GÜÇ SİSTEMLERİ ANALİZİ

Kompleks Güç
Reaktif Kompanzasyon
Üç Faz

Dr. Murat TÖREN 1

 FAZÖRLER
Fazör analizin amacı sabit frekanslı AC sistemlerin analizinin
sadeleştirilmesidir.
v(t) = Vmax cos(wt + qv),
i(t) = Imax cos(wt + qI),
Burada:
• v(t) ve i(t), t zamanının anlık gerilim ve akım değerleridir.
• w açısal frekans(2πf, f Hertz cinsinden frekans),
• Vmax ve Imax sinüsoidal akım ve gerilim büyüklükleridir.
• qv ve qI sinüs işaretinin referans dalga formunda tepe değerinin
öteleme açısıdır.

Sinüs geriliminin Etkin değeri (RMS) :

Dr. Murat TÖREN 2

 FAZÖRLER
Euler Eşitliği:

Fazör denklemi euler eşitliğine göre tekrar yazılırsa;

Burada V değeri etkin (RMS) voltaj değeridir. Karmaşık fazörler

ile verilen değerler sinüs dalga formunda genlik ve açı
değerleridir.

Dr. Murat TÖREN 3

 FAZÖRLER
The RMS, cosine-referenced voltage phasor is:
jqV
V  Ve  V qV ,
v (t )  Re 2 V e jwt e jqV ,
V  V cosqV  j V sin qV ,
I  I cosq I  j I sin q I .
• (Not: Bazı metinler karmaşık sayılar için kalın yada üstteki
çubuklarla gösterilmiştir.
•Ayrıca, güç sistemleri mühendisliğinde dönüşümün fazör
büyüklükleri olduğu bilinmelidir. Devre analizi ile dalga formunun
etkin değeri (RMS) zıtlık içerebilir.

Dr. Murat TÖREN 4

 FAZÖR ANALİZ AVANTAJLARI
Device Time Analysis Phasor
Resistor v (t )  Ri (t ) V  RI
di (t )
Inductor v (t )  L V  jw LI
dt
t
1 1
Capacitor v (t )   i (t )dt  v (0) V  I
C0 jwC
Z = Impedance  R  jX  Z  ,
R = Resistance, (Note: Z bir kompleks sayıdır
X = Reactance, ancak fazör değildir.)

R X ,
2 2 
 =arctan 
X .
Z = 
R 
Dr. Murat TÖREN 5
 RL DEVRE ÖRNEĞİ

v (t )  2 100cos(wt  30), so V  10030,

f  60Hz,
R  4, X  w L  2 fL  3,
Z  42  32  5,   tan 1 (3/ 4)  36.9,
V 10030
I   ,
Z 536.9
 20  6.9 Amps,
i (t )  20 2 cos(wt  6.9).
Dr. Murat TÖREN 6
 KOPLEKS GÜÇ

Instantaneous Power :
p (t )  v(t ) i (t ),
v(t ) = Vmax cos(w t  qV ),
i (t) = I max cos(w t  q I ),
1
cos cos   [cos(   )  cos(   )],
2
1
p (t )  Vmax I max [cos(qV  q I ) 
2
cos(2w t  qV  q I )].
Dr. Murat TÖREN 7
 KOMPLEKS GÜÇ EŞİTLİĞİ
Instantaneous Power is sum of average and varying terms :
1
p (t )  Vmax I max [cos(qV  q I )  cos(2w t  qV  q I )],
2
T
1
Pavg 
T0 p (t )dt ,

1
 Vmax I max cos(qV  q I ),
2
 V I cos(qV  q I ),

Power Factor Angle =  =qV  q I .

Dr. Murat TÖREN 8
 KOMPLEKS GÜÇ EŞİTLİĞİ
Re - interpretation of instantaneous Power :
1
p (t )  Vmax I max [cos(qV  q I )  cos(2wt  qV  q I )],
2
1
 Vmax I max [cos(qV  q I )  cos(2wt  2qV  (qV  q I ))],
2
1
 Vmax I max [cos(qV  q I )  cos(2wt  2qV ) cos(qV  q I )]
2
Direncin anlık gücü
1
 Vmax I max sin(2wt  2qV ) sin(qV  q I ),
2
Elektrik ve manyetik alanda anlık güç
Dr. Murat TÖREN 9
 KOMPLEKS GÜÇ
S  V I  cos(qV  q I )  j sin(qV  q I ) ,
 P  jQ,
 V I *, (Not: S karmaşık sayıdır ancak fazör değildir.
P = Real Power (W, kW, MW), =Direncin anlık ortalama gücü
Q = Reactive Power (VAr, kVAr, MVAr),
= magnitude of power into electric and magnetic fields,
S = Complex power (VA, kVA, MVA),
Power Factor (pf) = cos ,
If current leads voltage then pf is leading,
If current lags voltage thenDr. Murat
pf is lagging.
TÖREN 10
KOMPLEKS GÜÇ AÇISAL GÖSTERİM

