Fakulteti Ekonomik

PUNIM DIPLOME

Tema: Tatimet me vshtrim t veqant n Kosov

Mentori:

Studenti:

Prof.Dr. Sabahudin Komoni

Nehat Duraku
ID : 10-20274

Prishtin, 2008

Tatimet me vshtrim t veqant n Kosov

TABELA E PRMBAJTJES
Hyrje......................................................................................................................................................3
Definicioni, karakteristikat dhe qllimi i tatimit....................................................................................4
Karakteristikat e
tatimit..........................................................................................................................5
Tatimet nuk e kane karakterin e qwllimit tw caktuar............................................................................6
Qwllimet e tatimit..................................................................................................................................7
Politika tatimore restriktive dhe ekspanzive..........................................................................................8
Arsyetimi i mbledhjes sw tatimit...........................................................................................................9
Teoria e fuqisw ...................................................................................................................................10
Teoria e sigurimit.................................................................................................................................11
Elementet e tatimit-terminologjia e tatimit..........................................................................................12
Pushteti (autoriteti) tatimot..................................................................................................................13
Tarifa tatimore.................................................................................................................................... 14
Parashikimi i tatimit.............................................................................................................................15
Metodat pwr caktimin e bazws tatimore..............................................................................................16
Metoda e parashenjave.........................................................................................................................17
Klasifikimi i tatimwve.........................................................................................................................18
Tatimet e drejtwpwrdrejta dhe tw zhdrejta..........................................................................................19
Tatimet personale.................................................................................................................................20
Tatimet e rregullta dhe tw jashtwzakonshme............................................ ..........................................21
Tatimet e sopozuara dhe faktike..........................................................................................................22
Tatimet fundare dhe jo fundare23
Tatimet repartisione (shpwrndarwse) dhe sipas kuotws..24
Kufiri I ngarkesws tatimore.................................................................................................................25
Tatimi nw tw ardhurat personale.........................................................................................................26
Kushw wshtw i obliguar tw paguaj tatimin nw tw ardhurat personale................................................27
Llogaritja e tw ardhurave personale.....................................................................................................28
Llogaritja vjetore e tw ardhurave
personale.........................................................................................29
Tatimi nw tw ardhurat e korporatave...................................................................................................30
Shembulli- i tw ardhurave tw
korporatave ..........................................................................................31

Nehat Duraku

dhjetor 2008

3
TVSH-ja , tatimi mbi vlerwn e shtuar..................................................................................................32
Funksionimi i TVSH-sw......................................................................................................................33
Pwrfundimi..........................................................................................................................................34
Bibliografia..........................................................................................................................................35

HYRJA

Gjate ktij punimi do t msojm se si kemi ardhur deri te futja e tatimit per funksionimin e nje shteti
per qfar arsye perdoret ai si dhe cilat jan shkaqet per mbledhjen e tatimit.
Prandaj per perpunimin e ksaj teme m sht dashur te lexoj shum libra te autorve te ndryshm mbi
ate se me qfar te drejte shteti e arkton tatimin kush jan obliguesit tatimor si dhe per cilat qllime
perdoret m s shumti tatimi. Prandaj pr t qen nj shtet sa m stabil dhe i fuqishem duhet te bhet
arktimi i tatimit pr funksionimin e shtetit ne mnyr m t mir.Pra pushteti i cili vendos tatime sht
nj pushtet i fuqishm, mbi t cilin bazohet e gjith fabrika kombetare.
Ky pushtet sht kaq i domosdoshm pr egzistencn dhe kosperitetin e nj kombi, sa sht dhe ajri
pr njriun. Prandaj nuk sht pushteti pr t shkatrruar, por edhe pr t mbajtur gjall.
Edhe politikant, edhe ekonomistt e kan kuptuar me koh rndsine tatimit dhe kan krkuar nj
grup parimesh pr t drejtuar politikn tatimore.
Prandaj sot ekonomiksi modern per tiu ikur formave t vjetrave t arktimit, merr parasysh nj teori
m pak cinike, duke e vn theksin n mnyrn se si duhet t vendosen tatimet pr t siguruar
efiqensn n ekonomi dhe nj shprndarje t dreht t t ardhurave. Kto pra jan qshtjet m me
rendsi t cilat do ti gjejm gjat kti punimi.

Prpiquni dhe sajoni qfar t dshironi, vendosni tatimet tuaja si tju plqej, sido q t jet, tregtart
do ti zbresin ato nga fitimi i tyre.

Tatimet me vshtrim t veqant n Kosov

1. DEFINICIONI, KARAKTERISTIKAT DHE QLLIMI I TATIMIT

Tatimet jan burimi kryesor i mbledhjes s te hyrave publike me te cilat shteti bashkohor i ploteson
shpenzimet publike, e qe jan n kompetec te tij pa marr parasysh se a jan shtete t zhvilluara apo
shtete n zhvillim.
Tatimet ne fillim ishin si te hyra sekondare te cilat kryesisht jan mbledhur prej nje numri te ngushte te
personave , ku edhe jan plotesuar pra saktesisht nevojat e caktuara shteterore. Ndersa sot tatimet jan
ber t hyra t perhershme te rregullta dhe te hyrat m me rndesi te cilat mblidhen prej personave
fizik dhe juridik, e q sherbejn per financimin e shpenzimeve t medha, t numerta dhe te
llojllojshme t shtetit, pra sot ka shtete n bot, te cilat me an te tatimit bejn rishperndarjen e me
shum se 40 % t te ardhurave nacionale.
N shtetin antik tatimi sht shpjeguar si dhenie e popullit t nnshtruar popujve fitimtar. Andaj
tatimi sht identifikuar me nnshtrimin. Tatimi sht arsyetuar si e drejte e popullit fitimtare, q ta fut
taimin ndaj popujve t nnshtruar, pra te dobet.
N kuadrin e instrumenteve financiare te llojllojshme,me te cilat mblidhen t hyrat shteterore, tatimet
jan m me rendesi sepse marrin pjes m shum se 90 % n t hyrat e gjithembarshme t shteteve
bashkkohore . Duke ditur rndesin e tatimit, Maksi thot: sikurse punetori q nuk mund te egzistoje
pa mditje, ashtu edhe shteti kapitalist nuk mund te egzistoje pa tatime.

Pra prej te gjita definiconeve t ndryshme un do te jap kt definicion t tatimit i cilimendoj qe esht
me i plot dhe m i sakt nga : prof.Dr. Sabahudin Komoni.

Nehat Duraku

dhjetor 2008

5
Prandaj Tatimi sht dhnie e detyrushme n para , t nj pjese t te ardhurave ose te pasuris,
shtetit per mbulimin e shpenzimeve te pergjithshme publike dhe pa kundrshperblim te
drejtperdrejt.
_________________________
Prof.Dr. Sabahudin Komoni. Financat Publike, faqe 43
Prof.Dr. Komoni Sabahudin, Sistemi monetar ndrkombetar. Universiteti i Prishtins, 1998.

2. KARAKTERISTIKAT E TATIMIT
N baze t asaj q sht thn deri m tash, per te kuptuar m mir dhe m qart karakterin e
tatimeve, do ti shqyrtojme karakteristikat e tatimit. Nje lloj I t hyrave pr tu cilsuar si tatim duhet ti
plotesoj disa karakteristika , e kto karakeristika t tatimve jan siq vijojn se:
1.1 .Tatimet jan t hyra derivative (prejardhja) Me pagimin e tatimit shteti realizon t hyrat q
per at shum t t hyrave iu zvoglon t ardhurat, perkatesisht pasurin e personave fizik dhe
juridik.Shteti duke I takuar subjektet ekonomike (personat fizik dhe juridik) njekohesisht ua
zvogelon fuqin ekonomike t tyre me qellim qe vetevete ti krijoj fuqi ekonomike duke (mbledhur
mjetet) pr sigurimi e financimit t shpenzimeve t saj te shumta.
1.2. Tatimet jan t hyra t dtyrushme (me dhun) t shtetit- Me pagimin e tatimit , siq u tha ,
zvogelohen fuqia ekonomike e atyre t cilt e mbajn ngarkesn tatimore. Shteti kt e ban me qellim
q t mbledh mjete e nevojave t prgjithshme shtetrore . Obligimet tatimore nuk mund ti ik
detyruesi tatimor. Pagimi I tatimit sht obligim I prgjithshem I cili nuk varet prej dshires s
personave fizik dhe juridik, por bazohet ne sovranitetin financiare t shtetit dhe ne forcen ligjore.
Detyrimi sikarakteristik e tatimit do te thot se detyruesi tatimor jan t obligueshem t paguajn
tatimin, prndryshe nese nuk e paguajne tatimin bhet arktimi I detyrueshm, prkatesisht I
dhunshem.
1.3. Tatimet mblidhen pr financimin e shpenzimeve publike - karakteristike tjetr sht se me
mjetet e mbledhura me ane t tatimit plotesohen shpenzimet shtetrore, ne shtetet moderne.
1.4. Tatimet paraqesin dhnie pa kundershperblim t drejtprdrejt
Ndonese kundrshperblim te drejtperdrejt nuk ka, shteti i ofron paguesit tatimor dobi indirekte. Do t
thot se pagimi i tatimit nuk i jep t drejt personit i cili e ka paguar tatimin q t krkoje

Tatimet me vshtrim t veqant n Kosov

kundershperblim t drejtprdrejt. Mirpo,mungesa e kundrshperblimit saktesisht te caktuar nga ana e

shtetit aspak nuk do te thot se detyruesit tatimor nuk kan kurrfar dobie nga ajo qe kan paguar
tatimin. Kundershperblimi i shtetit sht ne mnyr indirekte, dhe se nuk varet aspak prej lartesis s
obligimit tatimor ose shums s tatimit t paguar. Madje edhe ata te cilet nuk paguajne tatim i
shfytzojn t gjitha kunder shrbimet e shtetit. Siq sht thn ehdeme par mjetet e mbledhura nga
tatimet sherbejne per financimin e detyrave t shtetit,d.m.th. mbulohen shpenzimet e arsimit ,
shkencs, kulturs, shndetesis, sportit, ndrtimit dhe t mirembajtjes s rrugv, hekurudhave,
ujesjellsit, kanalizimit, PTK rrjetit, etj.

