You are on page 1of 13

www.lawcommission.gov.

np

ljB't lgodg cfof]u P]g, @)&$


k|df0fLs/0f tyf k|sflzt ldlt
@)&$÷%÷!(
;+jt\ @)&$ ;fnsf] P]g g+= !#

k|:tfjgf M ljB't pTkfbg, k|;f/0f, ljt/0f jf Jofkf/nfO{ ;/n, lgoldt, Jojl:yt tyf kf/bzL{
agfO{ ljB'tsf] dfu / cfk"lt{df ;Gt'ng sfod /fVg, ljB't dx;'n lgodg ug{, ljB't pkef]Qmfsf]
xs / lxt ;+/If0f ug{, ljB'tsf] ahf/nfO{ k|lt:kwf{Tds agfpg tyf ljB't ;]jfnfO{ e/kbf]{,
;j{;'ne, u'0f:t/o'Qm tyf ;'/lIft agfpg ljB't lgodg cfof]usf] Joj:yf ug{ jf~5gLo ePsf]n],
g]kfnsf] ;+ljwfgsf] wf/f @(^ sf] pkwf/f -!_ adf]lhdsf] Joj:yflksf–;+;bn]] of] P]g
agfPsf] 5 .
kl/R5]b–!
k|f/lDes
!= ;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ o; P]gsf] gfd æljB't lgodg cfof]u P]g, @)&$Æ /x]sf] 5 .
-@_ of] P]g k|df0fLs/0f ePsf] ldltn] PsfgAa]cf}F lbgb]lv k|f/De x'g]5 .
@= kl/efiff M ljifo jf k|;ª\un] csf]{ cy{ gnfu]df o; P]gdf,–
-s_ æcWoIfÆ eGgfn] cfof]usf] cWoIf ;Demg' k5{ .
-v_ æcg'dltkq k|fKt JolQmÆ eGgfn] ljB'tsf] pTkfbg, k|;f/0f, ljt/0f jf Jofkf/
ug{ k|rlnt sfg"g adf]lhd cg'dltkq k|fKt JolQm jf ;ª\ul7t ;+:yf ;Demg'
k5{ .
-u_ æcfof]uÆ eGgfn] bkmf # adf]lhd :yfkgf ePsf] ljB't lgodg cfof]u ;Demg'
k5{ .
-3_ æpkef]QmfÆ eGgfn] ljB't pkef]u ug]{ JolQm jf ;+:yf ;Demg' k5{ .
-ª_ ætf]lsPsf]Æ jf ætf]lsP adf]lhdÆ eGgfn] o; P]g cGtu{t ag]sf] lgoddf
tf]lsPsf] jf tf]lsP adf]lhd ;Demg' k5{ .
-r_ ædGqfnoÆ eGgfn] pmhf{ dGqfno ;Demg' k5{ .
-5_ ædx;'nÆ eGgfn] ljB't ;]jf pkef]u u/] afkt pkef]Qmfn] ljt/0f cg'dltkq
k|fKt JolQmnfO{ a'emfpg' kg]{ ljB't d"No, dx;'n, z'Ns tyf cGo b:t'/ ;Demg'
k5{ .
-h_ æljB'tÆ eGgfn] kfgL, vgLh t]n, sf]Onf, Uof;, ;f}o{, jfo', cf0fljs, h}ljs
kbfy{ jf cGo s'g} ;|f]taf6 pTkfbg x'g] ljB't ;Demg' k5{ .
-em_ æ;lrjÆ eGgfn] bkmf #@ adf]lhd cfof]usf] ;lrjsf] ¿kdf sfd ug]{] sd{rf/L
;Demg' k5{ .
-`_ æ;b:oÆ eGgfn] cfof]usf] ;b:o ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] cWoIfnfO{ ;d]t
hgfpF5 .

