumit
dhe
rritjen e kursimit ne vend. E nj~jta situate jo e favorshme paraqitet edhe n~ vitin 2013.
Rritja
ekonomike ka mbetur pothuajse n~ t~ nj~jtat vlera me nje vit me par&, larg
parashikimeve
optimiste. Edhe pr periudhen 201I -- 2013 vlera1 e rritjes ekonomike parashikohen t~ mas
kenl
ndonje p&rmirtsim 1 ndjesh~m pr t'u afruar me vlerat histoike t& saj 5 - 6
p~ruind.
Kriza Grcke e cila vazhdon prcj muajsh mund t~ jet~ k~rc&nim real p~r ekonomin¢ shqiptarc
p&r
 dy arsye: numrit tE madh te emigrant~ve shqiptart atje dhe nurmit te madh te bizneseve greke
n& Shqip~en, u ndtr me kryesoret jane sektori bankar e telefonia celulare, por edbe sektor? t~
tjere
si nd~rtimi, tregtia, turizmi, etj. Efekti direkt lidhet me investimet, ku grequa ~sht nj~
nga
investitorzt kryesor~ dhe nj~ ulje e investimeve do t~ ndikonte negativisht nt rritjen
ekonomike,
ne
2

, "
l "
~ . +
pune s mm, ne m t jen e
vart ~n se. et)!
P~rveg efekit negativ kriz~s shum~ ckonomistE mendojn~ se hurimet e deritanishme t
rritjes
ekonomike jan "konsumuar". Pr problemi i ritmeve t~ ulta t~ rritjes nuk vjen vet&msi
pasojl e
krizds, Sikurse u p~rend m~sip~r burimet krycsore t~ rritjes p~r k~t periudhe 20 vje~arc
kan
q~n t& ardhurat nga emigracioni, donacionet e shumta oga qeveri dhe organizma
nd&rkombtare,

Zhvillimi financiar dhe rritja ekonomike: Rasti i Shqip~rise, buletini ekonomik v~llimi
num~r
2, shtator 2009
 kredit~ e buta dhe ndihmat e huja, privatizimet masive t~ cilat kan~ lejuar buxhctin c shtetit
te
b~j¢ shpcnzime dhe tc ket~ nivele t¢ modcrara t~ defigitit buxhctor, vetpun~simi ne
bujqesi,
zgiidhja e problemit t~ papun~sis& n~prmjet emigracionit kryesisht n~ vendet fqinjc,
zgjerimi i
madh i scktorit t& nd~rtimit,
ctj.
Remitancat nuk mund t& konsiderohen me nj~ burim i r~nd~sishem dhe i vazhduesh~m i
rritjcs ckonomike nE Shqip~ri. Q~ prej vitit 2006 ndihet nj~ tendenc~ nt rnie e cila
parashikohet & pasqyroj& nje humbje n~ buxbet n~ mas~n - 1 p&rqind e PBB n~ vit, pr
periudh&n {2010 •
2013) n~ var~si t skcnar~veS4 q~ do t~ shkaktonin k~t~ ulje. Prs p~r dekad~n n~ vazhdim efckti
i
rcmitancave do t& jct giithnj& e m i vogt. Gjithashtu donacionct, ndihmat dhe kredite e
buta
janE minimizuar. Edhe burimet e tjera duker se jan~ drejt
ezaurimit

Sigurimi i nj~ ritje t& gendrueshmne per vitet n& vazhdim duhet 1~ arihet n~rmnjet faktor~ve
dhe bunimcve t~ tjcra Periudha e tranzicionit c oricntuar drcjt politikave baz, si
liberalizimi i tregtis, stabilizimi makroekonomik, konsolidimi fiskal, rrtja e
privatizimeve. etj ~sht~ drejt
fundiL, Prandaj politikast duhen drejtuar n~ nivele sektoriale, si bujqbsia, energiitika,
industria,
diversifikimi i produkteve, rritja e konkurueshmris. aplikimi i teknologjive t~
p~rparuara,
harmonizimi i politikavc arsirnore me nevojat c ckonomis~ dhe biznesevc, p&rfshirjen m& t&
gi&re
te popullsise ne perfitimet nga mitja ckonomike,
etj

Performanca fiskale e sektorit publik ~sht& vendimtare p~r rrug~n e vendit drejt
an~tar~simit ne BE. Mb~shtetja e koordinuar nga organizata nd~rkomb~tar¢ ka qen¢ e
fokusuar vcanerisht mbi permiresimin e menaxhimit financiar publik. Ne periudhen direkt
para fillimit t& kri2zs cekonomike giobale, politika fiskale e ndjekur ka kontribuar pozitivisht
n~ ccurint e p~rgjithshmc
te ekonomis&. Politika fiskale ndjekur n& k~tperiudh mund t~ konsiderohet p~rginth#sisht
e
shtr~nguar. Deficiti bxhetor ka sh~nuar nivele mi t ulits se ai i planifikuar. Viti
2007
ve~an~risht p~rkon dhe me realizimin e disa reformave t~ rind~sishme n~ ekonomi. Disa nga
t~
reformat mi t~ r~nd~sishme lidhen me prmir~simin e administrimit taksave dhc
shpenzimeve
publike, rcduktimin e m&tejsh~m t~ tarifave doganore mbi njt s~rt produktesh n~ p~rputhje
me
detrynimet q¢ redhin nga marr~veshja e tregtist s± lire me Bashkimin Europian, riorganizimi
dhe
forcimi i mbikeqyrjes s& sektorit financiar, si dhe krijimi i QendrNs Komb~tare t~ Regiistrimit.
) Si rezulat i strategiive dhe politikave t~ Ministrist s~ Financsve nt drejtim t~ reduktimit t~
riskut fiskal dhe njkoh&sisht t~ ruajtjes st stabilitetit mak.roekonomik ne vend, deficiti ka
rajtr nj¢ nivel t qndreshem dhe duke respektuar vler~n limit t~ prcak1uar. Ndryshe
nga dy vitct
paraandhse, deficiti u financua kryesisht nga t& ardhurat e privatizimit dhe u sh~nua nj& r~nie
e ndjeshme e pesh~s se financimit t deficitit me an¢ t~ emetimit t~ letrave me vler.
Politikat fiskale n~ drejtirn t~ t~ ardhurave kan~ pasur si objektiv kryesor stimulimin c bizncsit
dhe rritjcn
e nivelit te t& ardhurave nga taksat. Nga kendv~shtrimi shpenzimeve buxhetore, politika
fiskale ka synuar rritjen e pagave n~ sekore t# ndrysh~m t~ ekonomis~ me perparesi arsim e
sh&ndet~si, si edhe reduktimin e kontributeve t¢ sigurimeve shaq~rore. NE vitet 2008-2009
politika fiskale ka patur nj~ karakter ckspansionist. Ky karakter &sht~ reflektuar ne zgierimin
e inwestimeve publike

• Ministria e finaneave. Programni Ekonomik dhe Fiskal 2006-

2008
20
 dhe & dcficitit buxhetor, Niveli [ bomxhit qeveritar shnoi rritje gjat~ vitit 2008, por duke
mbetu r brenda nivelit tavan prej 60%. Megjithate, permir~simi i administrimit t¢ borxhit
publik ne drejtim t~ zgjatjes s~ afatit t maturnit dhe diversifikmit t~ burimeve t
financimit ~sht~ zhvillim pozitiv, q& ka ndihmuar rifinancimin e borxhit dhe kontrollin e
impaktit t~ kostos s~ tij n& tregucsit e buxhetit. Borxhi qcveritar ka vazhduar ritjen pas vitit
2008, duke arritur ne 71% te PBB-s& nl vitin 2014. PErgiith&sisht kontributin m~ t madh ne
k~ti nritj¢ e ka dhini bonxhi I
jasht~m Rritja e borxhit u shkaktua nga politika fiskale liberale, nevojat p~r t~
mbbshterur sektorin energjitik dhe goditieve t~ jashtmenga kriza globale. Gjithashtu niveli i
borxhit n~
vitin
2013 u nit m& tej, p~r shkak njohjes s detyrimeve 1~ prapambetura ndaj sektorit privat
prej
5.2%
Deficiti buxhetor per vitin 2008, vleresohet te ket~ aritur n 5.7 % 1& PBB-s~, duke u thelluar
me
rreth 2.2 pik p~rindjcje n~ terma vjetor~ Kontribuuesi kryesor n zgjenimin e mtejshem
t deficitit fiska, jan~ shpenzimet p~r investime." PErmirEsimi i administrimit ti
"shpenzimcve kapitale", n~p~rmjet nj& rishp~rndarjcjc t~ fondeve drcjt projekteve m~ t~ m~dha.
ka prfaqesuar
nj~ prej p&rparesive t politiks fiskale gjatb vitit 2008. Ky vit fiskal ~sht± kerakterizuar nga
nj~
nivel relativisht i lart shpenzimesh kapitale krahasuar me vitet paraardlese, nj& pjes~
e konsidcrueshmc e t cilave prfaq~sobet nga shpenzimet p~r nd~rtimin e segmentit
rrugor Rreshen - Kalimash. Politika fiskate per kt~ perudhe kohore, e karaktcrizuar
pergjithesisht nga nje natyr~ ekspansioniste, ka shcrbyer si nj~ stimul fiskal per ekonomin~.
Shpenzimet buxbetore
jant p~rqendruar kryesisht n~ tremujorin e dyu~ dhe at~ t~ kat~n ti vitit. Sikurse dhc n~ dy
vitet paraardh~se shpenzimet jan~ p~rqendruar gier~sisht n& muajt e fundit te vitit, duke
~
ushtrar presione rit~sc ndaj normavc t~ interesit n~ trcgn e letrave mc vher~ qeveris!

Edhe giat~ vitit 2009 politika fiskale u karaktcrzua nga nj~ natyr~ ekspansioniste e cila,
krahas stimulit monctar, ka ndihmuar ckoromin~ n& gienerimin e normave pozitive ti ritjes.
Deficiti u zgjerua me ritme t~ larta, sidomos pas tremujorit t~ par, duke u vlerbsuar ne fund
1 viti1 2009
n rreth 7% t# PBB-st. Burimet kryesore tc financimit te deficitit ishin t~
ardhurat
nga
privatizimet dhe kredis sindikale. Zgierimi i deficitit ndikoi n~ k~rt~ m~nyr~ dhe n~ rritjen
e
stokut t~ bonhit publik Rritja e borxhit publik dhe deficitit buxhetor giat~ vitit 2009, si pasoj¢
e stimujve fiskal~ nE kuad~r t~ giall~rimit t± ekonomis~, b~ri t domosdosh~m ndryshimin e
kahut r& politik#s fiskale n& vitin 2010.

Nd~rkohe, gjate vitit 2014 politika fiskale i eshte rkthyer ratyres konsoliduese. Niveli i larte i
borxhit publik nuk la hap~sire per ndjekjen e nj& politike fiskaie stimuluese. Procesin e
konsolidimit fiskal e ka drejtuar rritja e t ardhurave Latimore, nd~rkch q± impulsi
fiskal i gieneruar pga shpenzimet primare korente ~sht~ neutralizuar nga ritmet r~n&se tb
~sh~
shpenzimeve kapitale Programi i konsolidimit fiskal qt filloi n~ vitin 2014 dhe
p~rfshire n~ kuadrin fiskal afatmes~m synon redukxtimin e borxhit qeveritar ndaj PBB-s& duke
filluar prej viti1 2015.
Reformat fiskate, duke p&rfshir~ cdhe sto q~ lidhen me t~ ardhurat nga taksat dhe menaxhimin
e
financave publike do te jen& reformna kyg. Paketa fiskale e vitit 2014 p&rfshiu vendosjen c
nj &
takes progresive mbi & ardhurat pcrsonale, modifikime t tatimit mbi fitirnin dhe
reform~n
akciz. Masa t~ mtejshme jan± t nevojshme per t~ p~rmiresuar administratn tatimore cdhc
pse
masa te tilla ka t& ngjare t& japin perfitime vet~m n~ pcriudhen afatmesme.
Fermirsimi
mbledhjes s~ taksave ~shte nj~ nga objektivat kryesore t± vitit
aktual.

Ligji vjetor i buxhetit p~r vitin 2015 ka prezantuar masa fiskale pr t~ hyrat dhe
shpenzimct, q~
synojn~ njulje tdeficitit fiskal. Nj~ tjet~r objektiv kryesor sht~ ulja e niveleve te bonxhit
ndaj
PBB-st, duke siguruar nivel t~
q~ndrueshme p~r nj~ vend n& zhvillim, pir t~ mos
cenuar
q~ndrueshm~rin~ afatgist~. Politikat fiskale do t~ fokusohen ni efikasitetin e
shpenzimeve
publike, prioritetin e shpenzimeve t politikave me ndikime t& mdha, duke hapur
perspektiva t~
rcja p~r investimet e sektorit privat, promovimin e fitimet e efikastctit, rritjen ckonomike dhe
pun~simin. Bon:hi publik i Shqiprise parashikohet te zbres& nen 60% nga 20!9, si rezulat I
niveleve me t~ ul~ta t~
deficitit dhe rritjes se PBB-s&. Megiithate, kushtet e dob~ta
ciklike
caktojn# nj~ limit maksimal p~r nivelin e p&rmir~simit t~ vendit pa shkaktuar pasoja
negative
ekanomike dhesociale.