1.5. Ttimet nuk e kan karakterin e qllimit t caktuar Qllimi tatimit sipas rregullit nuk caktohet
prpara. T hyrat e shtetit t mbledhura me an t tatimit derdhen n buxhet dhe shrbejn pr
plotesimin e nevojave t perbashketa (mbulimin e shpenzimeve t shtetit). Kjo karakteristik e tatimit
do t thot se tatimi nuk paguhet pr nj qellim te caktuar prpara, andaj shteti nuk shte I
oblihueshem q ti jap shpjegime detyrueit tatimor se pr cilat qllime do te prdoren te hyrat t cilat
rrjedhin nga tatimi.
1.6. Tatimet mblidhen ne para Detyrimi tatimor n shtetet moderne caktohet n para dhe plotesohet
n mjete moderne. N raste t jashtezakonshme dhe rralle paguhet n forme natyrale ose me pun. M
egzistimin e ekonomis monetare ne shtetet moderne tatimet shprehen dhe paguhen n para. Sot sht
forma dominuese e pagimit t tatimit.
1.7. Tatimet nuk jan n lidhje me shtetsin Karakteristik e tatimve sht se nuk lidhen me ate se
cilit shtet apo shtetesi i takon detyruesi tatimor. Detyruesi tatimor i ngarkon t gjith personat ne
territorin e shtetit dhe ne baze te sovranitetit financiar i nagarkon me obligim tatimor pa marre
parasysh se a jan shtetas t atij shtetit. Pra, tatimin e paguajne shtetasit e vendit sipas rregullit, mirpo
at do ta paguajne edhe shtetasit e huaj t cilt n vendin prkates kane pasuri, realizojne t ardhura
ose kajn trasheguar pasuri te patundshme etj,

Nehat Duraku

dhjetor 2008

3. QLLIMET E TATIMIT
Siq diet pra tatimet jane njera nga format nepermjet te cilave shteti fiton te hyrat.prandaj, nga kjo del
se qellimi i tatimit (i t tatuarit) sht mbledhja e mjeteve financiare pr shtetin dhe organet e tjera
publike t cilat jan t nevojshme per financimin e funksioneve t tyre, pra ky eshte qllimi fiskal i
tatimit.Ne shtetet skllavopronare dhe ne shtetet feudale qellimi kryesor i tatimit ishte mbledhja
(sigurimi) i mjeteve pr plotesimin e nevojave shteterore, kryesisht te nevojave te mbretrve dhe t
njerzve t oborrit mbretror (siq ishte mbulimi i shpenzimeve shtetrore n lidhje me armatimin dhe
pjesmarrjen ne lufta t asaj kohe , per ndertimin e oborrve mbreterore. Lokaleve publike, per pagimin
e ushtris, t rojeve t oborrit mbretror etj.).N shtetet kapitaliste, ndryshon dhe zgjerohet roli i shtetit
e me kt ndryshojn edhe qllimet e tatimit. Tash qllimet e tatimin nuk jane vetem fiskale por edhe
qellimet jofiskale prmes t cilave realizohen qellimet e shumta t politiks financiare. Pra, detyra e
tatimit nuk jane vetem fiskale, por edhe qellimet jofiskale prmes t cilave realizohen qllimet e
shumta te politikes financiare t shtetit, por tash me zgjerimin e obliguesve tatimore edhe me rritjen e
numrit t llojeve t tatimit shte br e mundshme q tatimet te prdoren si instrument financiar shum
ekifak edhe elastik pr relizimin e qllimve t shumta ekonomike dhe sociale te shtetit.
Ne kete menyr tatimet jane bere instrument t politiks ekonomike qe ndikojne n:
-

politiken e qmimeve

n vellimin dhe drejtimin e instrumenteve, t rndsishme pr zhvillimin e ekonomis nacionale.

n barazimin (harmonizimin) e ofertes dhe kerkesee,

ne kufizimin e shkalles s infalcionit dhe n menjanimin e faktorve t cilet kan shkarkuar

prishjen e ekuilibrit n treg, duke e marr tepricen e fuqise blerse,

Tatimet me vshtrim t veqant n Kosov

n zvogelimin ose anulimin e t gjitha atyre qe e vshtiresojne apo e bejne t pamundshem

zhvillimin e shpejte dhe te harmunizuar t ekonomis,

ne pengimin ose lehtsimin e disa trendeve afatgjata t pavolitshme n ekonomi, ngritjen e

ngadalshme t produktivitetit t puns, ne stagnim, ne renien e efikasitetit ekonomik, n
zvogelimin e eksportit e njeherit rritjen e importit etj.

4. POLITIKA TATIMORE RESTRIKTIVE DHE EKSPANSIVE

N praktik mund t hasim t shtquajturn politikn tatimore restriktive dhe ekspansive.Pra
politika tatimore e cila shte e orientuar kah zvogelimi i fuqis blerese t detyruesit tatimor, e me
at edhe zvogelimin t krkess s gjithmbarshme n treg, quhet politika tatimore restriktive.
Dhe e kunderta e kesaj pra nese ne treg oferta e gjithembarshme sht m e madhe se krkesa e
gjithembarshme, ateher duhet te ndermerren masat per tu vendosur ekuilibri i prishur dhe stabiliteti
ekonomik. N keto raste me masat e politikes tatimore ekspansive ndikohet ne rritjen e fuqis s
gjithmbarshme (siq sht ulja e ngarkeses tatimore me an t nderprerjes s ndonj lloji t tatimit,
ulja e normes tatimore, aplikimi i lirimeve dhe i lehtesive te ndryshme tatimore) q sht e drejtuar
kah rritja e fuqis blerese e detyruesit tatimor e me ate dhe t ngritjes s krkeses s
gjithmbarshme quhet politika tatimore ekspansive.
Me ane te politikes se tatimit mund te realizohen qllimet ekonomiko politike t shtetit. Ne kt
drejtim me politikn e t tatuarit mund t stimulohet ose te destimulohet zhvillimi i ndonje dege
ekonomike, tregtia e jashtme, akumulimi i mjeteve per zhvillim te shpejtuar ekonomik etj.
Me politikn tatimore shteti realizon edhe qllimet e politikes sociale. Ktyre qllimeve sot u jepet
rendsi e veqant n t gjitha sistemet tatimore. Me an t aplikimit t normave progresive
tatimore, prjashtimeve, lehtsimve e lirimeve tatimore si dhe me masat tjera mund te ndikohet n
zvoglimin e diferencave materiale te obliguesit tatimor, duke br shprndarjen me te drejt t te
ardhurave. P.sh. lehtesi u jepen familjeve pa fmij, personat e pa martuar etj. Me politiken tamiore
mund te nxitet ndertimi i banesave, duke i liruar nga tatimi, te prparohet dhe t ndihmohet

Nehat Duraku

dhjetor 2008

9
veprimtaria kulturore, arsimor, shkencore, shndetsore, sportive etj por njeheri caktimi i larte per
pije alkoolike behet me qllim per te zvogeluar konsumin e tij.

