DAYANMA (İSTİNAT) YAPILARI

İMO-MİEK GEOTEKNİK KURS PROGRAMI

Yrd.Doç.Dr. Okan ÖNAL
D.E.Ü. Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Geoteknik ABD.
İçerik
Giriş  Kaynaklar
 D.E.Ü. Müh.Fak. Zemin Mekaniği
Yanal Zemin Basıncı Teorileri Ders Notları (Prof.Dr. Arif Ş.
• Aktif ve Pasif Zemin Basıncı Dağılımları
Kayalar)
• Toplam ve Efektif Parametreler ile Zemin Basıncının Hesaplanması  D.E.Ü. Müh.Fak. Temel İnşaatı
Dayanma Yapısı Tipleri Ders Notları (Doç.Dr. Gürkan
Özden)
• Ağırlık Duvarları
• Yarı Ağırlık Duvarları  Soil Mechanics and Foundations
• Betonarme Konsol Duvarlar 3rd Edition , Muni Budhu, John
• Gaybon Duvarlar Wiley and Sons
• Payandalı Duvarlar
• Toprakarme Duvarlar
 Geotechnical Earthquake
• Diyafram Duvarlar
Engineering, Stephen L. Kramer
• Palplanş Perdeler  İstinat Duvarları, Statik ve
Dinamik Analiz, Prof.Dr. Mustafa
Dayanma Yapılarının Genel Tasarım Kriterleri Düzgün
Spesifik Dayanma Yapılarının Tasarımı  Yıldız Teknik Üniversitesi, İnşaat
Mühendisliği Bölümü, Ders Notları
• Ağırlık Duvarları (Doç.Dr. Mehmet Berilgen)
• Beton Duvarlar
• Diyafram Duvarlar (Uygulama)  Derin kazılarda zemin çivisi ile
• Toprakarme Duvarlar (Uygulama)
ankrajlı destek sistemlerinin
karşılaştırmalı analizi, Ayşegül
Duvar Güvenliğinde Diğer Konular Demirkoç. Yüksek Lisans Tezi.
(Danışman Prof.Dr. Kutay
ÖZAYDIN)
Destekli İksalarda Terzaghi ve Peck Tarafından Önerilen Basınç Dağılımları
 Uygulamalar
Destek Elemanlar  D.E.Ü. Müh.Fak. Zemin Mekaniği II
• Atkı Kirişi Derste Çözülen Uygulamalar
• Çivi
• Ankraj
Giriş

İstinat yapıları, meyilli arazilerde araziden

faydalanmak üzere,
• Zemini doğal şev açısından daha dik açı ile tutmak,
• kayma ihtimali olan zeminlerin göçmesini engellemek,
• bir binanın bodrum duvarını oluşturmak,
• kıyıların erozyondan veya taşkınlardan korunmasını temin etmek,
• köprülerde kenar ayak görevini yapmak,
• derin kazıların yanal duvarlarını tutmak, v.b.

amaçlara hizmet etmek gayesi ile inşa

edilen kalıcı veya geçici yapılardır.
Giriş

İstinat yapıları yanal zemin itkileri altındaki yapısal

davranışları bakımından uygulamada perdeler ve
duvarlar olmak üzere iki grupta incelebilir .

İstinat perdeleri, zemin itkileri altında, alt uçlarından dönmeyen, denge hesaplarında
kendi ağırlıkları hesaba dahil edilmeyen, eğilme rijitlikleri bakımından duvarlara göre
daha esnek olan yapı elemanlarıdır.
Eğilme, ankastrelik ve elastik yataklanma problemleri gösterebilirler.

İstinat Duvarları, zemin itkisi ile alt uçlarında bir miktar dönme yapabileceği
varsayımı ile hesaplanan, yanal basınç kuvvetlerini kendi ağırlıkları ile dengelemeye
çalışan, eğilme rijitlikleri perdelere göre daha büyük olan, çok az deformasyon
yapan yapı elemanlarıdır.
Yanal itkiler altında, taban da kayma ve veya devrilme, arkasındaki zemin ile birlikte
toptan göçme gibi yapısal davranışlar gösterebilirler.
Giriş
İstinat yapılarına etkiyen zemin basıncının iki sınır değeri vardır. Bunlar duvarın
dolgudan dışarıya doğru küçük bir miktar yer değiştirmesi durumunda, arka
zeminin göçmesi anında oluşan aktif zemin basıncı ve duvarın dolguya doğru
hareket etmesi durumunda, arka zeminin kabarması ile oluşan pasif zemin
basıncıdır.

Yanal zemin basınçları ve bunların duvar üzerindeki etkileri ile

ilgili klasik çalışmalar, Coulomb (1776) ve Rankine (1857)
tarafından yapılmıştır.

Deprem hareketlerinden kaynaklanan dinamik aktif ve pasif

zemin basınçlarının hesaplanması üzerine ilk çalışmalar ise,
Okabe (1926) ve Mononobe-Matsuo (1929) tarafından
gerçekleştirilmiştir.
Yanal Zemin Basıncı Teorileri

Duvar

Ko=1-sin φ'
Dönmeden sonra duvar
Duvarın Arkası
Duvarın Önü

Geostatik (Sükunetteki)
zemin basıncı
K0 durumunda, yatay
yer değiştirme olmaz !