Qeveris e Shqip~ris¢ ~sht duke zhatuar njd s~rE reformash me q&llim rritjen e eficienc~s
n&
t~
nd~rmerren n~ drejtirn t~
~
krycrjen e shpenzimcve Gjithashtu refora thelbsore duhet
sistemit
sigurimeve shoq~rore dhe sekorit energiitik. Sisteri i pensioneve eshte aktualisht ne
dcficit
dhe me parashikimin pr plakjen dramatike te popullsise gjat~ dekadave te ardhshme, ajo nuk
do t~ jet n~ giendjc p~r t~ p~rballuar rritjen c k~rkesave pr pensionc. Forcimin i kadrit fiskal
dhe rritja e p&rgjegi&sis dhe pergjegishm~rise per p~rdorimin efektiv dhe efikas t
burimeve
financiarc publikc jan~ prioritet kryesorc pd'r
qeverin~.

3.3 Zhvillimet fiskale giate 9-mujorit te

2014
Buxheti i konsoliduar - Te ardhurat e buxhetit « konsoliduar per pceriudhen 9-mujorc arrittn
n~
266.7 miliarde LEK, ose 31 miliard LEK me shume se e nj~jta periudh~ e nje viti me
par&, me
njritje prej
13.2%.

Te ardhurat nga Grantet arritn n 7.4 miliarde LEK os¢ 3.9 miliard~ m& shume se 9-
mujori 2013".
 » Te ardhurat nga tatimer dhe doganatjan~ rreth 186.6 miliard~ LEK, ose 24.4 miliarde
LEK me shume se 9-mujori 20I3, me nj rritje prej I5 per qind me shume krahasuar me
nj~ viti m~ pare
'> TE ardhurat nga pushteti vendar arriten ne 9.7 miliardE LEK ose rreth 1.6 miliarde
L.EK
m~ shuml se 9-mujori 2013, me rritje vjetore prej 20 p~r qind me shum~.
Tardhurat nga fondet speciale arrit~n 46.95 milimrde LEK, ose 2.55 miiard& LEK me
shum~ se 9-mujori 2013, me nj rritje vjctore 6 p¢r qind,

' Ministria e Finances 2013

22
 > Te ardhurat jo-tatimore kan& qene p~r ktt& periudhe neth I6 miliarde LEK, ose
1.4
miliard~ LEK me pak se 9-mujori 2013, me r~nie vjetore prcj -8
p~rind.
Sbp~rndarja e t ardhurave sipas burimit - N& periudhen janar-shtatar 2014 t ardhurat tatimore
pbrb&jn~ rreth 91.2 p&r qind nga 914 p&r qind t& t& ardhrave ne buxhetin e konsoliduar n~
periudhEn e vitit t& kaluar, grantet rrerh 2.8 pEr qind nga 12 p&r qind vitin z kaluar, dhe t& ardhurat
jo-tatimore
6 per qind nga 7.4 p&r qind t to«alit n~ huxhetin e vitit
2013

Te ardburat nga tatimet dhe doganat - PEr 9-mujcrin 20 14, ato kan rritur pesh~n e tyre n~
t~
totalin e ardhurave t~ buxhetit tu shtetit. K&shtu per 9-mujorin 2013, t ardhurat nga tatimet
dhe doganat
p&rbnin 68.8 per qind ti totslit tt t& ardhurave t~ buxhetit t~ shtetit, nd~rsa p~r 9-mujarin 2014
jan~ rriur me 12 p&r qind, dukc p&rb~rt k~sht 70 p~ qind. Sipas agicncive t~ mbledhjes,
administraua doganore ka mbledhur 110,4 miliard& LEK, ose 12.7 miliard LEK me shumu se 9-
mujori 2013, me nj&¢ rritjc vjctore prcj 3.I per qind. Adminisrata tatimore ka mblcdhur 121
miliard& LEK,ose 15.9
miliard~ LEK m~ shume se 9-muajori 2013, me nj¢ rritc vjctone prcj 15.2 pr
qind.

3.4 Analiza sipas te

ardburave
A, Tatimet mbi konsumin: Tatimi mbi Vler~n e shtuar - Nga Tatiri mbi Vlern e
Shtuar' jane mbledhur giithsej per 9-mujorin 9I.9 miliarde LEK ose 16.2 per qind
me shum se nj~ vit m~ par~, nga ti cilat 77.8 p~r qind ~shtd TVSH e mbledhur n~
import
dhe 22.35 p#r qind TVSH e mbledhur brenda vendit, duke ndryshuar raportin e
var~sis& s~ t~ ardhurave nga TVSH import'e brcndshme me I,1 p&r qind, Per 9-mujorin
2013, t¢ ardhurat nga TVSH nN import perb&nin 78,8 % t& TVSH totale dhe TVSH e
brendshme perbenre 21.2 per qnd. Kjo levizje e vogel drejt rites se TVSH st
brendshme trcgon rritje te qarkullimit t~ brendsh~mn t~ malrave dhe sherbimeve.

B. Tatimi mbi Veren e Sbtuar ni import

TVSH e mbledhur ne import per 9-mujorin 2014 esht 71.4 miliarde LEK ose 9.1
miliard& LEK m~ shum~ se 9-mujon 2013. Vlera e importeve ~sht& rritur me II p~r
qind
n¢ krahasim me 9-mijorin 2013, ndrsa sasia c importcve ~sht~ rritur me 4.2 p~r
4ind.

Pergjat~ giith~ muajve ti vitit 2014, rritja nga TVSH ne import ka q~n~ knstante dhe
e fort~,
k~tu
~far~
tregon pr nj~ p~rformac& t mire t~administrates doganore, duke marr~
n& konsidcrat cdhe faktin se Paketu Fiskale 2014, si dhe giat~ vitit 2014, jun
ndcrmarre
 politika p~rjashtuese nga pagesa e TVSH ne funksion t& zhvillimit tscktortvc t~
vc~ant¢
t~ ekonomise, ne p~rputhjc me programin e
Qeveris~.

? Ligii Nr,7928, dat 27.04.1995. PEr Tatimin mbi Veren e

Shtar.
23
 Minuset e krijuara nga k~to politika jo vet~m q& nuk kan& ndikuar n~ uljen e te
ardhurave ngs TVSH n~ import, por ne saj tt mi~administrmit doganor ~sht~
arritur mbulimi i k~tyre efekteve negative dhesht arritur nj± mbi-performance per
ket& zE.

C. Tatiret mbi konsumin: Akciza - Te ardhurat giithsej nga Akciza per periudhen janar
rit&n nE rreth 29.3 miliardE LEK; 13 pr qind m~ shum~ krahasuar me t~
-• shtator ar
nj~jtin periudhe t vitit 2013. Nga mallrat e forts rezultojn~ me r~nie t& ndjeshme
kundrejt 9• mujorit t~ nj~ viti m~ par, cigaret dhe birra, p~rkat~sisht me -8.8 % dhe
-8.2 % dhe mc rritjc karburantet dh kafja, p&rkatcsisht me 9.6% dhe 4.7%. Ulja c
imponcve t binres
&sht~ e shoqeruar me dukurin& e rritjes se prodhimit vendas, ku vlen te p~rmendet ulja
e
importevet~ birr~s dhe e ritjes nj~kob~sisht t¢ prodhimit vendas p~r k~t~
artikull.

Ulja e importeve f~ cigareve p~r 9-mujorin 2014 ~shi~ i argumentrar n¢ kuad~r t~

rritjcs
s~ importeve n~ moajin e fundit t& vitit 2013, ne mas&n 174%, krahasuar me
dhjetor
2012, duke krijuar stok p~r muajt e par± ti vitit 2014, si rezultat i langimit t~
Pasket8s
Fiskale 2014, me rrite t~ akcizs s&
cigareve.

D, Taksimi i tregtis~ nd~rkomb&tare; Taksa doganore - Te ardhurat nga taksa

doganore
per periudhen janar - shtator 2014 jant reth 4.2 miliarde LEK dhe krahasuar me
1~
nj~jtn periudht t~ vitit 2013, t~ ardhurat nga kjo taks jan~ ritur me 6 per qind.
Rritja e
tl ardhurave nga taksa doganore ~sht~ e shoqEruar me argumentin e ritjes st
imporcve dhe t~ ardhurave nga TVSH. pr arsye se niveli mesatar i taksimit, per shkak
t& zbatimit te Manveshjeve t~ Tregtis& sLire ~shte ulur nga I.4 p~r qind ne I.3 p~r
qind.

E. Taksimi i tit ardhurave: Tatimi mbi ti Ardhurat Personal - TE ardhurat nga

tatimi mbi t~ ardhurat pcrsonale arriten ne 20.5 miliarde LEK per periudh&n janar-
shtator, ose I.2miliarde LEK me pakse 9-mujori 2013,' me njulje vjetore prej -5.6
per qind. Ky zE ka ecur mir p~r pcriudhen 8-mujore 2014 me nj~ minus prcj vet&m
0.33 miliard~ LEK.
Ecuria e mire e k~tij tatimi bazohet n~ faktin se me kt& z~ prfshihen dis taksa, ku
m~ ce
r~nd~sishmja dhe me me pesh~ n totalin e k~saj takse. &sht~ tatimi mbi t~
ardhurat
personale nga pun±simi. Nga l janar 204, tatimi mbi t ardhurat personale nga
pun~simi u ul p~r rreth 97 % 18 totalit t~ t& pun~suarve n~ rang vendi, politik& kjo e
cila solli nje kosto negative n~ t~ ardhurat nga kjo takse, tE vler~suara me minus 1.5
miliarde LEK
(tatimi mbi t& ardhurat pcrsonale nga puncsimi). Nga te dhenat c 8-mujorit 2014,
konstatohet se efekti negative n& te ardhura ~sht& me i thelle, sepse vet~m per 8-
mujar, jan krijuar mimus 1,5 miliarde LEK nga kjo taks~ n~ krahasim me t~ ardhurat e
8-mujori«
2013, q~ dukc shtuar edhe minusin c vler~suar prej -I.5 miliarde LEK vjetor, konstatohet
se efekti negativ nga kjo mas~ &sht~ shume i madh. Kjo ulje n~ 1~ ardhura shihet
 kryesisht tek t~ ardhurat e sektorit publik, p~r t~ cilt paga mesatare ~sht± 56 mij&
LEK, qka do t#
thot~ se norma efektive e tatimit mtbi pagen plr k~t kategori t pun~suarish &sht~ m
e
vog~l se 10%, pra 1.8 miliard~ LEK t~ ardhura mt shur& jan& akorduar p&r t&
gii1h&
punonj&sit e administrates publike n& saj t¢ politikts qcvcrisise per ulje e uatimit
mbi
pag~n.

3 1Jdh~zimi i MinistrisiE st Financave Per atimin mbi te ardhrat ne Republiken e

Shqiperise.
nr.16, d. 25.072013
 NdErsa, n~se shohim te dhenat e tatimit mbi pag~n per sektorin priwat, konstatohet se jane
rritr t~ ardhurat me vet~m 174 milion& LEK p~r 8-mujorin 2014/8-mujorin 2013. Kjo
p~r arsye, se taksa progresive ~sht& shoq~ruar me fenomenin e n~ndeklarimit t~
pages~s realc n~ scktorin privat p~r efekt t~ pagimi1
t~ nj taks~ m~
t~ ulet P~rgiat~ 8
muajve te par 1& vitit 2014, vrehet se pawar&sisht nga ulja n~ t& ardhura e ksaj
takse, re saj t~
mir~alministrimit tutiror, t& giith& z~rat e tjer& ti tatimit mbi tl ardhurat personale
kan& pasr nj& trend mitts n& krahasim me 8-mujorin 2013, «& tilla si; tatimi mbi
dividcntin dhc aksioner eshte rritur me 6.8% per 8-mujorin 2014, n krahasim me
-mujorin 2013,

3.5 Veprimtarite pothuajse fiskale

Stoku i bonhit t~ garantuar n& 30.09.2016 arrin n~ rreth 55 miliard~ ck& ose 3,7% e
PBB.
Garancite e lshuara n& vegun e brendshcm perfaq~sojn& 55.4% u stokut t~ garancive
giithsej
ose 30.4 miliard~ leke. Nd~rkoh~, garanciie e l~shuara kundrejt kreditor~ve t~ huaj zen~ reth
44.6% t~ stokut ti garancive ase 24.5 mihiarde lek&." Scktor~t qt kan~ p&rfitar me shume
nga
emetimi i garancive qeveritare jane:

i) Energiia (83.7%)
ii) Uj&sjelles - Kanaliz»me (7.29%)
iii) Media Vizive (3.88%)
iv) Transporti (2.61%)

uj««jells
trltr 4rn;
7,2w%

Brimi: Ministria e Finance (2016)

Ministria e Ekonomis~, Tregtis~ dhe EnergictikEs Drejtoria e Pergiithshme e Politikave

•
Strategiia e Zvillimit t~ Biznesit dhe Investimeve
2s
T~ giitha garancit~ e brendshme jan¢ emetuar n~ favor t¢ sektorit cncrgjitik, ku huamarres
ka qene KESH sh.a dhe kreditor~ bankat tregtare t~ nivelit
70.0% ISP
t~
dyMe (konkretisht RZB me
Bank me I71% KESHme 10,2% dhe Societe Generale me 2.7 % 18 shumes se
.
p~rgiithshmel.

KAPITULLI -IV

4. Efektet e programit ekonomik dhe fiskal 2014-2016 ne

shqiperi

4.1Kuadri I pergjithshem I politikave dhe objektivat.