____________________________
Harvey S. Rosen. Financat publike
Prof.Dr. Sabahudin Komoni. Financat Publike

5. ARSYETIMI I MBLEDHJES SE TATIMIT

Ne vitet e fundit jane shkaktuar shum polemika dhe debate mbi ate se:
A shte vendosur ngarkesa e tatimit ne menyr t drejt apo jo.
Analiza e logjikshme e kesaj qshtjeje normative krkon q t kuptohet mi problemi se si tatimet
ndikojne n shprndarjen e t ardhurave. Nje menyr e thjesht pra nga logjika ime qe kam marr gjat
studimeve eshte se ato ndikojne mbi shperndarjen e te ardhurave. Pra menyra me e thjesht per te
percaktuar se si tatimet ndikojn ne shperndarjen e te ardhurave, me mir do te ishte kryerja e nje
anketimi, n t ciln qdo person do te pyetet se sa euro ipaguna mbledhesit te tatimeve, qdo vit. E
thjeshte por zakonisht e gabuar.
Pra shembulli i meposhtem tregon se vlersimi i drejt i barres tatimore sht nj problem i nderlikuar.
Pra supozojme se qmimi i nje shishe vere edhte prej 10 euro.
Qeveria vendos nje tatim prej 1 euro per shishe, i cili do te mblidhet ne kete mnyr: Qdo her q blihet
nj shishe, mbledhesi i tatimeve (qe ka ne mbikqyrje dyqanin) merr nje euro nga dora e shitesit te
vers prpara se parat t regjitstrohen n librin e arks. Nje vrojtues i rastir mund te nxjerre
perfundimin se, shte shitsi i vers ai q e paguan tatimin.
Mirpo supozojme se pak jav ps vendosjes s tij, tatimi ndikon n rritjen e qmimit n 11 euro pr
shishe. Sigurisht q shitsi merr t njejtn shum pr shishe, siq merrte prpara vendosjes s tatimit.
N dukje tatimi nuk e keqsoi gjendjen e tij. Konsumatoret paguajne t gjith tatimin n formen e nje

Tatimet me vshtrim t veqant n Kosov

qmimi m t lar. Nga ana tjeter, supozojme se pas vendosjes s tatimit, qmimi u rrit vetem ne shumen
prej prej 10.30 euro. Ne kt rast, pronari mban vetem 9.30 euro pr qdo shishe t shitur, gjendja e tij
keqsohet me 70 cent per shishe. Gjithashtu edhe gjendja e konsumatoreve keqsohet, sepse ata duhet
te paguajn 30 cent me shum per shishe. N kt rast konsumatort dhe prodhuesit e ndajne barren
tatimore. Nje mundesi tjeter akoma sht se, pas vendosjes s tatimit qmimi mbetet 10 euro. Nse
ndodh keshtu gjendja ekonsumatorit nuk keqesohet, ndersa e shitsi mban te gjith barrn tatimore.
Pra me paraqitjen e tatmit shte br pytje se me qfar t drejte shteti e fut n shoqeri obligimin tatimot
dhe me qka e arsyeton ate veprim. Pagimi i tatimit do t thot zvogelim i fuqis ekonomike te detyruesit
tatimor e me qka ekeqeson gjendjen materiale te tij etj.

Per kt arsye paraqitet nj far rezistence nga ana e dtyruesve tatimor gjat arktimit t tatimit, dhe
prpiqen ti ikin pagimit. S kndejmi, nje numr i madh i teorikve jan prpjekur tijapin prgjigje pr
arsyetimin e tatimit.
Pra shum autor ne periudha te ndryshme ikan shqyrtuar problemet e futjes s obligimit tatimor dhe t
mbledhjes s tatimit dhe kan dhn mndime t ndryshme pr arsyetimin e tyre por si m t forta jan
kto 5 teori.

1. teoria e fuqis
2. teoria e qmimve
3. teoria e riprodhimit t tatimit
4. teoria e organike dhe
5. teoria socialiste.

5.1 Teoria e fuqis.- Kjo teori bazohet se arketimi i tatimit arsyetohet me t drejtn e fituesit q t
fus obligimin tatimor dhe t arktoje at nga popujt e nnshtruar (shtypur), duke u
Nehat Duraku

dhjetor 2008

11
mbshtetur n t drejtn e m t fortit. Madje kjo e drejt shte zbatuar, nese ishte nevoja edhe
me an t forcs.pra e drejta e m t fortit dhe zbatimi i forces e arsyeton t tatuarit ne kt
teori.
5.2 Teoria e qmimve.- n baz t ksaj teorie tatimet jane qmimi pr shrbimet t cilat shteti i
kryen n dobi t detyruesve tatimor. Andaj shteti duke i kryr kto sherbime ka shpenzime t
caktuara t cilat duhet mbuluar me pagimin e tatimit.Prandaj shuma e tatimve sht asyetuar
me lartsin e shpenzimeve te cilat i ka shteti kur i kryen shrbimet e caktuara.

Teoria e qmimeve sht paraqitur n shum variante, si kryesore kan:

a) teoria e sigurimit dhe b) teoria e knaqjes (shfytzimit t nj t drejte)

a) Teoria e sigurimit. Sipas vet emrit te ketij varianti mund te kuptojme se tatimi shte qmimi te
cilin detyruesit tatimor ia paguajne shtetit per sherbimet te cilat ai ua bn pr sigurimin personal dhe t
pasuris. Bazohet ne pikpamjet e mbajtjes personale dhe t pasuris qytetarve. Shuma e tatimit varet
prejmadhesis se pasuris prej antareve t ekonomis shtpiake, kurse tatimi paraqitet si shperblim per
sigurimin personal dhe te pasuris. Kjo kuptohet se shteti identifikohet me bahskesin e sigurimit, kurse
obliguesit tatimor me t siguruarit t cilt sigurohen te ajo bashksi prej rrezikut.
b)Teoria e knaqjes(shfytzimit t nj t drejte). Pra kjo teori si variant i teoris s qmimve
bazohet n at se shteti, duke i mbrojtur kufijt shtetror dhe duke rregulluar rendin e brendshm
(gjyqet, administratn shtetrore, policin), u mundson dhe u sigurin detyruesve tatimor q pa pages
(lirisht) t shfrytzojn pasurin e vet dhe t ardhurat te cilat i fitojne. Prandaj, vet detyruesit tatimor
me pasuri apo me t ardhura m t mdha duhet te paguajn shum m t madhe t tatimit, sepse
pasuria dhe t ardhurat m t mdha imundesojn ehde knaqjen m t madhe.
5.3 Teoria e riprodhimit t tatimit.- Kjo teori thjesht niset prej pikepamjeve se n shpenzimin e
shumave t tatimit t mbledhur duhet krkuar duhet krkuar arsyetimin etatimit. Shumn e

Tatimet me vshtrim t veqant n Kosov

tatimit duhet shpenzuar pr kryerjen e atyre detyrave dhe t masave t shtetit t cilat do t
ndikojne n rritjen e t ardhurave kombetare dhe ne ritjen e te ardhurave t detyruesve tatimor.
Logjika e ksaj teorie sht se me rritjen e te ardhurave t detyruesve tatimor rritet fuqia
ekonomike, prkatsisht fuqia tatimore e tyre, e me at prsri rritet shuma e tatimit t
mbledhur.
Pr kete shumat e tatimit t mbledhur duhet shpenzuar pr qllime produktive, sepse kjo teori
mendon se tatimi e shpejteson zhvillimin e fuqive prodhuese.
_________________________
Doracak mbi Tatimet n Kosov, 2007, MEF.
Prof.Dr. Sabahudin Komoni. Financat Publike
Rregullorja pr TVSH-n n Kosov, 01.08.2001.

5.4Teoria organike.- Kjo teori n mnyr ilustrative dhe me t thjesht mund ta shpjegojm
kshtu: Kushteti sht paraqitur si nje trup, kurse qytetaret si pjes e veqanta t tij. Prandaj, q t
mund t lviz dhe t d funksionoj n mnyr t rregullt ky organizem i nderlikuar,sht e
nevojshme q n qarkullimin e gjakut t tij t rrjedh sasi e mjaftueshme e gjakut. Kjo sasi e
domosdoshme pr jet t shttit pra jan tatimet. Madje, individet per kt kan obligim dhe
interes q ta mbajn kt bashksi (shtetin).
Teoria organike nuk e ka arsyetuar se sa duhet t jet shuma e tatimit per funksionimin n
rregull t shtetit, pra qdo tatim dhe shum e tatimit sht e mirseardhur. Pra perfaqesues t
ksaj teori jan Stuart Mill dhe Alber Schafferit.

6. ELEMENTET E TATIMIT-TERMINOLOGJIA E TATIMIT

Pr ta njohur m mir dhe me afer tatimin, duke shpjeguar elementet e tatimit apo terminologjin e
tatimore e cila paraqitet ne teorin financiare dhe ne ligjet financiare dhe tatimore.
Terminologjia tatimore shte shum e pasur, andaj prej shum termave tatimor shkurtimisht do ti
shpjegoj disa prej tyre q jan m t shpesht dh n prdorim.

