29.09.

2019

T.C. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ
İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
Geoteknik Çalışma Grubu

ZEMİN MEKANİĞİ
FİZİKSEL ÖZELLİKLER - 1

Ertan BOL - Aşkın ÖZOCAK - Sedat SERT

Zeminlerin Farklı Yöntemlerle Tanımı

A) Tüm Zeminler
a) Renk
b) Homojenlik
B) Kaba Daneli Zeminler
a) Dane büyüklüğü
b) Dane şekli
c) Dane boyutlarının dağılımı
d) İçerilen ince danelerin oranı
e) Danelerin dizilişi
C) İnce Daneli Zeminler
a) Kıvam
b) Yuğrulmanın kıvama etkisi
c) Doğal su muhtevası
d) Boşluk suyunun kimyasal özelliği
e) Danelerin yüzey şekli ve alanı

1
29.09.2019

2
29.09.2019

3
 29.09.2019

ZEMİNLERİN
FİZİKSEL
ÖZELLİKLERİ

ZEMİNLERİN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ

DOYGUN ORTAM

DOYGUN OLMAYAN ORTAM

4
 29.09.2019

BLOK DİYAGRAM

Va HAVA 0
Ve
Vw SU Mw

V M

Vs DANE Ms

V=Vdane+Vsu+Vhava=Vs+Vw+Va=Vs+Ve

M=Mdane+Msu+Mhava=Ms+Mw+Ma=Ms+Mw

ZEMİN ÖĞELERİNİN BLOK DİYAGRAMDA GÖSTERİLMESİ

Va HAVA 0
Ve
Vw SU Mw

V M

Vs DANE Ms

Zemin doygunsa, boşlukların tamamı su ile doludur

Va Ma=0 Ve=Va
Ve=Vw Mw Ma=0
Vw Mw
Vs Vs Ms Vs Ms
Ms

(a) Genel (b) Doygun Durum (c) Kuru Zemin

5
 29.09.2019

BOŞLUK ORANI, e

Ve Va  Vw
e 
Vs Vs
Va HAVA 0
Ve Zemin doygunsa Ve=Vw=Mw
Vw SU Mw
Mw
V M
w   Vw  M w /  w
Vs DANE Ms Vw
w=1 g/cm3

Vw M w /  w M w
e  
Vs Vs Vs

EŞÇAPLI KÜRELERİN GEVŞEK VE SIKI DİZİLİMİ

emax: 0.92 emin: 0.35

e  1  Ve  Vs  Vboşluk  Vdane

Kumlarda e=0.30-0.70
çökelme çok yavaş (okyanus kıyıları ve kıta sahanlığı ortamları) ise kumlarda e~1.0 olabilir

Killerde e 4.0’a kadar (yüksek plastisiteli killerde) yükselebilir

6
 29.09.2019

BAĞIL BİRİM HACİM AĞIRLIK, Dr

emax  e0
Dr  gevşek %15
emax  emin sıkı %85

Bağıl Birim Hacim Ağırlık Ö z e l l i k

% 0 – 15 Çok Gevşek
% 15 – 35 Gevşek
% 35 – 65 Orta Sıkı
% 65 – 85 Sıkı
% 85 – 100 Çok Sıkı

POROZİTE, n
Ve Va  Vw
n  100  100
V Va  Vw  Vs

Ve
n 100
V

Va HAVA 0
Ve
Vw SU Mw

V M

Vs DANE Ms

7
 29.09.2019

HACİM PROBLEMLERİNİN ÇÖZÜMÜ İÇİN VARSAYIMLAR

Ve=e Ve=n

KABUL V=1
KABUL Vs=1

Ve Ve
e Vs  1  e  Ve n V  1  n  Ve
Vs V
Ve Ve e V Ve n
n   e e  
V Vs  Ve 1  e Vs V  Ve 1  n

