Professional Documents
Culture Documents
Klu Ders Notlari (Dağitim)
Klu Ders Notlari (Dağitim)
Yıldız bağlantıda;
• Trafonun her faz sargı uçları kısa devre edilir.
• Kısa devre noktası yıldız noktası olup, bu hat nötr hattıdır.
• RST uçları primer, yük ise sekonder tarafa bağlanır.
• Trafonun hat gerilimi faz geriliminin 𝟑 katıdır. Hat akımları faz akımlarına eşittir.
𝑼
Hat gerilimi 𝑽 = 𝟑
Hat gerilimi 𝑼 = 𝟑. 𝑽
R IR R
𝑽ሶ 𝑹 + 𝑽ሶ 𝑺 + 𝑽ሶ 𝑻 = 𝟎
VR
𝑰ሶ 𝑹 + 𝑰ሶ 𝑺 + 𝑰ሶ 𝑻 = 𝑰ሶ 𝑵 = 𝟎
VR VR URS
𝑼ሶ 𝑹𝑺 + 𝑼ሶ 𝑺𝑻 + 𝑼ሶ 𝑻𝑹 = 𝟎 IR UTR
N
VT
VS
VS IS S
T
IS S
VT UST
IT IT T
VS VT
Transformatör Yıldız sargı bağlantısı ve Vektör Diyagramı
Üçgen bağlantıda;
Trafonun sargı uçlarının her bir giriş ucu diğer faz sargısının çıkış ucuna bağlanır.
𝑼𝒉 = 𝑼𝒇 = 𝟑𝟖𝟎𝑽
R VR
Hat gerilimi 𝑽=𝑼
𝑽ሶ 𝑹 + 𝑽ሶ 𝑺 + 𝑽ሶ 𝑻 = 𝟎 VR VS IR
URS UTR
𝑰ሶ 𝑹 + 𝑰ሶ 𝑺 + 𝑰ሶ 𝑻 = 𝑰ሶ 𝑵 = 𝟎
𝑼ሶ 𝑹𝑺 + 𝑼ሶ 𝑺𝑻 + 𝑼ሶ 𝑻𝑹 = 𝟎
S
IS
VT UST
T
VS IT
VT
l, R Hat l, R Hat 𝑫
Endüktans 𝑳 = 𝟎, 𝟐. 𝒍𝒏 [𝑯/𝒌𝒎. 𝒇𝒂𝒛]
𝒓
𝟎,𝟎𝟓𝟓𝟔
Besleme Besleme Kapasitans 𝑪= 𝑫 [𝝁𝑭/𝒌𝒎. 𝒇𝒂𝒛]
𝒍𝒏
Kaynağı Kaynağı 𝒓
I, V, P I, V, P 𝟑
Yük Yük 𝑫= 𝑫𝑹𝑺 . 𝑫𝑺𝑻 . 𝑫𝑻𝑹
Bağlı ise (3 Faz İletkeni) Y Bağlı ise (3 Faz İletkeni+Nötr İletkeni) d: Geometrik ortalama uzaklık
l: Hattın uzunluğu (m,km) I r: Geometrik ortalama yarıçap
RDC: Hattın doğru akım direnci ()
RAC: Hattın alternatif akım (efektif) direnci ()
RAC>RDC Üç
R L C Fazlı
r: Birim uzunluğun direnci (/km)
R = r.l () V1 V2 Yıldız
L = Endüktans (mH) Bağlı
C = Kapasite, kapasitans (F) Yük
IN
Aktif Güç 𝑷 = 𝟑. 𝑽. 𝑰. 𝒄𝒐𝒔𝝋 = 𝟑. 𝑼. 𝑰. 𝒄𝒐𝒔𝝋 (𝑾𝒂𝒕𝒕)
Reaktif Güç 𝑸 = 𝟑. 𝑽. 𝑰. 𝒄𝒐𝒔𝝋 = 𝟑. 𝑼. 𝑰. 𝒄𝒐𝒔𝝋 (𝑽𝑨𝑹)
Görünür Güç 𝑺 = 𝟑. 𝑽. 𝑰 = 𝟑. 𝑼. 𝑰 (𝑽𝑨) 𝑽 : Faz gerilimi (Faz nötr gerilimi)
Görünür güç 𝑺ሶ = 𝑷 ± 𝒋𝑸 = 𝟑. 𝑽.ሶ 𝑰∗ሶ = 𝟑. 𝑼.ሶ 𝑰∗ሶ 𝑼 : Hat gerilimi (Fazlar arası gerilim)
I
V2 (U2) R
X.
