Professional Documents
Culture Documents
http://websitem.gazi.edu.tr/erdal
0 (312) 202 85 52
irmakerdal@gmail.com
Erdal Irmak Doç. Dr. Erdal IRMAK, Enerji Dağıtımı Ders Notları,
irmakerdal@gmail.com
Üç Fazlı Alternatif Akımda Gerilim Düşümü
Önceki dersten hatırlatmalar
𝑃 𝑃 𝑙 𝑃
𝐼= = 𝑣= . cosφ.𝑓 φ
𝑘𝑞 3.U.cosφ
3. U. cosφ 3. V. cosφ
𝑙 𝑃
𝑣= . cosφ.𝑓 φ
𝑘𝑞 3.V.cosφ
V: Faz- nötr gerilimi, v: Faz- nötr gerilim düşümü, U: Fazlar arası gerilim, u: Fazlar arası gerilim düşümü
PROBLEM 1)
220/380 V’luk bir trafo merkezinden l=200 m mesafede bulunan bir
atölyenin 66 kVA 3~ güce ihtiyacı vardır.
Birinci ve ikinci motorlar arasındaki kablo kesiti 16𝒎𝒎𝟐 olduğuna göre motorların nominal güçlerini ve
transformatör istasyonu ile birinci motor arasındaki kablo kesitini hesaplayınız.
NOT; Motorların çektiği akımlar eşit kabul edilecektir.
M1 M 2
𝑣 = 𝑅. 𝐼. cos𝜑
𝑙
𝑣𝑘. 𝑞 2,3.56.16 𝑣= .𝐼. cos𝜑
𝑘.𝑞
𝐼. cos𝜑 = = = 27,58𝐴
𝑙 75
𝑃 = 3. 𝑈. 𝐼. cos𝜑= 3. 380.27,58 380 − 373,2
𝑣0−1 =
√3
𝑃1 = 𝑃2 = 18,56 𝑘𝑊 𝑣0−1 = 3,92𝑉
Doç. Dr. Erdal IRMAK, Enerji Dağıtımı Ders Notları,
irmakerdal@gmail.com
Üç Fazlı Alternatif Akımda Gerilim Düşümü-Problemler
100m 75m 𝑙
2 x 27,58 A 𝑣= .𝐼cos𝜑
𝑘.𝑞
𝑙
𝑞= .𝐼cos𝜑
𝑘.𝑣
27,58 A 27,58 A
100
𝑞= .(2*27,58)
M1 M 2
56.3,92
NOT: Norm kesitleri 10, 16, 25, 35, 50, 70, 95, 120 ve 150mm2’dir.
Doç. Dr. Erdal IRMAK, Enerji Dağıtımı Ders Notları,
irmakerdal@gmail.com
Üç Fazlı Alternatif Akımda Gerilim Düşümü-Problemler
0
𝒗 = 𝑹. 𝑰. 𝐜𝐨𝐬𝝋 − 𝐗. 𝐈. 𝐬𝐢𝐧𝝋 100 5
𝒗 = 𝑹. 𝑰. 𝐜𝐨𝐬𝝋 220 v
𝑷 = 𝟑𝑽. 𝑰. 𝒄𝒐𝒔𝝋 v = 11V
𝑷
𝑰. 𝒄𝒐𝒔𝝋 =
𝟑𝑽
𝒍 𝑷 𝟐𝟎𝟎 𝟏𝟑𝟐𝟎𝟎𝟎
𝒗= . 𝒒= . = 64,93mm2
𝒌.𝒒 𝟑𝑽 𝟓𝟔.𝟏𝟏 𝟑.𝟐𝟐𝟎
𝒍 𝑷
𝒒= . 𝒒𝑵 = 𝟑𝒙𝟕𝟎 mm2
𝒌.𝒗 𝟑𝑽
Doç. Dr. Erdal IRMAK, Enerji Dağıtımı Ders Notları,
irmakerdal@gmail.com
Üç Fazlı Alternatif Akımda Gerilim Düşümü-Problemler
b) Hattaki aktif güç kaybı
𝑷 = 𝟑. 𝑹. 𝑰𝟐 𝟐𝟎𝟎
𝑷 = 𝟑. . 𝟐𝟏𝟎𝟐
𝟓𝟔. 𝟕𝟎
𝒍
𝑷 = 𝟑. . 𝑰𝟐
𝒌. 𝒒 P = 𝟔, 𝟕𝟖𝟑 𝒌𝑾
V1
R xI
V2
I ᵟ
ϕ
Doç. Dr. Erdal IRMAK, Enerji Dağıtımı Ders Notları,
irmakerdal@gmail.com
Üç Fazlı Alternatif Akımda Gerilim Düşümü-Problemler
ÖDEV-1) Çeşitli yerlerde bulunan üzerinde 3 fazlı asenkron motor bara gerilimi 231/400V
olan bir transformatör istasyonundan bakır iletkenli bir yeraltı kablosuyla beslenecektir.