Power Triangle
|S|
Q


P
1  Q 
P
2
S  P Q 2
  tan pf 
 
P P2  Q2
P P
S  P  jQ S  
cos( ) pf
Dr. Murat TÖREN 11
 KOMPLEKS GÜÇ
Relationships between real, reactive, and complex power:
P  S cos  ,

Q  S sin    S 1  pf 2 ,

Example: A load draws 100 kW with a leading pf of 0.85.

What are  (power factor angle), Q and S ?
   cos1 0.85  31.8,
Pf nin ne kadar
100kW negatif ileride olduğu
S   117.6 kVA, göstergesi
0.85
Q  117.6sin( 31.8)  62.0 kVAr.
Yük tüketimi -62 kVAr, yada Yük kaynağı+62 kVAr  kapasitif yük
Dr. Murat TÖREN 12
 GÜÇ DÖNÜŞÜMÜ
Sistemde her noktada:
– Düğüm noktasındaki gerçek güç(P) toplamı sıfır olmalı,
– Düğüm noktasındaki reaktif güç(Q) toplamı sıfır
olmalı,
Bu Kirchhoff un akım yasası gereğidir, bu yasaya
göre düğüm noktasına giren akımlar çıkan
akımlara eşittir yada düğüm noktasındaki
toplamları sıfır olmak zorundadır.
– S = VI* eşitliğine göre gerçek ve reaktif güç hesaplanır.

Dr. Murat TÖREN 13

 GÜÇ DÖNÜŞÜMÜ ÖRNEĞİ
Kaynaktan yüke güç
akışı noktası İlk durumdaki akım değeri
I = 20-6.9 amps

S  V I *  10030  206.9  200036.9 VA,

= 1600W + j1200VAr
  36.9 pf = 0.8 lagging,
S R  VR I  ( RI ) I  4  20  6.9  206.9,
* *

2
PR  1600W  I R (QR  0),
S L  VL I *  ( jXI ) I *  3 j  20  6.9  206.9,
2
QL  1200VA r  IDr. Murat , (PL  0).
X TÖREN 14
 DEVRELERDEKİ GÜÇ TÜKETİMİ
Resistors only consume real power:
2
PResistor  I Resistor R,
Inductors only "consume" reactive power:
2
QInductor  I Inductor X L ,
Capacitors only "generate" reactive power:
2 1
QCapacitor   I Capacitor X C XC  .
wC
2
VCapacitor
QCapacitor   . (Note-some define X C negative.)
XC
Dr. Murat TÖREN 15
 ÖRNEK
1.Temel devre çözümü
I

400000 V
I   4000 Amps
1000 
V  400000  (5  j 40) 4000
 42000  j16000  44.920.8 kV
S  V I *  44.9k20.8 4000
 17.9820.8 MVA  16.8  j 6.4 MVA
Dr. Murat TÖREN 16
 ÖRNEK
Şimdi devreye 40KV ilave
kaynak gelince çözüm

Z Load  70.7 pf  0.7 lagging

I  564  45 Amps
V  59.713.6 kV
S  33.758.6 MVA  17.6  j 28.8 MVA
devreye reaktif güç eklendiğinde Yük voltaj değerinin büyüklüğünün
korunmaya ihtiyacı olur. Akım artar.
Dr. Murat TÖREN 17
Devre Eşitlikleri

Bir elektriksel eşdeğer devresi

 Devre Eşitlikleri

• Devre analizi yapılırken düğüm adeti

kadar denklem tanımlanır.
• Denklemler bara gerilimleri V ,
admitans ve akımlara göre matris
yazılarak çözüm yapılmaya çalışılır.
 Dengeli Üç fazlı Sistemler
• Y bağlantıları, faz ile nötr (faz-nötr) arasındaki
gerilim, faz ile faz (faz-faz) arasındaki gerilim,
hat akımları, Δ bağlı yükler, Δ −Y dönüşümü ve
üç-fazlı devre için faz-nötr eşdeğer devre
çıkarımın içerir.
 Dengeli Üç fazlı Sistemler