∆𝒗; Faz-Nötr Boyuna gerilim düşümü .I
𝜹𝒗; Faz-Nötr Enine gerilim düşümü
v
Boyuna gerilim düşümü ∆𝒗 = 𝑹. 𝑰. 𝒄𝒐𝒔𝝋 + 𝑿. 𝑰. 𝒔𝒊𝒏𝝋 u)
I
Enine gerilim düşümü 𝜹𝒗 = 𝑿. 𝑰. 𝒄𝒐𝒔𝝋 − 𝑹. 𝑰. 𝒔𝒊𝒏𝝋 V1 (U1)
∆𝒖ሶ ′ = ∓∆𝒖 ∓ 𝒋𝜹𝒖 v u)
∆𝒖ሶ ′ = 𝑼ሶ 𝟏 − 𝑼ሶ 𝟐 = 𝟑. 𝒁.ሶ 𝑰ሶ v
V2 (U2)
u)
∆𝒖ሶ ′ = 𝟑. ∆𝒗ሶ′
Fazlar arası gerilim düşümleri ∆𝒖 = 𝟑. ∆𝒗
𝜹𝒖 = 𝟑. 𝜹𝒗 Hat başı faz gerilimi 𝑽𝟏 = 𝜹𝒗𝟐 + (𝑽𝟐 + ∆𝒗)𝟐
′
∆𝒖 ; Fazlar arası Mutlak gerilim düşümü Hat başı hat gerilimi 𝑼𝟏 = 𝟑. 𝑽𝟏 = 𝜹𝒖𝟐 + (𝑼𝟐 + ∆𝒖)𝟐
∆𝒖; Fazlar arası Boyuna gerilim düşümü 𝜹𝒗 𝜹𝒖
𝜹𝒖; Fazlar arası Enine gerilim düşümü Faz açısı 𝒕𝒂𝒏𝜹 =
∆𝒗+𝑽𝟐
=
∆𝒖+𝑼𝟐
I
R.
𝜹𝒗; Faz-Nötr Enine gerilim düşümü
Boyuna gerilim düşümü V2 (U2)
∆𝒗 = 𝑹. 𝑰. 𝒄𝒐𝒔𝝋 − 𝑿. 𝑰. 𝒔𝒊𝒏𝝋 v (u)
Enine gerilim düşümü 𝜹𝒗 = 𝑿. 𝑰. 𝒄𝒐𝒔𝝋 + 𝑹. 𝑰. 𝒔𝒊𝒏𝝋 V1
v (u)
∆𝒖ሶ ′ = ∓∆𝒖 ∓ 𝒋𝜹𝒖
∆𝒖ሶ ′ = 𝑼ሶ 𝟏 − 𝑼ሶ 𝟐 = 𝟑. 𝒁.ሶ 𝑰ሶ v (u)
V2 (U2)
∆𝒖′ ; Fazlar arası Mutlak gerilim düşümü
∆𝒖; Fazlar arası Boyuna gerilim düşümü
𝜹𝒖; Fazlar arası Enine gerilim düşümü Hat başı faz gerilimi 𝑽𝟏 = 𝜹𝒗𝟐 + (𝑽𝟐 − ∆𝒗)𝟐
∆𝒖ሶ ′ = 𝟑. ∆𝒗ሶ′ Hat başı hat gerilimi 𝑼𝟏 = 𝟑. 𝑽𝟏 = 𝜹𝒖𝟐 + (𝑼𝟐 − ∆𝒖)𝟐
Fazlar arası gerilim düşümleri ∆𝒖 = 𝟑. ∆𝒗 𝜹𝒗 𝜹𝒖
Faz açısı 𝒕𝒂𝒏𝜹 = =
𝜹𝒖 = 𝟑. 𝜹𝒗 ∆𝒗−𝑽𝟐 ∆𝒖−𝑼𝟐
∆𝝊 ∆𝝊
Gerilim düşümü yüzde olarak ifade edilirse %𝜺 = 𝟏𝟎𝟎.
𝑽𝒏
= 𝟏𝟎𝟎.
𝑼𝒏
A
𝟔𝒌𝒎 uzunluğundaki bir havai hattının sonunda her biri
l=6km
𝟏𝟎𝟎𝟎𝒌𝑽𝑨’lik biri 𝒄𝒐𝒔𝝋𝟏 = 𝟎, 𝟔 ve diğeri 𝒄𝒐𝒔𝝋𝟐 = 𝟎, 𝟖 güç katsayısı ile
k cu = 56m mm2
x = 0,4 /km işletilen iki dağıtım transformatörünü beslemektedir.
S 1 = 1000kVA S 2 = 1000kVA
Hat sonundaki gerilim 𝟏𝟎𝒌𝑽’tur.
cos = 0,6 cos = 0,8 a) Hatta meydana gelen güç kaybının %𝒑𝒌 = 𝟏𝟎 ’dan küçük
U=6kV olması için gerekli anma kesitini,
b) Hat başı gerilimini bulunuz.