Mohr Coulomb Doğrusu

Pasif Aktif
Aktif Durum için Kutup
Duvarın ilk konumu
Duvarın Önü Duvarın Arkası

Aktif Bölge
Pasif Bölge
Kayma Düzlemi
Pasif Durum
için Kutup
Hareket Etmiş Duvar
 Yanal Zemin Basıncı Teorileri
Ko gevşek kumlarda 0.4
Sıkı kumlarda 0.5
Sıkıştırılmış kumlarda 0.8 e kadar çıkabilir.
Killerde;

Duvar

Dönmeden sonra duvar

Duvarın Arkası
Duvarın Önü

Geostatik (Sükunetteki)
zemin basıncı
Ko=1-sinφ‘ (Granüler)
Ko=0.95-sinφ‘ ( NC Kil)
Ko=Ko(NC) AKO0.5
𝜐
Ko= Yanal Zemin Basıncı Katsayısı
1−𝜐
Pasif

Kp
Pasif Aktif

Aktif
Dayanan Gerilme Yaklaşık
Aktif ve Pasif basıçlar Zemin Durumu Deplasman, ∆x
limit denge durumdaki
basınçlardır. (Göçme İri Daneli
anındaki değerlerdir). Sükunette Ko
Pasif
Herhangi bir
deplasman durumu
için hesap yapılamaz İnce Daneli
Bilinmiyor Ka
Dönme
T=Yerdeğiştirme R=Dönme
Aktif ve Pasif Zemin Basıncı Dağılımları

Kohezyonsuz kuru kum, c=0, φ>0 için;

Pasif Aktif Hidrostatik Su Basıncı Sürşarj

Aktif ve Pasif Zemin Basıncı Dağılımları
D.E.Ü. Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Zemin Mekaniği II Uygulamaları
Aktif ve Pasif Zemin Basıncı Dağılımları
D.E.Ü. Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Zemin Mekaniği II Uygulamaları
Aktif ve Pasif Zemin Basıncı Dağılımları
Çekme çatlağı oluşması durumunda çekme etkisi
ihmal edilir ve diyagram z0 dan başlar. Çekme
Kohezyonlu zeminler için, c>0, φ>0 çatlağına su dolması durumunda hidrostatik
basınç oluşur.

z0=2 c / ( γ Ka0.5)
Aktif ve Pasif Zemin Basıncı Dağılımları
D.E.Ü. Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Zemin Mekaniği II Uygulamaları
Aktif ve Pasif Zemin Basıncı Dağılımları

 Tabakalı Zemin Durumu

c1=0, c2=0 ve φ1<φ2

γ1 c1 φ1 1

pa=γ1 z1 Ka1 Aynı derinlikte iki

q=γ z1 farklı yatay zemin
pa=γ1 z1 Ka2
basıncı hesaplanir.

γ2 c2 φ2 2

pa=(γ1 z1 + γ2 z2) Ka2

Aktif ve Pasif Zemin Basıncı Dağılımları

 Su Tablasının Etkisi (Efektif ve Toplam Gerilme Analizleri)

 Efektif Gerilme Analizi (γ', c', φ')

• Kumlarda
σv'=γ' z pa=σv' Ka
pa

• Killerde (Normal Konsolide)

Y.A.S.S.
σv'=γ' z pa=σv' Ka
pw
Ka=tg2(45-φ/2)

Su basıncı ayrıca dikkate alınır!

Aktif ve Pasif Zemin Basıncı Dağılımları

 Su Tablasının Etkisi (Efektif ve Toplam Gerilme Analizleri)

 Toplam Gerilme Analizi (γdoygun, cu, φu)
Çekme çatlağına dolan su zeminin içinde değil dışında bir
sudur. Oluşan basınç boşluk suyu basıncı değildir. • Kumlarda
Toplam Gerilmeler Oluşamaz
pw
z0
• Suya doygun Killerde
φu=0 Ka=1
pa
pa=γdoygun z0 Ka – 2 cu √Ka
Ka=tg2(45-φ/2)

Su basıncı ayrıca dikkate alınmaz!

γdoygun kullanılarak hesaplara katılır.
 Aktif ve Pasif Zemin Basıncı Dağılımları

 Zemin Yüzeyinin eğimli olması hali

 Rankine Yöntemi
Bu durumda yatay ve düşey
gerilmeler asal gerilmeler değildir.
β Mohr Çemberine başvurulur.
Yanal zemin basıncı zemin yüzeyine
γ c' φ'
paralel kabul edilir.
1857
.
Pa cos 𝛽 − (cos2 𝛽 − cos2 𝜙)0 5
𝐾𝑎 = cos 𝛽
cos 𝛽 + (cos2 𝛽 − cos2 𝜙)0.5

.
cos 𝛽 + (cos2 𝛽 − cos2 𝜙)0 5
𝐾𝑝 = cos 𝛽
Duvarı sürtünmesiz kabul eder. cos 𝛽 − (cos2 𝛽 − cos2 𝜙)0.5
Duvar arka yüzü düşeydir.
İtki zemin yüzeyine paraleldir.
 Aktif ve Pasif Zemin Basıncı Dağılımları