Programi Ekonomik e Fiskal 2013 bazohet n~
ligiin "PEr buxhetin e vitit 201455,
Kuadrin Makroekonomik dhe Fiskal 2015-2017 dhe n& raportin e fundit t Politikds Monetare.
Programi Ckonomik e Fiska! 2014 -2016 u miratua nga Kshill i Ministrave mi 29 janar 2014,
Objektivi krycsor i politikave ckonomike ne kuadrin afatmcesm, cshie rajtja e
stabilitetit makroekonomik dhe vazhdimi i reformave strukturore, n~ m~nyr~ q~ t~ krijohen
kushtet e nevojshme q ckonomia t~ veproj~ n~ shtcgun c rritjes potenciale.

Politika fiskale pr periudhEn 2014 - 2016 do t~ jet~ e orientuar n& nj& trajektore te
konsolidimi fiskal. Ajo synon m~ s~ pari vendosjen e financave publike n~ nj~ trajektore t
q~drueshme, si nj~ prej shtyllave kryesore t~ rritjcs ekonomike dhe zhvilimit t~ q8ndruesh&m
t vendit. Hartimi
i politik&s fiskale pr pcriudhcn afatmcsme n~ vijm csht~ konsultuar rgusht~sisht dhe
me
Fondin Monetar Nderkomb~tar (FMN) dhe me Bank~n Bot¢rore (BB). Ajo csbe giithashu
ne perputhje te plot~ me gietjet dhe rckomandimet e Komisionit Evropian''.
Synimi madhor afames~m i politik~s fiskale ~sht rim~k~mbja e rritjes ekonomike t& vendit
n&
nivelet e saj potenciale dhe q&ndrueshm~ria e saj n&
koh~.
Objekivi kryesor i komizts s~ politik#s fiskale pr periudhin afatresme, ~shti niveli i
defieitit struktarr i cili siguron qendrueshm~rin~ e borxhit publik n~ perudh&n afatmesme dhe
afatgjat dhe minimizimon e efekte: negative afatshkurtra mbi ritjen ckonamike. Objektivi
kryesor opcracional sasior i politikes fiskale nc kuadrin makro-fiskal aktual shte ruajtja e
defcitit te p~rgjithsh~m fiskal, per ~do vit p~rkatesisht si n~ vijim:

L Deficiti i prgiithshem fiskal prej 6.7% te PBB-s± ne vitin

2014
LJ Deficit i pergiithsh~m fiskal prej 4.8% 1& PBB-s# n& vitin
2015
Deficiti i p~rgiithsh~m fiskal prej 3.4% t PBB-st n& vitin
2016
• Ligii "Pr buxhetin e viti1 2013 u miratua nga Parlament m~ 2.12.2013, Nr.Ref
185
Programi Ekonomik e Fiska! 2014- 2016 u miratua nga Keshili i Ministrave me 29 janar
2014.
? Progres Reporti per Shqiperine 2013
Ky objcktiv sasior i politikes fiskale do te korrigjohet ne varesi te ciklit ekonomik. Pra,
objektivi
i deficitit fiskal do t~ zgjerohet nse ekonomia performon m~ posht~ se sa parashikimi aktual
dhe
e kunderta.
Duhet t~ theksoher fakti se brenda k~tyre niveleve t& deficitit pr re vitet e ardhshmc
p~rfshihet
pagesa e plot~ e t~ giitha boixheve t~ akurnuluara te qeveris~ ndaj sektorit privat, e cila she
nje
perparsi dhe nj& nga komponent~t kryesor& 1& politiks fiskale pir periudb~n afatmesme
n&
vijim.
Invcstimct pubhike _jan~ parashikuar t~ mbahcn n~ nj¢ nivel prcj tt pakt~n 5 prqind tz PDBB, i
cili
esht~ nj~ nivel optimal per mb~sbtetjen e nj~ rrije ekonomike e lar~ e t~
qtndrueshme
Politika monctare do te vazhdoj¢ t~ zbatohci n~n nj¢ rgiim flcksibel t~ kursit t~ kmbimit,
ku
vMera e monedh~s vendase (Lek} kundrejt monedhave te huaja do t p~raktohet lirisht nga
oferta
dhe krk~sa c tyre n~ tregun e kmbimit
nd~rkomb~tar.
Hartimi i politik#s monetare dhe asaj fiskale &sht~ kryer n harmonizim t~ plot~ me nj~ra
tjetrin
n symin t~ nj~ efektiviteti maksimal t tyre n~ lidhje me arritjen e ahjektivave
respektive
Zbatimi i reformave kyye strukturore do t jet& giithashtu rj~ lev~ kryesore p~r
shfyt~zimin e potencialeve t ekonomis~ s~ vcndit N~ kEt~ drejtim, do t~ synohet p~rmirsimi
i kuadrit ligior dhe rregullativ tt funksionimit tt biznesit dhc klimts st p&rgjithshume te
biznesit, rritja e
konkurrencis st prodhimeve dhe sh~rbimeve vendase, p~rmir~simi i m~tcjshcm i
scktorit financiar, ulja e ekonomis~ informale, reformimi i administrates publike, si he
reformimi n~ sistemin e pensioneve dhe vijueshm~ria e reformave n~ tegun c pun~s.

4.2Zhvillimet n~ fushin e harmonizimit financiar

Aktivitete gjate
viti 201
- Hartimi akteve n~nligore n~ plot~sim t~ kuadrit ligjor p~r MFK-ne, si p~r
shembull:
Urdhni i Ministrit te Financave Nr. 5759, date 10.04.2013 "Per Miratimin
e
Metodologjis± p&r Monitorimin e Performances s~ Nj&sive
Publike"
Urdhri i Ministrit Financave Nr. 33, date 11/07/2013, "PEr giurmet Standarde te
Auditit
pEr Prokurimin me Vlere t~ Vogel dhe t~
Lare".
Udhezimi i Ministrit te Financave, date 24 Dhjetr 2014Pr mbylljen e llogarive
vjetore
tie buxhetit te vitit
2013
- Nj~sia Qendrore e Harmonizimit per Menaxhimin Financiar dhe Kontrollin,
pran& Ministris& s Financave, u fokusua n& Implementimin e Projektit Pilot
"Mb~shtetje pEr Ministrine e Financave t& Shqip~rise per p&rmirsimin e
menaxhimit financiar dhe
kontrollit te fondeve publike" tek Ministria e Pun~ve Publike dhe Transportit
(MPPT)
dhe Autoritetit Rrgor Shqiptar
(ARSH).
U p~rgatit dhe u paraqit n~ K&shillin c Ministrave dhe n~ Kantrollin e Larte t&
Shtetit
br&nda muajit maj 2013 "Raporti Vjetor mbi Funksionimin e Sistemit 1¢ Kontrollit
t~
Br&ndsh&m Financiar Publik n~ Nj&sit~ e Qeverisjes st P~rgithshme per vitin
2012"
Caktimi i Npun~sve Autorizues dhe Zbatues n& Nj&site e Qeverisjes s± P&rjg
ithshme sipas kerkesave te Ligiit nr,10296, dat& 08.07.2012 "PEr Menaxhimin
Financiar dhe Kontrollin" ~sht monitoruar ne vazhdimesi nga NJQH/MFK.
NE kuad&r t~ implementimit te k~rkesave ti ligjit nr, 10296, date 08.07.2010,
"Per
Menaxhimin Financiar dhe Kontrolin" si dhe akteve te tjera t~ nxjerra n~ zbatim t~
tij,

27
 NJQH'MFK organizoi seminare informuese dhc trajnuese me Titullaret dhe menaxher~t
e
tjer& t~ nj&sive t qeverisjes vendore.

- Fillimi i Projektit te binjakezimit 2 vjegar p&r "Implementimin e nj~ sistomi modern

t
mcnaxhirit financiar dhe kontrollit si dhe inspcktimit financiar publik n& Shqip~ri.
• Risbikimi i baz&s ligiore te financave publike.
• Seminare nd~rgjcgjesimi ni vazhdim~st.
• Monitorimi i caktimit t& Nnpunsve Zbatues n~ vazhdim~si (Drejtuesit e Financis)
Trajnime dhe Scminarc p~r Mcnaxher~t, Drejtuesit e Finances dhe Specialist~t n&
lidhje
me menaxhimin e riskut dhe giurmt e auditit n& bashkpunir me Shkolln e
Administrates Publike.

Zhwillimet ndfushen e menaxhimit te Thesarit

Pritshmcri~ e ardhshme te Thesarit jar:

» Fuqizmi i pro~esit t~
t~ parashikimit paras~ dhe manxhimit te likuiditetit,
> PEmir~simi i p~rgjithsh~m i disponueshm~ris~, cil~sis¢, integritetit dhc besueshr&rise
s~
informacionit mbi t~
ardhurat e ark~tueshme dhe llogarit& e pagueshme, i nevojshem
pEr
kryerjen e parashikimeve te paras! dhe analira te trendit, q~ p~rbejn~ nj~ pjes~
te ~
rnd~sishme t~ nj~ pro~esi modem parashikimit t~ mjeteve monetare.
Pernirsimi i p~rgjithsh&m i transparencEs, rnd~sis~, cil~sis~ dhe afatcve kohore
t
ckzekutimit t& buxhetit t& konsoliduar duke rrcgiistruar transaksionet ne burim.
» t~
Nxitja e nje shkalle me t~ ant~ t~ zbatimit e kontrolleve brendshme mbi tl
t~
ardhurat publike dhe shpenzimct, ne gjith~ spektrin e ministrive t& linj~s, nj&sive
shpenzuese,
bashkive, komunave dhe organeve tjera lokale publikt administrative (institucione
buxhetore)
> Konsolidimi i t gjtha ark~timeve tt ti ardhurave n~ Bank~n Qendrore. Fuqizimi
i
menaxhimit t& shpenzimeve publike, duke prfshir& kontrollin e menaxhimit t
kontratave shum~vjc~are p~r vitet c ardhshme n~ Sistemin Informativ Financiar t
¢
Qeveris&
» Mar1ja e masave p~r t~ parandaluar krijimin e detynimeve t~ papaguara gjat~ pro~esit
te
ekzekutimit t buxhetit.

» Mund~si p~r t& p~rmirsuar flukset e punts dhe ato pro~edurale.

> Forcimi dhe integrimi i Menaxhimit t& Finaneave Publike.
Optimizimi i mtcjsh~m i progcseve t# mbledhjcs dhe administrimit se t~ ardhurave nga
Qeveria Shqipuare.
» Angazhim m~ i madh i burimeve njer~zore per te forcuar mbik&qyrjen e ckzckutimit
te
bux.hetit
 » Ripercakton rolin e Thesarit, nga mbajtes i kontabilitetit n? kryeadriristrator ti
pro~esit
1¢ ekzekutimit t~ buxhetit te konsohid oar.
> Lidhja e fort~ me iniciativa t& tjera ky~e t~ qeveris~, si p~r shembull, Kontroll Financiar
Investimeve Publike."" i
> M shum~ instrumente ptr vler~simin c performancs n& lidhje me pro~esin
ekzekutimit t~ buxhetit. e

4.3 Pengesat p~r rritjen ekonomike dhe axhenda e reformave

strukturore
Pozicioni aktual i financave publike p~rbEn nj~ pengcs~ pr arritjen e nj¢ rritje ckonomike
n~
potencial e t& q~ndrueshme n& koh~ Nga njra an& niveli i lart& i borxhit publik
zbeh
besueshmrin~ e agjent~ve ekonomik p~r nj stabilitet te q~ndruesh~m ekonomik, nd~ra nga
ana
jet~r nevoja imediate p&r t'u angazhuar nl nj& konsolidim fiskal ushtron presione mbi
rritjen
afat.shkurter t± ekonomis~ e cila tashm~ ~sht& tejet e
dob~t.
• Niveli i larte i kredive me probleme i akumluar n~ portofolet e sistemit bankar, i agravuar n~
nj~ mas~ ti konsiderueshem edhe prej stokut t~ akumuluar t detyrimeve t~ prapambetur
1&
qcveris& ndaj scktorit privat, vijon t& jet± nj& prej pcngesvc mt t& m~dha sa i takon
ng~rcit n~ nd~rmejt~simin financiar t~ kapitaleve n m~nyr~ efi~iente dhe efektive
midis agient~ve 1e ndrysh~m t ekonomis~. Si rrjedhoj~, krcditimi per ekonomine tashm~
i kontraktuar mban ekonomin~ ndjeshem nin potencialin e saj.
- Nevoja per konsolidimin e financave publike dhe nj&koh~sisht shlyerja sa me e shpejt~
e detyrimeve te prapambetura tt akumuluara t~ qeveris~ ndaj scktorit privat do tc jet~ nj~
pre] prioriteteve t qeveris~ Shqiptare giate tre viteve n~ vijim. Materializimi i ktij
prioritetet do t~
ndihrohct n~pirmcjt angazhimit n~ nj~ program stabilizimi me Fondin Monetar
Nd&rkomb~tar.
- Tregu i punes ne Shqiperi &shte thell&sisht i demtuar nga nj informalitet i theksuar n~ e
giitha sektor~t, sidomos n~ Bujq~si, Nd~rtim dhe Sh&rbime". Ky problem do te adresohet
n~p~jet masave t~ marra pr reduktirin e ekonomis~ informale si mritja e inspektimeve nga
Inspektoriati Shtet&ror i Pones (ISHP), rritja e kontrollcve nga Nj~sia task Force t& Hetimit
Tatimor dhe nga
ritja e prdonimit t~ paisjeve
fiskale
- Ndryshime t~ shpeshta t~ kuadrt ligjor dhe t~ paketave fiskale sjellin gorjentim dhe hezitim
per
investimc nga ana e bizncsit. Nj~ nga problematikat e ngritura cedhe nga Shoqatat e
transportit
ishte ai i ndalimit p~r nje kohe t& giate n& Dogana Per kt& arsye do t~ adoptohet
direktiva
evropiane "On cross-border
mergers"
. Problem i mprcht~ pr bizesin e vog~l e t& mesem ka qen ai i munges~s s& kredidhenies
p~r shkak t± stepjes s sektorit Bankar Ky limit ngadal~son investimet e rcja dhe
shpesher~ edhe vet~ aktivitetin e zakonsh~m ti nd~rmarrjeve. Plani tre•
jcar synon shfrytzimin e plot8 t¢ skerds s~ financimit ti SME-ve bashk~ me
qeverin&
italiane. Fondi Evropian p&r Evropen Juglindore (EFSE) do 1& jet¢ nj¢ nga krcditort
e

M Programi Ekonomik e Fiska1 2014-2016 fq

60
'9 Programi Ekonomik e Fiskal 2014-2016 fa 602-
63
29
nd~rmarrjevc t¢ vogla ne scktorin financiar. Fondi i "ckonomis~ kreative" do t& je~
ne dispozicion t sektorit t~ Arizanatit.
- Probleme te tjera burojn~ nga nj~ histori shum-vjecare arbitrariteti ga administrata
tatimore dhe nga nj~ inforratizim i ult. Mungesa e koordinimi t~ administratis publike
n~ raport me biznesin dhe mosp~rdorimi i nj¢ serveri qendror detyron nj& biznes t
permbush tre her te
nj~jtin dokumcntacion p~r tatimet, ISSH dhc Drejtorit& n~ vant~si te ministrive te linjes, kosto
t
cilat mund t& eliminohen n~p~rmjet nj~ koordinimi m t& mire dhe nj~ sistemi informatik
m
efekxtik
.