𝑰𝟏 = 𝟗𝟔, 𝟐𝟐∠ − 𝟓𝟑, 𝟏𝟑° 𝑨 Devre endüktif olduğundan açının işareti eksi 𝑰𝟏 = 𝟓𝟕, 𝟕𝟑𝟐 − 𝒋𝟕𝟔, 𝟗𝟕𝟔 𝑨
𝑰𝟐 = 𝟗𝟔, 𝟐𝟐∠ − 𝟑𝟔, 𝟖𝟕° 𝑨 Devre endüktif olduğundan açının işareti eksi 𝑰𝟐 = 𝟕𝟔, 𝟗𝟕𝟔 − 𝒋𝟓𝟕, 𝟕𝟑𝟐 𝑨
Devreden çekilen akım 𝑰𝑻 = 𝑰𝟏 + 𝑰𝟐 = 𝟓𝟕, 𝟕𝟑𝟐 − 𝒋𝟕𝟔, 𝟗𝟕𝟔 + 𝟕𝟔, 𝟗𝟕𝟔 − 𝒋𝟓𝟕, 𝟕𝟑𝟐
𝑰𝑻 = 𝟏𝟑𝟕, 𝟕𝟎𝟖 − 𝒋𝟏𝟑𝟕, 𝟕𝟎𝟖 𝑨
𝑰𝑻 = 𝟏𝟗𝟒, 𝟕𝟒𝟗∠ − 𝟒𝟓 𝑨
NOT: Hatta meydana gelen aktif güç kaybı (𝒑 = 𝟑. 𝑰𝟐 . 𝑹) yüzde aktif güç kaybı formülünde yerine
konursa
𝒑 𝒍 𝟔𝟎𝟎𝟎
Hattın yüzde aktif güç kaybı %𝒑𝒌 = 𝟏𝟎𝟎. = 𝟏𝟎𝟎. 𝟑. 𝑰𝟐 .
𝑷 𝒌.𝑺.𝑷
= 𝟏𝟎𝟎. 𝟑. 𝟏𝟗𝟒, 𝟕𝟒𝟗𝟐 .
𝟓𝟔.𝑺.𝟏𝟒𝟎𝟎𝟎𝟎𝟎
= 𝟏𝟎
𝐒 = 𝟖𝟕, 𝟎𝟕𝟖 𝒎𝒎𝟐
Bu kesitte iletken olmadığından standart iletken kesitlerinden 𝑺 = 𝟗𝟓 𝒎𝒎𝟐 olarak alınır.
𝒍 𝟔𝟎𝟎𝟎
Hattın direnci 𝑹=
𝒌.𝑺
=
𝟓𝟔.𝟗𝟓
= 𝟏, 𝟏𝟐𝟖 ⟹ 𝑹 = 𝟏, 𝟏𝟐𝟖 𝛀
Hattın reaktansı 𝑿 = 𝒍. 𝒙 = 𝟔. 𝟎, 𝟒 ⟹ 𝑿 = 𝟐, 𝟒 𝛀
Çalışma Sorusu: 𝟖𝒌𝒎 uzunluğundaki bir havai hattının sonunda her biri 𝟏𝟑𝟎𝟎𝒌𝑽𝑨’lik biri 𝒄𝒐𝒔𝝋𝟏 = 𝟎, 𝟔 ve
diğeri 𝒄𝒐𝒔𝝋𝟐 = 𝟎, 𝟖 güç katsayısı ile işletilen iki dağıtım transformatörünü beslemektedir. Hat sonundaki
gerilim 𝟏𝟎𝒌𝑽’tur.
a) Hatta meydana gelen güç kaybının %𝒑𝒌 = 𝟕, 𝟔 ’dan küçük olması için gerekli anma kesitini,
b) Hat başı gerilimini bulunuz.
l=8km A
k cu = 56m mm2 a) Anma Kesiti 𝑺 = 𝟔𝟖, 𝟒𝟐𝟑𝒎𝒎𝟐
x = 0,45 /km Bu kesitte iletken olmadığından standart
S 1 = 1300kVA S 2 = 1300kVA iletken kesitlerinden 𝑺 = 𝟕𝟎𝒎𝒎𝟐 olarak alınır.
