serkanbahçeci

HATIRLATMALAR
Faz-Faz ve Faz-Nötr Gerilimleri

Vcn
Vca Vab

30°
Van
°
120
| | | | | |

| | | | | |

Vbc
Vbn

Vab
-Vbn
°
30 | |
∗ cos 30
2

| | 2∗| | ∗ cos 30 √3 ∗ | |
30°
√3 ∠30°
Van

Yıldız ve Üçgen Bağlı Yüklerde Akım-Gerilim İlişkileri

Üçgen Bağlı Yük: VLN = ULL ILN = ILL / √3

Yıldız Bağlı Yük: ILN = ILL VLN = ULL / √3

Yıldız ve Üçgen Dönüşümleri

ZB

Z1 Z3

ZA ZC
Z2

1
 serkanbahçeci

Güç Üçgeni
S Q √3| || |

√3| || |

√3| || |
θ .
P Aktif ve reaktif güçler cebirsel olarak toplanabilir fakat
görünür güçler vektörel olarak toplanır.

Kompleks Sayıların Gösteriliş Biçimleri

Kartezyen trigonometrik kutupsal üstel

| | | |∠ | |

| |

tan

İletim Hatları

Elektrik enerjisinin kullanımı açısından hayati öneme sahip enerji iletim hatlarının incelenmesi için
elektriksel eşdeğer devrelerden yararlanılır. Bu eşdeğer devreler hattın uzunluğu ile orantılı olarak değerleri
değişen R, L ve C elemanlarından oluşmaktadır. R; hattın omik direncini, L; hattın endüktansını ve C de hat
iletkenlerinin birbirleri arasındaki ve hattın toprağa göre kapasitelerinin toplamını teşkil etmektedir.

Hattın bir faz eşdeğer devresindeki seri empedansı: Z = R + j2πfL

Hattın bir faz eşdeğer devresinin toplam admitansı: Y = G + j2πfC

VS VS

Nominal π Eşdeğer Devresi Nominal T Eşdeğer Devresi

G; hattın kaçak geçirgenliğini (kondüktans) ifade eder ve kondüktans sebebiyle akan akım hattın C eşdeğer
kapasitesinden geçen akıma göre çok küçük olduğundan eşdeğer devredeki G parametresi genellikle ihmal
edilir. R, L, C değerleri hattın uzunluğu ile orantılı olarak artmaktadır.

0-80 km uzunluğundaki hatlar : Kısa İletim Hattı

80-240 km uzunluğundaki hatlar : Orta Uzunluktaki İletim Hattı

240 km üzeri hatlar : Uzun İletim Hattı

Enerji iletim hatlarının modeli hazırlanırken R, L, C elemanları kullanılarak nominal π ve nominal T eşdeğer
devreleri elde edilir.

2
 serkanbahçeci

KISA İLETİM HATLARI

0-80 km uzunluğunda olan iletim hatlarıdır. Hattın eşdeğer kapasitesi C, hattın uzunluğu ile orantılı
olduğundan kısa iletim hatlarında bu değer ihmal edilecek kadar küçüktür ve ihmal edilir. Bu durumda kısa
iletim hattı eşdeğer devresi aşağıdaki şekilde olduğu gibidir.

Z=R+jwL

VS VR ZYÜK

Z = R + jXL = rƖ + jxƖ = zƖ √3 √3

VS = VR + ZIR √3 √3

IS = IR √3 ∗
√3 ∗

Hattın Verimi η = PR / PS / /

Rezistif Yük

VS XIR

ZIR

θS=δ
IR=IS VR RIR

Endüktif Yük
VS
XIR
δ ZIR
θR θS VR ( geri )

RIR
IR=IS

Kapasitif Yük

VS XIR
ZIR
IR=IS

θS RIR
( ileri )
θR δ
VR

3
 serkanbahçeci

Fazör diyagramları çizilirken bir fazör referans alınır ve diğerleri buna göre çizilir. İletim hatlarında
genellikle hat sonu gerilimi referans alınır.

| |∠0°

| |∠

| |∠0° ∗ | |∠

ORTA UZUNLUKLU İLETİM HATLARI

80-240 km uzunluğunda olan iletim hatlarıdır. Nominal π ve nominal T eşdeğer develeri kullanılarak
inceleme yapılabilir.