- Sisteri i Drejt~sis &sht& i ngadalt dhe perceptohet si i korruptuar. Shpcsher~ jepen

vcndimc haptazi antiligjore si per shcmbull dhnia c tE drcjtcs kredimar~sit q& nuk shlyen
bonxbin. Veg efekteve te tjera ky element inkurajon edhe rritjen e kredive me probleme.
Hapja e Gjykates
Administrative ka p~rfaq~suar nj~ hap pozitiv drejt p~rshpcjtimit pro~eduarial. Ligjet
mbi t&
drejtat e pron~sise jan& konfliktuale dhe dokumentat e vertetimit t& pron~sis~ jo giithmon
¢
mercn parasysh nga autoritetct edhe kur jan plotesisht t~ vlcfshme
- Arsimi i larte ne Shqip~en &sht~ shume pak i lidhur me biznesin dhe produkti i tyre,
burimet
njerzore, nuk jan~ giithmon¢ n lart~sit~ e pozicioncve t~
k~rkuara.
- Infrastruktura rrugore ne Shqip~ri ndon~se &sht~ p~rmir~suar vitet e fundit, ~hs t± ende
me standarde t~
pjesshmc rd~rkomb~tare. N~ pjcs~ e konsiderueshme e akseve rugore
kombetare t& cilat kan filluar t~
ndertohen prej nj& kohe relativisth t gjat~ jan~ ende t~
pa perfundura.
Tejzgiatja e punimevcka shkaktuar dcgradim t~ investimeve dhe kosto p&r
ekonomin.

4.4.1 Tregjet e produkteve dhe

kapitalit
Politikat e Nd~rmarra per Zhillirin e Sektorit
Privat
Objektivi kryesor i politik~s s~ Qeveris~ pr zhvillimin e sektorit privat ka konsistuar n
¢
reformimin tercsor t~ kuadrit ligjor dhe rregulator nt fushen e biznesit duke synuar me
prpartsi
p~rmir~simin e klimes s~ biznesit, redukrimin e barrierave administrative, Politikat kryesore
t~
derara per zhvillimin e sektorit privat, kan~ konsistuar n& sa m~
poshte:
- Zbatimi i Strategiis@ s@ Jnovacionit t~ Brnz esit dhe
Teknoiogiis8
- Redukimi i kostos dhe kohes s~ regiistrimit t~ nje biznesit~
ri.
- Thjeshuimi i pro~edurae t~
li~encimit.

Permir~esimi i skemave t~financimit t

biznesit
PEr p&rmir#simin e klim~s se financimit, n~ fush~n c politikave te SME-ve jan~ marr& disa
masa
ne lidhje me skemat c garantimit t~
kredive.

30
 • Zbatimj i skemes se kredise per SME·te nga programi italo-shqiptar. Qi prej
fi#limit
zyrtar te Programit n& janar 2009, linja e kredis~ p~r SME-t~ ka qen& mjaft e
suksesshme.

Fondi Evrapian per Evropen Juglindore (EFSE) &sht~ nj~ nga krcditaret m~ t~ m~dhenj
te
mikro-nd~rmarrjeve, os ndermarjeve t~ vogla ni sektorin
financiar.
• Rritja e Kapaciteteve t~ sip~rmarr~ve n~ sektorin artizanal n&p&rmjet zbatimit t "Fandi
i
Ekonomis& Krcative
(Arizanatit)".
• Me VKM Nr. Nr.667, dt 28.09.2011, ~shte mirauar krijimi i Fondit t~ Inovacionit,
per periudhen 2011- 2014 me nje vier~ prej 40 milion& Lek~ pr 3 vite.
• Rritja e konkurueshm~rise st SME-ve n~p~rmjer zbatimit t~
programit p~r Fondin e
Konkurueshmiris~.
• Programi i Konkureshm&rise dhe Novacionit (CIP) p~r
SME-t: Pjes~marrja
e
Shqip~ris n~ prgramin komunitar p~r Konkurrucshm~rin¢ dhc novacionet
(Competitiveness and Innovation Programme - CIP), p±r periudhn 2007 - 20\3,
esht miratuar me vendim te Parlamentit Europian Nr.1639/2006/EC
• Aktivitcte p~r projcktin kormunitar CIP.EIP. Shqiperia mer pjes& n~ programin e
Rrjetit t± grave europiane ambasadore dhe ne programin e European Netork of
Mentors for Eamen Entrepreneurs

Ekonomia informale
~sht~ b~r~ progres n~ masat per reduktimin e ekonomise informale. Tre drejtimet kryesore lidhur
me luft~n kund~r informalitetit jan¢:

- rritja e inspektimeve nga Inspcktorati Shteteror i Pun~s (ISHP).

- rritja e kontrolleve nga Nj6sis e Zbatimi te Taks Force n~ Drejtonn~ c Hetimit Tatimor.
- nijta e perdorimit te paisjeve fiskale

Drejtimet kryesore perZwillimin e Sektorit Priatpr periudhen 2014 - 2016

- Miratimi i strategiis& se Biznesit dhe Investimeveper periudhen 2014 - 2020.

- Adoptimi i Direktiv&s 2005/55/EC "On cross-border mergers"
- Adoptimi i Direktivs 201 L//EC "PEr luftimin cpagesavti vonuara ne transaksionet tregtare"
- Forcimi dhe zgjerimi i rolit t~ gruas ne sip~rmarrjen private.
- Mb~shtetja e bizesit social dhe rntja e pergjegshr~ris~ social¢ t~ korporatave
- Mb&shetja per industrin& krcative,
- Perir&simi i kreditimit ti SME-ve - zgjerimi i skemave t~ garantimit t& kredive
- Implementii i Programi -vjecar italian per mbeshtetjcn e SME-ve nip~rmjct linj~s s~
but t¢
kredis dhe fondit t~ garantimit te kredive.
31
- Zbarimi i programeve financiare te Fondit e Konkurrueshm~rise dhe Fondit t Garantimit
t
Kredive per Eksport (FK-s~ dhe FGKE-s)
- Implementimi i fondit t~ novacionit dhe fondit t~ckonomis~
kreative.
• Forcimi i dialogut me
biznesin
- Mbeshtetja e shoqatave te biznesit dhe kompanive eksportuese q± operojni n¢ baz~ scktori
dhe produktesh

-Zbatimi i Strategiis& sl Inovseionit dhe Teknologiis~ se Biznesit dhe planit t~ veprimit

2011•
2016

Planifikimi i privatizimeve p~r periudhen 2014 -

2016

Privatiiz mi ne sektort jo-strategiik: Per vitin 2014 ~sht~ planifikuar privatizimi i te

giitha asetee dhe aksioneve shtet&rore t~ shoq&rive n~ sektor~t jostrategjik. Vlera e
p~rgiithshme ce
k~tyre asetve dhe e aksioneve shtetirore ~sht p~rllogaritur n~ nj~ vlert prej 5 mihion&
euro. Ministria e Ekonomis&, Tregtis~ dhe Sip~rmarrjes po shqyrton t~ giith~
dokumentacion me qcllim p~rfshirjen e t? gjitha nd~rmarrjeve n~ pro~esin e privatizimit, ose
t~ likujdimit.
Pratczimi ne sektoret strategik: Privatizimi i paket~s s~ mbetur t~ Albtelekom sha;
Shitja e
paket~s s~ zoteruar nga shteti ~sht planifikuar p~r vitin 2014, Paketa e mbetur prej
16,7683661
pr 9ind t# aksioneve, ~sht~ vier~suar me nj¢ vler~ prej 2 500 milion~ Lcki, osc 18 milion~
Euro.

- Privatizimi i paketts s~ mbetur ne ARMO sh.a: shitja e pakcts shtet~rore &sht¢ planifikuar
t~ realizohet giat& vitit 2015. NE ARMO sh.a. sheti zoteron reth 14,9 p&r qind t aksioneve
me nj& vler t~ p~rllogaritur n~ rreth 22 milion Euro.
- Privatizimi i pjesbs sl mbetur n OSSH sh.a.: Shog~ria &shte privatizuar ne vitin 2009.
Jan
shitur 76 % e aksioneve dhe aktualisht shteti zot~ron net k~ti shoq~ri 24% t~ aksioneve. Pjesa
e
mbetur c aksioneve prej 24% dhe me nj~ vler~ t~ p~rllogaritur n& reth 32 milione Euro Esht~
planifikuar t& shitet giat& vitit 2016.
- Privatizimi i Albpetrol sh.a.: giat~ peridh~s 2015- 2016 Esht~ planifikur shitja 100pr qind
e paket~s shtet~rore t zot~ruar nga shteti Kapitali i regiistruar i kompanist Albpetrol
sh.a. vleresohet n~ rreth 95 milion¢ Euro.

Shuma totale e ndihmave shtetcrore tE dh~na ne Shqip~ri per periudhen 2007 - 2012
esht
83.523,75 miion~ Lek (631 milion& €). Ndihma shtet~rorc p~r vitin 2012, duke p~rfshire
te
gjith& sektort, arrin n~ vler~n 21,480,77 milion~ Lek (154,49 milione ~), qe p&rt'aq±sojn~ 1,6
p~1 qind te PBB-s te Sbqip~rise, krahasuar me 1.26 per qind n~ vitin 2011, duke sh~nuar
nj¢ nritje me 27 per qind. Rritjae vler~s s& ndihm~s totale p~r vitin 2012, ne krahasim me vitin
2011,
n& shun~n prej 4.935,5 milion± Lek~ ka ardhur per shkak te nj~ rritje t~ ndjeshme t~ ndihr~s
plr

32
k~rkim dhe zhvillimin dhe energiji. Nd~rkohe, m~ pak ndihm~ ~sht~ dhcnc per sherbimet
publike,
transportin pubhk, pun~simin, trajnimin dhe
minierat.

Prioritet 2014 -2016 sa i takon ndihm~s shteterore p~r sektorin e nd~rmarrjeve do te

jen~:
- Zbatimi i legjislacionit t ndihm~s
shtet~rore
- Sigurimi i pavar~sis~ dhe forcimi i kapaciteve administrative t? Komisionit 1&
Ndihm~s
Shtet&rore dhe Sektorit t& Kontrolit te Ndihmes
Shteterore,
- Rritja e ndergcgj~simit t dhen~sve te ndihm~s pr pro~edurcn e njoftimit te
ndihmes shtet~rore.
- Sigurimi i transparencEs n~ pndorimin e fondeve publike n~p&rmjct kontrollit t skemave
dhe
ndihmave individual¢ nga Komisioni i Ndihmes Shte&rore dhe te pasqyrara ne raportet
vjetore
t~ ndihmave shtet~rore 1& cilat miratohen me Verdim t~ K~shillit ti
Mimstrave.

- Rishikimi e legiislacionit t~ ndihm~s shtet~rore.