cos = 0,6 cos = 0,8
U 2=10kV b) Hat başı gerilimi 𝑼𝟏 = 𝟏𝟏𝟎𝟑𝟎, 𝟑𝟐𝟑𝑽
𝑰𝑩 = 𝟏𝟎𝟎∠ − 𝟑𝟔, 𝟖𝟕° 𝑨 Devre endüktif olduğundan açının işareti eksi 𝑰𝑩 = 𝟖𝟎 − 𝒋𝟔𝟎 𝑨
𝑰𝑪 = 𝟔𝟎∠ − 𝟓𝟑, 𝟏𝟑° 𝑨 Devre endüktif olduğundan açının işareti eksi 𝑰𝑪 = 𝟑𝟔 − 𝒋𝟒𝟖 𝑨
Devreden çekilen akım 𝑰𝑨𝑩 = 𝑰𝑩 + 𝑰𝑪 = 𝟖𝟎 − 𝒋𝟔𝟎 + 𝟑𝟔 − 𝒋𝟒𝟖
𝑰𝑨𝑩 = 𝟏𝟏𝟔 − 𝒋𝟏𝟎𝟖 𝑨
𝑰𝑨𝑩 = 𝟏𝟓𝟖, 𝟒𝟗𝟑∠ − 𝟒𝟐, 𝟗𝟓𝟓 𝑨
𝑰𝑩 = 𝟏𝟎𝟎∠ − 𝟑𝟔, 𝟖𝟕° 𝑨 Devre endüktif olduğundan açının işareti eksi 𝑰𝑩 = 𝟖𝟎 − 𝒋𝟔𝟎 𝑨
𝑰𝑪 = 𝟔𝟎∠ − 𝟓𝟑, 𝟏𝟑° 𝑨 Devre endüktif olduğundan açının işareti eksi 𝑰𝑪 = 𝟑𝟔 − 𝒋𝟒𝟖 𝑨
PB=52800W PC=23760W
QB=39600VAR QC=31680VAR
S B=52800+j39600VA S C=23760+j31680VA
𝑺𝑨 𝟏𝟎𝟎𝟎𝟎
𝑰𝑨 = = = 𝟏𝟓, 𝟏𝟓𝟐𝑨 ⟹ 𝑰𝑨 = 𝟏𝟓, 𝟏𝟓𝟐∠ − 𝟓𝟑, 𝟏𝟑° 𝑨
𝟑.𝑽 𝟑.𝟐𝟐𝟎 O
𝑰𝑨 = 𝟗, 𝟎𝟗𝟏 − 𝒋𝟏𝟐, 𝟏𝟐𝟐𝑨 200m A 100m B
𝑷𝑩 𝟓𝟎𝟎𝟎
𝑰𝑩 = = = 𝟗, 𝟒𝟕𝑨 ⟹ 𝑰𝑩 = 𝟗, 𝟒𝟕∠ − 𝟑𝟔, 𝟖𝟕° 𝑨
𝟑.𝑽.𝒄𝒐𝒔𝝋𝑩 𝟑.𝟐𝟐𝟎.𝟎,𝟖 I AB=I B+I C I BC=I C
𝑰𝑩 = 𝟕, 𝟓𝟕𝟔 − 𝒋𝟓, 𝟔𝟖𝟐𝑨
r = 0,4 /km
10kVA 5kW
𝑰𝑶𝑨 = 𝑰𝑨 + 𝑰𝑩 = 𝟗, 𝟎𝟗𝟏 − 𝒋𝟏𝟐, 𝟏𝟐𝟐 + 𝟕, 𝟓𝟕𝟔 − 𝒋𝟓, 𝟔𝟖𝟐 x = 0,3 /km cosC=0,8
k = 56m/ .mm2 cosB=0,6
𝑰𝑶𝑨 = 𝟏𝟔, 𝟔𝟔𝟕 − 𝒋𝟏𝟕, 𝟖𝟎𝟒𝑨 V= 220V
𝑰𝑶𝑨 = 𝟐𝟒, 𝟑𝟖𝟖∠ − 𝟒𝟔, 𝟖𝟖𝟗° 𝑨
O AB noktaları arası
200m A 100m B
AB Hattının direnci
I AB=I B+I C I BC=I C
𝑹𝑨𝑩 = 𝒍𝑨𝑩 . 𝒓 = 𝟎, 𝟏. 𝟎, 𝟒 = 𝟎, 𝟎𝟒 𝛀 ⟹ 𝑹𝑨𝑩 = 𝟎, 𝟎𝟒 𝛀
r = 0,4 /km
10kVA 5kW
x = 0,3 /km
k = 56m/ .mm2 cosB=0,6 cos C =0,8 AB Hattının reaktansı
V= 220V
𝑿𝑨𝑩 = 𝒍𝑨𝑩 . 𝒙 = 𝟎, 𝟏. 𝟎, 𝟑 = 𝟎, 𝟎𝟑 𝛀 ⟹ 𝑿𝑨𝑩 = 𝟎, 𝟎𝟑 𝛀
AB Hattının empedansı
𝒁𝑨𝑩 = 𝑹𝑨𝑩 + 𝒋𝑿𝑨𝑩 = 𝟎, 𝟎𝟒 + 𝒋𝟎, 𝟎𝟑𝒐𝒉𝒎 ⟹ 𝒁𝑨𝑩 = 𝟎, 𝟎𝟓∠𝟑𝟔, 𝟖𝟕° 𝛀
A noktası gerilimi
𝑽𝑨 = 𝑽𝑩 + ∆𝑽ሶ ′𝑨𝑩 = 𝟐𝟐𝟎∠𝟎° + 𝟎, 𝟒𝟕𝟒∠𝟎° = 𝟐𝟐𝟎, 𝟒𝟕𝟒∠𝟎° 𝑽 (Açıları aynı)
O
200m A 100m B OA noktaları arası
I AB=I B+I C I BC=I C OA Hattının direnci
r = 0,4 /km