 Zemin Yüzeyinin eğimli olması hali

 Coulomb Yöntemi Coulomb yöntemi duvarın arka
yüzeyinin eğimli olması durumunu
β dikkate alabilir!
sin 𝛼−𝜙
γ c' φ' sin(𝛼)
𝐾𝑎 = ( )0.5
1776 sin(𝛼+𝛿) + (sin 𝜙+𝛿 ∗sin(𝜙−𝛽)/ sin(𝛼−𝛽)
Pa Muhtemel sınır
kayma yüzeyi

sin 𝛼+𝜙
sin(𝛼)
𝐾𝑝 = ( )0.5
sin(𝛼−𝛿) − (sin 𝜙+𝛿 ∗sin(𝜙+𝛽)/ sin(𝛼−𝛽)
α
θ
O dönemde trigonometrik fonksiyonlar
Duvarın arka yüzünün sürtünmeli olmasını dikkate alır. bilinmediğinden problem geometrik yoldan
çözülmüş ve daha sonraki yıllarda değişik
Granüler zemin koşullarında geçerlidir. araştırmacılar tarafından geliştirilerek bugünkü
şeklini almıştır.
Kayma yüzeyi düzlemsel olarak kabul edilmektedir.
Aktif ve Pasif Zemin Basıncı Dağılımları

 Culmann Grafik Metodu

• Duvar ölçekli olarak çizilir.
• Eğim çizgisi φ açısı ile çizilir.
• Zemin Basıncı çizgisi çizilir.
• İlk kama çizilir ve alanı belirlenir.
• Kamanın ağırlığı eğim çizgisi üzerinde kuvvet
ölçeğinde işaretlenir. D1
• D1-E1 çizgisi Zemin Basıncı çizgisine paralel
olacak şekilde çizilir.
• Yeni bir kama çizilerek işlemler tekrarlanır.
• E noktalarını birleştiren Culmann Eğrisi
oluşturulur.
• Culmann eğrisine teğet Eğim çizgisine paralel
doğrunun değme noktasından Pamax bulunur.
• Etki noktası ve açısı Coulomb ile aynıdır.
 Aktif ve Pasif Zemin Basıncı Dağılımları

 Aktif İtkinin Yeri ve Doğrultusu

β β
Wzemin
H' H'
Pa Pa Wzemin Pa P
a
φ
H δ β β
Wduvar

H/3 H'/3 H'/3

Wduvar

Coulomb: Duvar yüzeyinin normali ile δ
açısı (duvar zemin sürtünme açısı) yaparak
etkir.
Rankine: Duvarın üzerinde kalan kısmı duvara
dahil eder ve yatayla β açısı ile etkir.
W=Wduvar+Wzemin
Coulomb: Duvar yüzeyi zemindir. Yüzeyin
normali ile zemin–zemin sürtünme açısı (φ)
ile etkir. W=Wduvar+Wzemin
Rankine: Duvarın üzerinde kalan kısmı duvara
dahil eder ve yatayla β açısı ile etkir.
W=Wduvar+Wzemin
Dayanma Yapısı Tipleri
 Ağırlık ve Yarı Ağırlık Duvarları
Arka Dolgu Arka Dolgu
Ön yüz Arka yüz Ön yüz Arka yüz

Taban Topuk Topuk Taban Topuk

• Bilinen en eski yapılardandır.

• Betondan veya kaya parçalarının
harçla birleştirilmesi ile inşa edilirler.
• Duvar arkasındaki dolgu yüklerini kendi
ağırlığı ile karşılar.
• Duvar arkası yükler nedeniyle çekme
gerilmeleri genellikle oluşmaz veya çok
düşük değerlerde kalır.
• 4.5 m yüksekliğe kadar ekonomiktir.
Dayanma Yapısı Tipleri
 Betonarme Konsol Duvar

Ön yüz
Arka yüz

Arka Dolgu

Topuk
Taban Dişi

• Betonarme olarak inşa edilirler.

• Tipik olarak yatay bir temel ve düşey bir
duvardan oluşurlar.
• Topuk altındaki zemin kütlesinin ağırlığı duvarın
stabil kalmasını sağlar.
• Konsol duvarlar 10m yüksekliğe kadar
ekonomiktir. Zemine sabitlenmiş düşey konsollar
gibi çalışırlar.
Dayanma Yapısı Tipleri
 Payandalı Duvar

Arka Dolgu Arka Dolgu

Arkadan Payandalı Önden Payandalı

• Konsol duvarlarda yüksekliğin fazla olması

durumunda daha ekonomik kesitlerle çözüm
oluşturmak amacıyla duvar arkası veya önünde
duvarın gövde ve taban plağını birleştiren üçgen
şekilli payandalar oluşturulabilir.
• Payandalar en az 2.5 m aralıklarla düzenlenir.
• Gövde plağındaki momentlerin daha iyi bir
dağılımı için gövde plağı arkasında bir konsol
oluşturularak yanal gerilmeler azaltılabilir.
Dayanma Yapısı Tipleri
 Gabyon Duvar

Kaya parçalarının önceden hazırlanmış tel

kalıplar içerisine doldurularak üst üste
yerleştirilmesi ile inşa edilirler.
Dayanma Yapısı Tipleri
 Toprakarme Duvar (Donatılı Zemin Duvarları)

Henri Vidal adına patentli bir uygulama olan

donatılı zemin duvarı, içerisine şerit şeklinde yatay
konumlu donatı elemanları yerleştirilmiş,
sıkıştırılmış dolgudan oluşur. Dolgunun dökülmesini
önlemek ve estetik bir görüntü oluşturmak üzere
donatı elamanlarının dış uçlarına irtibatlı yüzey
elemanları yerleştirilir. Özellikle viyadük yaklaşım
dolgularında sıklıkla kullanılır.
 Dayanma Yapısı Tipleri
 Diyafram Duvar
Derin kazı çukuru yan yüzlerinin stabilitesini sağlamakta yararlanılan diyafram duvarı, kenar
yüzeyleri sondaj çamuru (bentonit bulamacı «slurry») hidrostatik basıncı ile desteklenen derin
hendek içerisinde bütünüyle zemine gömülü olarak oluşturulan bir betonarme membran
perdedir.

