Hafta_2

INM 305
Zemin Mekaniği
Fiziksel Özellikler

Yrd.Doç.Dr. İnan KESKİN

inankeskin@karabuk.edu.tr, inankeskin@gmail.com
Haftalık Konular
Hafta 1: Zeminlerin Oluşumu
Hafta 2: Zeminlerin Fiziksel ve Endeks Özelliklerinin Tanımlanması ve Problem Çözümleri
Hafta 3: Zeminlerin Fiziksel ve Plastisite Özelliklerine Yönelik Deneyler
Hafta 4: Zeminlerde Tane Dağılımı ve Analizi
Hafta 5: Zeminlerin Sınıflandırılması
Hafta 6: Zemin Sınıflama Sitemleri Uygulamaları ve Karşılaştırmalar
Hafta 7: Zeminlerde Su
Hafta 8: Zeminlerde Gerilmeler ve Dağılışı
Hafta 9: Gerilme Altında Zemin Davranışı
Hafta 10: Zeminlerin Kompaksiyonu
Hafta 11: Standart Proktor Deneyi ve Modifiye Proktor Deneylerinin Uygulaması
Hafta 12: Sıkışma ve Konsolidasyon Teorisi
Hafta 13: Konsolidasyon Deneyi
Hafta 14: Karışık Problem Çözümleri
Hafta 15: Final Sınavı
HACİM AĞIRLIK PARAMETRELERİ - FAZ DİYAGRAMLARI
Zemin, en genel anlamda 3 bileşenden meydana gelmektedir
 Katı (genellikle taneler (mineraller))
 Sıvı (taneler arası boşluklarda bulunan su)
 Gaz (taneler arası boşluklarda bulunan su)

Taneli bir yapıya sahip olan zeminde, taneler arası boşluklar; kısmen su ve hava ile
dolu olabildiği gibi, suya doygun zeminlerde tamamen su, kuru zeminlerde ise
tamamen hava ile doludurlar.
FAZ DİYAGRAMLARI/Yarı Doygun Zeminler

Hava

Su

Tane
Gerçek

Zemin İskeleti İdealize edilmiş durum

FAZ DİYAGRAMLARI/Tamamen Suya Doygun Zeminler

Su

Tane
Gerçek

Zemin İskeleti Tamamen Doygun

FAZ DİYAGRAMLARI/Kuru Zeminler

Hava

Tane
Gerçek

Zemin İskeleti Kuru Zemin

ZEMİNLERİN HACİM PARAMETRELERİNİN TANIMI
Boşlu oranı (e), boşluklu bir yapıya sahip olan zeminde, boşluk durumunu yansıtan bir
terim olup, boşluk hacminin tane hacmine oranı şeklinde ifade edilmektedir.

Vhava Wh=0

Vb=VT -Vtane
hava
𝑉𝑉𝑏𝑏
% 𝑒𝑒 = ∗ 100
𝑉𝑉𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 VToplam Vsu(w) su Ww
0 ≤ 𝑒𝑒 ≤ ∞ WT

𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾 0.4 ≤ 𝑒𝑒 ≤ 1
tane
𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾𝐾 0.3 ≤ 𝑒𝑒 ≤ 1.5 Vtane (s) Wtane(s)
ZEMİNLERİN HACİM PARAMETRELERİNİN TANIMI
Porozite (n), zeminin boşluk durumunu yansıtan bir başka özellik olup, boşluk
hacminin tüm hacme oranı şeklinde ifade edilmektedir.

Vhava Wh=0

Vb=VT -Vtane
hava

𝑉𝑉𝑏𝑏
VToplam Vsu(w) su Ww
% 𝑛𝑛 = ∗ 100 WT
𝑉𝑉𝑇𝑇

0 ≤ 𝑛𝑛 ≤ 1 tane
Vtane (s) Wtane(s)
ZEMİNLERİN HACİM PARAMETRELERİNİN TANIMI
Doygunluk derecesi (Sr), zemindeki boşlukların hangi oranda su ile dolu olduğunu
yansıtan bir özellik olup, su hacminin boşluk hacmine oranı olarak ifade edilir..

𝑉𝑉𝑤𝑤
% 𝑆𝑆𝑟𝑟 = ∗ 100
𝑉𝑉𝑏𝑏 Vhava Wh=0

Vb=VT -Vtane
hava

Oran: 0 – 100% VToplam Vsu(w) su Ww

WT
Kuru
tane
Vtane (s) Wtane(s)
Doygun

Tümüyle kuru zemin S = 0 %

Tümüyle doygun zemin S = 100%
Doygun olmayan (kısmen doygun zemin) 0% < S < 100%
ZEMİNLERİN KÜTLE-AĞIRLIK PARAMETRELERİNİN TANIMI
Su içeriği (w); zemindeki suyun yüzde olarak miktarıdır. Yüzde olarak ifade edilir (%0-
100)