Motorları nominal gerilimleri 220/380V’ tur. Motorların şebekeden çektikleri güçlerle güç
katsayılarının ve uzaklıkları şekilde gösterilmiştir.
a. Besleme hattının kesitini hesaplayınız?(k=56m/Ωmm2)
b. Üç fazlı besleme hattı üzerindeki güç katsayısını hesaplayınız?
100m 1 50m 50m 3
2
231/400V
M M M
6,6 Kw 6,6 kW
cosϕ =0,8 13,2 kW
Cosϕ=0,8
220/380v Cosϕ=0,87
Doç. Dr. Erdal IRMAK, Enerji Dağıtımı Ders Notları, 220/380
220/380
irmakerdal@gmail.com
Üç Fazlı Alternatif Akımda Gerilim Düşümü-Problemler
ÖDEV-2)
Çıkış gerilimi 231/400 olan bir transformatör istasyonundan 200m uzaklıkta bulunan 3 faz
bir asenkron motor beslenecektir. 3 faz asenkron motorun plaka değerleri aşağıdaki gibi
verilmiştir;
Güç 16 HP, gerilim 220/380V , akım 25.5A , cos𝜑 = 0,87, dönme sayısı 1000d/dak.
Motor sincap kafesli rotorlu olup direk olarak yol verilecektir ve stator sargıları yıldız
bağlıdır.
a) Müsaade edilen en büyük gerilim düşümü %3 olmak üzere kablo kesitini bulunuz?
(Malzeme bakırdır, k=56m/Ωmm2 )
b) Kesite göre motor uçlarındaki gerilimi bulunuz?
c) Nominal güçte çalışma hali için motorun verimini tayin ediniz?
d) Hat üzerindeki aktif güç kaybınıDoç.bulunuz?
Dr. Erdal IRMAK, Enerji Dağıtımı Ders Notları,
irmakerdal@gmail.com
Bölüm 2: Gerilim Düşümü ve Kesit Hesapları
AG ve OG hatlarını da kısa iletim hatları olarak düşünebiliriz. Bundan dolayı hat kapasitesi
ihmal edilerek şekil-1’deki hattın eşdeğer şeması şekil-2’de gösterilmiştir.
v x
𝒗 = 𝑹. 𝑰. 𝒄𝒐𝒔𝝋 + 𝑿. 𝑰. 𝒔𝒊𝒏𝝋
v
C C'
𝜹𝒗 = 𝜹𝒗𝒙 − 𝜹𝒗𝑹
𝜑 I*R v R
A 𝜹𝒗𝒙 = 𝑿. 𝑰. 𝒄𝒐𝒔𝝋
V2
𝜹𝒗𝑹 = 𝑹. 𝑰. 𝒔𝒊𝒏𝝋
d 𝜹𝒗 = 𝑿. 𝑰. 𝒄𝒐𝒔𝝋-𝑹. 𝑰. 𝒔𝒊𝒏𝝋
𝜑
Doç. Dr. Erdal IRMAK, Enerji Dağıtımı Ders Notları,