Palplanş çakımının aşırı

titreşimden veya zemin
özelliklerinden (blok, iri çakıl,
v.b.) dolayı mümkün olmadığı
durumlarda uygulanabilir.

Palplanş kesitinin hesaplanan

eğilme momenti ve kesme
kuvvetini karşılayamadığı
durumda ve genelde büyük
bütçeli projelerde uygulanır.
Dayanma Yapısı Tipleri
 Palplanş Perdeler Kıyı yapılarında ve temel kazılarında kullanılırlar.

Özel en kesitleri olan çelik, veya ahşap

elemanlardır.

Her iki yandaki soket bağlantıları vasıtasıyla

birbirine geçmeli olarak zemine çakılırlar ve sürekli
bir perde duvar oluştururlar.

Amaç zemin ve/veya su yüklerini karşılamaktır.

Genellikle geçici dayanma yapıları oluştururlar ve

işin tamamlanmasından sonra kazı çukurundan
çekilerek tekrar kullanılırlar.

Yük taşıma mekanizması açısından başlıca iki başlık altında incelenirler:

-Konsol palplanş

-Ankrajlı veya iç destekli palplanş

Dayanma Yapısı Tipleri
 Palplanş Perdeler
Dayanma Yapılarının Genel Tasarım
Kriterleri
 İstinat Yapılarında Stabilite

Kayma
Devrilme veya taşıma
gücü problemi Derin göçme Ankraj noktasında dönme

Çatlak

Kayma
düzlemi

Derin göçme Yapısal hata

Tabanda dönme Ankrajın göçmesi Eğilme ile Göçme

Dayanma Yapılarının Genel Tasarım
Kriterleri
 Ön Boyutlandırma

Stabilitesini kendi ağırlığı ile sağlar. Tuğla, Stabilitesini kendi ağırlığına ilave zeminin ağırlığı
taş veya betondan imal edilir. ile sağlar. Tuğla, taş veya betondan imal edilir.
Ekonomik açıdan 4.5 m’den uzun duvarlar konsol , kısa
duvarlar ağırlık tipi yapılabilir.
 Dayanma Yapılarının Genel Tasarım
Kriterleri
Yapısal Stabilite
O noktasına göre moment alınır

∑ Mo, deviren = Pax zPA (Pasif ihmal edilir.)

∑ Mo, direnen = Wduvar xduvar + wzemin xzemin + Paz xPa +(Pp zpp)
WD1 Wzemin
Paz Pa
WD2 Rz R β ∑ Mo = ∑ Mo, direnen - ∑ Mo, deviren
Pax

Pp
zPA ∑ Mo /Rz = x Bileşke kuvvetlerin etki mesafesi
WD3
Rx
O
B
Rz=wd+wzemin+Paz Bileşke düşey kuvvet
e
B/2
x =B/2-e
Rx=Pax-(PP) Bileşke yatay kuvvet
Dayanma Yapılarının Genel Tasarım
Kriterleri
Yapısal Stabilite
Devrilme İrdelemesi

Devrilmeye karşı güven katsayısı

∑ Mo, direnen
FD=
WD1 Wzemin Pa ∑ Mo, deviren
Paz

WD2 Rz R β
Pax
FD>= 1.5 Pasif itki hariç
Pp
zPA
WD3
Rx
O
B FD>= 2 Pasif itki dahil
e
B/2
x =B/2-e
Dayanma Yapılarının Genel Tasarım
Kriterleri
Yapısal Stabilite
Kayma İrdelemesi

∑ Fkaydıran= Pax Pasif itki ihmal edilirse

∑ Fdirenen =Tf
WD1 Wzemin Pa
Paz
Tf=Rz tg (δ) + cw B
WD2 Rz R β
Pax
Kaymaya karşı güven katsayısı
Pp
zPA ∑ Fx, direnen
Rx WD3 F k=
O
∑ Fx, kaydıran
B

Tf Rz tg (δ) + cw B+Pp
F k= Pax

Fk>= 1.5 Pasif itki hariç

Fk>= 2 Pasif itki dahil

Dayanma Yapılarının Genel Tasarım
Kriterleri
Temel Zemini Stabilitesi
𝑁 𝑀𝑌
σmax,min= ±
𝐴 𝐼
𝑅𝑧 𝑅𝑅 𝑒 𝐵/2
σmax,min= ±
𝐵 𝐵3/12

𝑅𝑧 6 𝑅𝑅 𝑒
Wzemin Pa σmax,min= ±
WD1
Paz 𝐵 𝐵2
Rz R β 𝑅𝑧 6𝑒
WD2
Pax σmax,min= (1± )
𝐵 𝐵
Pp
zPA 𝑅𝑧 6𝑒
WD3 σmax= (1+ )
Rx 𝐵 𝐵
O
B
𝑅𝑧 6𝑒
e
B/2 σmin= (1- )
x =B/2-e 𝐵 𝐵
6𝑒
σmin>0 olmalıdır. (1- )=0 e=B/6
Temel Taban Basıncı Dağılımı 𝐵
e<B/6 olmalıdır.
Tabanda çekme olmamalıdır.
Rz temelin orta 1/3’üne etki etmelidir.
Dayanma Yapılarının Genel Tasarım
Kriterleri
Temel Zemini Stabilitesi

WD1 Wzemin
Paz Pa
WD2 Rz R β
Pax

Pp
zPA
WD3
Rx
O

Temel bloğu elemanının Temel Taban Basıncı Dağılımı

projelendirmesinde
kullanılır.