Vhava Wh=0

Vb=VT -Vtane
hava

𝑉𝑉𝑤𝑤 Vsu(w) su Ww
% 𝑤𝑤 = ∗ 100
VToplam
𝑊𝑊𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 WT

tane
Vtane (s) Wtane(s)
ZEMİNLERİN KÜTLE-AĞIRLIK PARAMETRELERİNİN TANIMI
𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 ∗ 𝑔𝑔
𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦 𝜌𝜌 = 𝑘𝑘𝑘𝑘/𝑚𝑚3 𝑏𝑏. ℎ. 𝑎𝑎 𝛾𝛾 = =
ℎ𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎 ℎ𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎 ℎ𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎

𝑊𝑊𝑡𝑡 Vhava Wh=0

Vb=VT -Vtane
𝛾𝛾 = hava
𝑉𝑉𝑇𝑇
Vsu(w) su Ww
𝛾𝛾 = 𝜌𝜌 ∗ 𝑔𝑔 VToplam WT
𝛾𝛾 = 𝜌𝜌 ∗ 9,807 𝑚𝑚� 2
𝑠𝑠𝑠𝑠
tane Wtane(s)
Vtane (s)
𝛾𝛾𝑤𝑤 = 9,8 𝑘𝑘𝑘𝑘� 3
𝑚𝑚

• Kütle madde miktarıdır ve evrenin her yerinde aynıdır.

• Ağırlık kütleye etki eden yerçekimi kuvvetinin büyüklüğüdür. (Newton’un ikinci yasası F=mg)
• Hesaplamalarda b.h. ağırlık yaygın olarak kullanılmakla birlikte teknik işlerde kullanımından
kaçınılması yerinde olacaktır. ASTM b.h.a yerine yoğunluğun kullanımını önermektedir.
Zeminlerin su içeriğine bağlı b.h. ağırlıkları
Bir cismin birim hacminin (1cm3, 1m3, vb.) ağırlığına o cismin birim hacim ağırlığı
denilmektedir. γ=Ağılık/hacim (gr/cm3, t/m3….)
𝑊𝑊𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡
Doğal birim hacim ağırlık γn; zeminin doğal ağırlığının tüm hacmine oranı 𝛾𝛾𝑛𝑛 =
olarak tanımlanmaktadır. 𝑉𝑉𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡

Kuru birim hacim ağırlık γk; yaş veya kuru zemindeki, kuru ağırlığın (tane 𝑊𝑊𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘
ağırlığının) tüm hacme oranı olarak tanımlanır. 𝛾𝛾𝑘𝑘 =
𝑉𝑉𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡

Doygun birim hacim ağırlık γd; zeminin büyün boşluklarının su (𝑊𝑊𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 + 𝑊𝑊𝑠𝑠𝑠𝑠 )
ile dolu olduğu suya tam doygun zeminlerde; tüm ağırlığın tüm 𝛾𝛾𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 =
𝑉𝑉𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡
hacme oranı olarak tanımlanır.

Su altındaki (batık) birim hacim ağırlık (γ’); Serbest yeraltı suyu altındaki
zeminler için söz konusu olup, doygun birim hacim ağırlık ile suyun birim 𝛾𝛾 ′ = 𝛾𝛾𝑑𝑑 − 𝛾𝛾𝑠𝑠𝑠𝑠
hacim ağırlığı arasındaki fark olarak tanımlanmaktadır.

Tane birim hacim ağırlığı γs; zemin tane kısmının (boşluksuz) birim hacim 𝑊𝑊𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡
ağırlığı olarak tanımlanır ve tane ağırlığının, tanelerin toplam (boşluksuz)
𝛾𝛾𝑠𝑠 =
𝑉𝑉𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧𝑧
hacmine oranı olarak ifade edilir.
ZEMİNLERİN KÜTLE-AĞIRLIK PARAMETRELERİNİN TANIMI
Özgül ağırlık (tane ağırlığı) Gs; tane birim ağırlığının suyun birim hacim ağırlığına
oranı olarak tanımlanmaktadır.

Vhava hava Wh=0

Vb
Vsu(w) su Ww
VToplam

WT

tane
Vtane (s) Wtane(s)

𝛾𝛾𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 Çoğu zeminler için Gs = 2.60-2.80

𝐺𝐺𝑠𝑠 = arasında değişir
𝛾𝛾𝑠𝑠𝑠𝑠
ÖZGÜL AĞIRLIK NASIL BELİRLENİR?
Özgül ağırlığın belirlenmesinde iri taneli zeminler için yaklaşık 1 lt lik kavanoz biçimli
ince taneli zeminler için ise daha küçük hacimli (50–100 cm3) piknometre adı verilen
cam şişeler kullanılır.

(W2 − W1 )
Gs =
γ w (W4 − W1 ) − (W3 − W2 )
ZEMİNLERİN SIKILIĞI
Rölatif (izafi, göreli, bağıl) sıkılık (Dr veya Ip); kum, çakıl gibi kohezyonsuz zeminlerde
zeminin sıkılık durumunu yansıtan terim olup, 𝛾𝛾𝑠𝑠
𝑒𝑒 = −1
𝛾𝛾𝑘𝑘
𝑒𝑒𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 − 𝑒𝑒 𝛾𝛾𝑠𝑠
𝐷𝐷𝑟𝑟 = 𝑒𝑒𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 =
𝛾𝛾𝑘𝑘(𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚)
−1
𝑒𝑒𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 − 𝑒𝑒𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚
𝛾𝛾𝑠𝑠
𝑒𝑒𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = −1
förmülü ile ifade edilmektedir. 𝛾𝛾𝑘𝑘(𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚)