𝑹𝑶𝑨 = 𝒍𝑶𝑨 . 𝒓 = 𝟎, 𝟐. 𝟎, 𝟒 = 𝟎, 𝟎𝟖 𝛀 ⟹ 𝑹𝑶𝑨 = 𝟎, 𝟎𝟖 𝛀
10kVA 5kW
x = 0,3 /km
k = 56m/ .mm2 cosB=0,6 cosC=0,8 OA Hattının reaktansı
V= 220V 𝑿𝑶𝑨 = 𝒍𝑶𝑨 . 𝒙 = 𝟎, 𝟐. 𝟎, 𝟑 = 𝟎, 𝟎𝟔 𝛀 ⟹ 𝑿𝑶𝑨 = 𝟎, 𝟎𝟔 𝛀
OA Hattının empedansı
𝒁𝑶𝑨 = 𝑹𝑶𝑨 + 𝒋𝑿𝑶𝑨 = 𝟎, 𝟎𝟖 + 𝒋𝟎, 𝟎𝟔𝒐𝒉𝒎 ⟹ 𝒁𝑶𝑨 = 𝟎, 𝟏∠𝟑𝟔, 𝟖𝟕° 𝛀
OA noktaları arasındaki mutlak gerilim düşümü
∆𝑽ሶ ′𝑶𝑨 = 𝒁ሶ 𝑶𝑨 . 𝑰ሶ 𝑶𝑨 = 𝟎, 𝟏∠𝟑𝟔, 𝟖𝟕°. 𝟐𝟒, 𝟑𝟖𝟖∠ − 𝟒𝟔, 𝟖𝟖𝟗° = 𝟐, 𝟒𝟑𝟗∠ − 𝟏𝟎, 𝟎𝟏𝟗° 𝑽
k cu = 56m mm2
Örnek: Üç adet Asenkron motor (ASM), bara 120m 80m 80m
gerilimi 𝟐𝟑𝟐/𝟒𝟎𝟎𝑽 olan bir güç panosundan bakır iletkenli
bir yeraltı kablosu ile beslenmektedir. Motorların nominal
gerilimleri 𝟐𝟐𝟎/𝟑𝟖𝟎𝑽 ’tur. Hattın en sonundaki motorun 232/400V
M M M
geriliminin 𝟐𝟐𝟎/𝟑𝟖𝟎𝑽 olması için besleme hattının kesitini
hesaplayınız. P1 = 8kW
cos = 0,83
P2 = 15kW
cos = 0,83
P3 = 10kW
cos = 0,83
220/380V
𝑿
NOT: Alçak gerilimi şebekesinde enine gerilim düşümü ve 𝒇 𝝋 = 𝟏 ∓ 𝑹 𝒕𝒂𝒏𝝋 kısmı ihmal edilir.
𝟏𝟎𝟎.𝑷.𝒍
Yüzde gerilim düşümü olarak %𝜺 = 𝒌.𝑺.𝑼𝟐 denklemini kullanarak hatlar arasındaki gerilimi düşümünü
elde edilir. 𝑳𝟏 hattının gücü 𝑷𝟏 + 𝑷𝟐 + 𝑷𝟑 , 𝑳𝟐 hattının gücü 𝑷𝟐 + 𝑷𝟑 , ve 𝑳𝟑 hattının gücü 𝑷𝟑 alınarak her bir
hattın gerilim düşümü hesaplanır. Toplam gerilim düşümü 𝑳𝟏 , 𝑳𝟐 ve 𝑳𝟑 hatlarındaki gerilim düşümlerinin
toplamı kadar olur.
50kVA
cos=0,6 25kW Şekildeki gibi verilmiş olan bir alçak gerilim şebekesi iki
cos=0,8
ucundan beslenmektedir. Nominal gerilimi 𝟏𝟎𝒌𝑽 , hat kesiti
700m B
400m A
𝟗𝟓𝒎𝒎𝟐 ve 𝒌 = 𝟑𝟓 𝒎/𝛀. 𝒎𝒎𝟐 ve 𝒙 = 𝟎, 𝟒 𝛀/𝒌𝒎 ‘dir.
I 400m Her bir hat parçasındaki akımları hesaplayarak şekil
100kVA üzerinde gösteriniz.