Liberalitimi i tregut te energjise, futja e operatoree

private
Gjate vitit 2014 pritet t? miratohet Ligji i r p~r Seltorin e Energiise Elek<trike".
Me
miratimin e k&tij ligji hapet rruga per liberalizimin e m~tejsh~m te tregut te energjise,
me
synimin qe brenda I janar 2015 te arrihet njc hapjee plots ¢ tregut, nc p&rputhjc me objcktivat
e
Traktatit te Komunitetit te
Energiise
Ne perputhje me skenarin e parashikar t~ miratimit te Ligjit t~ ni
t~ Sck1orit te
Energise Elektrike, parashikohet edhe p~rgautja e Modehit t~ ri te Tregut t& Energiise Elektrike,
i cili do te jete n p~rputhje me orientimet q~ do t~ jap~ Ligii i rii Scktorit t~Encrgiise Elektrike.
Ne kuad~r te liberalizimit te tregut te prodhimit te energiise dhe te futjesse operatoreve
private
ne tregun e prodhimit, giate vitit 2013 jane lidhur 47 kontrata te rejs per nd~rtimin e 112
HEC-ve
me vWere te pkrgiithshmne rreth 454,1 milion euro. Deri tani jane nenshkruar 168
ko ntrata
koncesioni pr nd~rtimin ¢ 441 hidrccntralevc, me fuqi te instaluar ne total prej 2,012 MW,
mc vlere te p&rgiithshme ic investimit ne rcth 2.615 miliard Euro. Gjithsej jane ne
shfrytez im (prodhim) 74 hidrocentrale. Gjate vitit 2014 pritet te hyjn& ne prodhim reth I7
hidroccntrale. Mc venien ne shfrytezim te ketyre objekteve parashikohe t te garantohet
siguria e furizimit me energji clektrike te trcgut te brendshem dhe nijc pjcse e cncrgiise se
prodhuar te shitct nc tregun rajonal.
Ne kuad&r te hanjes se tregut, jant bere investime te konsidereshme per ritjcn c kapaciteteve
te rjctave te transmetimi1 dhe interkonjeksionit. Gjate vitit 2013 eshte n~nshkruar
marr~veshja per ndrtimin e linj~s s~ interkonjcksionit Shqipcri-Kosove dhe Esht~
n~nshkruar mar&~veshja e financimit re KrW.

Paralelisht giate 2014 do t& punohet per n~nshkrimin e marr~veshjes s~ nd~rtimit t~ Jinj~s
s
intekonjeksionit me FYROM, dhe do ti punohet p~r identifimin e burimit t& financimit.
Paralelisht me fuqizimin e kapaciteteve t& interkonjcksionit po punohe1 edhe pr fuaizimin
e

20 Programi Ekonomik e Fiskal 2014-2016 fa

66
33
sistemit ko mb&tar t& transmetimit, nep&rmjct investimcve n& fuqizimin e linjave ekzistuese
dhe rd~rtimin e iinjave te reja, duke rritur kapacitetet transmetuese e duke rritur
stabilitetin e
furnizimit n~ vend. Ketu mund t~ p~rmendim projcktin e unazis s~ jvgut, linjen 220 kV
Tirana2•
Rrashbull dh ajo Elbasan-
Fier.

Sfidat, prioritete1 2014 -

2016
Liberalizimi i tregut te erergiise, investimet e konsiderueshme per zhvillimin e infrastrukturs
s~
sistcmcve te transmetimnit dhe intekonjcksionit t& energiis¢ elcktrike si dhe furnizimi
i
panderprerc i konsumator&vc me energiji elektike, jan& disa nga arritjet me kryesore per
kete
sektor. Ndryshimet ligiore te b~ra giate viteve t~ meparshme kanc qenc n~ perputhjc te plot~
me regullat c Bashkimit Europian duke i hapur rrug~n zhvillimit te konkurences ne tregun
c brendshem te energiise clektrike dhe eliminimit t situates monopol nc kete treg.
Rezultat i drcjtperdrejte i polifikave ka qene nje frnizim i pandrprer~ i konsumator~ve
me energii elektrike. Gjat~ viteve 2009 - 2013 t vetmet nd~rprerje energiie kan~ qen ato
per shkak te defekteve n~ rrjet, t~ mospageses nga konsumatar&t, apo remonteve t#
paralajm~ruara.
Sfidat kryesore per periudhin 2014 2016 dhe ne vazhdim lidhen me p~mir~simin c
struktur~s se furnizimit me burime primane cncrgietikc, rritjen c kapacitctit gienerues te vendit,
zvog~limin e humbjeve ne rrjet, ritjen e meejshme te kxapacieteve teshk~mbimit te energise
me vcndet e rajonit, lidhja e Shqiperise me rjetin nd~rkomb~tar te gazit, liberalizimi i
plote i tregut te energiise elektrike, etj Prioritetet per periudhen 2014 - 2016, jane pjcse e
prioriteteve afatgiata te qcverise per zhvillimin c scktorit t energiise, dhe lidhen me
zbatimin e programeve dhe projekteve te meposhteme.

Nd~rtimi i hidrocentralee te medhej, te mes~m dhe te vegjl: inwestimet pritct te

p~rmir~sojn ndjcshen si bilancin c prodhimit dh te shkcmbimit tc cnergjisc, ashtu dhc te
ardhurat ne buxbet. Investimet kryesore lidhen me: nd~rtimin e HEC-ve ne lumin Devol} (280
MW), ne lumin Osum (152 MW), ne lumin Vjose (350 MW), ne lumin Drin'Skavice (200
MW). Me nd~rtimin e k~tyre impianteve Shqiperia plot~son kerkesat e tregut te brendsh~m dhe
mund te kthehet ne cksporturs ncto tc cncrgiisc. Masat e nd~rarma per implementimin me
sukses te projckteve te m~sip&mme lidhen me krijimin e lehtesirave fiskale dhe proceduriale,
perfshire skems per lehtsimin e kredititmit te HEC.-ve te vegi~l.

Lidhja e Shqiperise me nrjetin rajonal te gait natyror: synohet qe dcri ne vitin 2025
reth l5
perqind e konsumit total te energiise te mbulohet permes konsumit e gazit nayror.
Qeveria
shqiptare po punon intensivisht per realizimin e projcktit TA dhe 1AP. Konkretisht n~ dat~n
5
Prill 2013, u n&nshkruan dy marr~veshjet per projektin TAP. "Marr~veshja me Qeverin~
e
Vendit Pritts, midis Republikts s Shqip~ris~. duke vcpruar n~permjet K~shillit te
Ministrave
dhe Trans Adriatik Pipeline AG, ldhur me Projektin e Gazsjell~sit Trans Adriatik
(Projekti
TAP)", ose e quajtur ndryshe HGA, si dhe "Marveshja midis Republik#s s~
Shqipris~,
p&rfaq&suar nga K~shilli i Ministrave dhe Trans Adriatik Pipeline AG, n~ lidhjc me Projektin
e Gazsjellesit Trans Adriatik (Projelai TAP)y", e cilat jan ratifikuar nga Kuvendi i
Shqp&rise me I5 prll 2013 (Ligji nr. 116/2013, date 15.04.2013). Projekti TAP financonet
nga disa aksionaret
e te cilit q¢ nga 30.07.2013 janeBP (20%). SOCAR (20%), Statoil (20%), Fluxys (16%), Total
(10%), E.ON (9%) dheApo (5%)), Po k~shtu, K~shill Kombear i Territorit (KKT) ka
miratuar Vendimin nr 2, date 20.12.2012. "PEr p~rcaktimin c projcktit t~ Gazsjell~sit
Trans Adriatik (TAP) si (eshtje ti R~nd~sis~ Komb~tare n~ planifikimin e territorit, &shte
miratuar edhc Plani
Ko mbetar Scktorial me Vendimin nr I date 4.7.2013 1e KKT dhe vazhdon procedura
per
miratimin e Lejes Zhwillimore
Komplekse.
Ndertimi i projektit pritet te fillaje ne witin 2015, me nje koh~zgjatje te ndertimit 4 - 5 vjet.
Sipas vler~simeve paraprake, projekti pritet te kete nje kontribut prej neth 420 milion Euro ne
GDP per periudh~n 2015- 2019, giate nd~rimit parasbikobet te hapen rreth 4,200 wende pune
(se bashku me efektet shtese ne ekonomi parashikohen 10-12,000 vende pune), kontributi
neto ne buxhetin e shtetit giate viteve te operimit parashikohet ne rreth 40-50 milion euro/vit.
Masat e nd~rmarra dhe ne vijim, lidhcn me ndjckjcn e praktikave ligore dhe administrative per
realizimin e projcktit Lidhur me projektin IAP eshte ne fazen perfundimtare kur pal&t
(Qevera e Shqipense, Malit te Zi, Bosnjc Herccgovines dhe Kracisc) do tc shprehen per
projektin e fizibiliteti. Eshte duke punuar per studimin e ndikimit ne mjedis dhe modelin e
tregut qe do te ndiqet ne prccesin e implementimit te k~tij projekti. Ky projckt do te lidhet
me projektin TAP ne zon&n e Fierit dhe do 1e vazhdoje ne veri ne drejtim te Kroacise.

Zhillimi i rrjetit te brendshm te transmetimit dhe te interkonjeksionit te energjise

elektrike: skcma e investimcve cshte konccptuar per te p~rballuar k~rkcsat ne ritjc tc
konsumatorve pcr cnergji elcktrike, fllimisht pcr te importuar dhc me pas per te eksportuar
tepricn e energiise. Perparesi per periudhen 20 14 - 2016 eshe nd~rtimi i linj~s se
interkonjeksionit me Kosoven, pcr te cil~n jan~ siguruar bunmet financiare, sidhe
p~rfundimt i stdimit te fizibilitetit dhe mobilizimi i bunimeve per projektin e
interkonjeksionit me FYROM. Ne sistcmin e transmetimit jan identifikuar rreth 20 projekte,
nga te cilat shtate projekte jan& konsideruar si prioritare, dhe per te cilat po kryhen studimet e
fizibilitetit dhe pritet te fillajn~ brenda periudhs se programit,

Eficenca e energjise. Ne t~r~sin e masave per ritjcn c signs se furizimit dhe tc

funksionimit tc tregut, do te vc~onim cdhc masat per promovimin c gicnerimit te energiise
elektrike nga burimet e rinovueshme (panelet diellore, impiantet c er~s, etj), rntjen e
eficienees se cnergiise (9% deni ne vitin 2018) permnes zbatimit te Planit Komb~tar te
Veprimit per Eficiencen e
Energiise, miratimit te kuadrit ligior per eficiencen e energise dhe te Kadit te
Banesavc,
sigunimin e instrumentave mb~shtet~s financiare per eficiencen e energiise, perfshire
axhustimin
e tarifave te energiise elektrike duke synuar mhulimin e kostove tc prodhimit dhe sh~rbimit,
por
edbe duke mbrojtur shtresat ne nevoye nga efektet e rritjes se
gmimeve.
Kostot p~rkat~se tc masave te parashikuara pcr mb~shtctjen c scktorit te cnergjisc
jan~
parashikuar ne menyre te detajuar ne programin buxhetor afatmes&rm 2014 - 2016.
Nderkohe,
projekte1 qe zbatohen ne fush&n e prodhimit te energiise, perfshire edhe ne fush~n e
shp~mdarjes, realizoben nga sektori privat dhe praktikisht nuk paraqesin ndonj~ kosto
relevante per buxhetitn c shtctit.

Zillimi I industries se minierae. Per periudhen 2014-2016 refcruar indikacioneve

te strategiise per zhvillimin e minierave, si prioritet do te jetep ermiresim i produktivitetit
dhe konkurrcnces, internacionalzimi i produktcve mineranc per pcrdorim racional te
burimevc financiare; njerezore dhe natyrore; tritja e eksporeve; rritja c shkallcs se
perqcndrimit 1e subjekteve minerarc qe punojne per matcnal ndertimni; aritja e games se
mineraleve qe shfrytezohen per te siguruar te ardhura me te medha nga scktori mincrar
35
4.4.3 Re forma ne sektorin
financiar

Ne veprimtarin~ e sistemit financiar, rreziku i drejtp~rdrejt~ dhe i terthorte i

kreditit p~rfac~sojn~ rreziqet kryesore, pose~~risht pCr sektorin bankar. REnia e cil~sis~ s~
kredis¢ giat~ vitit 2012, u shoqerua me ngadalesim t~
ndjeshem ritrit t¢ kredidhenics. Duke
qcne se keto dy
prirje perforcojn~ njera-tjetren, Banka e Shqiperis~ e ka konsideruar te rend&sishme
ndemmarrjen e disa masa p&r t~ rxitur bankat drejt kreditimit dhe angazhimit n± ristrukturime
mt t~ hershme te kredise (kto masa jan~ n? fuqi q~ prej muajit Maj 2013). Me
konkretisht, p~r t& nxitur
kredidh~nien, ndryshimet rregullative
parashikoj n~:

- heqjen e k~rkesave p~r kapital p~r rritjen vjetore t~ stokut t~ kredis~ per ckonomin&, n~se
ajo
&sht& midis 4%-
10%
- mitjen e ktrkesave ptr kapital per shtestn e investimeve t& sektorit bankar me
institucione financiare jorezidente.
- uljen e p~rgjithshme me pike perqindje t~ k~rkes~s regullative p&r nivelin e raportit
minimal
tE likiditetit n~ total, pr lekun dhe p~r valut~n, n~ krahasim me nivelin ckzistues sipas
profilit
t~ rezikut t& bankave. Megiithat& vazhdon t~ mbetet n~ fuqi nj~ p~rqasje rregullative mt
e
kujdeshme p~r bankat grekc.