𝑒𝑒𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 = maksimum boşluk oranı zeminin en gevşek durumdaki boşluk oranı

𝑒𝑒𝑚𝑚𝑖𝑖𝑖𝑖 = minimum boşluk oranı zeminin en sıkı durumdaki boşluk oranı
𝑒𝑒 = zeminin rölatif sıkılığının belirlenmek istendiği durumuna ait boşlu oranı
Rölalif Sıkılık Sıkılık
(%) Derecesi
O-15 Çok Gevşek
15-35 Gevşek
35-65 Orta Sıkı
65-85 Sıkı
85-100 Çok Sıkı
KABULLER
Tane hacmini 1 kabul edersek, (Vs=1)

Birim Hacim Birim Kütle Birim Hacim Birim Kütle

Vh hava Wh hava Wh
Vb e
Vw su Ww su Ww
VT

WT WT

VT
1 tane 1 tane
Ws Ws

𝑉𝑉𝑏𝑏
Boşluk hacmi 𝑒𝑒 =
𝑉𝑉𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡(𝑠𝑠)
𝑉𝑉𝑠𝑠 = 1 𝑽𝑽𝒃𝒃= 𝒆𝒆
KABULLER
Tane hacmini 1 kabul edersek, (Vs=1)

Birim Hacim Birim Kütle Birim Hacim Birim Kütle

Vh hava Wh hava Wh
Vb e
Vw su Ww su Ww
VT

1+e
WT WT

1 tane 1 tane
Ws Ws

Toplam Hacim 𝑉𝑉𝑇𝑇 = 𝑉𝑉𝑏𝑏 + 𝑉𝑉𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 𝑽𝑽𝑻𝑻= 𝒆𝒆 + 𝟏𝟏

KABULLER
Tane hacmini 1 kabul edersek, (Vs=1)

Birim Hacim Birim Kütle Birim Hacim Birim Kütle

Vh hava Wh hava Wh
Vb e
Vw su Ww su Ww
VT

WT
1+e
WT

1 tane 1 tane
Ws 𝜸𝜸𝒔𝒔 = 𝑮𝑮𝒔𝒔 . 𝜸𝜸𝒘𝒘

𝑊𝑊𝑠𝑠
Katı tanelerin ağırlığı
𝛾𝛾𝑠𝑠 =
𝑉𝑉𝑠𝑠
W=
s Vs × γ s 𝑊𝑊𝑠𝑠 = 𝛾𝛾𝑠𝑠
𝛾𝛾𝑠𝑠
𝐺𝐺𝑠𝑠 = 𝛾𝛾𝑠𝑠 = 𝐺𝐺𝑠𝑠 ∗ 𝛾𝛾𝑤𝑤
𝛾𝛾𝑤𝑤 𝑾𝑾𝒔𝒔 = 𝑮𝑮𝒔𝒔 ∗ 𝜸𝜸𝒘𝒘
KABULLER 𝑒𝑒. 𝑆𝑆𝑟𝑟 . 𝛾𝛾𝑤𝑤
Tane hacmini 1 kabul edersek, (Vs=1)

𝑮𝑮𝒔𝒔 . 𝜸𝜸𝒘𝒘 (𝟏𝟏 + 𝒘𝒘)

Birim Hacim Birim Kütle Birim Hacim Birim Kütle

Vh hava Wh hava Wh
Vb e
Vw su Ww su 𝝎𝝎. 𝑮𝑮𝒔𝒔 . 𝜸𝜸𝒘𝒘

1+e
VT WT
WT
1 tane 1 tane
Ws 𝜸𝜸𝒔𝒔 = 𝑮𝑮𝒔𝒔 . 𝜸𝜸𝒘𝒘

Suyun ağırlığı
𝑊𝑊𝑤𝑤 𝜸𝜸𝒔𝒔 = 𝑮𝑮𝒔𝒔 . 𝜸𝜸𝒘𝒘

𝑊𝑊𝑤𝑤 𝑊𝑊𝑤𝑤 𝜔𝜔 = 𝑾𝑾𝒘𝒘 = 𝝎𝝎. 𝑮𝑮𝒔𝒔 . 𝜸𝜸𝒘𝒘

𝜔𝜔 = 𝑊𝑊𝑤𝑤 = 𝑤𝑤. 𝛾𝛾𝑠𝑠 𝑊𝑊𝑠𝑠
𝑊𝑊𝑠𝑠 𝛾𝛾𝑠𝑠
KABULLER 𝑒𝑒. 𝑆𝑆𝑟𝑟 . 𝛾𝛾𝑤𝑤

𝑮𝑮𝒔𝒔 . 𝜸𝜸𝒘𝒘 (𝟏𝟏 + 𝒘𝒘)

Tane hacmini 1 kabul edersek, (Vs=1)