Va HAVA 0
Ve
Vw SU Mw

V M

Vs DANE Ms

ETÜV

SU MUHTEVASI, w

Mw M yaş  M kuru
w  100
Ms M kuru

1055C / sabit kütle {<%1}

kumlu<%30 kızılötesi, mikrodalga <60 dk
montmorillonit %500? arazide karpitle ısıtma <10 dk

Va HAVA 0
Ve
Vw SU Mw

V M

Vs DANE Ms

8
 29.09.2019

DOYGUNLUK DERECESİ, Sr
(Boşlukların suyla doluluk oranı)

Vw Mw
Sr    100
Ve V e
0Sr100

Va HAVA 0
Ve
Vw SU Mw

V M

Vs DANE Ms

BİRİM HACİM AĞIRLIK (g) ile YOĞUNLUK () İlişkisi

Bir cismin ağırlığı, o cisme yer tarafından uygulanan çekim kuvvetini ifade eder
(1 kg ağırlığındaki cisme etki eden yerçekimi ivmesi (m/sn2) 1 N: ağırlığı ifade ediyor).
Dolayısıyla birim hacim ağırlığı bulmak için ağırlığı birim hacme bölmek gerekir.

W m
Birim Hacim Ağırlık g   g  g
V V

1 kg x m/sn2= 1 N

Örnek: Yoğunluğu (s) 2.7 Mg/m3 (SI birimleri cinsinden) olan bir zemin dane
yoğunluğunu dane birim hacim ağırlığı olarak yazınız.

g   g 2700 kg / m39.81 m / sn2

kg  m
 26487  26.5 kN / m3
sn2  m3

9
 29.09.2019

BİRİM HACİM AĞIRLIK, 

1. Dane Birim Hacim Ağırlığı (s)

Ms
s  (1 g/cm3=9.81 kN/m3)
Vs

Özgül ağırlık (Gs)

Dane birim hacim ağırlığının suyun birim hacim ağırlığına oranı

s 
Gs   s
w 9.81 Zemin Gs
Çakıl ve Kum 2.65 - 2.68
w=1 g/cm3=9.81 kN/m3 Silt 2.62 - 2.68
İnorganik Kil 2.68 - 2.76
Organik Kil 2.58 - 2.65

Zorunlu durumlarda Gs kumlarda 2.65, killerde 2.70 alınabilir

2. Doğal Birim Hacim Ağırlığı (n) Z e m i n Kuru Doygun

(kN/m3) (kN/m3)
M
n  Çakıl ve kumlar 15 - 23 19 - 24

V Siltler ve Killer 6 - 18 14 - 21
Arazide; Organik silt ve kil 5 - 15 13 - 18
tüp çakma, Kırmataş 15 - 20 19 - 23
çukur kazıp yağ doldurma,
Turba 1-3 10 - 12
nükleer ölçüm aletleri

3. Doygun Birim Hacim Ağırlık (d)

Mdoy
d 
V
4. Kuru Birim Hacim Ağırlık (k)

Ms n
k  çölde n=k k 
V 1 w

5. Batık Birim Hacim Ağırlık (’)

M s  w
 ı  d  w ı  
V 1e

10
 29.09.2019

DOĞAL - KURU BİRİM HACİM AĞIRLIK

Mw M
w   Ms  w
Va HAVA Ms w
Ve M M
Vw SU Mw n  V 
V M
V n

Vs DANE Ms Mw
M M 
k  s  w  w n
V M M .w
Mw n n
 (Mw+Ms)
(Mw  Ms )w


Mw n

Mw n

Mw n n
wMw  wMs wMw  Mw (w  1)Mw k 
1 w
Mw

DOYGUN ZEMİNDE e-w BAĞINTISI

Ve Mw
Ve Vw
e 
M

Vs Vs s
Vs Ms Gs 
w

Mw M  Ms M  Ms M  Ms
w   Vw 
Vw Vw w V w s [(M  Ms )]
e w     Gs .w
M Ms Vs Ms w [Ms ]
s  s  Vs 
Vs s s
e  w  Gs