II 1200m C cos=0,75
U=10kV
Toplam aktif bileşke akım 𝑰𝒂𝑻 = 𝑰𝑨𝒂 + 𝑰𝑩𝒂 + 𝑰𝑪𝒂 = 𝟏, 𝟕𝟑𝟐 + 𝟏, 𝟒𝟒𝟑 + 𝟒, 𝟑𝟑 = 𝟕, 𝟓𝟎𝟓𝑨
Toplam reaktif bileşke akım 𝑰𝒒𝑻 = 𝑰𝑨𝒒 + 𝑰𝑩𝒒 + 𝑰𝑪𝒒 = 𝟐, 𝟑𝟏 + 𝟏, 𝟎𝟖𝟐 + 𝟑, 𝟖𝟏𝟗 = 𝟕, 𝟐𝟏𝟏𝑨
100kVA
II
2 nolu hattan gelen toplam reaktif akım U=10kV
L4=1200m C cos=0,75
𝑰𝑨𝒒 .𝑳𝟏 +𝑰𝑩𝒒 .(𝑳𝟏 +𝑳𝟐 )+𝑰𝑪𝒒 .(𝑳𝟏 +𝑳𝟐 +𝑳𝟑 ) 𝟐,𝟑𝟏.𝟒𝟎𝟎+𝟏,𝟎𝟖𝟐. 𝟒𝟎𝟎+𝟕𝟎𝟎 +𝟑,𝟖𝟏𝟗.(𝟒𝟎𝟎+𝟕𝟎𝟎+𝟒𝟎𝟎)
𝑰𝒒𝟐 = = = 𝟐, 𝟗𝟎𝟓𝑨
𝑳𝟏 +𝑳𝟐 +𝑳𝟑 .+𝑳𝟒 𝟒𝟎𝟎+𝟕𝟎𝟎+𝟒𝟎𝟎+𝟏𝟐𝟎𝟎
A B C
I a1=4,255A I ABa=4,255-1,732=2,523A I ABa=2,523-1,443=1,08A I a2=3,25A
I p1=4,306A I ABq=4,306-2,31=1,996A I ABq=1,996-1,082=0,914A I p2=2,905A
Çalışma Sorusu: Şekildeki gibi verilmiş olan bir alçak gerilim şebekesi iki ucundan beslenmektedir.
Nominal gerilimi 𝟏𝟓𝒌𝑽, hat kesiti 𝟏𝟐𝟎𝒎𝒎𝟐 ve 𝒌 = 𝟑𝟓 𝒎/𝛀. 𝒎𝒎𝟐 ve 𝒙 = 𝟎, 𝟒 𝛀/𝒌𝒎 ‘dir.
Her bir hat parçasındaki akımları hesaplayarak fazör diyagramı üzerinde gösteriniz.
88kW
cos=0,8
60,8kVAR
810m cos=0,8
A
1050m B
I
1105m
U=15kV
II 527m C
I A B C II
113kVA
cos=0,8
I a1=4,352A I ABa=4,352-1,732=2,523A I BCa=5,634-3,479=2,155A I a2=5,634A
I q1=3,264A I ABq=3,264-2,54=0,724A I BCq=4,225-2,609=1,606A I q2=4,225A
Köy kasaba ve imar planı bulunmayan alanlarda yapılan tek evlerde ve yazlıklarda bu esaslara
uyulmayabilir. Bütün konutlarda eş zamanlı yük 3kW’tan az olamaz.
Örnek: Kurulu gücü 112300W olan 8 daireli bir Apartmanın Talep Gücünü bulunuz.
8 daireli bir apartmanın eşzamanlılık katsayısı 5-10 daire için %43 olarak alınır. Buna göre kurulu
gücün %43 binanın talep gücünü verir.
𝑨𝒑𝒂𝒓𝒕𝒎𝒂𝒏ı𝒏 𝒕𝒂𝒍𝒆𝒑 𝒈ü𝒄ü = 𝑨𝒑𝒂𝒓𝒕𝒎𝒂𝒏ı𝒏 𝒌𝒖𝒓𝒖𝒍𝒖 𝒈ü𝒄ü. 𝟎, 𝟒𝟑
𝑨𝒑𝒂𝒓𝒕𝒎𝒂𝒏ı𝒏 𝒕𝒂𝒍𝒆𝒑 𝒈ü𝒄ü = 𝟏𝟏𝟐𝟑𝟎𝟎. 𝟎, 𝟒𝟑
𝑨𝒑𝒂𝒓𝒕𝒎𝒂𝒏ı𝒏 𝒕𝒂𝒍𝒆𝒑 𝒈ü𝒄ü = 𝟒𝟖𝟐𝟖𝟗𝑾
• İç tesis hatları üzerinde yüzde gerilim düşümü, yapı bağlantı kutusu ile tüketim araçları arasında,
Aydınlatma ve priz devrelerinde %1,5’i
Motor devrelerinde %3’ü geçmemelidir.
• Yapının yada yapı kümesinin beslemesinde transformatör kullanılmışsa, transformatör ile yapı bağlantı
kutusu arasındaki gerilim düşümü %5’i geçmemelidir.
• Yüzde gerilim düşümü hesabı; ana kolon hattı (%𝒆𝑨), kolon hattı (%𝒆𝑲) ve en uzun ve en güçlü linye
hattı (%𝒆𝑳) için ayrı ayrı yapılır.