Birim Hacim Birim Kütle Birim Hacim Birim Kütle

Vh hava Wh hava 0
Vb e
Vw su Ww 𝝎𝝎. 𝑮𝑮𝒔𝒔 su 𝝎𝝎. 𝑮𝑮𝒔𝒔 . 𝜸𝜸𝒘𝒘

VT WT
tane 1+e 1 tane
1 Ws 𝜸𝜸𝒔𝒔 = 𝑮𝑮𝒔𝒔 . 𝜸𝜸𝒘𝒘

Suyun hacmi
𝑊𝑊𝑤𝑤 𝑤𝑤. 𝛾𝛾𝑠𝑠 𝑤𝑤. 𝛾𝛾𝑠𝑠 𝑊𝑊𝑤𝑤
𝛾𝛾𝑤𝑤 = 𝑉𝑉𝑤𝑤= 𝑊𝑊𝑤𝑤= 𝑤𝑤. 𝛾𝛾𝑠𝑠 𝑉𝑉𝑤𝑤 = 𝛾𝛾 𝑉𝑉𝑤𝑤 = 𝑤𝑤. 𝐺𝐺𝑠𝑠
𝑉𝑉𝑤𝑤 𝑉𝑉𝑊𝑊 𝛾𝛾𝑊𝑊 𝑊𝑊
KABULLER 𝑒𝑒. 𝑆𝑆𝑟𝑟 . 𝛾𝛾𝑤𝑤
Tane hacmini 1 kabul edersek, (Vs=1)

𝑮𝑮𝒔𝒔 . 𝜸𝜸𝒘𝒘 (𝟏𝟏 + 𝒘𝒘)

Birim Hacim Birim Kütle Birim Hacim Birim Kütle

Vh hava Wh 𝒆𝒆 − 𝝎𝝎. 𝑮𝑮𝒔𝒔

hava 0
Vb e
Vw su Ww 𝝎𝝎. 𝑮𝑮𝒔𝒔 su 𝝎𝝎. 𝑮𝑮𝒔𝒔 . 𝜸𝜸𝒘𝒘

VT WT
1+e WT
1 tane 1 tane
Ws 𝜸𝜸𝒔𝒔 = 𝑮𝑮𝒔𝒔 . 𝜸𝜸𝒘𝒘

Hava ağırlığı 𝑊𝑊𝑎𝑎 = 0

Hava hacmi 𝑉𝑉ℎ = 𝑉𝑉𝑏𝑏 − 𝑉𝑉𝑤𝑤 = 𝑒𝑒 − 𝑤𝑤. 𝐺𝐺𝑠𝑠
KABULLER 𝑒𝑒. 𝑆𝑆𝑟𝑟 . 𝛾𝛾𝑤𝑤
Tane hacmini 1 kabul edersek, (Vs=1)

𝑮𝑮𝒔𝒔 . 𝜸𝜸𝒘𝒘 (𝟏𝟏 + 𝒘𝒘)

Birim Hacim Birim Kütle Birim Hacim Birim Kütle

Vh hava Wh hava 0
Vb e
Vw su Ww su 𝝎𝝎. 𝑮𝑮𝒔𝒔 . 𝜸𝜸𝒘𝒘

VT WT
1+e
1 tane 1 tane
Ws 𝜸𝜸𝒔𝒔 = 𝑮𝑮𝒔𝒔 . 𝜸𝜸𝒘𝒘

Toplam ağırlık
𝑊𝑊𝑇𝑇 = 𝑊𝑊𝑠𝑠 + 𝑊𝑊ℎ + 𝑊𝑊𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 = 𝐺𝐺𝑠𝑠 . 𝛾𝛾𝑤𝑤 . (1 + 𝑤𝑤)
KABULLER
Tane hacmini 1 kabul edersek, (Vs=1) Bazı ilişkiler

𝜸𝜸𝒔𝒔 . (𝟏𝟏 + 𝒘𝒘)

Birim Hacim Birim Kütle 𝑉𝑉𝑏𝑏 𝑒𝑒
𝑛𝑛 = 𝑛𝑛 =
𝑉𝑉𝑇𝑇 1 + 𝑒𝑒
𝒆𝒆 − 𝝎𝝎. 𝑮𝑮𝒔𝒔
hava 0 𝑉𝑉𝑤𝑤 𝑤𝑤𝑤𝑤𝑠𝑠
𝒘𝒘. 𝜸𝜸𝒔𝒔 𝑆𝑆𝑟𝑟 = 𝑆𝑆𝑟𝑟 =
e 𝑉𝑉𝑏𝑏 𝑒𝑒

𝑮𝑮𝒔𝒔 . 𝜸𝜸𝒘𝒘 (𝟏𝟏 + 𝒘𝒘)