Per t adrcsuar dukurin c rritjes s~ kredive me probleme, ndryshimct regullativc

mundsojn&;
- ristrukturimin c kredis¢ q& n& faztn kur ajo kategorizohet si kredi e rregull por
kur
kredimarresi nis te shfaq~ problemet e para n¢ pages~n e kredise. Qllimi &sht q
¢,

me kushtet e reja tE kredis pas ristrkturimit, t~ ruhet aft~sia pagues¢ e kredimarr~sit dhe
cil~sia c kredis. Kjo kredi do t~
vijoj~ t~ klasifikohet si kredi e regullt (n dy klasat e
para t~
katrgorizirnit) por do ti krkoj~ nj~ norm# provigjionimi mE
~ lart&, prej
10%.
- uljen n~ 6 muaj nga 9 muaj (derisa t~ kete pagaar tre keste t kredis&) te
krediman~is periudb±s
kohorc n~ t~ cil~n kredite risktrukturuara mun~ t~ kthchen n~ kredi
standarde,
Ndryshimi i k~rkesave p~r kapital lidhur me rritjen vjetore t~ stokur t~ kredise dhe t~ fluksit
t~ investimeve t~ sektorit bankar me subjektet jorezidente, jan me natyre
kundErciklike, t~ p&rkohshme dhe do t& shtrijn~ efsktin e tyre per periudhen 2013-2014. Nse
Banka c Shqiperis¢
nuk vendos ndryshe me nj~ vendim te posa~em, k~to ndryshime do te shfuqizohen
me
p~rfundimin e penudhls st sip&rp~rmendur, dhe bankat duhet t~ sigurojn~ p~rputhstm~rin~
me
kerkesat e kuadrit regullativ ekzistues deri n± Qershor 2015. Ky mekaniz~m vler&sohet
i
rend~sish~m p~r te ruajtur tck bankat k~rkcs~n pr nj~ krcditim t~ kujdcshem dhe veprimtari
1¢
mirekapitalizuar
.
Rritja e stokut t kredive me probleme ka nxjerr~ nevojn pr nj~ proces te fshirjes s~ kredive
te
humbura. Megjithat~, ky proces si dhe volumi i kredive t& humbura t fhira nga bilancet
e
bankave kan& qen& modestc per shkak t& percaktimit t paqante t~ bonxhit t keq nga ana
e legislacionit tatimor n± fuqi, nuk paras hikone zbritjen nga shpcnzime per q&llimc fiskale
per k~to shuma Banka e Shqip~ris, ka propozuar disa ndryshime nt aktet nenligjore,
per nj& p~rkufizim m~ t sakt~ t~ bonxhit t keq. propozim i cili pas negociatave ~sht~
marr~ ni konsiderat~ nga Ministi i Financave dhe ndryshimi ~sht~ reflektuar n& 24 Maj 2013.
Me tej, ne bashkepunim me Banken Boterore, me an± te projektit FinSAC (Financial
Sector Adjustment Credit) jan~ b~r~ p~rpjekje p~r vendosjen e nj kuadri t@ zgiidhjes s~
kredive me probleme.
Banks e Shqiprise ka vazhduar t konsolidoj pun~n p~r rishikimin c kuadrit rcgulliv
dhe
mbik~qyr~s ne p~rputhje me standardet e Komitetit t Bazelit, me syhim p&rafrimin e
m~tejsh~m
t~ tij me Acquis Cummunautaire. Gjat& periudhts raportuese, K~shilli Mbikqyr~s i Bank~s
s~
Shqip~ris& miratoi rregulloret e
m~poshtme:

- RregullorjaPer licencimin dhe ushtrimin e veprimtarise nga subjektet financiare

jobanka"
- R regullorjaPtr administrimin e rrezikut n veprimtarin~ e subjektev financiare
jabanka".
- Regullora "Mbi instrumentct c pagesave
clektronikc".

Risbikimi t~rsar i tre rregulloreve t sip~rp~rmendura &sht~ bNr kryesisht n~ funksion t&
k~rkesave pr institucianet e paras& clektronike, aktivitetit t~ paras elcktronike, n~ p~mputhje me
Dircktivin e BE-sE 2009110/EC "Mbi sip~rmarrjen, ndjckjen dhe mbik&qyrjen e aktivitetit
te
institucioneve te paras& elektronike" dhe direktivave te amenduara 2005/6/EC, 2006/48&EC
dhe
direktivts se shfuqizuar
2000/46/EC.
- Udh~zimi "Mbi administrmin e rezikut t~ norm~s s~ interesit ne libnin e bank~s",
prafrun
pjcs~risht direktiv~n evropian 2006/48/EC mhi vcprimtarind c institucioncve ti kreditit
dhe
direktiven 2006'49EC mbi mjaftueshm~rin& e kapitalit t shoq~rive t& investimit
dhe
institucioneve ti
kreditit.

4.4.3 Tregu i pun~s

Politikat shteterore ti pun~simit, do t~ vazhdojnE t& p~rfshijn~, si masa per mxitjen e

pun~simit (Politikat aktive) ashtu dhe sigurimin e mb~shtetjes me t# ardhura (Politikat
pasive) Politikat aktive t tregut t~ pun~s p~rfshijn~ sh~rbimet e pun~simit, programet c
krijimit ti v~ndeve t reja
1& pun&s dhe programet e formimit
profcsional

Programet e nxitjes e punesimit jan~ zbatuar edhc n~ vitin 2013 dhe do te jcne te pranishme
ne
Shqip~ri n~ vitet n~ vazhdim. Pr vitin 2013 fondi per programet e nxitjes s± pun~simit ka
q~ne
90 milione lek~ dhe jan~ zbatuar programct ekzistucsc giithsej 6 programc me 72 projckte
dhe
844 pun~k~rkues tt papun~ 1E
p~rfshire
Formimi profesional. Objektivi vjetor per vitin 2013, n& lidhje me numrin e t~ trajnuarve
n~ DrejtoritE Rajonale t& Fonimit Profesional Publik ishte 8500 persona. Per periudhen
Janar • N&ntor 2013 jan¢ registruar giithsej 8255 persona dhe jan& ~erifikuar 7935 persona,
nga te cilt
3343 jan& femra. Nga totali i t~ gerifikuarve jan¢ pun~suar mbas mbarimit t~ nj~ kursi
380
persona. Gjithashtu, ~sht realizuar giati k~saj periudhe trajnimi i 1I561 t
burgosurve.

Programi i pageses se papun~sis p~rhin nj~ nd~r programet e para t aplikuara n

zyrat e punsimit, Ky program ~sht~ pjes e politikave t~ tregut t~ pun~s, i cili siguron
mb~shtetjen me te ardhura 1& t~ papun~ve n& koh~n e daljes s tyre si tE till~. Objektivat e tij
kryesore jan~:

37
- Te kompcnsoj¢ t~ ardhurat per te papunct;
- Tu jape mb~shtetje aktive p~rfituesve t± pages~s se papun~sis~, n~ m~nyr~ q~ ti nkthehen
n~
pun~.

Inspektoriati i Pun~s Gjate vitit 2013, ka filluar puna p~r komplctimin e kuadrit ligior t~
sigurise
dhe sh&ndetit, si ne kuad~r te implementimit te ligjit 10 238 "Per sigurin& dhe shendetin n~
punE"
dhe konkretisht neni 42, pika 3, ku ~do institucion p~rgjegis pr ~~shtjet e siguris~ dhe
sh~adetit
n& pun~, do t nxjcrr& rrcgulloret p~rkat~se, sipas fushs s~ veprimtaris&, t~ miratuara
me Vendime te Keshillit t& Ministrave, ashtu dhe ae kuadEr te implementimit te Ligiit "Per
disa ndryshime n~ Kodin e Pun~s. Paketa do t~ prfundoj¢ n~ vitin 2014,

Plani pr periudh@n 2014 - 2016 tregu

i puns
Me kontributin dhe asistenc&n e Projektit IPA 2010 Zhvillimi i Burimeve Njer~zore, ~sh&
duke u punuar pr hartimin e stratcgjive n~ fushat c pun~simit dhc trajnimit. Konkretisht jan
hartuar dy draftc , per stratcgiin& nderscktoriale t& pun&simit dbe pt stratcgjint e arsimit dhe
formimit profesiona dhe te rxenit gjate gji1he jetes.
Ni k~t kuad~r, po me kontributin e projektit t~ m~sip~rm po punohet tashm~ per hartimin e
nje
dokumenti t~ p~rbashkt strategjik p~r pun~simin dhe arsimin e formimin profesional. NE
ket~
stratcgii do t p~rcaktohen masa konkrete pr drejtimin e zhvillimit z~ sistemit tb
arsirit,
formimit profesional dhe pun~simit. Gjithashtu n± strategii da t~ parashikahen masa konkrete
pr
p&rfshirjen e grpeve n& nevoj~ sidomos p~r tju pergiigjar nivelit t& let t~ pun~simit tt
grave
n~p~rmjet formimnit profesional, programcve t~ nxitjcs s~ pun~simit, papunsis~ s~ lart& t~
t~
rnjve. Strategiia parashikohet «& p~rfundoj& n& mars
2014,
Vizioni i Strategjise Kombe~tare e Punesimit dhe Afsive 2014 . 2020, ~sht~ e mb~shtetur
n¢
qellimin giith~ p~rfshires i Strategiis~ Europiane 2020, p~r nj~ pun~sim n8 ritje te
q~ndryshem
dhe giithi prfshires dhe i bazuar n: "Mund&si me t± mdha dhe pun~ m~ t~ mire p~r tr
giiths
grat~ dhe burat". Qllimi i p~rgiithshim i Stategiis~ do t& jet nxitja e pun&simit cilbsor
dhe
mund~si p~r arsim dhe formim professional p~r grate dhe burra1 shaiptar~. Kjo do t~
arrihet
nep&rmjet politikave aktive koherente dhe tk bashkrenduara qt ne t& nj~jt~n koh& i
adresohen
krkcs~s dh oferts pr pun±sim dhe boshllEkut tip~rfshirjes sociale. Strategjia e pun~simit
dhe
aftesive 2014 - 2020 do te fokusohct nkat&r prioriete strategijikcsi m&
posht;
- Futjen e njer~zve n~ pun~ p~rmes masave p~rkatse
pun~simi.
- Ofrim cilsor t~ arsimit dhe formimit professional p~r trinjt~ dhe t~ riturit, Kjo do 1~
arrihet
n~p~rmjet:
- hritjo e perfshirjes s~ njer~zve t pafaorizar. Kjo do te arrihet
n~p~rmjer
- Foreimit t~ administrimit t~ tregut t~ pun~s adhe sistemit ti
kulifikimeve

Po me mbeshtetjen e projeki1 IPA 2010shte duke u zhvilluar modeli pilot i zyres s¢

punsimit Tiran~ me modelin e ri ti sherbimevc ti pun~simit, Kjo b&het per te rritur
efi~encen e shrbimeve t pun~sirit n~ tregun e pun~s.
Fondet per programet e nxitjes s pun~simit jan~ trefishuar per vitin 2014. N& k~t~ kuad~r
po
rishikohet baza ligjore e k~tyre programeve per ti b~r~ ato sa m~ efi~ente dhe
transparente.

38
Gjithash tu do t& hartohen dhe programe t& reja te lidhura k~to me pun~simin e personave
me
aftesi te kufizuar, eirakErin~
etj.
NE kuad~r tp&rgatitjcve p~r Fondin Social Evropian kan~ filluar konsaltimet per
hartimin e
fondit komb~tar t~ pun~simit dhe per kt& &sht ngritur nj& grp pune nga ckspert~ ti MMSR
dhc
MAS me mb~shtetjen c projektit IPA
2010.

4.4.4 Sigurimet Shoqerore

Skcma e sigurimeve shoqerare po ballafaqohet me disa probleme
si:
- Komprimimi i pensioneve duke b&r~ q~ pensionet mesatare t~ jen~ shum~ af~r
pensioneve
minimal
e.
- Norma e z~vend~simit e lart~ pir pensionet minimalc dhe shum~ e uh~t p~r pensionet
mesatare
dhemaksimale.
- Niveli i lart~ i subvencionimit nga buxheti i shtetit per mbshtetjen e skem~s
sfermerNve.

- NE prgjith~si masa e ulet e pensionevedhe rritje n~ vazhdim~si t~ transfcrtave buxhctore pr t

¢
perballuar shpenzimet n& ritje t skmes st
pcnsionevc.

Qcveria parashikon t~ filloj~ pirgatitjen per reform~n n~ pensione, me q~llim p~rir~simin

e
aft~sis& vet&financuese t skem~s dhe zhvillimin e incentivave pr pjes~marrej mt f~ gier~
t~
kontribuesve n& skem~.
Pas njanalize gjat& t~ t~
problemeve t# Sistemit t Pensioneve n~ bashk~punim re
Aktor~t
Politik, Bank~n Bot~rare, FMN dhe grupet e interesit po panohet q& n& muajt n& vazhdim
t~
draftohet projckt-reforma. Reformimi i sistemit t~ pensioneve vjen si nj~ domosdoshmn~ri e
zhvillimeve t~ ardhshme social-ekonorikc dhe progesit t~ intcgrimit t Shqip~rise ne
Bashkimin Evropian.

n.J. .i,e .... . ..... , ,,, .. - ·- . .

e t 7I K r y e so re
Juin. a(Inc..a•. rep~ane-~.
• Forcimi i qndrueshm~ris~ s~ skcm~s s~ sigurimeve shoqerore
- Prmir~simin thbelb~sor t! administrimit t~ sistemit t~
p~rfitimeve
- Rritjen e cilsis s~ administrimit t
fondeve.
- Administririn e pagesave.
- Evidentimin dhe marrjen e masave per minimizimin e risqcve dhe forcimin e kontrollit
te
p~rdorimit t~
fondeve.
Parashikohet qt giatt vitit 2014, do t~ organizohet puna n& grpe teknike dhe pjesmarrja e
t~
t& giith~ grpeve interesit per p~rgatitjen e strategjis~ afat-giat~ t~ pensioneve, si dhe
p~rgatitjen e akteve ligiore t~ nevojshme.
NdErkoh sht& parashikuar q¢ pensionet & rriten vet~m n& nivelin e inflacionit,
nd~rsa paramctrat c sistemit t~ p~rmirsohen me objektivin per nj~ lidhjc mt t mir~ t
mas~s si kontributit me perfitimin, permiresimin e kocfi~ientit te var~sis¢ dhe ate &
z~v~nd~simit, si dhe p~rmir~simin e gj~ndjes financiare ti skem~s
4.4.5 Reforma administrative
RReforma funksional strukturore
Gjut~ vitit 20\3 reforma funksional - strukfurore, ka patur si synime kryesore:
- Prshtatjen e strukturavc dhe organikave t¢ institucioncve t administrates publike,
mc misionin, funksionet, kompctcncat dhe aktiviteret qt ato duher ti kryejne&.
- Fillimin e punes per hartimin e akteve nenligiore n~ zbaim tE Ligiit nr. 90/2012, "Per
organzimin dhe funksionimin e administratls shtet~rore", si dhe t~ analiz~s funksionale
t
institucioneve t& administrats shtet~rore.
N& kndvshtrim t& sa me siper, giat& vitit 201 jan~ kryer aktivitetet si vijon:
- Me q~llimin e realizimit edhe t~ nj pre; objektivave kryesore t~ qeveris~ s& re, at~ t&
qeverisjes efigente dhe transparente, menj~here me ardhjen n~ detyr~, qevcria filloi pun~n
p~r hartimin dhe
miratimin c strukturave 1~ I6 ministrivc.