Plastikleşme sonucu temel taban 𝑅𝑧 Hesaplanan temel taban

basıncının uniformlaştığı düşünülür. q= basıncı değerinin zeminin
Rz konsantrik etki eder. 𝐵−2𝑒 ∗ 1.0
taşıma gücünden az olması
Taşıma gücü analizi açısından bu B'= B-2e istenir.
dağılım dikkate alınır.
Dayanma Yapılarının Genel Tasarım
Kriterleri
Toptan Göçme

Dilim metotları veya sonlu

elemanlar analizi kullan
yazılımlar ile analiz edilebilir.
Dayanma Yapılarının Genel Tasarım
Kriterleri
D.E.Ü. Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Zemin Mekaniği II Uygulamaları

Uygulama
Dayanma Yapılarının Genel Tasarım
Kriterleri
D.E.Ü. Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Zemin Mekaniği II Uygulamaları
 Dayanma Yapılarının Genel Tasarım
Kriterleri
D.E.Ü. Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Zemin Mekaniği II Uygulamaları

Taşıma Gücü Terzaghi Taşıma Gücü Hesabı

iγ=(1-α/φ)2
iφ=(1-α/90)2
 Dayanma Yapılarının Genel Tasarım
Kriterleri
Uygulama

Deprem Yüklerinin Hesabı Mononobe-Okabe Metodu
kh=0.15 ve kv=0.075 için duvardaki
devirici momenti hesaplayınız.
Aktif ve pasif zemin ortamının plastik duruma ulaştığı
anda, deprem etkilerini de eş değer bir kuvvet gibi kabul
ederek, duvar arkasındaki zemin kamasına etkiyen tüm
kuvvetlerin dengesini dikkate alan bir çözüm yöntemidir.
Coulomb yönteminde yapılan kabuller aynen geçerlidir.
Depremden dolayı oluşan yatay ve düşey zemin
ivmelerinin istinat duvarı yüksekliğince değişmediği kabul
edilmektedir. Yatay ve düşey zemin ivmelerinin
Coulomb’un aktif ve pasif zemin kamasında oluşturduğu
atalet kuvvetleri eşdeğer statik bir yük gibi kabul
edilerek, toplam zemin itkileri, zemin kamasına etkiyen
kuvvetlerin dengesinden doğrudan hesaplanır.

0.15
ψ=tan-1 ( )=9.2
1−0.075

KAE=0.605

θ=10o
PAE=0.5 * 0.605 * 18 *62 *(1-0.075)=181.57 kN/m
 Dayanma Yapılarının Genel Tasarım
Kriterleri
Deprem Yüklerinin Hesabı Mononobe-Okabe Metodu

∆PAE=181.57-122.15=59.42

Statik bileşen duvar tabanından

H/3 mesafesinden etki eder.
Dinamik bileşenin ise Seed ve
6
122.5 +59.42 (0.6 6) Whitman tarafından duvarın 0.6 H
3
h= =2.53 mesafesinden etkiyeceği
181.57
önerilmiştir.

Mo=PAEh * h =181.57*2.53*cos26=412.88 kNm/m

θ=10o
 Dayanma Yapılarının Genel Tasarım
Kriterleri
Konsol ve Ankrajlı Palplanş Perdeler
Konsol Palplanş Perdeler Ankrajlı Palplanş Perdeler

Stabilitesini zeminin pasif itkisi ve ankraj sisteminin

Stabilitesini zeminin pasif itkisi ile sağlar. sağladığı direnç ile sağlar.

O noktası gerçekte hareket etmediği için aktif ve

pasif basınçlar gelişmez. Diagram gerçekte
oluşmaz. Bu durumu çözmek için pasif ve aktif itki
farkı bir R kuvveti olarak O noktasına etki ettirilir.
Denge için gerekli gömülü derinlik, d hesaplanırken
O noktasına göre moment alınarak belirlenen do
derinliğinin 1.2 katı alınır.
Dayanma Yapılarının Genel Tasarım
Kriterleri
D.E.Ü. Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Zemin Mekaniği II Uygulamaları
Dayanma Yapılarının Genel Tasarım
Kriterleri
D.E.Ü. Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Zemin Mekaniği II Uygulamaları
Dayanma Yapılarının Genel Tasarım
Kriterleri
D.E.Ü. Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Zemin Mekaniği II Uygulamaları

Aktif Pasif dengesinden

Spesifik Dayanma Yapılarının Tasarımı
D.E.Ü. Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Zemin Mekaniği II Uygulamaları

H* Cotangent θ

Kama üzerine etkiyen kuvvetlerin dengesi incelenir.