Dengeli faz-nötr gerilimleri Dengeli faz-faz gerilimleri

 Dengeli Faz Akımları
KVL ‘ye göre faz akımları incelenirse;
 Dengeli Üçgen Yük

Şekil’de yıldız (Y ) bağlı bir gerilim kaynağı ile üçgen Δ (ya da delta) bağlı dengeli bir
yük beslenmektedir. Dengeli bir üçgen bağlantıda, Şekil ’de görüldüğü gibi eşit
empedanslı Z Δ yükleri üçgen şeklinde A, B ve C baralarına bağlanmıştır. Δ
bağlantıda nötr hattı bulunmaz. Şekil ‘deki devrede iletim hattının empedansı ihmal
edilirse; gerilim kaynağındaki faz-faz arası gerilim değeri yükteki faz-faz arası gerilim
değerine eşittir.
Dengeli Üçgen Yük
Dengeli Yükler İçin Üçgen-Yıldız
Dönüşümü
Üçgen Akım;

Yıldız Akım;

Empedanslar arası bağlantı ise;

Dengeli 3 ~ Sistemlerin Tek ~
Sistemlerle Karşılaştırılması
 Dengeli 3 ~ Sistemlerin Tek ~
Sistemlerle Karşılaştırılması
• üç-fazlı dengeli sistemler, tek-fazlı sistem ile iletilen gücün aynısını
iletirken, tek-fazlı sistem için gereken iletken miktarının yarısına gerek
duyarlar.
• Ayrıca üç-fazlı sistemlerde I2R kayıpları ve iletim hattındaki gerilim
düşümü; tek-fazlı sisteme göre yarı yarıyadır. Bu yüzden üç-fazlı
sistemin ayrık tek-fazlı sistemlere göre avantajlarından biri enerji iletim
ve dağıtım maliyeti olarak daha düşük olması ve daha iyi voltaj
düzenlemesine sahip olmasıdır.
• Bazı üç-fazlı sistemlerde nötr hattı yoktur. örneğin Δ bağlantıda veya 3
iletkenli Y bağlantıda nötr hattı bulunmaz. Ancak çoğu üç-fazlı sistem 4
iletkenli Y bağlantıdan oluşur ve topraklanmış nötr hattı bulunur.
• Nötr hattı, şimşek sonucu oluşan aşırı gerilimlerin sönümlenmesinde
kullanılır ve asimetrik yüklenmeler sonucunda oluşan dengesiz
akımların taşınmasını sağlar.
Örnek
 Dengeli 3 ~ Sistemlerin Tek ~
Sistemlerle Karşılaştırılması
• Nötr hatları normal çalışma durumlarında neredeyse sıfır akım taşıdığı için
genelde faz hatlarına göre daha küçük kesitlidirler. Bu yüzden nötr hattının
maliyeti faz hatlarına göre daha düşüktür.
• Nötr hattı olsun veya olmasın üç-fazlı sistemlerin yapım ve işletme maliyeti
ayrı ayrı tek-fazlı sistemlere göre daha düşüktür.
• Üç-fazlı sistemlerin bir diğer avantajı da, üç-fazlı dengeli jeneratörler
tarafından sağlanan güç denge durumunda hemen hemen sabittir. Üç-fazlı
sistemlerdeki jeneratör (şaft üzerindeki uyartım sargısı ve 120° faz farkı ile
yerleştirilmiş stator sargılarından oluşan jeneratör) elektrik gücünü mekanik
güçten elde ettiği için hemen hemen sabit bir mekanik güce ihtiyaç duyar.
• Diğer bir yandan, denge konumunda tek-fazlı jeneratör tarafından sağlanan
anlık güç p (t) üç-fazlı sistemdeki jeneratörlerden birinin sağladığı anlık güce
eşittir.
• Bu yüzden tek-fazlı jeneratörün hem mekanik giriş gücü hem de mekanik şaft
torku çift frekanslı sinüssel bileşenden ötürü şaft üzerinde titreşimlere ve
gürültüye neden olur. Bu titreşimler ve gürültü ise mekanik sistemlerde kısa
zamanda aşınma ve bozulmalara neden olur. Bu yüzden 5 kVA ve üzeri
jeneratörler ve motorlar; titreşim ve gürültüyü önlemek için üç-fazlı olarak
imal edilirler.
Three Phase Transmission Line

Dr. Murat TÖREN 31