[M  Ms ] Mw
 w
[Ms ] Ms

11
 29.09.2019

DOYGUN BİRİM HACİM AĞIRLIK

Ve V Md Ms  Mw Gs w  e w
e  w  e  Vw d   
Vs Vs  1 V V 1e
1
M M   e w
w  w  Mw  Vw w  e  w d  d  s
Vw V 1e

e.w
1  e 
e  s    e
d  s  
s

 1e  1 e
1 Gs.w  
Mw e w e
w   
Ms Ms Gs w Gs
s   Ms   s
Vs =1
1 w 

Gs  s   s  Gs  w
d  s  
w  1e 

PROBLEM 1k: Bir kil numunesinin yaş ağırlığı (Myaş) 135 g; kuru ağırlığı (Mkuru) 108 g,
hacmi (V) 75 cm3, dane özgül ağırlığı (Gs) 2.70 olarak bulunmuştur. Buna göre doğal
birim hacım ağırlığını (n), boşluk oranını (e), poroziteyi (n), su muhtevasını (w), kuru
birim hacim ağırlığını (k), doygunluk derecesini (Sr) ve doygun birim hacim ağırlığını
(d) bulunuz.
Ms 108
0 Dane hacmini bulalım: Vs = = =40 cm3
Gs 2.70
Ve
Mw gr/cm3
Doğal birim hacım ağırlık:
M=135 gr
V=75

M 135
n   x 9.81  17.66 kN / m 3
V 75
Ms=108

Boşluk Oranı:
Ve 35
Ve V Vs  75  40  35 cm 3 e   0.875
Vs 40

Porozite: Ve 35 e 0.875
n   x 100  % 47 ya da n    0.47
V 75 1  e 1  0.875

Su Muhtevası: Mw 135  108

w   x 100  %25
Ms 108

12
 29.09.2019

Kuru Birim Hacım Ağırlık:

Ms 108
k   x 9.81  14.13 kN / m 3
V 75

Doygunluk Derecesi:
Vw Mw 27
Sr    x 100  % 77
Ve Ve 35

Md Mw
Doygun Birim Hacım Ağırlık: d  w 
V Vw  Doygun Vw Ve
1 gr/cm3

Md  Ms  Mw  Ms  wVe  Ms Ve  108  35  143 g

143
d  x 9.81  18.70 kN / m 3
75

PROBLEM 2: Bir kum numunesinin dane özgül ağırlığı (Gs) 2.65, boşluk oranı (e) 0.6
olarak bulunmuştur. Bu numunenin boşluklarının (Sr) %80’ inin su ile dolu olması
durumunda doğal birim hacım ağırlığını (n) ve doygun durumdaki su muhtevasını (w)
bulunuz. V
Vs  1  e  e
 Ve  e  0.6
0
Vs
Hacım: V  Vs Ve  1  e  1  0.6  1.6 cm
3
Ve=e

1 gr/cm3
Mw Ağırlık:
M
s  s  Ms  s Vs  s  1  s  Gs  w  Gs
M

Vs

Ms=Gs

V Gs  s
Vs=1

Sr  w Vw  Mw Ve Sr  eSr w

Ve

M  Ms  Mw  Gs  eSr
 2.65  0.6x 0.8  3.13 g
M 3.13
n   x 9.81  19.2 kN / m 3
V 1.6
Doygun durumdaki su muhtevası:
M
w  w Mw wVe w e 1.0x 0.6
Vw  Doygun Vw Ve w     x 100  % 22.6
Ms Ms Gs 2.65

13
 29.09.2019

PROBLEM 3k: Bir zemin numunesinin doğal birim hacım ağırlığı (n) 17.56 kN/m3’ tür.
Yaş ağırlığı (Myaş) 150 g, kuru ağırlığı (Mkuru) 101 g olarak ölçülen bu zemin (Sr) %70
doygun ise porozitesi (n) ve batık birim hacım ağırlığı (’) nedir?