Nominal π Eşdeğer Devresi

Z=R+jwL

IS IZ

VR IR ZYÜK
VS
2 2
ICS ICR

1
0 2 0

1
2

2 2

1
2 2 2

4 2

1 1
4 2

4
 serkanbahçeci

Rezistif Yük

VS
XIZ

ICS ZIZ
IS
IZ
θS
ICR RIZ
δ

θR=0 IR VR

Endüktif Yük
VS

ZIZ

XIZ
θS δ
IS VR
θR
ICS RIZ
IZ

ICR
IR

Kapasitif Yük

IS VS
ICS XIZ
ZIZ
IZ
ICR
θS

δ RIZ
IR
θR
VR

5
 serkanbahçeci

Nominal T Eşdeğer Devresi

Z/2 M Z/2

IS

VR ZYÜK
VS Y
IR
IC

1
2

2 2

1
2 2 2

1 1
2 4

UZUN İLETİM HATLARI

Uzun iletim hatlarının kesin çözümü ve hesaplamaların tamamen doğru yapılabilmesi için hat sabitlerinin
gerçekte olduğu gibi hat boyunca uniform dağılmış olduğu düşünülmelidir.

I+dI I

dV=I*zdx => seri empedans

VS V+dV VR
V dI=V*ydx => şönt admitans

zdx ydx x
6
 serkanbahçeci

ɤ
Elde edilen 2. dereceden lineer diferansiyel denklemler ∗ kabul edilerek çözülürse sonuç olarak
aşağıdaki denklemler elde edilir.

ɤ ɤ
2 2

ɤ ɤ
2 2

ɤ : hattın propogasyon sabiti ( birimi radyandır, dereceye çevirilmesi gerekir)

∶ hattın karakteristik empedansı

ɤ

ɤ

Hiberbolik dönüşümleri yapılırsa:

cosh ɤ sinh ɤ

sinh ɤ
cosh ɤ

Ɩ (hat uzunluğu) alınarak VS ve IS değerleri elde edilir.

cosh ɤƖ sinh ɤƖ

sinh ɤƖ
cosh ɤƖ

Daha önce orta uzunluklu iletim hattı için elde edilen nominal π ve nominal T eşdeğer devre denklemleri
uzun iletim hatları için de kullanılabilir. Uzun iletim hattı için nominal π devre denklemleri yazılırsa:

1
2

1 1
4 2
Uzun iletim hattı için elde edilen bu iki denklem yardımı ile nominal π devre sabitleri şu şekilde yazılabilir:

sinh ɤƖ
sinh ɤƖ Ɩ pay ve payda "Ɩ" ile çarpıldı
ɤƖ
ɤƖ
1 cosh ɤƖ 1 cosh ɤƖ 1 Ɩ tanh 2 Ɩ
pay ve payda " " ile çarpıldı
2 sinh ɤƖ ɤ sinh ɤƖ 2 ɤƖ 2
2

7
 serkanbahçeci

Uzun iletim hattı için nominal T devre denklemleri yazılırsa:

1
2

1 1
2 4
Nominal T devre sabitleri şu şekilde yazılabilir:

sinh ɤƖ sinh ɤƖ
Ɩ pay ve payda "Ɩ" ile çarpıldı
ɤƖ

ɤƖ
1 cosh ɤƖ 1 cosh ɤƖ 1 Ɩ tanh 2 Ɩ
pay ve payda " " ile çarpıldı
2 sinh ɤƖ sinh ɤƖ 2 ɤƖ 2
2

cosh Ɩ Ɩ cosh Ɩ . cos Ɩ jsinh Ɩ . sin Ɩ

sinh Ɩ Ɩ sinh Ɩ . cos Ɩ jcosh Ɩ . sin Ɩ