Nehat Duraku

dhjetor 2008

13
6.1

Obliguesi tatimor.- Eshte personi fizik ose juridik i cili ne baz t obligimit ligjor sht i

dtyrueshem t paguaj tatimin dhe t plotsojn obligimin tatimor. Mirpo qdo person nuk sht obligues
tatimor, por vetm ata persona t cilt kane ndonje pasuri dhe te cilet realizojn t ardhura nga puna
dhe kapitali.Obliguesi tatimor ndryshe quhet edhe subjekti tatimor ose borxhliu tatimor.
6.2

Paguesi tatimor.- Eshte personi fizik ose juridik i cili, n t vrtet e paguan tatimin ose e

paguan me qllim q ta bart ne ndonje person tjtr, i cili do ta mbante ngarkesen tatimore. Paguesi
tatimor nuk do t thot domosdo t jet njhkosisht edhe obligues tatimor.
6.3 Destinuesi tatimor.- eshte personi fizik ose juridik, i cili me t vrtet, e paguan tatimin dhe e
mban ngarkesen tatimore. Destinuesi tatimor shte zakonishtviktim e bartjes s tatimit nga ana e
paguesit tatimor.Nese paguesi tatimor nuk ka sukses q ta bart pagimi e tatimit n persona t tjer,
ather paguesi tatimor njhkosisht sht edhe destinuesi tatimor.
6.4

Pushteti (autoriteti) tatimor.- Jan organet juridike-publike ne dobi t t cilave paguhet tatimi

dhe kontributet e tjera. Kto organe jan : Komuna, Administrata Tatimore e Kosoves etj. Perndryshe,
termi pushtet (autoritet) tatimor perdoret pr te caktuar: 1) njesin politike territoriale, e cila ka te drejt
t fut obligimin tatimor, pra e cila ka sovranitetin financiar, pamvarsisht nga ajo se kujt i takojn t
hyrat e mbledhura nga tatimi, dhe 2) organet financiare, te cilat kryejne prerjen dhe arktimi e tatimit.
6.5

Aftesia tatimore ose fuqia tatimore.- Paraqet aftesin ose fuqin ekonomike e cila e mundeson

pagimin e tatimit. Aftesia tatimore shte baza n krijimin e raportit n mes te pushteti tatimor dhe
obliguesit tatimor. Shum me rendesi sht vlersimi i drejte i aftesis (fuqis) tatimore nga aspekti i
realizimitt qllimeve te politikes tatimore.
6.6 Burimi tatimor.- Jane ato te mira ( mjetet materiale) t cilat i ka obliguesi tatimor, per t cilat
paguan tatim. Burimi tatimor mund te jene te hyrat. Prkatsisht t ardhurat, kurse pasuria n raste t
jashtzakonshme.
6.7

Objekti tatimor.- Objekti tatimor sht qdo gjendje faktike ekonomike e cila i jep shaks

ligjedhenesit q t fus ndonje form t tatimit. Objekti tatimor mund t jn faktet, sendet , shuma e
parave, veprimtaria ekonomike dhe transaksionet juridike-ekonomike t cilat prbejne bazen pr futjen
e obligimeve tatimore.
6.8

Baza tatimore.- Paraqet madhesin ose vleren e cila sherben per caktimin e lartesis s tatimit.

Baza tatimore te llojet e ndryshme t tatimit ndryshon p.sh. te tatimi ne bujqesi baza tatimore sht e

Tatimet me vshtrim t veqant n Kosov

hyra kadastrale, te tatimi ne trashgim vlera e trasheguar, te tatimi n qarkullim t produkteve baza
tatimore sherben qmimi i produktit etj.
6.9

Njesia tatimore.- Eshte pjes e bazes tatimore e cila sherben si mas per llogaritjen e tatimit.

Njesia tatimore shprehet ne para ose n ndonje njesi t matjes. P .sh. 100 euro te ardhura , 100 kg t
mallit sipas peshes ose 100 euro sipas vleres s mallit n dogan, siperfaqja ( 1 hektar) e tokes etj.
6.10 Norma (pqindja) tatimore.- Paraqet shum e tatiit e cila paguhet ne njsi. Norma tatimore
kryesisht shprehet n pqindje (10% ne 10 euro) ose n raste t jashtzakonshme shprehet ne shuma t
caktuara (1 euro ne 1 kg t ndonj malli).norma tatimor emund te jet proporcionale, progresive dhe
degresive.

6.11 Tarifa tarimore.- Esht enje pasqyr sistematike e bazave tatimore edhe normave (perqindjeve)
tatimore me ndihmen e se ciles lllogaritet obligimi tatimor. Tarifa tatimore mund t jet proporcionale
dh eprogresive.
6.12 Lista tatimore.- eshte regjistri i emrave t obliguesve tatimor. M te cilet sht shnuar edh
eshuma te cilen duhet paguar ne emer te tatimit.
6.13 Kadastri tatimor.- Eshte pasqyr sistematike dhe e rregulluar e prshkrimit t t gjitha fakteve
t cilat merren parasysh gjate caktimit t tatimit. Zakonisht ne kadaster mendohet ne kadastren e
tokes, i cili sherben sreale per caktimin e tatimit nga te hyrat prej tokes,i cili sherben si baze reale per
caktimin e tatimit nga te hyrat prej tokes, t cilat t hyra caktohen ne baz t ktyre komponenteve:
siperfaqja e tokes, mnura e punimit, lloi i kulturave, qmimi i produkteve bujqesore etj.
6.14

Prerja e tatimit.- esht procedura e caktimit me ligj, t cilin e zbatojn organet financiare

kompetente me qllim te caktimit t lartesis se bazs dhe duke e zbatur normn tatimore prkatese,
obliguese tatimore ua cakton obligimin e tatimit.
6.15 Vretja e tatimore.- Esht kur obliguesi tatimor n afatin e caktuar nuk e paguan tatimin,
athere akttimi i tatimit do t bhet me dhun. Mirpo prpara se t bhet me dhun.Mirpo perpara se
te bhet arktimi i detyrueshem ( i dhunshem)i tatimit,organet tatimore kan pr detyr q obliguesit
tatimor tia drgojne vrejtjen, n t ciln sht shnuar shuma e tatimit t paguar, afati i caktuar ne t

Nehat Duraku

dhjetor 2008

15
cilin duhet paguar tatimi me vretje se nese obliguesi me koh nuk ekryen obligimin (oagimin e
tatimit) ather arktimii tatimit do t bhet me dhun.
6.16 Qregjistrimi i tatimit.- Eshte kur obliguesit tatimor i zvoglohet ose i qregjistrohet obligimi
tatimor. Organet financiare e ndermarrin onje aksion t tille ather kur ndodhin fatkeqsi elementare
( zjarri, vrshimet, trmeti etj.)
6.17 Vonimi i tatimit.- Eshte nese obliguesi tatimor per shkaqe t arsyeshme nuk mund pr nje
koh t plotsoj obligimin tatimor. Ne kete rast organi financiar mund t lejoj vonimin e tatimit
(shtyrjen e afatit tatimor),pra ketu sht fjala pr shtyerjen e aftatit te pagimit t tatimit pr nje koh t
caktuar pr deri sa obliguesi tatimor ti mbledh mjetet per pagimin e tatimit.

6.18 Parashikimi i tatimit.- Eshte nese e drejta pr arktimin e ttimit sht parashkruar (vjetruar),
pas disa vjetsh. E drejta n prerjen, arktimin dhe kthimin e tatimit (t llogaritur gabiisht n shum
m t madhe se q sht obligimi tatimor) sht parashtruar (vjetruar) pas kalimit t disa viteve t
caktuar ne te cilat sht dashur t bhet prerja dhe arktimi i tatimit ose kthimi i tatimit t paguar m
teper sesa q ka qen e obligueshme, pr shkak t llogaritjes s gabushme (te pasakt).
6.19 Lirimi nga tatimit.- Bhet ather kur ne baz t politikes tatimore shte parapar q t
prjashtohet nga tatimi ndonj eburim tatimor. Personat fizik mund t lirohen nga pakimi i tatimit nse
sht fjala pr personat pr t cilt nuk mund t realizojn t ardhura n lartsin e caktuar t
minimumit pr egzistenc, persona diplomatik ne baz t reciprocitetit, prfaqsuesit e ndonje
organizate nderkombetare etj. Personat juridik gjithashtu mund te lirohen nga pagimi i tatimit, p.sh.
ndermarrjet e komunikacionit publik, ujsjellsit, elektrocentralet etj. Pra lirimi i tatimi tmund t jet i
prkohshm ose i prhershm.
6.20 Lehtsit tatimore.- Eshte kur obloguesi tatimor i zvoglohet tatimi, duke ia zvogeluar bazen
tatimoreose duke ia zvogeluar shumen e tatimit t caktuar. Lehtesia tatimore behet ndaj obliguesit
tatimor(p.sh. pr qdo antar t obliguesit tatimor qe nuk sht n marrdhenie pune,zbritet nga baza e
tatimit 1000 njesi monetare), ose ndaj objektit tatimor (p.sh. prodhuesve bujqsor individual t viseve
t pazhvilluar u zvoglohet tatimi pr 20 %). Lehtesit tatimore mund t caktohen n shuma absolute
ose ne %.