Mw 150  101
w  x 100  x 100  % 48.5
0 Ms 101
Ve Vw 49 49
Mw Sr  0.70   Ve   70 cm 3
Ve Ve 0.7
M=150 gr n 17.56
k    11.82 kN / m 3
Ms=101g

1  w 1  0.485
Vs

17.56 M 101  49
n    Vs  13.8 cm 3
9.81 V 70 Vs
V Vs Ve  13.8  70  83.8 cm 3
Ve 70
n  x 100  % 83.5
V 83.8
Ms  M e 101  70
d   x 9.81  20.02 kN / m 3
V 83.8
 ı  d  w  20.02  9.81  10.21 kN / m 3

PROBLEM 4: Bir kil numunesinin doğal durumda kütlesi (M) 245g, su muhtevası (w)
%15 olarak bulunmuştur. Porozitesi (n) %35, doygunluk derecesi (Sr) %50ise bu kilin
batık birim hacim ağırlığını (’)hesaplayınız.

Mw
w   0.15  Mw  0.15  Ms
Ms
Ve
Mw M  245  Ms  Mw  Ms  0.15Ms  1.15Ms
M=245 gr

V Ms  213.04 ve Mw  31.96 g
Mw  31.96 g  Vw  31.96 cm 3
Ms
Vw 31.96
Sr  0.5  Ve   63.92 cm 3
Ve 0.5

Ve 63.92
n   0.35   V  182.61 cm 3
V V Bütün boşluklar su ile doluysa Vw=Ve
Doygun ise Md 213.04  63.92
Tüm boşluklar d    1.52x 9.81  14.88 kN / m 3
Su ile dolu
V 182.61
 '  14.88  9.81  5.07 kN / m 3

14
 29.09.2019

PROBLEM 5: Bir zemin numunesinin ağırlığı 899 g, boşluk oranı 0.9, su muhtevası
%35, doygunluk derecesi %75 olarak verilmiş. Porozite ve batık birim hacim
ağırlığını hesaplayınız. M
w  w  0.35  Mw  0.35Ms
Ms
Vw V
Sr   0.75  Ve  w
Ve 0.75
Ve V
e   0.90  Vs  e
Vs 0.90

M=Mw + Ms 899=0.35Ms+Ms=1.35Ms Ms=665.93 g Mw

Mw=M-Ms=899-665.93=233.07=Vw V w  Mw
w
Vw V 233.07
Sr   Ve  w   310.76cm 3 1 gr/cm3
Ve Sr 0.75 V=Ve+Vs=656.05 cm3
V V 310.76
e  e Vs  e   345.29cm 3
Vs e 0.9
Bütün boşluklar su ile doluysa Vw=Ve

Md 665.93  310.76 g kN
d    1.48 3  14.52 3
V 656.05 cm m
 ı  d  w  4.79kN / m 3 Ve 310.76
n x 100   %47
V 656.05

PROBLEM 6: Aşağıda gösterilen zeminde A noktasında yapılan ölçümde birim

hacim ağırlık 10.19 kN/m3, su muhtevası (w) % 38 olarak ölçülmüştür.
Poroziteyi hesaplayınız.

Su Seviyesi
’ = 10.19 kN/m3
d = ’+w= 10.19+9.81=20.00 kN/m3 = 2.038 g/cm3
(SP)
Mw
w  0.38  Mw  0.38Ms
Su Seviyesi Ms
M  Mw  Ms M  1.38Ms
Ve Mw
M  d  V V  1  M  d  2.038
M 1.38Ms
d  2.038   Ms  1.477
M = d

V 1.0
V=1

Mw  M  Ms  2.038  1.477  0.561  Ve

Ms
Vs  V  Ve  1.0  0.561  0.439
Ve 0.561
n 100  x100  % 56
V 1

15
 29.09.2019

PROBLEM 7: Bir zeminin su muhtevası (w) %20 olarak bulunmuştur. Bu zeminin

doygunluk derecesi (Sr) %90 ise porozitesini (n) hesaplayınız.
Ve
e  e  Ve
Vs
Hava 1
M
Ve= e Su Mw=(wGs).w w  w  Mw  wMs  Mw  w ( w Gs )
Ms
s
Gs   s  w Gs
Ms=wGs w
V s= 1 Dane
Ms
s   Ms  sVs  Ms  s  Ms  w Gs
Vs
1