Perveg sa m& sip~r, me ndertimin e strukturave t ministrive t& reja u prezantuan edhe disa
risi
pr ti sigurar nj~ qcevcri ti q~ndrcshmc dhe me mnd~si p~parimtare. e konkretisht:

- L farcua dimensioni i integrimit evropian dhe kapscitetet e gdo ministrie n~ k&te drejtim
dhe mbi te giitha, u forcua Ministrias e Integrimit, prmes nj~ ritje me 20% & personelit.
- Panifikimi stratcgjik'menaxhimi u p~rckatua si njE funksion krycsor n~ gdo ministri
duke perfshire qasjen c financimit mc rezitate
- U krijua nj~ rjet per lufen kunder korrupsionit, duke p~rckatuar nga nji koordinetor p~r
anti•
korupsionin n~ nivel z~vend~sministri n~ ~do ministri, rrjet i cili drejtohet nga Koordinatori
Komb~tar Antikorrupsion, i Shtetit pEr C~shtjet Vendore.
Ministir
- U pershtat koncepti i 'nj~sis~ s jetsimit t& prioriteteve' nga Britania e Madhe duke krijuar
nj& rjet ti nj~sis~ s~ jet~simit t~ prioriteteve, me qcllim orientimin e pun~s tek
menaxhimi i performances dhe rez»ltatet. "Nj&sia e jet&simit t& prioriteteve' e krijuar
n~ $do ministri
udhchiqet nga nj~ Z~vend~sminist~r, TE giithi n~pun~sit k~tyre nj~sive do t& mb?shtctcn
dhe
trajnohen nga njesia e jet~simit te priorietcve ne
Krycministri.
- U krijuar nj~
rrjet "Chief Information Officer" me q~lim hartimin e planeve stratcgjike
n~
drejtim te teknologjis&, i cili udh&hiqet nga Koordinatori Komb&tar, Ministni i Shtetit
per
Inovacionin dhe Administrat~n
Publike

Si
rezultat: t~
- mbas miratimit strukturave t& 16 ministrive t linjts, u reduktua numri i
pkrgiithshem i
punonj&svc me
15%.
- shkurtimet me te medha u bene ne ministrite me te medha tt m~parshmc me njc
perqindjc
mcsatare rreth 30% (Ministnia e Financave, Ministria e Brendshme, Ministria e Pun&v~
te
Jashtme, Ministria e
Mbrojtjes}
- u rit, n~prjet rialokimit, numri i punonj~sve t dedikuar p~r fushat prioritare me rrerh
14%
(si rezultat i krijimit ti ministrive tt reja, apo rritjes s~ numrit t~ punonjsve t~ ministris~
s¢
Integrimit
Evropian)

3 Programi Ekonomik ¢ Fiskal 2014-2016 fq

74
40
- Ne zbatim te Ligiit nr. 90/2012, "Per organizimin dhe funksiorimin e administrates
shtet~rore",
Gjat~ muajve tetor n&ntor u miratuan vendimet p&rkatese te K&shillit te Ministrave,
p~r
p~raktimin e fushave t~ veprimtaris~ shtet~rore nen p~rgiegi~sin~ e ~do ministrie linje
dhe ministrae t~ shtetit.
Ne vijim, n~ kuad&r t# reform~s strukturore shtet~rore dhe me q~llim frytshm~rin~, uljcn
e kostove t sh~rbimit, rritjcn e besimit t~ publikut dhc qindrucshm~rin c institucioneve
pubiike,
me Urdhrin nr. 167, date 8,10.2013, t& Kryeministrit &shte ngriur "Komitetit Ndvrmninistror
per
Reformen Strukturore 1e Shtetit", i cili kryesohet nga Kryeministri dhe ka n¢ prb~rjc t¢
ti j
Ministrat e Shtetit dhe Z~vend~sministra q~ mbulojn~ fushat
p~rkatse.

Ky komitetet eshte pergiegi~s

per:
- rishayrtimin/vlersimin e strukturis aktuale institucionale dhe administrative, nga
nj~
pik~pamje kushtetuese, ligjore dhe
faktike;
- pranimin dhe vler~simin e sugjerimeve dhc ideve nga subjekte t~ idhura, as¢ t~ intercsuara
ptr
reform&n,
- identifikimin e nevojave dhe propozimin e amendamenteve te p~rshtatshme
reformuesc;
- prgatitjen c raporeve rekomanduesc p~r K@shillin e Minstrave mbi iiciativat e
nd&rrmara.

Deri tani Komiteti ka p~rgatitur nj~ material mbi parimer q~ duhen ndjekur dhe standartet
e nevojshme p~r krijimin e strukturave t~ var~sis~, si m~ pasht±:
- Eleminimin e mbivendosjeve nd~rmjet institueioneve 1~ var&sis~, aty ku esht& e
mundur
- QartEsimin e var~sis~ s~ institucionit nga Ministri, aty ku ~sht! e rundur.
n
- Marjen konsidcrate t~ strkturts gicografike t& sccilit institucion t& var~sis# (kombetar
ose
raj0nal
).
- Propozimin e p~rmir~simcve mbi efektshm~rin~ dhe elimmnimin e menaxhimit
dhelose
sh~rbimeve mb&shtet~se 1& panevojsime.
- Forcimin e prioritetcve t~ insiticionevc t
var~sis~.
- Implementimin e disa risive n~ secilin insitucion t~ var~sis (p.sh. funksionimin e
planifikimit
strategjik, marrjen e nj~ kshilltan pr
teknologiin~).
- Propozirin e institucioneve t reja ni p~rputhje me prioritetet e
vendosura
- Garantirin e p~rmbushjcs st q~llimeve t~
gdo institucioni t¢ var±sis¢ (disa mund
te
shkrihen/mbyllen - ndryshime ligioremund te nevojiten per br~ tE mundur k~to
ndryshime),

Pr t v~n~ n~ jet& rekomandimet e Komitetit Nd~rministror pr Reform~n Strukturore t~

Shtetit, si dhe pr plot~simin e detyrimeve q~ rjedhin nga Ligii 90/2012. gate vitit 2014 do
t~ vijohet me hartimin e legjislacionit pirkatts n k~tu drjetim.

4.4.6 Reforma n~ sh~rbimin civil

Reforma n& menaxhimin e burimeve njer~zore, mc synimin e krijimit t~ nj administrate
profesionale, t~
mbeshtetur n~ merita, t~ depolitizuar dhe t~ aft~ te p~rballoj sfidat, mbetet
nje
ndr prioritetet kryesore t& qeveris
shqiptare.
Nj¢ hap i rend~sishem n~ kEt~ drejtim ishtc miratimi i Ligiit nr, 152/2013, "Pr n&pun&sin
civil", icili mb&shtetet ne disa shtylla t rend~sishmc:

41
Krijon Trap~n e Drejtuesve t~ Lan~ te Sh~rbimit Civil. NE k~t~ rast, kjo trup& do t&

kete nje
regiim juridik t~ posac~m pun~simi dhe instrumentet p&rkatsetl
menaxhimit.

Rekrtii n~ grup. Kandidate1 p~r poricionet e "nivefit hyr~s" n~ sh~rbimin civil do te

zgjidhen np~rmjet nj& konkursi komb~tar vjetor, me synim krijimin e nj~ apo m shurn~
grupeve me landidatE, t cilet plat~sojn~ kuushtet e p~rgjithshmc dhe t¢ posagme, per
t'u cm&rar n# pozicionc me k~rkcsa dhe p~rgjegisi t& ngjashmc, ose te krahasueshme ne
nje ministri apo
institucionet e
tjera

Zhillimi i karrier&s dhe ngritja n~ detyr. Mekanizmat e zhvillimit te karricr~s jan¢

l~vizja
paralcle (brcnda s~ nj~jt~s katcgori) dhe ngritja ne detyr~ (n~ nje kategori mn& t& larte).
L&vizja paralele do t~ kryhet n~p~rjet nj& pro;edure me konkurim ti brendsh~m t~ bazuar
pozicionin
n~
(konkurim per nj~ pozicion t caktuar) me qillim p~rzgiedhjen e kandidatit me t mir8
t&
mundsb~m brerda sh~rbimit civil. Ngritja ne deryr& do t& bazohet n~ nj~ konkurim t~ hapur,
t~
organizuar per nj~ ose disa pozicione t caktuara dhe ky kankurim do tmbtshtctet ne njt
sister
prcfercncial bonusi per ncpunesit civile
ekzistues

L~ishm@ria. Ligiji parashikon rotacionin dhe transferimin si instrumente t~ lvizshm~ris~

deh
pasurimit t
karrieris
Duke qen se ky ligj &sht& konceptuar si nj~ ligj i p~rgiithshem, q± p~rcakton panimet dhe
vendos
standartet e pi~rgiithshme t~ menaxhimit si dhe p~rgiegi~sit~ p~rkat~se, q~ ai ti jet~ i
zbateshm,
duhet t~shoq&rohet me aktet n~nlgjore t~ parashikuar pr t'u
miratuar.
Duke e konsideruar zbatirnin e ligit t ri t~ n~pun~sit civil, si nj ndr prioritetet c saj,
nga
qeveria jane ndermare hapat c nevojshme per te hartuar te giitha aktet nenligiore. Ne
kte
m~nyr~. ligji i ri i sh~rbimit civil, do t~ flloj~ t zbatohet, n± respektim t~ parimcve
dhe
standarteve t~ miratuara n# t~.
N? kit~ pro~cs, qcveris shqiptare (Ministri i Shetit p~r Inovacionin dhe AdministratEn
Publike
dhe Departamenti i Administrates Publike), po mb~shteten, mb~shtetja do t~ vijoj~ edhe
giate vitit ti ardhsh~m, nga SIGMA (instituciomi i cili n~
mnyr~ t vazhdueshme ka asistuar
qeverini shqiptare n fush8n e reformave n& administraten publike)
Aktualisht, jan~ hartur dhe jan~ n~ fazin e konsultimit, t~ giitha (9 giithsej) aktet nnligioe
n~
zbatim te ligiit t ri per
nepunesincivil
Me tcj, giat~ muajit janar 2014, k~to akte do t~ d~rgohen per shqyrim dhe miratim n± K~shillin
ce
Ministrave, e m~ pas, puna do t~ vijoj~, me trajnimin e t~ gjith~ n&pun&sve t& p&rfshi
ne
n~myr~ t~ drejtp~rdrcjti n~ zbaim e k~tij legiislacioni, si dhe me zbatimin e
tij,

4.4.7 Reforma ni sh~rbimet

sbindet~sore

Aktualisht, financimet e sh~rbimeve sh~ndet~sore jan~ t fragmentuara nga disa burime.