1
www.lawcommission.gov.np

kl/R5]b–@
cfof]usf] :yfkgf tyf u7g
#= cfof]usf] :yfkgf M -!_ ljB't pTkfbg, k|;f/0f, ljt/0f jf Jofkf/nfO{ lgodg ug]{ lgodgsf/L
lgsfosf] ¿kdf ljB't lgodg cfof]usf] :yfkgf ul/Psf] 5 .
-@_ cfof]usf] s]Gb|Lo sfof{no sf7df8f}+ pkTosfdf /xg]5 / cfof]un] cfjZostf
cg';f/ g]kfnsf cGo :yfgdf ;d]t zfvf sfof{no vf]Ng ;Sg]5 .
$= cfof]u :jzfl;t / ;ª\ul7t ;+:yf x'g] M -!_ cfof]u cljlR5Gg pQ/flwsf/jfnf Ps :jzfl;t
/ ;ª\ul7t ;+:yf x'g]5 .
-@_ cfof]usf] sfd sf/afxLsf] lgldQ o;sf] Pp6f 5'§} 5fk x'g]5 .
-#_ cfof]un] JolQm ;/x rn, crn ;DklQ k|fKt ug{, pkef]u ug{, a]rlavg ug{ jf
cGo lsl;dn] Joj:yfkg ug{ ;Sg]5 .
-$_ cfof]un] JolQm ;/x cfˆgf] gfdaf6 gfln; ph'/ ug{ / cfof]u pk/ klg ;f]xL
gfdaf6 gfln; ph'/ nfUg ;Sg]5 .
-%_ cfof]un] JolQm ;/x s/f/ ug{ / s/f/ adf]lhdsf] clwsf/sf] k|of]u / bfloTj lgjf{x
ug{ ;Sg]5 .
%= cfof]usf] u7g M -!_ cfof]usf] u7g b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ g]kfn ;/sf/sf] /fhkqflÍt ljlzi6 >]0fLsf] kbdf /xL sfd
u/]sf] jf cy{zf:q, jfl0fHo, Joj:yfkg, n]vf, sfg"g jf Ol~hlgol/Ë
ljifodf sDtLdf :gftsf]Q/ txsf] z}lIfs pkflw xfl;n u/L
To:tf] ljifo ;DaGwL If]qdf sDtLdf aL; jif{ sfo{ cg'ej ePsf]
JolQmdWo] g]kfn ;/sf/n] lgo'Qm u/]sf] JolQm – cWoIf
-v_ cy{zf:q, jfl0fHo, Joj:yfkg, n]vf, sfg"g jf Ol~hlgol/Ë ljifodf
sDtLdf :gftsf]Q/ txsf] z}lIfs pkflw xfl;n u/L
To:tf] ljifo ;DaGwL If]qdf sDtLdf kGw| jif{ sfo{ cg'ej
ePsf JolQmdWo] g]kfn ;/sf/n] lgo'Qm u/]sf rf/ hgf JolQmx¿ – ;b:o
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cWoIf / ;b:o lgo'lQm ubf{ sDtLdf Ps hgf dlxnf ;lxt
;dfg'kflts ;dfj]zL l;4fGtsf cfwf/df ug'{ kg]{5 .
-#_ cWoIf / ;b:osf] lgo'lQm ePsf] ;"rgf g]kfn /fhkqdf k|sfzg ul/g]5 .
^= cof]Uotf M bkmf % df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf] JolQm cWoIf jf ;b:o kbdf
lgo'lQm x'g jf axfn /xgsf] nflu of]Uo x'g] 5}g M–
-s_ u}/g]kfnL gful/s,
-v_ ljb]zL d'n'ssf] :yfoL cfjf;Lo cg'dlt lnPsf],
-u_ e|i6frf/, ha/h:tL s/0fL, dfgj a]rlavg tyf cf];f/k;f/, nfu" cf}ifw sf/f]af/,
;DklQ z'4Ls/0f, /fxbfgL b'¿kof]u, ckx/0f ;DaGwL s;"/ jf g}lts ktg b]lvg]
cGo kmf}hbf/L s;"/df ;hfo kfPsf],
-3_ k|rlnt sfg"g adf]lhd sfnf];"rLdf k/]sf] jf To:tf] ;"rLaf6 km's'jf ePsf]
ldltn] sDtLdf tLg jif{ k"/f gePsf],
-ª_ cfkm" jf cfˆgf] Psf3/sf] kl/jf/sf] ;b:o ljB't pTkfbg, k|;f/0f, ljt/0f jf
Jofkf/df ;+nUg s'g} sDkgL jf To:tf] sDkgLsf] ;xfos sDkgL, kmd{ jf ;+:yfsf]
;+:yfks, Joj:yfksLo tx, z]o/ wgL jf ;~rfns, n]vfk/LIfs jf ;Nnfxsf/sf]
2
www.lawcommission.gov.np