Efektif gerilme analizi için; kum için

γ*hslurry

Kayma yüzeyi üzerindeki maksimum kayma direnç kuvveti

cosec 61= 1/sin 61
Cotangent 61 = 1/tan 61

Kayma yüzeyi üzerindeki sınır hidrostatik itki

Kamanın ağırlığı

Bentonit bulamacının hidrostatik itkisi

Spesifik Dayanma Yapılarının Tasarımı
D.E.Ü. Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Zemin Mekaniği II Uygulamaları
Donatılı Zemin Duvarı

moment etkisi ile

Ayrıca dış stabilite, kayma, devrilme, taşıma gücü ve toptan göçme analizleri yapılmalıdır.
Duvarların Güvenliğinde Diğer Konular

Sınır kayma yüzeyi arka Duvarın arkasında su toplanmasının

dolgunun içinde kalmalıdır. engellenmesi gerekir. Uygun bir drenaj
Arka Dolgu
sistemi ile engellenmelidir.
Kazı

Doğal Zemin Geçirimsiz Dolgu Hendek

Sınır Kayma
Yüzeyi
Drenaj
Boyuna Drenler
Çekirdeği Geotekstil

Drenaj .

Drenaj
Geçirimsiz Dolgu
İstinat Borusu
Duvarı

Arka dolgu malzemesi temiz Basit Boyuna Dren Eğimli Dren

çakıl, kum olmalıdır. –No.200=

Duvar arkasında topukta yatay drenaj borusu yerleştirmek ve
%5 duvarda barbakan delikleri oluşturmak gerekir. Dolgu
Malzeme kolaylıkla direne olur. malzemesinin delik veya boruya doğru yıkanması uygun bir
filtre malzemesi veya geotekstil malzeme ile önlenmelidir.
Kil istenmez.
 Destekli İksalarda Terzaghi ve Peck (1967) Tarafından Önerilen
Ampirik Zemin Basıncı Dağılımları

Rankine Coulomb Teorileri

• İstinat Duvarları
• Ankastre Perde Duvarlara
• Tek sıra yatay destekli perde duvara
• Ankrajlı zemine sabit mesnetli perde duvara
• Ankrajlı zemine ankastre perde duvara

Uygulanabilirken,

• Çok sıra yatay destekli veya ankrajlı destekleme sistemlerine

uygulanmazlar.
Destekli İksalarda Terzaghi ve Peck (1967) Tarafından Önerilen
Ampirik Zemin Basıncı Dağılımları
Destekli İksalarda Terzaghi ve Peck (1967) Tarafından Önerilen
Ampirik Zemin Basıncı Dağılımları
Destekli İksalarda Terzaghi ve Peck (1967) Tarafından Önerilen
Ampirik Zemin Basıncı Dağılımları
Destekli İksalarda Terzaghi ve Peck (1967) Tarafından Önerilen
Ampirik Zemin Basıncı Dağılımları

Destekli İksalarda Terzaghi ve Peck (1967) Tarafından Önerilen Ampirik Zemin Basıncı Dağılımları
Destekli İksalarda Terzaghi ve Peck (1967) Tarafından Önerilen
Ampirik Zemin Basıncı Dağılımları

Destekli İksalarda Tschebotarioff (1973) Tarafından Önerilen Ampirik Zemin Basıncı Dağılımları
Destekli İksalarda Terzaghi ve Peck (1967) Tarafından Önerilen
Ampirik Zemin Basıncı Dağılımları
Destekli İksalarda Terzaghi ve Peck (1967) Tarafından Önerilen
Ampirik Zemin Basıncı Dağılımları
Destek Elemanları
 Atkı Kirişleri
Destek Elemanları
 Zemin Çivisi
• Şevlerin kalıcı ve geçici duraylılığında
• Eski dayanma yapılarının yenilenmesinde
• Bünyesinde bulunan paslanmaz çelik donatıların
korozyona uğraması yüzünden onarılması gereken
toprakarme (MSE) duvarlarda
• Yer altı kazılarında geçici dayanma yapısı
oluşturmada
• Kara ve demiryollarının yarma kesimleri ile
tünellerde geçici destek amaçlı olarak
kullanılmaktadır.
Destek Elemanları
 Zemin çivileme tekniğinin temel düşüncesi zemine sık
aralıklarla donatılar yerleştirilerek kazı süresince ve
sonrasında oluşan deplasmanları engellemek ve
yanal zemin basıncını sınırlamaktır.
 Yöntemin kullanılmasını çekici kılan en büyük etken
ekonomik oluşu, inşaata esneklik kazandırması ve
özellikle kentsel bölgelerde küçük aygıtla çalışma
olanağı vermesi olarak sıralanabilir.
Destek Elemanları
Destek Elemanları
İlk Yarmanın Açılması

• Kazıya başlamadan önce, inşaatın tüm adımları boyunca yüzey sularının kontrolü
sağlanmalıdır. Bu da genellikle toplama hendekleri ile sağlanır.
• İlk yarma işlemi birinci sıra çivinin biraz altına kadar açılır. Bu yarma derinliği
zeminin 24 ile 48 saat içinde kendini desteksiz tutabilme yeteneği ile doğrudan
ilgilidir ve 1-2 m’dir.
• Zeminin olabildiğince az örselenmesi ve alındaki gevşemiş bölgenin püskürtme
betonun dökülmesinden önce kaldırılması gereklidir. Kazılmış yüzey olabildiğince
düzgün olmalıdır. Bu şekilde dökülecek püskürtme betonun miktarında azalma
sağlanabilir.
Destek Elemanları
Deliklerin Açılması

Çivi delikleri önceden belirlenen yerlerde belirli uzunluk

ve eğimde zemine uygun delme yöntemi kullanılarak açılır.
Bu yöntemler kılıfsız ve kılıflı yöntemlerdir.