𝝎𝝎. 𝑮𝑮𝒔𝒔 su 𝑊𝑊𝑠𝑠 𝐺𝐺𝑠𝑠 . 𝛾𝛾𝑤𝑤
𝝎𝝎. 𝑮𝑮𝒔𝒔 . 𝜸𝜸𝒘𝒘 𝛾𝛾𝑘𝑘 = 𝛾𝛾𝑘𝑘 =
1+e 𝑉𝑉𝑇𝑇 1 + 𝑒𝑒
𝑊𝑊𝑠𝑠 𝛾𝛾𝑠𝑠
𝛾𝛾𝑘𝑘 = 𝛾𝛾𝑘𝑘 =
𝑉𝑉𝑇𝑇 1 + 𝑒𝑒
1 tane
𝑮𝑮𝒔𝒔 . 𝜸𝜸𝒘𝒘
𝑊𝑊𝑇𝑇 𝛾𝛾𝑠𝑠 (1 + 𝑤𝑤)
𝛾𝛾𝑛𝑛 = 𝛾𝛾𝑛𝑛 =
𝜸𝜸𝒔𝒔 𝑉𝑉𝑇𝑇 1 + 𝑒𝑒
𝑊𝑊𝑇𝑇 𝐺𝐺𝑠𝑠 . 𝛾𝛾𝑤𝑤 (1 + 𝑤𝑤)
𝛾𝛾𝑛𝑛 = 𝛾𝛾𝑛𝑛 =
𝑉𝑉𝑇𝑇 1 + 𝑒𝑒
KABULLER/ÖZEL DURUMLAR
Tane hacmini 1 kabul edersek, (Vs=1)
Doygun Zemin; Boşlukların tamamı su ile dolu Sr=%100 𝑒𝑒. 𝑆𝑆𝑟𝑟 . 𝛾𝛾𝑤𝑤

𝒘𝒘. 𝜸𝜸𝒔𝒔

𝝎𝝎. 𝑮𝑮𝒔𝒔 Su 𝝎𝝎. 𝑮𝑮𝒔𝒔 . 𝜸𝜸𝒘𝒘

1+𝝎𝝎. 𝑮𝑮𝒔𝒔 𝑮𝑮𝒔𝒔 . 𝜸𝜸𝒘𝒘 . (𝟏𝟏 + 𝝎𝝎)

1 Tane 𝑮𝑮𝒔𝒔 . 𝜸𝜸𝒘𝒘

𝜸𝜸𝒔𝒔
𝛾𝛾𝑛𝑛 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓 𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 𝑠𝑠𝑠𝑠 𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜.
%100=1
𝑤𝑤. 𝐺𝐺𝑠𝑠 𝑊𝑊𝑠𝑠 + 𝑊𝑊𝑤𝑤 𝛾𝛾𝑠𝑠 + 𝑒𝑒. 𝛾𝛾𝑤𝑤
𝑆𝑆𝑟𝑟 = 𝑒𝑒 = 𝑤𝑤. 𝐺𝐺𝑠𝑠 𝛾𝛾𝑑𝑑 = =
𝑒𝑒 𝑊𝑊𝑇𝑇 1 + 𝑒𝑒
KABULLER/ÖZEL DURUMLAR
Tane hacmini 1 kabul edersek, (Vs=1)
Kuru Zemin; Boşlukların tamamı hava ile dolu Sr=%0

𝒆𝒆 Hava 𝟎𝟎

𝑮𝑮𝒔𝒔 . 𝜸𝜸𝒘𝒘
1+𝒆𝒆

1 Tane 𝑮𝑮𝒔𝒔 . 𝜸𝜸𝒘𝒘

w.G s WT WT Gs .γ w
Sr = w=0 γk = =
=
e VT VT 1+ e
KABULLER
Tüm hacmi 1 kabul edersek, (VT=1)

Vh hava Wh Vah
V hava Wa
Vb

𝒏𝒏
Vw su Ww Vw su Ww

WT WT

𝟏𝟏
1
Vs tane tane
Ws Vs Ws

Boşluk hacmi
𝑉𝑉𝑏𝑏
𝑛𝑛 = 𝑉𝑉𝑇𝑇 = 1 𝑉𝑉𝑏𝑏 = 𝑛𝑛
𝑉𝑉𝑇𝑇
KABULLER
Tüm hacmi 1 kabul edersek, (VT=1)

Vh hava Wh hava Wa
Vb

𝒏𝒏
Vw su Ww su Ww

Wt WT

𝟏𝟏
1
Vs tane tane Ws

𝟏𝟏 − 𝒏𝒏
Ws

Tane hacmi

𝑉𝑉𝑠𝑠 = 1 − 𝑛𝑛
KABULLER
Tüm hacmi 1 kabul edersek, (VT=1)

Vh hava Wh hava Wa
Vb

𝒏𝒏
Vw su Ww 𝑺𝑺𝒓𝒓 . 𝒏𝒏 su Ww

Wt WT

𝟏𝟏
1
Vs tane tane Ws

𝟏𝟏 − 𝒏𝒏
Ws

Suyun hacmi
𝑉𝑉𝑤𝑤
𝑆𝑆𝑟𝑟 = 𝑉𝑉𝑤𝑤 = 𝑆𝑆𝑟𝑟 . 𝑛𝑛
𝑉𝑉𝑏𝑏
KABULLER
Tüm hacmi 1 kabul edersek, (VT=1)

𝒏𝒏(𝟏𝟏 − 𝑺𝑺𝒓𝒓 )
Vh hava Wh hava Wa
Vb

𝒏𝒏
Vw

𝑺𝑺𝒓𝒓 . 𝒏𝒏
su Ww su Ww

Wt WT

𝟏𝟏
1
Vs tane tane Ws

𝟏𝟏 − 𝒏𝒏
Ws

Hava hacmi

𝑉𝑉ℎ = 𝑉𝑉𝑏𝑏 − 𝑉𝑉𝑤𝑤 = 𝑛𝑛 − 𝑆𝑆𝑟𝑟 . 𝑛𝑛 = 𝑛𝑛(1 − 𝑆𝑆𝑟𝑟)