Tatimet me vshtrim t veqant n Kosov

6.21 Organet tatimore.- Eshte organ financiar administrativ, i cili eshte kompetent per prerjen dhe
arketimin etatimit, per aplikimin e dispozitave ligjore n praktik, analizon ndikim e llojeve t
ndryshmete tatimit dhe t sistemit tatimor, zbaton politiken tatimore si dhe propozon plotesimin dhe
ndryshimin e e dispozitave tatimore. Qdo politike-territoriale, e ngushte dhe e gjr ika organet e veta
tatimore.
6.22 Komisioni tatimor.- Eshte i perbere prej nenpunesve tatimor dhe t nnpunsve t tjer
administrativ ose prej obliguesve tatimor ose prej prfaqsuesve t t dy palve. Komisioni tatimor
vlerson aftsin tatimore t obliguesit tatimor si dhe e cakton lartsin e obligimit tatimor (merr pjes n
prerjen e tatimit).
6.23 Ankesa tatimore.- behet ather kur sht cnuar interesi jurdik i ndonje pjesmarrsi n
procedurn e prerjes s tatimit. Ankesen tatimore mund ta paraqes obliguesi tatimor, organi shtetror i
cili sipas ligjit merr pjes n proceduren gjyqsore si pal, personi i tret, t cilit i sht cenuar e drejta
dhe interesi i tij. Kunder veprimit tatimor ankesa iparaqitet organit tatimor t shkalls s par, kurse
npr mjet ktij organi ankes i drgohet organit tatimor t shkalls s dyt.
6.24 Padia tatimore.- Paraqite nese shkaktohet mosmarrveshje n mes t obliguesit tatimor dhe
organeve tatimor, t ciln mosmarrveshje duhet ta zgjidhin gjyqet kompetente.

7. METODAT PER CAKTIMIN E BAZES TATIMORE

Baza tatimore sht njera prej elementeve me rndsi t posaqme, sepse, prveq elementve t tjer, ka
ndikim t madh n ngarkesn tatimore t oblguesit tatimor, respektivisht n fuqin ekonomike t tij pas
caktimit t obloigimit tatimor.Meq baza tatimore shrben pr kalkulimin etatimit n praktik dhe n
teori i kushtohet kujdes i veqant caktimit t bazs tatimore. Baza tatimore zakonisht caktohet n para,
kurse n raste t jashtzakonshme caktohet n ndonje njesi mats.Baza tatimore mund t caktohet ne
mnyr paushalle ose reale.
Prcaktimi i bazs tatimore paushalle sht kur nuk merren n shqyrtim t gjith faktort t cilt at e
caktojne,por vetm disa faktor m t rndesishemt objektit tatimor. Baza tatimore reale prcaktohe,
pr ndryshimin nga ajo paushalle, n baze t t dhnave (shnimve)tatimor, t shnimeve t
kontabilitetit dhe t shnimve t tjera organet tatimore mund t caktojn bazn tatimore reale.Pra n
praktik si baz pr caktimin e tatimit merret t hyrat apo t ardhurat neto e cila fitohet ku prej t hyrave
apo t ardhurave t gjithmbarshme zbriten t gjitha shpenzimet, t cilat i ka pasur obliguesi tatimor
Nehat Duraku

dhjetor 2008

17
gjat realizimit t t hyrave apo t ardhurave.gjat caktimit t bazs tatimore me rndsi sht
llogaritja e lartsis s saj. N praktik egzistojn disa metoda pr caktimin e bazs tatimore, e kto pra
jan:
7.1 metoda e parashenjave,
7.2 metoda e drejtprdrejt,
7.3 metoda indirekte,
7.4 metoda indirekte,
7.5 medoda zyrtare, dhe
7.6 metoda e krahasimit.
7.1 Metoda e parashenjave Kjo metod sht pra kur bza tatimore caktohet n baz t faktv t
dukshme, n baz t shenjave t jashtme q shrbejn si baz pr tatim. Kjo metod bazohet n
faktet t cilat, n realitet, duhet t shprehin fuqin ekonomike t obliguesit tatimor. Dikur ne
kohrat m t hershme kjo metod sht prdorur m shum, kurse sot m rrall. T tatuarit
sht br sipas numrit t dyerve, dritarve, ogjaqve etj. Kurse sot tatimi mbi automjetet bhet
sipas ak-fuqis, sipas vllimit t motorrit ose sipas fuqis bartse.
7.2 Medoda e drejtprdrejt Eshte kur ajo baza tatimore e obliguesit tatimor caktohet n baz t
t dhnave q ai drgon vet obliguesi tatimor organeve tatimore. Me dispozita parashikohet
obligimi i mbajtjes s librave tatimor n t cilt obliguesi tatimor duhet ti shnoj t gjitha t
dhnat q jan me rndsi pr caktimin e tatimit.
7.3 Metoda indirekte Eshte kur shenimet t cilat jan t nevojshme pr caktimin e bazs
tatimore organit tatimor ia drgon ndonje person i tret, i cilika shnimet t cilat mirren
parasysh gjat t tatuarit. P.sh. bankat jan t detyrueshme me dispozita tua grgojn organeve
kompetente t gjitha shnimet e nevojshme,t cilat do t shrbejne pr caktimin e bazs
tatimore t komitentve t saj.
7.4 Metoda zyrtare Eshte ajometod kur organi zyrtar nuk i pranon si t sakta shnimet n
fletparaqitjen tatimore t ciln e ka drguar obliguesi tatimor. Kshtu, organi tatimor mund te
vlersoj se shnimet nuk i prgjigjen realitetit, n atoraste vet organi tatimor fillon ti mbledh

Tatimet me vshtrim t veqant n Kosov

t dhnat plotsuese prej dokumentave t tjera, prej bankave, prej partnereve afarist t
obliguesit tatimor sipas t cils do t filloj baza tatimore, pra kjo metod mund te quhet edhe si
metoda administrative.
7.5 Metoda e krahasimit Eshte ajo metod e cila prdoret n ato raste kur mungojn shnimet pr
obliguesin tatimor ose kur shnimet e drguara nuk mund t merren si t besueshme. Kjo
metod shfytzohet ather kur nuk mund t merren shnimet prej obliguesit tatimor as prej
personave t tret e as q disponon me t organi tatimor. Ktu kemi t bjm me kontstatimin
se dy obligues tatimor, t cilet e kryejn veprimtarin e njejt ose t ngjashme, nn kushte te
njejta numrit t punsuarve, lokacioni, paisja me makina etj, pra nese kan realizuar t
ardhura t njejtaose prafersisht t njejta. Prandaj, nese jan t njohura shnimet pr njerin
obligues tatimor, ather ato vlejne edhe pr obliguesin tjetr.

8. KLASIFIKIMI I TATIMEVE
Klasifikim e tatimve shtetet bashkkohore sot aplikojn sistemet tatimore me shum lloje t tatimve.
Andaj , me qllim te kuptimit sa me t lehte te tatimeve n teori dhe praktik bht klasifikimi i tyre.
Klasifikimi behet sipas kritereve t ndryshme por t cilat gjat gjvillit historik kan ndryshuar.
Prandaj kalsifikimin e tatimeve mund ta bjm sipas kritereve t ndryshme por si klasifikim m
themelor sht:

1.tatimi i drejtprdrejt (direkt) dhe i zhdrejt(indirekt),

2.tatimi kadastral dhe tarifor,
3.tatimi personal(subjekte) dhe real (objekte),
4.tatimi i rregullt dhe i jashtezakonshm,
5.tatimi i prgjithshm dhe special,
6.tatimi i supozuar dhe faktik,
Nehat Duraku

dhjetor 2008

19
7.tatimi sipas vlers dhe specifik,
8.tatimi fundar dhe jofundar,
9.tatimi qndror dhe ai lokal,
10. tatimi repartisione dhe sipas kuots,
11. tatimi themelor dhe ai plotesues,
12. tatimi n natyr dhe ai n para.
_______________________________
Prof.Dr. Sabahudin Komoni. Financat Publike
E-mail: info@atk-ks.org ose n eb: atk-ks.org
Harvey S. Rosen. Financat publike,

8.1 TATIMET E DREJTPERDREJTA DHE TE ZHDREJTA

Tatimet e drejtperdrejta dhe t zhdrejta me leht dhe me thjesht mund t kuptohen kshtu:
Se tatimet e drejperdrejta (direkte) jan ato t cilat paguhen prpara se t bht shpenzimi i t
ardhurave ( pra nga personat e marrdhnia e puns, prodhuesit bujqesor individual, tregtart, autort
e veprave t ndryshme etj., e pahuajn tatimin n momentin e realizimit t t ardhurave t tyre, kurse
tatimet indirekte (te zhdrejta) paguhen gjate shpenzimit t t ardhurave ( me rastin e blerjes s
produkteve t ngakruara me tatim paguhet tatimi n qarkullim, TVSH- ja apo dogana t cilat jan t
prfshiera n qmimin e produkteve).

8.2 TATIMET KADASTRALE DHE TARIFORE

Sipas mnyres s caktimit t tatimit sepektivisht mbledhjes s tatimit, tatimet ndahen ne tatime
kadastrale dhe tarifore.
Tatimet kadastrale caktohen ne baz t fakteve (t shnimeve) t regjistruara n librat kadastrale, te
cilat fkte mendohet se jan t sakta.