Tipik çivi yerleşiminde düşeyde ve yatayda 1-2 m aralık

bırakılır. Çivi uzunluğu da genelde duvar yüksekliğinin % 70
– 100 katıdır. Çivilerin yatayla yapmış olduğu açı
enjeksiyonu kolaylaştırmak amacı ile genelde 15º olarak
tasarlanır. Genellikle duvar üstünden 0.6-0.9 m den sonra
çivi yerleştirilmeye başlanır ve çivi aralıkları düşeyde 1.5 m
olarak alınabilir.
Destek Elemanları
Çivilerin Yerleştirilmesi ve Enjeksiyonu

Çiviler genelde çapı 19 – 35 mm ve akma dayanımı da 420

– 500 N/mm² arasında değişen çelikten oluşmaktadır. Delik
içine yerleştirilen çivinin çevresine zeminle kendisi arasında
bağlayıcılığı sağlayan çimento şerbeti enjekte edilir.
Çivilemede su / çimento oranı (w/c) 0.4-0.5 olan çimento
şerbeti kullanılır.
Destek Elemanları
Drenaj Sisteminin Yerleştirilmesi

Püskürtme beton işlemine geçilmeden önce duvar arkasındaki drenajı

sağlaması amacıyla prefabrike sentetik drenaj altlıklar düşey şeritler
halinde yatayı da ona eşit olacak şekilde çivi başları arasına yerleştirilir.
Drenaj şeritleri her kazı aşamasında duvarın tabanına kadar uzatılır ve
son olarak ya doğrudan taban drenine ya da duvarın içinden dışarı
çıkan sızdırma deliklerine (barbakan) bağlanır.
Destek Elemanları
İşlemlerin İstenen Kota Kadar Tekrarlanması

Kazı, çivi ve drenaj sisteminin yerleştirilmesi ve yüzey kaplamasının

oluşturulması aşamaları istenilen kota ulaşıncaya dek tekrarlanır.
Püskürtme betonla yüzey kaplaması oluşturulması özellikle alın
duraylılığının söz konusu olduğu yerlerde delgi ve çivi yerleştirilmesi
işleminden daha önce yapılabilir.
Destek Elemanları
İşlemlerin İstenen Kota Kadar Tekrarlanması

Uzun dönemde yapısal dayanıklılık nedenleri ile kalıcı zemin çivili ulaştırma
uygulamalarında kullanılan en yaygın son kaplama türü yerinde dökme beton
kaplamasıdır.
Yerinde dökme beton kaplama çivi başlarına taşıyıcı plakaların üstüne
kaynaklanmış civatalar yardımıyla yapısal olarak bağlanır. Kazının
tamamlanmasıyla birlikte son kaplama olarak ikinci bir kat püskürtme beton
kullanılabilir. Zemin çivili duvarlarda son kaplama olarak
prekast beton paneller de kullanılmaktadır.
Destek Elemanları
Olası Göçme Biçimleri
Destek Elemanları
 Ankrajlar
Ankrajlar derin kazıların güvenle açılması ve inşaat sırasında emniyetli
olarak durması için, yüksek şev duvarlarının desteklenmesinde kullanılan
destek elemanlarıdır.

Ankraj, üzerine uygulanan gerilme kuvvetini elverişli zemine ileten yapısal bir
parçadır. Ankraj pasif ve öngermeli olabilir.

Pasif ankraj, kendi başına yük taşımaz. Zemin ilgili ankraj parçasına doğru
oynadıkça, yük ankraja iletilir. Pasif ankrajın, maksimum yük taşıma gücüne
ulaşabilmesi için büyük hareketlere gereksinme olabilir.

Büyük hareketleri daha kabul edilebilir düzeye indirgemek için zemin

ankrajları, genellikle yapıya veya zemin yüzeyi levhasına veya bileşenlerine
doğru çekilerek önceden gerilir.
Destek Elemanları
 Ankrajlar
• Düşey yer değiştirmelerin önlenmesinde,
• Yapıların dönmeye karşı güvenceye alınmasında,
• Yapıların kritik yüzeyler boyunca kaymaya karşı emniyetinin
sağlanmasında,
• Yeraltı yapılarının stabilitelerinin arttırılmasında,
• Zeminin ön konsolidasyonunun sağlanmasında,
• Yapıların sismik duraylılığının arttırılmasında ,
• Deney sahası dar olan yerlerde kazık yükleme deneylerinde
öngerme sağlayan eleman olarak,
• Barajların yükseltilmesinde,
• Dalgakıran ve iskelelerde gemilerin iskele babalarına verdikleri
yükün dağıtılmasında kullanılır.
 Destek Elemanları
 Ankrajlar
• Ankraj kafası öngerme
kuvvetinin yüzeye
yayılmasını temin eder.

• Öngermenin uygulandığı ve
servis yüküne gerilen
ankrajın kilitlenmesinin
yapıldığı bölgedir.

• Esas olarak germe kafası,

sıkıştırıcılar (kamalar),
ankraj ve ankraj
plakasından meydana gelir.