x}l;otdf ;+nUg /x]sf] jf To:tf] x}l;otaf6 cnu eO{ sDtLdf tLg jif{sf] cjlw
Joltt eO{ g;s]sf] .
:ki6Ls/0f M o; v08sf] k|of]hgsf] nflu æz]o/ wgLÆ eGgfn] ;DalGwt sDkgLsf]
sDtLdf Ps k|ltzt z]o/df :jfldTj /x]sf] JolQm ;Demg' k5{ .
-r_ ljB't pTkfbg, k|;f/0f, ljt/0f jf Jofkf/ ;DaGwL s;"/df ;hfo kfO{ ;hfo
e'Qmfg u/]sf] ldltn] tLg jif{sf] cjlw k"/f gePsf] .
-5_ g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo tx jf g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf
:yfgLo txsf] :jfldTjdf /x]sf] ;ª\ul7t ;+:yf jf cg'dltkq k|fKt JolQmsf]
axfnjfnf sd{rf/L .
-h_ ;fx'sf] C0f ltg{ g;sL bfdf;fxLdf k/]sf] .
-em_ s'g} /fhgLlts bnsf] ;b:o jf kbflwsf/L ePsf] .
&= cWoIf tyf ;b:osf] lgo'lQm M -!_ g]kfn ;/sf/n] b]xfo adf]lhdsf] ;ldltsf] l;kmfl/;df
cfof]usf] cWoIf tyf ;b:o lgo'lQm ug]{5 M–
-s_ ;lrj, dGqfno –;+of]hs
-v_ dGqfnon] dgf]lgt u/]sf] ljB't lj1 Ps hgf –;b:o
-u_ dGqfnon] tf]s]sf] /fhkqflª\st k|yd >]0fLsf] clws[t –;b:o–;lrj
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;ldltn] cWoIf tyf ;b:o lgo'lQm ug{ pDd]bjf/ l;kmfl/;
ug]{ k|of]hgsf] nflu O{R5's pDd]bjf/nfO{ cfj]bg ;lxtsf] JolQmut ljj/0f k]z ug{ sDtLdf
kGw| lbgsf] Dofb lbO{ ;fj{hlgs ;"rgf k|sfzg ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;ldltn] pkbkmf -@_ adf]lhd cfj]bg ug]{ pDd]bjf/ dWo]af6
pko'Qm 7xl/Psf JolQmsf] gfd cfj]bg ug]{ Dofb ;dfKt ePsf] PSsfO{; lbgleq g]kfn ;/sf/
;dIf l;kmfl/; ug'{ kg]{5 . To;/L l;kmfl/; ubf{ ;b:osf] xsdf bkmf % sf] v08 -v_
adf]lhdsf cnucnu ljifosf JolQmsf] gfd l;kmfl/; ug'{ kg]{5 .
t/ cnucnu ljifosf kof{Kt pDd]bjf/ pknJw x'g g;s]df Pp6} ljifosf Ps
hgfeGbf a9L JolQmnfO{;d]t l;kmfl/; ug{ ;lsg]5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;ldltsf] a}7ssf] cWoIftf To:tf] ;ldltsf] ;+of]hsn] ug]{5
/ ;+of]hs tyf Ps hgf ;b:o pkl:yt ePdf ;ldltsf] a}7ssf] nflu u0fk"/s ;ª\Vof k'u]sf]
dflgg]5 .
-%_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;ldltsf] a}7sdf ax'dtsf] /fo dfGo x'g]5 / dt a/fa/
ePdf cWoIftf ug]{ JolQmn] lg0ff{os dt lbg]5 .
-^_ cWoIf tyf ;b:osf] nflu pDd]bjf/ l;kmfl/; ug]{ ;DaGwL cfwf/, k|s[of / a}7s
;DaGwL cGo sfo{ljlw ;f] ;ldlt cfkm}n] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
-&_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;ldltsf] ;+of]hs tyf ;b:osf] a}7s eQf cy{ dGqfnon]
tf]s] adf]lhd x'g]5 .
*= kbfjlw M cWoIf tyf ;b:osf] kbfjlw kfFr jif{sf] x'g]5 / lgh k'gM Ps kbfjlwsf] nflu
lgo'Qm x'g ;Sg]5 .
(= kbaf6 x6fpg ;Sg] M -!_ cWoIf jf s'g} ;b:odf sfo{ Ifdtfsf] cefj jf v/fa cfr/0f
ePsf] jf bkmf ^ adf]lhd lgh cof]Uo ePsf] jf o; P]g adf]lhd lghn] kbLo bfloTj k"/f
gu/]sf]] b]lvPdf g]kfn ;/sf/n] To:tf] ljifodf 5fglag ug{ Ps 5fglag ;ldlt u7g ug]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] 5fglag ;ldltn] cf/f]k nfu]sf] cWoIf jf ;b:osf]
;DaGwdf 5fglag u/L cfˆgf] /fo;lxtsf] k|ltj]bg g]kfn ;/sf/;dIf k]z ug]{5 .
3
www.lawcommission.gov.np