KABULLER
Tüm hacmi 1 kabul edersek, (VT=1)

𝒏𝒏(𝟏𝟏 − 𝑺𝑺𝒓𝒓 )
Vh hava Wh hava Wa
Vb

𝒏𝒏
Vw

𝑺𝑺𝒓𝒓 . 𝒏𝒏
su Ww su Ww

Wt WT

𝟏𝟏
1
tane

𝜸𝜸𝒔𝒔 𝟏𝟏 − 𝒏𝒏
Vs tane

𝟏𝟏 − 𝒏𝒏
Ws

Katı tanelerin ağırlığı

𝑊𝑊𝑠𝑠 𝑉𝑉𝑠𝑠
𝛾𝛾𝑠𝑠 = = 𝑊𝑊𝑠𝑠 = 𝛾𝛾𝑠𝑠 (1 − 𝑛𝑛)
𝑉𝑉𝑠𝑠 1 − 𝑛𝑛
KABULLER
Tüm hacmi 1 kabul edersek, (VT=1)

𝒏𝒏(𝟏𝟏 − 𝑺𝑺𝒓𝒓 )
Vh hava Wh hava Wa
Vb

𝒏𝒏
Vw

𝑺𝑺𝒓𝒓 . 𝒏𝒏
su 𝒘𝒘. 𝜸𝜸𝒔𝒔 . (𝟏𝟏 − 𝒏𝒏)
su Ww

Wt WT

𝟏𝟏
1
tane

𝜸𝜸𝒔𝒔 𝟏𝟏 − 𝒏𝒏
Vs tane

𝟏𝟏 − 𝒏𝒏
Ws

Suyun ağırlığı
𝑊𝑊𝑤𝑤 𝑊𝑊𝑤𝑤
𝑤𝑤 = = 𝑤𝑤𝑤𝑤 = 𝑤𝑤. 𝛾𝛾𝑠𝑠 . (1 − 𝑛𝑛)
𝑊𝑊𝑠𝑠 𝛾𝛾𝑠𝑠 (1 − 𝑛𝑛 )
KABULLER
Tüm hacmi 1 kabul edersek, (VT=1)

𝒏𝒏(𝟏𝟏 − 𝑺𝑺𝒓𝒓 )
Vh hava Wh hava Wa
Vb

𝒏𝒏
Vw

𝑺𝑺𝒓𝒓 . 𝒏𝒏
su 𝒘𝒘. 𝜸𝜸𝒔𝒔 . (𝟏𝟏 − 𝒏𝒏)
su Ww

𝛾𝛾𝑠𝑠 1 − 𝑛𝑛 . (1 + 𝑤𝑤)
Wt

𝟏𝟏
1
tane

𝜸𝜸𝒔𝒔 𝟏𝟏 − 𝒏𝒏
Vs tane

𝟏𝟏 − 𝒏𝒏
Ws

Tüm ağırlık

𝑊𝑊𝑇𝑇 = 𝛾𝛾𝑠𝑠 1 − 𝑛𝑛 . (1 + 𝑤𝑤)

KABULLER
Tüm hacmi 1 kabul edersek, (VT=1)

𝒏𝒏(𝟏𝟏 − 𝑺𝑺𝒓𝒓 ) Bazı ilişkiler

hava Wa 𝑉𝑉𝑏𝑏 𝑛𝑛
𝑒𝑒 = 𝑒𝑒 =
𝑉𝑉𝑠𝑠 1 − 𝑛𝑛
𝒏𝒏

𝛾𝛾𝑠𝑠 1 − 𝑛𝑛 . (1 + 𝑤𝑤)
𝑺𝑺𝒓𝒓 . 𝒏𝒏

su 𝒘𝒘. 𝜸𝜸𝒔𝒔 . (𝟏𝟏 − 𝒏𝒏)

𝑉𝑉𝑤𝑤 𝑤𝑤𝑤𝑤𝑠𝑠 (1 − 𝑛𝑛)
𝑆𝑆𝑟𝑟 = 𝑆𝑆𝑟𝑟 =
𝑉𝑉𝑏𝑏 𝑛𝑛
𝟏𝟏

𝑊𝑊𝑠𝑠 𝛾𝛾𝑠𝑠 (1 − 𝑛𝑛)

𝛾𝛾𝑘𝑘 = 𝛾𝛾𝑘𝑘 =
tane
𝜸𝜸𝒔𝒔 𝟏𝟏 − 𝒏𝒏

𝑉𝑉𝑇𝑇 1
𝟏𝟏 − 𝒏𝒏

𝑊𝑊𝑇𝑇 𝛾𝛾𝑠𝑠 1 − 𝑛𝑛 . (1 + 𝑤𝑤)

𝛾𝛾𝑛𝑛 = 𝛾𝛾𝑛𝑛 =
𝑉𝑉𝑇𝑇 1

𝑊𝑊𝑠𝑠 + 𝑊𝑊𝑤𝑤 𝛾𝛾𝑠𝑠 1 − 𝑛𝑛 + (𝑛𝑛 + 𝛾𝛾𝑤𝑤 )