Toplam yüzde gerilim düşümü %𝒆𝑻 = %𝒆𝑨 + %𝒆𝑲 + %𝒆𝑳
NT
Sayaç Dolabı Linye No
Ana Kolon Hattı Kolon Hattı Linye Hattı
Toplam yüzde gerilim düşümü, ana kolon, kolon ve en güçlü en uzun linyenin yüzde gerilim
düşümü toplamıdır.
%𝒆𝑻 = %𝒆𝑨 + %𝒆𝑲 + %𝒆𝑳
𝟐𝟎𝟎.𝑳.𝑷 𝑳.𝑷(𝒌𝒘 )
Bir fazlı alternatif akım tesisleri için %𝒆 =
𝒌.𝒔.𝑼𝟐
%𝒆 = 𝟎, 𝟎𝟕𝟒.
𝒔
𝟏𝟎𝟎.𝑳.𝑷 𝑳.𝑷(𝒌𝒘 )
Üç fazlı alternatif akım tesisleri için %𝒆 =
𝒌.𝒔.𝑼𝟐
%𝒆 = 𝟎, 𝟎𝟏𝟐𝟒.
𝒔
NT
Sayaç Dolabı Linye No
Ana Kolon Hattı Kolon Hattı Linye Hattı
Örnek: Aşağıdaki gibi verilmiş olan 10 daireli apartmana ait olan gerilim düşümü ve akım kontrolü
hesaplarını yapınız.
Ana kolon hattı için 3x25+16mm2 yer altı kablo, en uzun ve en güçlü kolon hattı için 4x10mm2’lik
NVV antigron kablo ve en uzun ve en güçlü linye hattında 2,5mm2’lik bakır iletken kablo kullanımına
göre gerilim düşümü ve akım kontrolü hesabı aşağıdaki gibi olur.
NT8
Sayaç Dolabı Linye P4
3x25+16mm2 YVV 4x10mm2+10mm2 NV 3x2,5mm2
15,5 m 16,9 m 9,5 m
10 daireli bir apartmanın eşzamanlılık katsayısı 5-10daire için %43 olarak alınır. Buna göre kurulu
gücün %43 binanın talep gücünü verir. Kurulu gücü 113112W olan 10daireli bir apartmanın talep gücü
aşağıdaki gibi hesaplanır.
Kurulu gücü 13234W olan Tali Tablo Talep Gücü, kurulu gücün ilk 8000W’ının %60’ı ile kurulu
güçten geri kalan güç 5234W’ın %40’ı alınarak toplanarak bulunur.
Toplam yüzde gerilim düşümü %𝒆𝑻 = %𝒆𝑨 + %𝒆𝑲 + %𝒆𝑳 = 𝟎, 𝟑𝟕𝟑 + 𝟎, 𝟏𝟒𝟒 + 𝟎, 𝟕𝟎𝟏
%𝒆𝑻 = 𝟏, 𝟐𝟏𝟖 < %𝟏, 𝟓 olduğundan kesitler gerilim düşüm bakımından uygundur.
Elde edilen yüzde gerilim düşümü %1,5 değerinden küçük olduğundan kesitlerin gerilim düşümü
yönünden uygun olduğu söylenebilir. Eğer sonuç %1,5’ten büyük olsaydı iletken kesitlerinin arttırılması
gerekecekti.
EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 36
Alçak Gerilim Projeleri Hesapları
Gerilim Düşümü ve Akım Kontrolü Hesabı
Ana kolon hattında kullanılacak olan 4x25+16mm2’lik yer altı kablosundan taşınabilecek maksimum
akım 130A’dir. Hesaplamaya göre çekilecek akım 130A’lik değerden küçük olduğundan iletken kesiti akım
yönünden uygundur.
𝑷𝑲 𝟔𝟖𝟗𝟒
En uzun ve en güçlü 8 nolu kolon hattı için 𝑰𝑨 =
𝟑.𝑼.𝒄𝒐𝒔𝝋
=
𝟑.𝟑𝟖𝟎.𝟎,𝟖
= 𝟏𝟑, 𝟎𝟗𝟑𝑨
Kolon hattında kullanılacak olan 4x6mm2’lik kablodan taşınabilecek maksimum akım 58A’dir.
Hesaplamaya göre çekilecek akım 58A’lik değerden küçük olduğundan iletken kesiti akım yönünden
uygundur.
𝑷𝑳 𝟐𝟓𝟎𝟎
En uzun ve en güçlü P4 linye hattı için akım kontrolü 𝑰𝑳 =
𝑼.𝒄𝒐𝒔𝝋
=
𝟐𝟐𝟎.𝟎,𝟖
= 𝟏𝟒, 𝟐𝟎𝟒𝑨
Linye hattında kullanılacak olan 2,5mm2’lik NV tipi kablo üzerinden taşınabilecek maksimum akım
21A’dir. Hesaplamaya göre çekilecek akım 21A’lik değerden küçük olduğundan iletken kesiti akım
yönünden uygundur.