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] 5fglag ;ldltn] pkbkmf -@_ adf]lhd 5fglag ubf{ cf/f]k
nfu]sf] cWoIf jf ;b:onfO{ cfˆgf] ;kmfO{ k]z ug{ dgfl;a df}sf lbg]5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] 5fglag ;ldltn] cWoIf jf ;b:onfO{ kbaf6 x6fpg
l;kmfl/; u/]df g]kfn ;/sf/n] To:tf] cWoIf jf ;b:onfO{ kbaf6 x6fpg]5 .
-%_ o; bkmf adf]lhd 5fglagsf] sf/afxL k|f/De ePkl5 To:tf] 5fglagsf] ljifodf
6'Ëf] gnfu];Dd To:tf] cWoIf jf ;b:on] cfˆgf] kbsf] sfd ug{ kfpg] 5}g .
-^_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] 5fglag ;ldltsf cWoIf jf ;b:osf] kfl/>lds tyf cGo
;'ljwf g]kfn ;/sf/n] tf]s] adf]lhd x'g]5 .
!)= kb l/Qm ePsf] dflgg] M b]xfosf] s'g} cj:yfdf cWoIf jf ;b:osf] kb l/Qm ePsf] dflgg]5 M–
-s_ lghn] g]kfn ;/sf/ ;dIf cfˆgf] kbaf6 lbPsf] /fhLgfdf :jLs[t ePdf,
-v_ lghdf bkmf % adf]lhdsf] of]Uotf gePdf jf g/x]df,
-u_ bkmf * adf]lhd lghsf] kbfjlw ;dfKt ePdf,
-3_ bkmf ( adf]lhd lghnfO{ g]kfn ;/sf/n] kbaf6 x6fPdf,
-ª_ lghsf] d[To' ePdf .
!!= cfof]usf] a}7s M -!_ cfof]usf] a}7s dlxgfdf sDtLdf Psk6s a:g]5 .
-@_ cfof]usf] a}7s cWoIfn] / cWoIfsf] kb l/Qm ePsf] cj:yfdf jl/i7 ;b:on]
tf]s]sf] ldlt, ;do / :yfgdf a:g]5 .
t/ sDtLdf b'O{ hgf ;b:on] cfof]usf] a}7s af]nfpg lnlvt ¿kdf cg'/f]w u/]df
cWoIfn] / lghsf] cg'kl:yltdf jl/i7 ;b:on] ;ft lbgleq cfof]usf] a}7s af]nfpg' kg]{5 .
-#_ cfof]usf] a}7s a:g'eGbf sDtLdf rf}aL; 306f cufj} a}7sdf 5nkmn x'g]
ljifo;lxtsf] ;"rL ;lrjn] ;b:onfO{ pknJw u/fpg' kg]{5 .
-$_ cfof]usf] a}7ssf] cWoIftf cWoIfn] / lghsf] cg'kl:yltdf pkl:ytdWo] jl/i7
;b:on] ug]{5 .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æjl/i7 ;b:oÆ eGgfn] lgo'lQmsf] qmddf
cufl8 /x]sf] ;b:o ;Demg' k5{ .
-%_ cfof]usf] a}7sdf tLg hgf ;b:o pkl:yt ePdf cfof]usf] a}7ssf] nflu u0fk"/s
;ª\Vof k'u]sf] dflgg]5 .
-^_ cfof]usf] a}7sdf ax'dtsf] /fo dfGo x'g]5 / dt a/fa/ ePdf cWoIftf ug]{
JolQmn] lg0ff{os dt lbg]5 .
-&_ cfof]un] a}7sdf cfjZostf cg';f/ ;DalGwt ljifosf] ljz]if1nfO{ cfdGq0f ug{
;Sg]5 .
-*_ cfof]usf] lg0f{o clen]v ug]{ k|of]hgsf nflu 5'§} k'l:tsfsf] Joj:yf u/L k|To]s
lg0f{o To:tf] k'l:tsfdf clen]v ul/g]5 / To:tf] k'l:tsfdf a}7sdf pkl:yt ;Dk"0f{ ;b:on]
b:tvt ug'{ kg]{5 .
-(_ cfof]usf] a}7s ;DaGwL cGo sfo{ljlw cfof]u cfk}mn] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
kl/R5]b–#
cfof]usf] sfd, st{Jo / clwsf/
!@= k|fljlws Joj:yfkg ug]{ M ljB'tsf] pTkfbg, k|;f/0f, ljt/0f jf Jofkf/ ;DaGwdf lgodg ug{
cfof]un]] k|fljlws Joj:yfkgsf] nflu b]xfosf sfo{x¿ ug]{5 M–