𝛾𝛾𝑑𝑑 = 𝛾𝛾𝑑𝑑 =
𝑉𝑉 1
KABULLER/ÖZEL DURUMLAR
Tüm hacmi 1 kabul edersek, (VT=1)
KABULLER/ÖZEL DURUMLAR
Tüm hacmi 1 kabul edersek, (VT=1)

γ d =−
(1 n)γ s + n.γ w
FİZİKSEL ÖZELLİKLERE AİT BAZI EŞİTLİKLER
FİZİKSEL ÖZELLİKLERE AİT BAZI EŞİTLİKLER
FİZİKSEL ÖZELLİKLERE AİT BAZI EŞİTLİKLER
FİZİKSEL ÖZELLİKLERE AİT BAZI EŞİTLİKLER
FİZİKSEL ÖZELLİKLERE AİT BAZI EŞİTLİKLER
SORU 1.
Suya doygun bir kil tabakasından alınan zemin numunesinin toplam kütlesi 1604 g. ve kuru
kütlesi 1142 g olarak ölçülmüştür. Tanelerin özgül yoğunluğunun 2.63 olması durumunda, bu
zeminin
• w, su muhtevası (içeriği),
• e, boşluk oranı,
• n, porozitesi ve
• doğal yoğunluğunu hesaplayınız

ÇÖZÜM 1.

Verilenler: Ww = WT – Ws
WT = 1604 g. Su
Wk = Ws = 1142 g. 𝟒𝟒𝟒𝟒𝟒𝟒=1604-1142
Gs = 2.63
Sr = %100
1604
İstenenler: 𝑉𝑉𝑊𝑊
a) w = ? %𝑤𝑤 =
𝑉𝑉𝑠𝑠
b) e = ? 𝑉𝑉𝑏𝑏 𝑉𝑉𝑏𝑏 Tane 1142
c) n = ? 𝑒𝑒 = 𝑛𝑛 =
𝑉𝑉𝑠𝑠 𝑉𝑉𝑇𝑇
d) ρn =? 𝑊𝑊
𝜌𝜌 = 𝛾𝛾 = 𝜌𝜌. 𝑔𝑔
𝑉𝑉
ÇÖZÜM 1.

Verilenler:
WT = 1604 g.
Wk = Ws = 1142 g. Su
𝟒𝟒𝟒𝟒𝟒𝟒
Gs = 2.63
Sr = %100
1604
İstenenler:
a) w = ? %𝑤𝑤 = 𝑉𝑉𝑊𝑊
b) e = ? 𝑉𝑉𝑠𝑠
Tane 1142
c) n = ?
d) ɣn =?

a) w = ?
𝑊𝑊𝑤𝑤 462
w (%)= × 100= × 100=40, 𝟒𝟒𝟒𝟒
𝑊𝑊𝑠𝑠 1142
ÇÖZÜM 1.

Verilenler:
WT = 1604 g. ? → 𝟒𝟒𝟒𝟒𝟒𝟒 𝟒𝟒𝟒𝟒𝟒𝟒 𝒈𝒈
Wk = Ws = 1142 g. Su
Gs = 2.63
Sr = %100
? → 𝑽𝑽𝑻𝑻 = 𝟖𝟖𝟖𝟖𝟖𝟖, 𝟐𝟐𝟐𝟐 1604 g
İstenenler:
a) w = ?
b) e = ? 1142 g
? → 𝟒𝟒𝟒𝟒𝟒𝟒, 𝟐𝟐𝟐𝟐 Tane
c) n = ?
d) ρn =?

b) e = ? 𝑉𝑉𝑤𝑤 =
𝑊𝑊𝑤𝑤
=
462 𝑔𝑔
=𝟒𝟒𝟒𝟒𝟒𝟒
c) n = ? ⁄
𝜌𝜌𝑤𝑤 1 𝑔𝑔 𝑐𝑐𝑐𝑐 3

𝜌𝜌𝑠𝑠 = 𝐺𝐺𝑠𝑠 . 𝜌𝜌𝑤𝑤 𝑽𝑽𝒃𝒃 𝟒𝟒𝟒𝟒𝟒𝟒

= 2,63 ∗ 1 𝑔𝑔⁄𝑐𝑐𝑐𝑐3 =2.63 𝑔𝑔⁄𝑐𝑐𝑐𝑐3 e= = = 𝟏𝟏, 𝟎𝟎𝟎𝟎
𝑽𝑽𝒔𝒔 𝟒𝟒𝟒𝟒𝟒𝟒, 𝟐𝟐𝟐𝟐
𝑊𝑊𝑠𝑠 1142𝑔𝑔 𝑽𝑽𝒃𝒃 𝟒𝟒𝟒𝟒𝟒𝟒
𝑉𝑉𝑠𝑠 = = =434,22cm3
n= = = 𝟎𝟎, 𝟓𝟓𝟓𝟓
𝜌𝜌𝑠𝑠 2,63𝑔𝑔/𝑐𝑐𝑐𝑐3 𝑽𝑽𝑻𝑻 𝟖𝟖𝟖𝟖𝟖𝟖, 𝟐𝟐𝟐𝟐
ÇÖZÜM 1.