irmakerdal@gmail.com
ORTA GERİLİM HATLARINDA GERİLİM DÜŞÜMÜ
E
𝜑
B B 𝒗′ = 𝒗 + 𝒋𝜹𝒗
V1 I*X
dV
v x V1
v 𝛿𝑣
C C'
v 𝑡𝑎𝑛 𝛿 =
𝜑 I*R v R
𝑉2 + 𝑣
A
V2
V2
d d
𝜑
Doç. Dr. Erdal IRMAK, Enerji Dağıtımı Ders Notları,
irmakerdal@gmail.com
ORTA GERİLİM HATLARINDA GERİLİM DÜŞÜMÜ
l = 4 km 𝒑
% 𝒑𝒌 = 𝟏𝟎𝟎
k = 56 m/W mm2 𝑷
x = 0,25 W /km.faz S = 2,6 MVA
cos j = 0,6
𝒍 𝟐
% pk <= 6 için qn = ? 𝒑= 𝟑𝑹𝑰𝟐 = 𝟑 𝑰
Un = 10 kV 𝒌𝒒
𝑷 = 𝑺. 𝒄𝒐𝒔j = 𝟐, 𝟔. 𝟏𝟎𝟔. 𝟎, 𝟔 = 𝟏𝟓𝟔. 𝟏𝟎𝟒 𝑾
𝟒𝟎𝟎𝟎 𝟐
𝒑 𝒑=𝟑 𝑰
% 𝒑𝒌 = 𝟏𝟎𝟎 = 𝟔 𝒐𝒍𝒂𝒄𝒂𝒌 𝟓𝟔. 𝒒
𝑷
𝑺 𝑺 𝟐, 𝟔. 𝟏𝟎𝟔
𝟒𝟎𝟎𝟎 𝑰= = =
𝟑 𝟏𝟓𝟎, 𝟏𝟏𝟐 𝟑. 𝑽𝒏 √𝟑. 𝑼𝒏 𝟑. 𝟏𝟎. 𝟏𝟎𝟑
𝟓𝟔. 𝒒
𝟔 = 𝟏𝟎𝟎 𝑰 = 𝟏𝟓𝟎, 𝟏𝟏 𝑨
𝟏𝟓𝟔. 𝟏𝟎𝟒
𝟒𝟎𝟎𝟎
𝒒 = 𝟓𝟏, 𝟓𝟖 ⇒ 𝟕𝟎 𝒎𝒎 𝟐 𝒑=𝟑 𝟏𝟓𝟎, 𝟏𝟏𝟐
Doç. Dr. Erdal IRMAK, Enerji Dağıtımı Ders Notları,
irmakerdal@gmail.com
𝟓𝟔. 𝒒
ORTA GERİLİM HATLARINDA GERİLİM DÜŞÜMÜ
l = 4 km
Aktif ve Reaktif akım bileşenleri ?
k = 56 m/W mm2
x = 0,25 W /km.faz S = 2,6 MVA Akımın fazörel ifadesi ?
cos j = 0,6 (+) kapasitif, (-) endüktif
Un = 10 kV
𝑰 = 𝑰𝒂 ± 𝒋𝑰𝒓
𝑰𝒂 = 𝑰. 𝒄𝒐𝒔j = 𝟏𝟓𝟎, 𝟏𝟏. 𝟎, 𝟔 = 𝟗𝟎, 𝟎𝟔𝟕 𝑨
𝑰 = 𝟗𝟎 − 𝒋𝟏𝟐𝟎
𝑰𝒓 = 𝑰. 𝒔𝒊𝒏j = 𝟏𝟓𝟎, 𝟏𝟏. 𝟎, 𝟖 = 𝟏𝟐𝟎, 𝟎𝟖𝟗 𝑨 𝑰 = 𝟏𝟓𝟎 − 𝟓𝟑, 𝟑
𝒁 = 𝟏, 𝟎𝟐 + 𝒋𝟏 = 𝟏, 𝟒𝟐𝟖𝟒𝟒, 𝟒𝟑 A
V2
d𝒗 −𝟑𝟐,𝟒 d = −𝟎, 𝟑𝟏
𝜑 I*R v R
tan d = V + ∆𝒗 = 𝟏𝟎.𝟏𝟎𝟑 A
+𝟐𝟏𝟏,𝟖 V2
2 𝟑 j𝒉𝒃 = j + d
j𝒉𝒃 = 𝟓𝟑, 𝟏𝟑 − 𝟎, 𝟑𝟏 = 𝟓𝟐, 𝟖𝟐 d
Şekilde gösterilen 30 kV’luk bir havai hatta gerilim düşümünün %10 değerinden az olması
için hat iletkenlerinin norm kesiti ve 𝛿 faz açısı ne olur? (k=53m/Ωmm2)
l = 40 km
r=0,27 /km-faz
U=30 kV x=0,37 /km-faz
Ɛ=%10 I=97,5A
cosϕ =0,75 (end)
Doç. Dr. Erdal IRMAK, Enerji Dağıtımı Ders Notları,
irmakerdal@gmail.com
ORTA GERİLİM HATLARINDA GERİLİM DÜŞÜMÜ
PROBLEM:
l = 40 km Faz başına R ve X değerleri;