4
www.lawcommission.gov.np

-s_ ljB't ;]jf ;DaGwL lu|8 ;+lxtf / ljt/0f ;+lxtf agfO{ sfof{Gjog tyf To;sf]
cg'udg ug]{ .
-v_ ljB't ;]jfsf] ;~rfng tyf dd{t ;Def/sf] :t/ tyf sfo{ljlw lgwf{/0f u/L
sfof{Gjog ug]{ .
-u_ /fli6«o ljB't k|0ffnLsf] u'0f:t/ tyf ;'/Iff:t/ sfod /fVg cfjZos dfkb08
agfO{ nfu" ug]{ .
-3_ ljB't k|0ffnL ;~rfnssf] bfloTj lgwf{/0f u/L sfof{Gjogsf] cg'udg ug{] .
-ª_ ljB't ;]jf aGb ug{ ;Sg] cj:yf, To;sf] cfwf/ / k|fyldstf lgwf{/0f ug]{ .
-r_ ljB't ;]jfsf] cfGtl/s dfu tyf cfk"lt{sf] nflu Go"gtd nfut lj:tf/ sfo{
of]hgf agfO{ sfof{Gjog ug]{ jf ug{ nufpg] .
!#= dx;'n lgwf{/0f ug]{ tyf ljB't vl/b laqmLsf] lgodg ug]{ M -!_ cfof]un] dx;'n lgwf{/0f ug]{
tyf ljB't vl/b laqmLsf] lgodg ug]{ ;DaGwdf b]xfo adf]lhdsf] sfo{ ug]{5 M–
-s_ ;~rfng vr{, x|f;s§L b/, ;fjfF Jofhsf] e'QmfgL, dd{t ;Def/ vr{, ljB't
;+/rgfsf] lgdf{0f, k'glg{df{0f, k'g:yf{kgf tyf z]o/ nufgL afkt jflif{s ¿kdf
k|fKt x'g] k|ltkmn nufot ljB't vl/b ;Demf}tf ;d]tnfO{ ljrf/ u/L ljB't
dx;'n b/ lgwf{/0fsf zt{ tyf cfwf/ lgwf{/0f u/L To;sf] cfwf/df pkef]Qmfn]
a'emfpg' kg]{ dx;'n lgwf{/0f ug]{ .
-v_ ljB't vl/b laqmLsf] yf]s ahf/ :yfkgf geP;Dd ljt/0f cg'dltkq k|fKt JolQm
/ pTkfbg cg'dltkq k|fKt JolQm jf Jofkf/ cg'dltkq k|fKt JolQm jf k|rlnt
sfg"g adf]lhd g]kfn ;/sf/n] :yfkgf u/]sf] ;ª\ul7t ;+:yfaLr x'g] ljB't vl/b
laqmL b/ / k|lqmof lgwf{/0f ug]{ .
-u_ pTkflbt ljB't vl/b laqmL ug{ cg'dltkq k|fKt JolQmx¿aLr ljB't vl/b
;Demf}tf ug{ ;xdlt lbg] .
-3_ ljB't d"Nosf] nfut Go"gtd agfpg cfjZos pkfosf] klxrfg u/L nfu" u/fpg]
.
-ª_ k|;f/0f tyf ljt/0f b:t'/ -lJxlnª rfh{_ lgwf{/0f ug]{ .
-r_ ljz]if kl/l:yltdf ljB't ;]jf;Fu ;DalGwt ljifodf lglZrt ;dosf] nflu ljB't
dx;'ndf cltl/Qm dx;'n -;/rfh{_ lgwf{/0f ug{] .
-@_ cfof]un] pkbkmf -!_ adf]lhd dx;'n lgwf{/0f ;Dk"0f{ sfuhft k|fKt ePsf] ldltn]
;f7L lbgleq ul/;Sg' kg]{5 .
-#_ cfof]un] pkbkmf -!_ adf]lhd dx;'n lgwf{/0f u/]kl5 /fli6«o :t/sf] klqsfdf
;"rgf k|sfzg ug'{ kg]{5 .
-$_ o; bkmf adf]lhd dx;'n lgwf{/0f ePsf] ldltn] Ps jif{leq k'gM ljB't dx;'n
lgwf{/0f ul/g] 5}g .
!$= k|lt:kwf{ sfod ug]{ tyf pkef]Qmfsf] lxt ;+/If0f ug]{ M cfof]un] ljB't ahf/df k|lt:kwf{
sfod ug{ tyf pkef]Qmfsf] lxt ;+/If0f ug{ b]xfosf sfo{ ug]{5 M–
-s_ pkef]Qmfsf] lxt ;+/If0fsf] nflu cfjZos pkfo klxrfg u/L sfof{Gjog ug]{ jf
u/fpg] .
-v_ ljB't vl/b laqmLsf] b/df k|lt:kwf{sf] jftfj/0f sfod u/fpg] .
-u_ cg'dltkq k|fKt JolQmx¿aLr ljB't dx;'n b/df k|lt:kwf{ u/fpg cfjZos
pkfosf] klxrfg u/L nfu" u/fpg] .