Kjo
problematikt n& financimin e sh&rbimeve sh~ndet~sore, ka br& q~ financimi t~ mos jet~ i
lidhur
me aktivitetet e kryera nga shrbimet sh~ndet~sore dhe performancln e tyre, ve~an~risht
kjo e
thcksuar p~r shrbimet spitalore. Problemi i financimit t& fragmentuar, &sht~ nj~ nga
problemet
qt ka sjell p&r pasoj~ munges~n e theksuar t~ barnave dhe materialeve mjek~sore n~
spitalc.
Transformimi i sistemit aktual do e bchet gradualisht duke kaluar nga sistemi akxtual
miks
kontnibutiv nt taksimin e p~rgjithsh~m, t cilin e aplikojne shum~vende t zhvilluara ne
Europcn
e me gier&. Rritja e qendrueshme e te ardhurave te buxhetit do t~ sjefl~ dhe m~ shurn~
financime
p~r sh~rbimet
sh~ndet~sore.
Ligii i ri parashikon nj& fuqizimi
t~
rolit t Fondit> Parimi kryesor mbi 1& cii&n &sht~
ndertuar skema e sigurimeve sh~ndet~sore ~sht~ parimi i solidaritetit. Skcma synon n~
mbulimin e popullsis~ p~r perfitimin e shrbimeve t~ kujdesit sh~ndet~sor t~ financuara nga
sektori publik
dhe privat.
Reformat n~ fush~n e rimbursimit t~
harnave:

- Per viin 204, do 1& hiqet TVSH per barna1 ne mas~n 10%, me nj¢ efekt prey I milione
Lck~ Kjo do t sjellE si pasoj~ uljen me 10% t~ qmimit t barnave n~ vend dhe
domosdoshrerish uljen me 10% t& ¢mimit t~ barnave n& Listen e Rimbursimit
- Barat e list~s do t~ p~rzg idhen sipas disa
prioriteteve:
- Negociata me kompanit~ p~r
~mimet.
- Rntja e harnave xhenerike n~ list~n e barnave t~ rimbursueshme si n~ sh~rbimin par~sor
ashtu
edle at~ spitalor,

4.4.8 Reforma n~ fush~n e

drejt~sis~

P~rmir~simi i veprimtaris~ s A M Fahimentit, p~rmces ndryshimit te Ligiit Nr.890I

dt.23.05.2002
·Per falimentin", ndryshimit t V.K.M. Nr.1971.13.04.2007. "PEr REPUBLIKA
E
SHQIPERS~
kushtet dhe kriteret c p~raktimit t~ mass s shp~rblimit dhe ti rimbursimit t~ shperzimeve
t~
administratortv t~ falimentit, p&r~undimit t¢ draft-aktevc nnligjorc, trajnimi1 paraprak
dhe
organizimit t& provimit, mbi pro~edurat e liencimit te I0
administratoreve",

4.4.9 Reforma n~ fush~n e

bujq~sis~
Shqip~ria vazhdon t mbeshtes~ ristrukturimin e Bujq~sis~ n~pErmjet prmirsimit t~
ambjentit
t& bisnesit, zhvillimit t~ infrastruktur~s dhe mb~shtetjes me investime. N vitin 2013 Qeveria
e
ShqipEris~ akordoi 7.6 milion~ euro p&r mbshtetjen me investimeve per bujq~sin~
np~rmjct
skerave Korb~tare.
Mb&shtetja nga Qeveria ne menyr te qendruesbme e ketij sektori ka pasur nj& impakt pozitiv
n~ mitjen c konkurueshm~ris s~ aktiviteteve bujq~sore Rritja n~ scktorin e bujq~sis~ ka
ardhur kryesisht np~rmjet rritjes s~ produktivitetit

Programi Ekonomik e Fiskal 2014-2016 fq

78
43
4.4.10 Reforma n~ fusba t tjera
1- Reformat n~ sektorin e turizmit, zhvillimin e territorit dhe strehimin social
Rishikimni i Lzgjislacionit per Planifikimin dhe Zhvillimin eTerritorit,
Rishikimi i legjislacionit tt planifikimit q¢ndron n& baz& t& programit t& qeveris# p~r
zhvillimin urban, rural dhe rajonal. Ncvoja p~r rishikim tt ketij legiislacioni lidhet edhe me
faktn se
legiislacioni i planifikimit, i miratuar ne vitin 2009 dhe q~ ka hyre n fuqi n~ vitin 20I1, ka
p&suar nj~ s~r~ ndryshimesh, shpesh her~ drastike, t~ cilat kan~ demtuar strukturbn, konsistecn
dhe konceptet parimore tij t~
P~r t~ korrigiuar k~to probleme t~ ligiit dhe akteve n~n-ligiore, do t~ nd&rmerret nj& proxes i
hapur dhe transparent, ku pal~t / grupet e interesit da t diskutojn per problemet dhe
v~shtirsit~
q& hasin me zbatimin e legiislacionit t planifikimit dhe do t~ propozojn~ prmirsime te tij. Kj¢
mendahct t~ kryhet giat~ vitit 2014.

2- Reforms institueiomale dhe ligjore n~ fusbin e turimit

Me symm sigurimin e instrument~ve t~ duhur q~ orientajn turizmin shqiptar drejt zhvillimit
te
q&ndruesh&m, konkurrues, krijimin e nj~ hap~sire t~ rregulluar igjore si dhe pranin~
c
investitorve potcncial. &sht i domosdoshm cdhe rishikimi i kuadrit ligjor dhe institucional
n~
fush~n e turizmit.Zhwillimi kaotikx i industris~ st turizmit shpesh me rregulla t~ mang~ta dhe
pa
institucione kontolli, ka krijuar problematika qe i shtohen papjekunis~ dhe fazes fillestare
te
2zhvillirit t k&saj industrie.
Me ndryshimet ligore do ti jcpet zgjidhje:
- Kategorizimit t& aktoreve t tregut tristik per t~resin~ e produkteve.
- Klasifikirnit t~ strukturave akomoduese dhe sh~rbimit sipas standardeve
nderkombtare
sistemit tl inspektimit dhe kontrollit administrative.
- Ngritjcs s~ sistemit t~ mbledhjes dh vlersimit ti t~ dh~nave statistikorc.
- Eleminimit t~ barrierave t biznesit dhe nxitjes s~ investimeve
- ~rcaktimit dhe zhvillmit higjor t~ zonave me p~rpar~si trizmin.
- Si dhe do t mb~shtetet ligj~risht bushk~punimi i scktor~ve publik c privat

Reforma n~ sektorin e strehimit social do t& p~rfshij¢ edhe ristrukturimin e progrmit

t~
kreditimit t~ leht~suar. Ne k~ ti program synohet tt nd~rpritet komponenti q~
mb~shtet
funksianar~t politik~ dhe t~ ushtrohet kontroll mbi m~nyren e p~rfitimit; ti zgjcrohet
partneriteti
duke p~rfshir~ nd~rtuesit, me q&llim uljen e kosrove; mbeshtetjen e familjeve dhe individlve q
¢
blejn~ banes~ ptr her t& par~. Kjo mendohet t kryhct gjat~ vitit 2014.
KONKL UZIONE

Nj~ nga sfidat me t~ cilat ~sht~ prballur politika fiskale n~ tranzicion, ~sht&
te
kontribuoj& n stabihizim, por pa penguar ristrukturimin fiskal t~ nevajshem. Pasi
vet~
stabilizimi k~rkon instrument fiskale t~ p~rmir~suar. Konsolidimi fiskal,
n~p~rmjet
vendojes s# nj balance midis reduktimit t& defigitit dhe borxhit publik he nevoj~s p~r
ti kryer investime kapitalc t~ nevojshme, ka ndikuar pazitivisht si n± drejtim t~
stabilitetit ashtu cdhe n& drcjtim t rritjes ckonomikc.

Nd~rkoh~ ka nj& lidhshmn~ri mes papun~sis~ dhe inflacionit, q~ shprebet n~

praktik&n
se n& periudhat e ritjes s& inflacianit papun~sia bie ndjesh~m, dhe e kund~rtan~
periudhat e uljes s~ inflacionit papun~'sia rritet, Po ashtu nivelet e papun~sis~ dhe
rritjes s~ produktit
tregojn~ per nj& lidhje t& ngush& mes tyre, pasi n periudhat e uljes s~
papun~sis~
prolukti sh~non rtje, nd~rsu n! periudhat e rritjcs s~ papun~sis~ produkti
bie.

« Sheti nd~rhyn me an~ t instrumenteve te politikes fiskale p~r ti regulluar

ckuilibrat q¢ nevojitcn per mbar~vajtjcn e eckonomise dhe financave Keta
instrumente te politikEs fiskale mund t& aplikohen edhe ni sektor~ t~ tjere, si n~
fush~n e politik~s s~ cdukirit,
arsirimit, p~r q&llime demografike, kulturore, nd~rtimore, sh~ndet~sore dhe komerciale,
e sidomos nt sfern e pun~simit. Shteti paraqitet k~shtu si pun~dh~n~s n~ nd~rmarjet
publike, ne administraten publike, n~ organnet e rajtjes s~ rendit dhe siguris&.
P~res
politik~s doganore, shteti rrit cksporin dhe zvoglon importin, e me k~t~
zvog~lon
deficitin n& bilancin c pagesavc dhe p&mmir&son vhcrtn c valut&s
komb&tare

·il Me politiken fiskale ndikoher edhe n~ zhvtllimin majora} dhe n~ p~rmir~simin e

struktures ekonomike.Nd~rhyrja e shtetit n rrjedha ekonomike p~rmes politikes
fiskale p~rfshi k~tu dhe instrumentin e amnistis~ fiskale arsyetohet me rregullimet
e bbra n~ drejtim te
m~njanimit t dukurive q~ b~hen pcnges~ ptr ruajtjen e mir~qcnies s~ p~rgjithshm
t~
shoq&ris&. K&to dukuri idhen me veprimin joperfela t& tregut n~: mbrojtjen e
shtresave t~
varfra t~ shoq~risl, krijimin e vendeve t~ pun&s, shmangien e monopoleve dhe
t~
rritjcn e korkurrenc&s s& mirfill&, rishp&rndarjen m~ t& drcjt& pasuris&, ctj.

ii Megjithe reformat dhe permir&simet e b~ra situata e financave publike mbetet

ende shqet~suese. Nivelet e larta t~ borxhit publik, parund~sia p~r rritjen c nivelit
ti t~ ardhurave, politika e shpenzimeve dhe kriza fiskale n~ vendin fqinj&
d~shmojn~ se konsolidimi fisk.al nuk ~sht± n~ nivelct e d~shirama Do tl ishte shum¢
e udh~s q~ Sha ip~ria ti ndrmerrte reforma n fush&n fiskale duke u konsultuar edhe
me organizma
ndrkombtar~ pr t~ mos hyr~ n~ nj~ kriz¢ t~ financave publike n~ kushtet kur
cdhe
rrethanat e tjera nuk jan~ aspak
favorizusc.
REKOMANDIME

i Nd~rtimi i kritereve giith&perfshir&se dhe parimeve t~ q~ndrueshme mbi t~ cilat do t~

bazohcj politika e reja fiskale n& shqiperi.

• Zgjerimi i bazes tatimore krahas rishqyrimit te ngarkesave atimore me qelim qt

kto ngarkesa t~ jen~ ne harmoni me aft~siti e taksapaguesvc per prmbushjen e
obligimeve te tyre fiskale

·i Politika fiskalet~ nxis~ investimer dhe zhvillimin ekonomik

«d Aplikimi i instrumenteve t~ reja fiskale.

al Decentralizimi fiskal

• Zvoglimi i evazionit fiskal.

Rritja e kapaciteteve operative dhe menaxherike fiskale n~ kuad&r t

administrates tatimore, shtimi i diciplin~s dhe transparenc~s fiskale.

• Politika fiskale purbHn nj± komponen t~ politikes ekonomike shtet~rore

qshfryt~zohet
per qEllime makroekonomike, p~r t~ ndikuar mbi nivelin e produktit, pun~simit
dhe
~mimeve.
Nj~ nga k~ta instrunente qE p~rdoret n~ koh dhe rethana tE cakruara ~sht~ dhe
amnistia
fiskale, e cila sjell n~ vetvete fluksin c kapitaleve q~ deri n¢ at~ koh~ q~ndronun
t~
fshehura, dometh~ne joproduktive, ose t~ qarkulluara n~ sektore informal~ apo
jashtt
vendit, ¢ks sjell nrudhjen e kapitalit aktiv prodhues e investes ne vend dhe munges~n
e likuiditeteve n~ reg. Per rijedhoj~ uljen e pun~simit, tu~ prodhimu dhe e
konsumit Mendoj se, n& kushtet e ekonomis& shqiptare, ~sht& e nevojshme nj¢
politike fiskale, n~ m~nyr~ permanente, sepse vet zhvillimet ekonomike t~ bot~s s~ tret~
e kan~ dhe mbartin fsbehjen dhe evazion ne menyr& organike. per me cpEr nt kushte
e nj& shteti n~ ngritje e sip~r politika fiskale dhe p~rdorimi i saj me efikasitet p~rben~
domosdoshm~ri.
45
 Referencat

Ministria e Financave I Shaip~rise (2014) Udhtzimi Nr. 5 date 27/02/2014 "Mbi likuidimin
e
detyrimeve t& prapambetum"

Philipp C. Rother "Fiscal Policy and Inflation Volatility" European Central Bank,
Working Paper no. 317, 2005

A lbania Local Finance Policy Note, World Bank Document, September (2008),

Veld. J, Larch, M.. and Vandeweyer, M., (2012). "Automatic fiscal stabilisers: What they
are
and they do", EC Economic Papers no 452.

Noord, P. van den, (2000), "The size and the role of automatic stabilizers in the 1990s
and beyond", OECD, Economics Dcparmcnt Working Papers, No. 230.

Luca A. and Cimadomo, J. (2009), "Discretionary Fiscal Policies over the Cycle. New
Evidence
based omthe ESCB Disaggregated Approach", ECWorking Paper, No. 118,
QShKE .The informal sector in Albania: Urregistered employment and
fiscal implication. Studimi, 1994.

Keshili i Minis.rave RSH, VKM Nr.544, date 01.08.2012 Kadri makrockonomik e fiskal
per
periudhen 2013-2015.

Baunsgaard. Th and Symansky, S. (2009).Automaticfiscal stabilizers", IMF SPN/ 09/23.

Ministria c Ekonoris~, Tregtis& dhe Encrgjetik~s Drejtoria e Pergiitbshme e Politikave

•
Stratcgiia e Zhvillimit te Bizncsit dhe Investimeve
Zhvillimni financiar dhe rritja ckonomike: Rasti i Shqip~ris~, buletini ckonomik, v~llimi nm~r
2, shtator 2009

Programi Ekonomik dhe Fiskal 2014- 2016

BIBLOGRAFLA

http://www.financa.gov.a/files/userfiles/Organigrama/'Struktura _201
6/drejtoris_c_politikave_f
kale,

http://www.google.com/#hl=en&source=hp&q=POLITIK AT+FIS KALE

http://www. investorglossary.com/monetary-policy. htm

48