Q-Qc
S2; Güç katsayısı düzeltildikten sonraki görünür güç.
S2
Devreden çekilen aktif güç güç katsayısı düzeltilse de değişmez.
Devreden reaktif güç güç katsayısının düzeltilmesi ile azalır.
S
Q
Gerekli kondansatör gücü hesabı için,
Devre güçlerine ait vektör diyagramı
𝑸𝒄 = 𝑷(𝒕𝒂𝒏𝝋𝟏 − 𝒕𝒂𝒏𝝋𝟐 ) formülü kullanılır.
Besleme gerilimi 380/220V olan işletmenin mevcut güç katsayısı 𝒄𝒐𝒔𝝋𝟏 = 𝟎, 𝟖 ve aktif gücü 𝑷 = 𝟑𝟓𝟎𝒌𝑾 ‘tır.
a) Güç sabit kalmak koşuluyla güç katsayının 𝒄𝒐𝒔𝝋𝟐 = 𝟎, 𝟗𝟗’a çıkarılması için gerekli kondansatör günü bulunuz.
b) Kompanzasyon öncesi ve sonrası için şebekeden çekilen akımı hesaplayınız.
Mevcut devre açısı 𝒄𝒐𝒔𝝋𝟏 = 𝟎, 𝟖 𝝋𝟏 = 𝒄𝒐𝒔−𝟏 𝟎, 𝟖 ⟹ 𝝋𝟏 = 𝟑𝟔, 𝟖𝟕°
İstenen devre açısı 𝒄𝒐𝒔𝝋𝟐 = 𝟎, 𝟗𝟗 𝝋𝟐 = 𝒄𝒐𝒔−𝟏 𝟎, 𝟗𝟗 ⟹ 𝝋𝑩 = 𝟖, 𝟏𝟏°
Gerekli kondansatör gücü 𝑸𝑪 = 𝑷. 𝒕𝒂𝒏𝝋𝟏 − 𝒕𝒂𝒏𝝋𝟐 = 𝟑𝟓𝟎. 𝒕𝒂𝒏𝟑𝟔, 𝟖𝟕° − 𝒕𝒂𝒏𝟖, 𝟏𝟏°
𝑸𝑪 = 𝟐𝟏𝟐, 𝟔𝟐𝟔𝒌𝑽𝑨𝑹
𝑷 𝟑𝟓𝟎𝟎𝟎𝟎
Kompanzasyon öncesi görünür güç 𝑺𝟏 =
𝒄𝒐𝒔𝝋𝟏
=
𝟎,𝟖
= 𝟒𝟑𝟕, 𝟓𝒌𝑽𝑨
𝑺𝟏 𝟒𝟑𝟕𝟓𝟎𝟎
Kompanzasyon öncesi akım 𝑰𝟏 =
𝟑.𝑼
=
𝟑.𝟑𝟖𝟎
= 𝟔𝟔𝟒, 𝟕𝟏𝟐𝑨
𝑷 𝟑𝟓𝟎𝟎𝟎𝟎
Kompanzasyon sonrası görünür güç 𝑺𝟐 =
𝒄𝒐𝒔𝝋𝟐
=
𝟎,𝟗𝟗
= 𝟑𝟓𝟑, 𝟓𝟑𝟓𝒌𝑽𝑨
𝑺𝟐 𝟑𝟓𝟑𝟓𝟑𝟓
Kompanzasyon sonrası akım 𝑰𝟐 =
𝟑.𝑼
=
𝟑.𝟑𝟖𝟎
= 𝟓𝟑𝟕, 𝟏𝟒𝟏𝑨
Çalışma Sorusu: 220V, 2,21A ve cosφ=0,76 olan bir fazlı ASM’nin güç katsayısını 0,996 yapmak için
gerekli kondansatör gücünü bulunuz.
Elde edilen değerler
Şebeke gerilimi 𝑼 = 𝟐𝟐𝟎𝑽
Motor akımı 𝑰𝑴 = 𝟐, 𝟐𝟏𝑨
Mevcut güç katsayısı 𝒄𝒐𝒔𝝋𝟏 = 𝟎, 𝟕𝟔 𝒈𝒆𝒓𝒊 − 𝒆𝒏𝒅ü𝒌𝒕𝒊𝒇
İstenen güç katsayısı 𝒄𝒐𝒔𝝋𝟐 = 𝟎, 𝟗𝟗𝟔 𝒈𝒆𝒓𝒊 − 𝒆𝒏𝒅ü𝒌𝒕𝒊𝒇
Gerekli kondansatör gücü 𝑸𝑪 = 𝟐𝟖𝟐, 𝟖𝟒𝟖𝑽𝑨𝑹 − 𝒌𝒂𝒑