r=0,27 /km-faz 𝑅 = 𝑟. 𝑙 = 0,27.40 = 10,8 Ω/𝑓𝑎𝑧
U=30 kV x=0,37 /km-faz
𝑋 = 𝑥. 𝑙 = 0,37.40 = 14,8 Ω/𝑓𝑎𝑧
Ɛ=%10 I=97,5A
cosϕ =0,75 (end)
Hatırlatma:
l = 40 km
r=0,27 /km-faz
U=30 kV x=0,37 /km-faz
Ɛ=%10 I=97,5A
cosϕ =0,75 (end)
l = 40 km
𝟑𝟎. 𝟏𝟎𝟑
r=0,27 /km-faz 𝒇𝒂𝒛 𝒈𝒆𝒓𝒊𝒍𝒊𝒎𝒊 ∶ 𝑽 = = 𝟏𝟕𝟑𝟏𝟎 𝑽
U=30 kV x=0,37 /km-faz 𝟑
Ɛ=%10 I=97,5A
cosϕ =0,75 (end)
𝟏𝟎𝟎.𝒍.𝑰.𝒄𝒐𝒔𝝋
𝒗 = 𝑹. 𝑰. 𝒄𝒐𝒔𝝋 + 𝑿. 𝑰. 𝒔𝒊𝒏𝝋
𝒒= 𝒇(𝝋)
𝒌 %𝜺 𝑽
𝑿
𝒗 = 𝑹. 𝑰. 𝒄𝒐𝒔𝝋(𝟏 + 𝒕𝒂𝒏𝝋) 𝟏𝟎𝟎. 𝟒𝟎. 𝟏𝟎𝟑 . 𝟗𝟕, 𝟓 . 𝟎, 𝟕𝟓
𝑹 𝒒= . (𝟐, 𝟐)
𝑿
𝟓𝟑. 𝟏𝟎. 𝟏𝟕𝟑𝟏𝟎
𝒇𝝋 = (𝟏 + 𝒕𝒂𝒏𝝋) dersek;
𝑹
𝟑𝟎. 𝟏𝟎𝟑
l = 40 km 𝒇𝒂𝒛 𝒈𝒆𝒓𝒊𝒍𝒊𝒎𝒊 ∶ 𝑽 = = 𝟏𝟕𝟑𝟏𝟎 𝑽
𝟑
r=0,27 /km-faz
U=30 kV x=0,37 /km-faz 𝒗′ = 𝒗 + 𝒋𝜹𝒗
Ɛ=%10 I=97,5A
cosϕ =0,75 (end) 𝒗′ = 𝟏𝟕𝟒𝟑, 𝟓𝟕 + 𝒋𝟑𝟖𝟔, 𝟐𝟏 𝑽
𝜹𝒗
𝒕𝒂𝒏 𝜹 =
𝑽𝟐 + 𝒗
𝒕𝒂𝒏 𝜹 = 𝟎, 𝟎𝟐 𝜹 = 𝟏, 𝟏𝟕°
𝟑𝟖𝟔, 𝟐𝟏
𝒕𝒂𝒏 𝜹 =
𝟏𝟕𝟑𝟏𝟎 + 𝟏𝟕𝟒𝟑, 𝟓𝟕
Doç. Dr. Erdal IRMAK, Enerji Dağıtımı Ders Notları,
irmakerdal@gmail.com
ORTA GERİLİM HATLARINDA GERİLİM DÜŞÜMÜ
dX
l = 40 km dV dR
r=0,27 /km-faz E B B
𝜑
U=30 kV x=0,37 /km-faz V1 I*X
Ɛ=%10 I=97,5A
cosϕ =0,75 (end) v x
v
C
𝒕𝒂𝒏 𝜹 = 𝟎, 𝟎𝟐 𝜹 = 𝟏, 𝟏𝟕° C'
𝜑 I*R v R
• Bu sonuçtan görüleceği gibi 𝑽𝟏 gerilimi ile 𝑽𝟐 A
gerilimi aynı doğrultuda alınabilir. V2
• 𝜹 açısının küçük olmasından dolayı OG
hatlarında enine gerilim düşümünün etkisi
d
zayıftır. 𝜑
• Önemli olan boyuna gerilim düşümüdür.
Doç. Dr. Erdal IRMAK, Enerji Dağıtımı Ders Notları,
irmakerdal@gmail.com
ORTA GERİLİM HATLARINDA GERİLİM DÜŞÜMÜ
ÖDEV:
Şekilde gösterilen hatta veriler işaretlendiği gibi olduğuna göre boyuna ve enine gerilim
düşümlerini 𝛿 faz açısını bulunuz?
l=15 km
q=25mm^2
U=35 kV x=0,4 /km-faz
k=56m/ mm^2 I=65A
cosϕ =0,8 (end)
Doç. Dr. Erdal IRMAK, Enerji Dağıtımı Ders Notları,
irmakerdal@gmail.com