Tatimet me vshtrim t veqant n Kosov

Prandaj shnimet ne libra kadastrale i shfytzojn organet financiare t cilat i shfytezojn organet
kompetente financiare pr caktimin e tatimit duhet t mbahen n rregull si dhe n to do t regjistrohen
t gjitha ndryshimet t cilat jan me rndsi pr caktimin e tatimit ( p.sh. nderrimi i pronarit,nderrimi i
kulturave te mbjellura ne toka, nderrimi i kualitetit t tokes etj.)
Tatimet tarifore caktohen n baz t elementeve t caktuara n regjistrat e ashtquajtura tarifa. Tarifa
tarimore sht nj pasqyr e sistematizuar e objekteve tatimore dhe normave tatimore t shprehura n
prqindje ose n shum absolute

8.3 TATIMET PERSONALE (SUBJEKTE) DHE REALE (OBJEKTE)

Tatimet personale dhe reale jan ndar ne baz t mnurs s caktimit t aftsis tatimore.
Tatimet personale (subjekte) jan ato me qrast gjate caktimit t obligimit tatimor merret parasysh
fuqia ekonomike e obliguesit tatimor si dhe disa argumente t cilat jan ne lidhje t ngusht me
personalitetin e obliguesit ttimor, siq jan : mosha obliguesit tatimor, numri joaktiv i antarve te
familjes etj.
Tatimet reale (objekte) jan ato t cilat me rastin e caktimit t tatimit nuk merren parasysh rrethanat e
personalitetit t detyruesit tatimor. Gjendja personale e detyruesit tatimor gjate caktimit t tatimit
sht e parndsishme. S kndjmi te ky lloj i tatimit nuk mund te dihet fuqia ekonomike e
gjithmbarshme, respektivisht fuqia tatimore e detyruesit tatimor, si dhe lartesia e ngarkeses tatimore
nga se ai mund t ket shum objekte tatimore (perveq veprimtaris bujqesore p.sh. merret edhe me
ndonje veprimtari tjeter zejtare, hoteliere etj.) ne tatimet reale hyn nje numer imadh i tatimeve ne t
hyra, tatimet individuale n pasuri etj.

Nehat Duraku

dhjetor 2008

21

____________________________
Doracak mbi Tatimet n Kosov, 2007, MEF.
E-mail: info@atk-ks.org ose n eb: atk-ks.org
Rregullorja pr TVSH-n n Kosov, 01.08.2001.

8.4 TATIMET E RREGULLTA DHE TE JASHTEZAKONSHME

Tatimet e rregullta dhe t jashtzakonshme jan ndar sipas afatit t ekzekutimit t obliguesit tatimor.
Tatimet e rregullta jan ato lloje t tatimit t cilat caktohen, mblidhen dhe paguhen rregullisht dhe
vagjdimisht prej vitit n vit dhe t cilat shrbejn zakonisht pr mbulimin e shpenzimeve shtetrore t
rregullta. Prandaj ky lloj i tatimit sht baz e sistemeve bashkekohore tatimore.
Tatime t jashtezakonshme jan ato tatime t cilat nuk kan karakter t prhershm dhe sipas rregullit
prdoren pr financimin e shpenzimeve t jashtzakonshme t shtetit. Por, shpesh shteti e aplikon
obligimin e pagimit te tatimit dhe ne rastet kur shteti nuk ka shpenzime te jashtezakonshme p.sh. e
aplikon tatimin stabilizues me t ciln dshirohet q t pengohet inflacioni etj.

8.5 TATIMET E PERGJITHSHME DHE SPECIALE

Tatimet me vshtrim t veqant n Kosov

Keto tatime jan ndare sipas qllimit t caktuar paraprak pr plotesimin e nevojave shtetrore
(publike).
Tatimet e prgjithshme jan ato t cilat shrbejne pr plotesimin e t gjitha apo te nj numri m t
madh t shpenzimeve shtetrore. Pra nga te hyrat e realizura nga ky lloj i tatimit shteti m leht mund ti
mbuloj obligimet e veta t parapara me ligj, sepse ato mjete mund ti prdor per plotesimin e t gjitha
detyrave t shtetit.
Tatimes speciale pra jane me qllime t caktuara, me qrast e tr shuma e mbledhur e tatimit ose e nje
pjese t tij sht saktsisht e destinuar pr mbulimin e shpenzimeve te caktuara. Keto ttime me heret
jane pedor kryesisht per mbulimin e shpenzimeve ( p.sh. per financimin e pasojave t trmetit,
vershimeve katastrofave te ndryshme etj.)

8.6 TATIMET E SUPOZUARA DHE FAKTIKE

Keto tatime jan klasifikuar n baz t caktimit t lartsis s bazs tatimore.
Tatimet e supozuara jan ato te t cilat caktimi i obligimit tatimor bazohet n supzimin se obliguesi
tatimor i ka realizuar, sepektivisht ka pasur mundesi q t realizoj t hyrat t caktuara. Caktimi i
obligimit tatimor t tatimit t supozuar mbshtetet n disa fakte (argumente) sipas cilave mund t
realizohen realisht ato t hyra t caktuara.
Tatimet faktike jane ato t cilat caktimi i obligimit tatimor bhet ne baze t t hyrave faktike t
realizuara, t cilat jan me rndsi gjat caktimit t tatimit. Obligimi tatimor si dhe pagimi i tyre behet
atheher kur jane te njohura lartsia e t hyrave apo shrbimet faktike t nevojshme pr caktimin e
obligimit tatimor. Kshtu p.sh. me kto tatime ngarkohen persoat me marrdhnie pune, personat me te

Nehat Duraku

dhjetor 2008

23
ardhura nga e drejta e autorit, personat me te cilet merrenme veprimtari hotiliere, personat te cilet
ofrojn shrbime intelektuale etj. Pra keta persona duhet pritur fundin e vitit qe te vertetohen t hyrat e
tyre si obligues tatimor.

8.7 TATIMET SIPAS VLERES DHE SPECIFIKE

Tatimet sipas vleres specifike jan klasifikuar sipas llojit t bazs tatimore.
Tatimi sipas vleres sht ai i cili caktohet n baz t vleres reale apo t vlersuar t objektit tatimor
madje, obligimi tatimor caktohet ne prqindje dhe aplikohet n bazn tatimore. Perqindja (norma)
tatimore e tatimit sipas vleres mund t jet proporcionale, progresive apo regresive.
Ky tatim sht m i prhapuri ne sistemet tatimore bashkkohore.
Tatimi specifik sht ai te i cili obligimi tatimor caktohet n baz t njsive matse. Si baze tatimor
emund t merren njesia e gjatesia (metri, centimetri), njesi a e peshs (kilogrami, toni), fuqia e motorrit
(kalefuqia e motorrit n automobila etj.), njesia e vllimit (litri, hektolitri), njesia e siperfaqes (metri
katror, hektari) etj.

8.8 TATIMET FUNDARE DHE JO FUNDARE

Tatimet fundare dhe jo fundare jan klasifikuar sipas ndryshimeve kualitative t t hyrave,
respektivisht t t ardhurave n t cilat caktohet tatimi.
Tatimet fundare jane ato te cilat caktohen n te hyrat e realizuara nga pasuria (toka, ndertesa, letyrat
me vlere, paisjet etj.) si dhe te hyrat e sigurta dhe t prhershme t realizuara pa punen e obliguesve
tatimor.
Tatimet jofundare jan ato lloje t tatimeve me te cilat tatohen t hyrat e realizura me punn personale
nga marredhnia e punes ose nga kryerja e veprimtaris s caktuar.

8.9 TATIMET QENDERORE DHE LOKALE

Tatimet me vshtrim t veqant n Kosov

Tatimet qendrore dhe lokale jane klasifikuar sipas asaj se kush e fut obligimin tatimor dhe se ciles njesi
politike-territoriale i takoj t hyrat e mbledhura nga tatimi.
Tatimet qendrore jan ato t cilat i aplikojn dhe i mledhin organet qndrore. Shpenzimet e mdha pr
realizimin e detyrave t mdha shtetrore (ekonomike, sociale dhe politike) kan br q numri m i
madh i tatimeve t rregullohet me dispozita ligjore t organeve qndrore.
Tatimet lokale jan ato t cilat zakonisht i futin dh ei mbledhin organet e njesive te ngushta politiketerritoriale. Keshtu, njesit e ngushta politike teritoriale (lokale) pr kryerjen sa me m sukses t
detyrave nga kompetenca e saj, n baz t dispozitave ligjore (kushtetutes), mund mund t
rregullojn vete qshtjen e disa llojeve t tatimit .p.sh. pr t stimuluar gjvillimin e zejtaris n ndonje
komun, aplikon lehtesi dhe lirime tatimore ose norma tatimore m t ulta.

___________________________
Prof.Dr. Sabahudin Komoni. Financat Publike
Prof.Dr. Komoni Sabahudin, Sistemi monetar ndrkombetar. Universiteti i Prishtins, 1998.