Ve e
Gs  2.65 e  0.588 n    % 37
Vw wGs w V 1e
Sr   0.90 
Ve e

0.90 
0.20  Gs  1 Gs  2.70 e  0.599 n  % 37.5
e
e  0.222Gs

PROBLEM 8k: Bir ocaktan 200.000 m3 malzeme alınıyor. Zeminin boşluk oranı 0.98
olarak ölçüldüğüne göre bu oran sıkıştırma sonucu 0.62’ye düştüğünde elde edilecek
dolgunun son hacmını hesaplayınız.

Vs  1  Ms   s Vs   s  1  Ms   s
Ms s 
0 k    s
V Vs Ve 1  e
e
Mw
Mk  Ms  kV
V

1 Ms s s
Mk  V1  200.000
1  e1 1  0.98

s s
 Vdo lgu  V
1  e2 1  0.62 do lgu

s s 1.62
200.000  V Vdo lgu  200.000  163.636 m 3
1  0.98 1  0.62 do lgu 1.98

16
 29.09.2019

PROBLEM 9k: Bir zeminin dane özgül ağırlığı (Gs) 2.66, boşluk oranı (e) 0.59,
doygunluk derecesi (Sr) %40 ise su muhtevası (w) ve batık birim hacim
ağırlığını (’)hesaplayınız.
 s  Gs w
 s  2.66x 9.81  26.09 kN / m 3
Ve =e
Mw =Vw Ve
e   0.59 Ve  0.59Vs
Vs
Vw
Vs =1 s=Ms Sr   0.40 Ve  2.5Vw
Ve
V  Vs Ve  1.00  0.59  1.59
M  Ms  Mw   s  eSr  2.66  0.59x 0.40  2.896

M 2.896
n    1.82x 9.81  17.87 kN / m 3
V 1.59
Mdoygun  s  eSr 2.66  0.59x 1.00 3.25
d      2.044 g / cm 3  20.05 kN / m 3
V V 1.59 1.59
   d  w  20.05  9.81  10.24 kN / m 3
Mw eSr 0.59x 0.4 0.236
w  x 100  x 100  x 100  x 100  % 8.87
Ms Ms 2.66 2.66

PROBLEM 10k: Suya doygun bir kilin su muhtevası (w) % 38 ve dane birim hacim ağırlığı
(s) 2.73 ise, boşluk oranını (e), porozite (n), ve doğal birim hacim ağırlığını (n)
hesaplayınız.

Mw
w  0.38  Mw  0.38Ms
Ms
Ve w
M  Ms  Mw  Ms  0.38Ms  1.38Ms
Ms Mw
V  Vs Vw  
Vs
s w
s
Ms
  0.38Ms  0.746 Ms
2.73

M 1.38Ms
n   x 9.81  18.15 kN / m 3
V 0.746Ms

Ve 0.380
e    1.04
Vs 0.366
Ve 0.380
n  100  100  % 51
V 0.746

17
 29.09.2019

PROBLEM 11: Doygun bir kilin su muhtevası (w) %47, boşluk oranı (e) 1.31 ise, bu kilin
birim hacim ağırlığını (), porozitesini (n) ve dane özgül ağırlığını (Gs) hesaplayınız.

Toplam hacim:

e ws V  Vs Ve  1.00  1.31  2.31

Ağırlık:

M  Ms  Mw  Ms  wMs
Vs =1! s =M s
M  Ms  0.47Ms  1.47Ms
VW 1.31
MS    2.79
w 0.47
M  1.47 x 2.79  4.101

M 4.101
 n  d    1.775 g / cm 3  17.42 kN / m 3
V 2.31
 2.79
Gs  s   2.79
w 1.00
Ve 1.31
n  x 100  x 100  %56.7
V 2.31

18