• Kontrol için açık olması

gereken ankrajlarda bir de
koruyucu kapak yapılması
önerilir.
Destek Elemanları
 Ankrajlar

Serbest Ankraj Boyu, ankraj

gövdesinin başlangıcı ile ankraj
kafası arasındaki mesafedir.

Germe işlemi sırasında

öngerme çeliğinin engelsiz
olarak uzayabileceği uzunluğa
karşı gelmektedir.
 Destek Elemanları
 Ankrajlar
• Ankraj gövdesi öngerme
kuvvetini zemine aktaran
kısımdır.

• Çimento harcının yüksek basınç

altında ankraj deliğine itilerek
doldurulması ile kök bölgesi
oluşturulur.

• Çeliğin ankraj gövdesi içine

yerleştirilme şekli zeminin
özelliklerine bağlıdır.

• Doğrusal ya da yer yer sıkılıp

yer yer serbest bırakılarak bir
dizi boğum meydana getirecek
şekilde birbirine bağlanmış
halatlar kullanılır.
 Destek Elemanları
 A Tipi Ankrajlar
İmalat Teknikleri Dikkate Alınarak Ankrajların Sınıflandırılması

• Zemin ile harç arasındaki kayma mukavemeti,

kök kısmındaki sıyrılmaya karşı direnci oluşturur.

• Dayanım, deliğin stabilitesine bağlı olup, doğrusal

ya da doğrusal olmayan düz şaftlı ankrajlardır.

• Çoğunlukla kayalarda ya da katı ve sert

kohezyonlu zeminlerde kullanılır. Mukavemet,
zemin-enjeksiyon yüzeyi arasında oluşan yüzey
kayma gerilmelerine bağlıdır.
 Destek Elemanları
 Ankrajlar
İmalat Teknikleri Dikkate Alınarak Ankrajların Sınıflandırılması

B Tipi Ankrajlar : Ankraj kök çapının zemin içinde

minimum hasar yaratarak genişletilmesi sonrası
çimento harcının < 1000 kN/m2 değerlerindeki
basınç altında boşluklara ve çatlaklara girmesi
sağlanarak oluşturulan ankraj tipidir. İyi
derecelenmiş kohezyonsuz zeminlerde kullanıldığı
gibi, yumuşak çatlaklı kayalarda ve kaba
alüvyonlarda da kullanılır. Kök çevresindeki zeminin,
kohezyonsuz zeminlerde çimento sızdırmazlığından
yararlanarak, basınç altında iyice sıkıştırılması ile
geniş bir ankraj kökü oluştururlur.
 Destek Elemanları
 Ankrajlar
İmalat Teknikleri Dikkate Alınarak Ankrajların Sınıflandırılması

C Tipi Ankrajlar : 2000 kN/m2’den daha yüksek basınç

altında çimento harcının zemin boşluklarına sızdırılması ile
ankraj kökü genişletilir. Birinci enjeksiyonun sertleşmesinden
sonra, çoğunlukla basınç, ikincil enjeksiyon sırasında
uygulanır. İkinci enjeksiyon genellikle “manchette system”
adı verilen özel bir tüp sistemi ile ya da ankraj kökü içinde
çalışabilen minyatür enjeksiyon tüpleri kullanılarak yapılır.
Kohezyonsuz zeminlerde, bazen de kohezyonlu zeminlerde
başarılı bir şekilde kullanılır.
 Destek Elemanları
 Ankrajlar
İmalat Teknikleri Dikkate Alınarak Ankrajların Sınıflandırılması

D Tipi Ankrajlar :Mekanik aletlerle ya da patlayıcılarla

oluşturulmuş bir dizi kökten oluşan ankrajın enjeksiyonunda
“Tremie “ yöntemi uygulanır. Katı ve sert kohezyonlu
zeminlerde kullanılan bu ankrajlarda, kayma mukavemeti
ve uç mukavemeti sıyrılmaya karşı direnci oluşturur. Duvar
stabilizasyonunun bazı şekillerinde D tipi ankrajların
kullanılması çok yaygın bir uygulama olmamakla birlikte
kohezyonsuz zeminlerde de kullanılabilmektedir.
Referanslar
 Kaynaklar
 D.E.Ü. Müh.Fak. Zemin Mekaniği Ders Notları (Prof.Dr. Arif Ş. Kayalar)
 D.E.Ü. Müh.Fak. Temel İnşaatı Ders Notları (Doç.Dr. Gürkan Özden)
 Soil Mechanics and Foundations 3rd Edition , Muni Budhu John Wiley and Sons
 Geotechnical Earthquake Engineering, Stephen L. Kramer
 İstinat Duvarları, Statik ve Dinamik Analiz, Prof.Dr. Mustafa Düzgün
 Yıldız Teknik Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Ders Notları (Doç.Dr. Mehmet
Berilgen)
 Derin kazılarda zemin çivisi ile ankrajlı destek sistemlerinin karşılaştırmalı analizi, Ayşegül
Demirkoç. Yüksek Lisans Tezi. (Tez Danışmanı : Prof. Dr. İ. Kutay ÖZAYDIN)
 Byrne R.J., Cotton D., Porterfield J., Wolschlog C. Ve Ueblacher G., (1998), “Manual For
Design and Construction Monitoring of Soil Nail Wall (FHWA-SA-96-069R)”, 1-268,
Washington, USA.
 Uygulamalar
 D.E.Ü. Müh.Fak. Zemin Mekaniği II Derste Çözülen Uygulamalar