Verilenler:
WT = 1604 g. ? → 𝟒𝟒𝟒𝟒𝟒𝟒
Wk = Ws = 1142 g. Su
𝟒𝟒𝟒𝟒𝟒𝟒 𝒈𝒈
Gs = 2.63
Sr = %100
? → 𝑽𝑽𝑻𝑻 = 𝟖𝟖𝟖𝟖𝟖𝟖, 𝟐𝟐𝟐𝟐 1604 g
İstenenler:
a) w = ?
b) e = ? 1142 g
? → 𝟒𝟒𝟒𝟒𝟒𝟒, 𝟐𝟐𝟐𝟐 Tane
c) n = ?
d) ɣn =?

d) ɣ = ?
𝑊𝑊𝑇𝑇 1604 𝑔𝑔
𝜌𝜌 = = =1,79 𝑔𝑔/𝑐𝑐𝑐𝑐 3
𝑉𝑉𝑇𝑇 896,22 𝑐𝑐𝑐𝑐3
 SORU 1
Doğal haldeki porozitesi 0.50 ve su içeriği % 25 olan bir zeminden 5840 m3 alınarak bir
miktar su eklenip karayolu dolgusu olarak sıkıştırılmıştır. Sıkıştırılan bu zeminin su içeriği %
35, boşluk oranı ise 0,40 olarak hesaplanmıştır. Buna göre yapılan bu dolgunun hacmini
bulunuz
ÇÖZÜM 2
Bu sorunun çözümü için doğal haldeki zemin de de dolguda da tane hacimlerinin eşit olacağını
bilmemiz gerekmektedir.
Dolgu zemin için Vb hesaplanırsa; Vt= Vb+Vs den Vs bulunur.

𝑉𝑉𝑏𝑏 𝑉𝑉𝑏𝑏
𝑛𝑛 = = 0,50 = == 𝑉𝑉𝑏𝑏 = 2920m3
𝑉𝑉𝑇𝑇 5840
𝑉𝑉𝑡𝑡 = 𝑉𝑉𝑏𝑏 + 𝑉𝑉𝑠𝑠 == 𝑉𝑉𝑠𝑠 = 2920m3
Dolgu zemin için Vs her iki dutumda da sabit olacağından sıkıştırılan zeminde de Vs aynı Vb’nın
bulunması sorunun çözümünü için çok önemli
𝑉𝑉𝑏𝑏
𝑒𝑒 = == 𝑉𝑉𝑏𝑏 = 0.40 ∗ 2920 = 1168 𝑚𝑚3
𝑉𝑉𝑠𝑠
Tanelerin hacmi her iki durumda da (doğal ve sıkıştırıldıktan sınra) sabit kalacağından
sıkıştırılan dolgunun hacmi

V = 𝑉𝑉𝑏𝑏 + 𝑉𝑉𝑠𝑠 =1168+2290=4088 m3

 SORU 2.
Yüksekliği (h) 8,7 cm, çapı (R) 3,9 cm olan silindirik zemin örneğinin kütlesi (W) 203,6 gr,
kurutulduktan sonraki kütlesi ise (Wk=Ws) 165,2 gr olarak ölçülmüştür. Bu zeminin özğül
ağırlığı (Gs) 2,69 olduğuna göre
a. Doğal birim hacim ağırlığını (γn)
b. Su içeriğini (w)
c. Kuru birim hacim ağırlığını (γk)
d. Boşluk oranını (e)
e. Porozitesini
f. Doygunluk derecesini (Sr)
hesaplayınız

ÇÖZÜM 2.
 SORU 3
21.5 mm çapında 53.75 mm boyunda doygun bir kil zemin numunesinin kütlesi 39,78 gr
olarak tartılmıştır. Bu zemin numunesinin özgül ağırlığı 2,68 dır. Bu durumda zeminin;
a. Boşluk oranını (e)
b. Porozitesini (n)
c. Su içeriğini (w)
d. Su altındaki (batık) birim hacim ağırlığını (γA)
hesaplayınız
ÇÖZÜM 3
 SORU 4
Bir havaalanı inşaatında sıkıştırılarak elde edilen dolgudan 3950 cm3’ lük bir çukur açılarak
7543 gr numune alınmış ve etüvde kurutulmuştur. Kurutulan bu numunenin kuru kütlesi 5947
gr olarak ölçülmüştür. Tane yoğunluğu 2.75 gr/cm3 olan bu numunenin su içeriğini, kuru
yoğunluğunu ve doygunluk derecesini hesaplayınız
ÇÖZÜM 4
 SORU 5
Bir zeminin kuru birim hacim ağırlığı 16.5 kN/m3, maksimum kuru birim hacim ağırlığı 18
kN/m3, minimum kuru birim hacim ağırlığı 14,6 kN/m3 olarak bulunmuştur. Bu zemin
örneğinin su içeriği % 12, özgül ağırlığı 2,65 olduğuna göre izafi (relatif) sıkılığı
hesaplayarak yorumlayınız.

ÇÖZÜM 5