8.10

TATIMET REPARTISIONE (SHPERNDARESE) DHE SIPAS KUOTES

Tatimet repartisione (shperndarese) dhe sipas kuotes jan klasifikuar sipas mnyrs s shprndarjes s
ngarkess tatimore.
Tatimet repartisione m tepr jan nj mnyr e veqant e mbledhjes s tatimit, sesa lloj i veqant i
tatimit. Te ky lloj i tatimit shteti prpara me dispozita ligjore saktesisht e cakton shumn totale t
mjeteve t cilat do ti mbledh me ane t tatimit.
Tatimi sipas kuotes sht mnyr e shprndarjes s ngarkeses tatimore, me qrast shteti e cakton me
perpara obligimin tatimor t detyruesve tatimor , i cakton format tatimore si dhe lartesin e normes
tatimore e cila aplikohet n njesin tatimore. Por, te tatimi sipas kuotes nuk sht e njohur perpara

Nehat Duraku

dhjetor 2008

25
shuma e tatimit, e cila do t mblidhet (arktohet), sepse ajo varet prej fuqis tatimore t detyruesve
tatimor si dhe prej faktorve t tjer. Prapseprap shteti n baz t t dhnave nga vitet e kaluara dhe
duke i marr parasysh faktort e ndryshm t cilt ndikojn n aktivitetin ekonomik t detyruesit
tatimor, pra edhe n fuqin tatimore t tij, mund t parashikoj shumn e shpenzimeve t ciln do t
mblidhen nga tatimet sipas kuotes.

8.11

TATIMI THEMELOR DHE PLOTESUES

Tatimi n t ardhurat e personave juridik dhe fizik si dhe tatimi i prgjithshem q n qarkullim jan
llojet m t rndsishme t tatimit ne sistemin tatimor t shteteve bashkhore. Nse 70-80 % ta
tatimeve rrjedhin nga llojet e lartepermendura t tatimit kurs epjesa tjetr nga t gjitha llojet tjera t
tatimit, prandaj edhemund t quhet tatimi themelor.
Tatimet plotsuese prfshijn t gjitha llojet e ndryshme t tatimit t cilat ndoshta nuk kane ndonje
efekt t madh financiar n sistemin tatimor t caktuar. Qellimi i ktyre tatimeve sht me karakter
plotesues n sistemin tatimor, ndonesemund t ndosh q ndonje prej ktyre tatimeve plotesuese
gradualisht t bhet themelor si tatim me rndesi t madhe.

8.12

TATIMI N NATYR DHE N PARA

Tatimi n natyr dhe n para klasifikohen sipas menyrave te realizimit t tatimit.Duke marr pr baz
se si mund t realizohet tatimi, andaj aj mund te paguhet ne natyr (prodhimet), dhe ne para.
Prandaj nese tatimir realizohet n natyr (prodhime), ather quhet tatim n natyr. Ky lloj i tatimit sot
sht mjaft i rrall dhe m shum ishte n prdorim n kohn e marrdhnieve t pazhvilluar mallpara. Vettkontributi lokal n vendin ton i ka disa cilsi t tatimit n natyr q qndron ne kontributin
material, n mjete t transportit, n fuqi puntore etj. Pr sistemet tatimore te shteteve bashkohohre
karakteristik e tyre sht se tatimi realizohen n para , ndonse aty- ktu shum rrall mund t
paraqitet ndonje lloj i tatimit , realizimi i t cilit bhet n natyr.

Tatimet me vshtrim t veqant n Kosov

9. KUFIRI I NGARKESES TATIMORE

Te kufiri i ngarkeses tatimore pra sht fjala sa duhet t jet kufiri m i poshtm dhe me i larte i
ngarkeses tatimore.
Pra kufiri i poshtm i ngarkess tatimore nga aspekti individual iobliguesit tatimor prcaktohet me
lirimin e minimumit pr egzistenc.Kjo do t thot se n tatim nuk duhet prfshir ate pjes t fuqis
ekonomike me t cilen sigurohet egzistenca e obliguesit tatimor dhe t antarve t familjes . prandaj,
gjat tatimit duhet marr parasysh si raportin n mes t shpenzimeve dhe t mjeteve t mbledhuara t
tatimit si dhe minimumin pr gzistenc.
Ndersa kufirin e larte t ngarkess tatimore e prcaktojn t ardhurat t cilat i ka obliguesi tatimor,
repsektivisht shum rrall pasuria e tyre. Obliguesi tatimor duhet pas pagimit t tatimit t ket nj fuqi
ekonomike prkatse me t ciln do t plotsoj nevojat e veta pavarsisht, e q varet prej sistemit
shoqror, ekonomik e politik. Prnadaj nese ngarkesa tatimore sht e lart dhe e tejkalon kufirin e lart
t ngarkess tatimore (t ardhurat e obliguesit tatimor) bie aktiviteti ekonomik,respektivisht shfaqen
pasojat negative pr shoqerin dhe ekonomin e saj, si dhe pr individt.
Kurse kufiri i poshtm i ngarkeses tatimore mund t caktohet shumm leht se sa kufiri i ngarkeses
tatimore t larte. M pak apo me m shum prpjekje mund t caktohet shuma e minimumit pr
egzistenc , e cila e percakton kufirin e poshtm t ngarkess tatimore, kuse kufiri i lart i ngarkess
tatimore nuk duhet t jet i madh dhe t tejkalohet , sepse ajo do t ket pasoja negative.

10

QKA ASHT TATIMI NE TE ARDHURAT PERSONALE DHE CILAT BURIME TE HYRAVE

I PERFSHINE .

Ky lloj tatimi ne Kosov ka hyr ne fuqi me 1 prill 2002, dhe ka tatuar vetem pagat. Qe nga 1 janar i
vitit 2005, eshte tatim me gjitheperfshires dhe tatimon edhe burime tjera te te ardhurave me sa vijon.

Pagat

Te ardhurat nga aktivitete biznesore

Te ardhurat nga qeraja

Nehat Duraku

dhjetor 2008

27

Lojerat e fatit

Dividentet

Interesin

Fitimet kapitale, dhe

Qdo te ardhur tjeter qe arrite pasurine neto te tatimpaguesit.

Kush eshte i bliguar te paguaj Ttimin ne te Adhurat Prsonale nga pagat.

Pra nga vet fjala mund te kuptohet se tatimpagues jan personat fizik, banor ( rezidente) dhe jobanor
( jorezidente) te Kosoves te cilet pranojn ose krijojn te ardhurat bruto.
Pra objekt i tatimit per tatimpaguesit banor (rezitend) jan te ardhurat e krijuara ne Kosov dhe burimi i
te ardhurave nga jashte .
Kurse objekt i tatimit per tatimpaguesit jo-banor (jo-rezident) jane te ardhurat e tatueshme nga te
ardhurat qe kane burimin ne Kosove.

Per te ditur se kush eshte i obliguar te paguaj Tatimin ne te Ardhurat Personale nga pagat
duhet ditur.
Pra te gjithe individet, sezident dhe jorezident , qe fitojn te ardhurat nga pagat ne Kosov do te
konsiderohen si te punesuar dhe jane te obliguar te paguajne tatim ne te ardhurat personale nga pagat,
perveq te punesuarve te huaj ne trupat e percaktuar duhet bzuar ne nenin 7 rregullores Nr.2004-52 mbi
Tatimin ne te Ardhurat Personale ne Kosov.
Per te llogaritur tatimin sipas grupimeve te pagave dhe shkalleve tatimore duhet bazuar ne te dhenat ne
tabelen ne vijil.

Tatimet me vshtrim t veqant n Kosov

Grupimet e te ardhurave mujore nga pagat Shkallet tatimore ne %

O - 80

euro

80 - 250

euro

250 - 450

euro

10

Mbi 450

euro

20

Ja nje shembull ne vijim se sillogaritet norma e tatimit ne te ardhurat personale .

Nje i punesuar punon vetem te nje punedhenes, dhe ata e ka zgjedhur si punedhenes kryesor duke
plotesuar dhe dorezuar formularin adekuat, per caktimin e punedhenesit kryesor ne Administraten
Tatimore te Kosoves.
Supozojme se.
Paga mujore e tij sht

450 euro

Shpenzimet e rruges

22 euro

Shpenzimet per ushqim

66 euro

Nehat Duraku

dhjetor 2008

29
Te ardhurat mujore bruto 538 euro

Logaritja mujore e Kontributeve per Kursime Personale dhe Ttimit ne te Ardhurat personale sht si
me poshte.
Te ardhurat e tatuara = Te ardhurat bruto Zbitjet e lejueshme
538 euro x 5 % (kontributet e punedhenesit) = 26.90 euro
538 euro x5 % (kontributet e te punesuarit) =26.90 euro
538 euro (te ardhurat bruto)-26.90 euro(kontributet e te punesuarit) =511.10 euro
511.10 Te ardhurat e tatuara

_____________________
Doracak mbi Tatimet n Kosov, 2007, MEF.
E-mail: info@atk-ks.org ose n eb: atk-ks.org
Rregullorja pr TVSH-n n Kosov, 01.08.2001.

Per pagen mujore 511.10 euro duhet paguar tatim sipas shembullit.
0

80 euro =

80x 0 %=

00.0

80 250 euro =

170x 5%=

8.50

250 - 450 euro =

200 x 10 % = 20.00

450 511.10 euro = 61.10 x 20 % = 12.22

----------------------------------------------------Totali i tatimit mujor = 40.72 euro

Tatimet me vshtrim t veqant n Kosov

Llogaritja vjetore e te ardhurave personale dhe tatimit ne te Ardhura personale nga pagat , sht
si m posht.
Supozohet se paga mujore gjate vitit sht e njejte.
Te ardhurat mujore bruto 538 euro x 12 (muaj) = 6456 euro Ardh./ bruto vjetore
6456 x 5 % ( kontributi i te punesuarit) = 322.80 euro
Te ardhurat e tatuara = Te ardhurat bruto- zbitjet e lejueshme. 6,456-322.80= 6,133.20
0 960 euro = 960 x 0 % = 0.00
960-3,000 euro = 2,040 x 5 % = 102.00
3,000 5,400 euro = 2,400 x 10 % = 240.00
5,400 6,133.20 euro = 733.20 x 20 % = 146.64
Totali i obligimit tatimor vjetor = 488.64 euro

Kjo ishte e tera se sa i perket llogaritjes se te ardhurave personale.

11. TATIMI NE TE ARDHURAT E KORPORATAVE

Se qfar eshte tatimi ne te ardhurat e korporatave dhe cilat jane risit ne krahesimin me Tatimin ne
Fitim.
Siq tregon pra edhe emri tatimit, tatimi ne te ardhurat e korporatave eshte tatim qe zbatohet ne te
ardhurat reale te korporatave . Si kriter per te qene obligues i keti tatimi eshte forma juridike e
organizates afariste.
Me pare tatimi ne fitimi eshte aplikuar vetem ne fitimin e tatuar te korporatave te medha.

Nehat Duraku

dhjetor 2008

31
Psh te atyre me shkalle qarkullimi me te larte se 100,000 euro ose korporatave me asete qe kane vlere
mbi 50.000 euro , prej te cilave eshte kerkuar te perpilojne pasqyrat financiare, ne baz te skemes se
me parshme ,, korporatat me qarkullim me te ulet se 100,000 euro , nuk eshte dashur te pergadisin
pasqyra financiare dhe ato i jan nenshtruar tatimit te paragjykuar qe edhte aplikuar ne fitimin e
paragjykuar.

Sipas sistemit te ri te Tatimeve te Korporatave, te gjitha korporatat e vogla qe zgjedhin ti nenshtrohen

tatimit ne fitim real, mund te bartin me te humbjet ndryshe nga tatimi i paragjykuar i cili aplikohej
vetem ne shitjet bruto te korporatave. Mirpo disa korporata shum te vogla do te vazhdojn e ti
nenshtrohen tatimit te paragjykuar.
Psh duke paguar shumen fikse per tremujor, nese shitjet bruto te tyre kan qene me te ulta se 5,000.01
euro- 50,000 euro per vit dhe nese nuk kane zgjedhur ti nenshtrohen tatimit ne te ardhura reale.

SHEMBULL

Banka X gjat Marsit 2006, ka paguar interes prej 12,000 euro .

Ka ndalur ne burim dhe ka paguar tatimin ne interes prej 20% ( 12,000 x 20 % = 2,400 euro)
Ka paguar divident prej 5,000 euro dhe ka ndal ne burim tatimin ne divident prej 20 % ( 5,000 x 20
%= 1,000 euro).

Tatimet me vshtrim t veqant n Kosov

Per objektin e marr me qria prej muait Mars , banka X paguan 2,600 euro ne muaj ( d.m.th. edhe per
Mars 2006) dhe ka mbajtur ne burim tatimin ne qira prej 16 % (2,600 euro x 16 % = 416 euro)
Deri me 15.04.2006, banka duhet te dorezoj pra.
Pasqyren mujore e mbajtjes ne burim dhe pageses se tatimit ne interes, divident, te drejta
pronesore, qira dhe fitore ne lotari.

__________________________
Doracak mbi Tatimet n Kosov, 2007, MEF.
E-mail: info@atk-ks.org ose n eb: atk-ks.org

12. TVSH TATIMI MBI VLEREN E SHTUAR

Kush duhet ta paguaj TVSH- ne..
Kjo norme tatimore eshte nje tatim mbi konsumin.
TVSH-ne e paguan konsumatori ne momentin e blerjes se mallrave dhe sherbimeve nga personi i
tatueshem (Subjekte te regjistruara si deklarues te TVSH se).

Nehat Duraku

dhjetor 2008

33
Kush duhet ta vjel pra ta merr TVSH-ne .
TVSH-ne kan te drejte ta vjelin vetem tatimpaguesit e regjistruar si deklarues te TVSH se dhe ate ne
momentin e shitjes se mallrave dhe sherbimeve.Momenti i llindjes se obligimit per TVSH paraqitet ne
keto tri raste.

Kur leshohet fatura

Kur mali i dorezohet klientit ose kur kryhet sherbimi ndaj tij

Kur merret pagesa

Por se kush eshte i obliguar te regjistrohet per TVSH-ne.

Qdo tatimpagues qe ushtron nje veprimtari ekonomike(prodhim, tregti dhe kryen sherbime te
ndryshme) dhe qe ka nje qarkullim prej 50,000 euro, brenda nje viti kalendarik , duhet te regjistrohet
ne TVSH.
Subjketi qe ka arritur limitin e percaktuar pra dhe qe eshte regjistruar per TVSH , nga momenti i
regjistrimit, behet person i tatueshem pra me TVSH.

Se cilat sht norma e TVSH-se n Kosove, ne e dim se duke bazur ne sistemin e tatimimit ne
Kosove e cila perdoret si norme konstante prej 15 % perdoret pr qdo shitje te mallrave dhe
sherbimeve ne tregun e Kosoves.Perveq normes standarte e cila ishte 15 % per Eksporte, Transporte
Nderkombetare dhe Inpute Bujqesore, shaklla e tatimit mbi Vleren e Shtuar eshte 0 % pra vlera mbi te
cilen llogaritet TVSH-ja quhet vlera e tatueshme.Tatimi mbi vleren e shtuar ( TVSH-ja ) zbatohet ne
shum vende te Evropes.BE-ja (referom nje norme tatimore prej (15% - 20 %.)

Tatimet me vshtrim t veqant n Kosov

Keshtu normen me te ulet te TVSH-se e kan Zvicra ( 6,5 %) , Kanada ( 7 %) , Japonia ( 5 %) kurse me
te larten e kane Danimarka (25% ) dhe Suedia (25 % ).
12.1 Pra per te kuptuar mekanizmin efunksionit te TVSH-se do te marrim nje shembull.
Fabrika e bukes X gjat muait nentor ka kryer keto veprime.

Ka shitur buk me vlere prej 50.000 euro

Ka blere nga furnizuesi I regjistruar per TVSH lende e pare dhe materiale tjera 29.000 euro.

Ka importuar makineri ne vlere prej 11.000 euro

Pra vlera e shitur ne kete shembull llogaritet keshtut.

50.000-(29.000+11.000=50.000-40.000=10.000 euro (Vlera e shtuar(shitja)-(lenda e pare +
makina)=Vlera e shtuar.
Pra tatimi mbi vleren e shtuar eshte 10.000x15 % = 1.500 euro(tatimi).
Pra personi i tatueshem me TVSH kosiderohet ai i cili kryen nje aktivitet ekonomik, importon apo
eksporton mallra ose sherbime dhe eshte i regjistruar per pagese te TVSH-se.

___________________________
Prof.Dr. Sabahudin Komoni. Financat Publike
E-mail: info@atk-ks.org ose n eb: atk-ks.org.

Prfundimi

Pra gjat ktij punimi jam munduar q s pari t sqaroj definicionin e tatimit, termin se qka quajme
tatim, si dhe cilat jan karakteristikat dhe arsyet e mbledhjes s tatimit, se cilat ishin elementet e
Nehat Duraku

dhjetor 2008

35
tatimit, tarifat tatimore, organet tatimore, metodat si dhe klasifikimin e tatimeve e krejt ne fund
treguam se qka jan: Tatimi n t ardhurat personale, Tatimi n t ardhurat e Korporatave, si dhe
TVSH-ja , pra q nnkupton tatimin mbi vleren e shtuar. Duke arritur deri i fundit i ksaj teme pra m
sht dashur nje koh e mir pr te punuar ne mnyren m t mir pr kt tem, pra prfundimi i punimit
me ka sjellur nje prvoj t mir mbi njohurit e tatimeve n Kosov si dhe problematikat t cilat po
ndodhin lidhur me shmangien, regjistrimin si dhe pagimin e pakt t tatimeve n favor t shtetit, por
duke krahasuar vitet e mparshme me t sotme kam ardhur ne prfundim se ka nje % t rritjes s
pagimit dhe vetdijesimit t qytetarve per pagesat e ndryshme t tatimeve.

Tatimet me vshtrim t veqant n Kosov

Bibliografia

Tatimet me vshtrim t veqant n Kosov

Doracak mbi Tatimet n Kosov, 2007, MEF.

Prof.Dr. Sabahudin Komoni. Financat Publike
E-mail: info@atk-ks.org ose n eb: atk-ks.org
Harvey S. Rosen. Financat publike,
Prof.Dr. Komoni Sabahudin, Sistemi monetar ndrkombetar. Universiteti i Prishtins, 1998.
Rregullorja pr TVSH-n n Kosov, 01.08.2001.

Nehat Duraku

Nehat Duraku

dhjetor 2008

dhjetor 2008

37