5
www.lawcommission.gov.np

-3_ ljB't dx;'n b/df Psflwsf/ -l;l08s]6_ x'g gkfpg] Joj:yf ug]{] .
-ª_ ljB'tsf] yf]s ahf/ :yfkgf, ;~rfng tyf vl/b laqmL k|lqmof lgwf{/0f ug]{ .
-r_ cg'dltkq k|fKt JolQmx¿ cfk;df ufleg -dh{/_, cfk;df ldNg, PSn} jf cfˆgf]
;xfos sDkgL;Fu ldnL To:tf] JolQm /x]sf] sDkgLsf] krf; k|ltzt jf To;eGbf
a9L z]o/ vl/b ug{, ;+/rgfsf] vl/b laqmL -;]n ckm KnfG6_, k|flKt
-PSjLlhzg_ jf u|x0f -6]s cf]e/_ ug{sf] nflu cfjZos dfkb08 agfO{ sfof{Gjog
ug]{ jf u/fpg] .
-5_ cg'dltkq k|fKt JolQmx¿ cfk;df ufleg, ;+/rgfsf] vl/b laqmL -;]n ckm
KnfG6_ tyf k|flKt -PSjLlhzg_ jf u|x0f -6]s cf]e/_ ug{ ;xdlt lbg] .
-h_ ljB'tsf] Jofkf/ ubf{ kfngf ug'{kg]{ zt{x¿ tf]Sg] tyf To;sf] lgoldt ¿kdf
cg'udg ug]{ .
-em_ k|;f/0f nfO{gdf alx/x]sf] ljB'tsf] u'0f:t/ sfod u/fpg ;do ;dodf hfFr
k/LIf0f ug]{ jf u/fpg] .
-`_ ljB'tLo k|0ffnLdf v'Nnf kx'Frsf] Joj:yf ug]{ .
!%= ;Ë7gfTds Ifdtf clej[l4 ug]{ M cfof]un] cg'dltkq k|fKt JolQmsf] ;Ë7gfTds Ifdtf
clej[l4 u/L ;+:yfut ;'zf;g sfod u/fpg b]xfo adf]lhdsf] sfo{ ug]{5 M–
-s_ cg'dltkq k|fKt JolQmsf] sfo{Ifdtf d"NofÍgsf] :t/ tyf cfwf/ lgwf{/0f ug]{ .
-v_ cg'dltkq k|fKt JolQmsf] sfd sf/afxLnfO{ dof{lbt agfpg cfrf/;+lxtf tof/
u/L nfu" ug]{ .
-u_ cg'dltkq k|fKt JolQmnfO{ ljB'tsf] ahf/ k|a4{g, lj:tf/ tyf ljljwLs/0f ug{
pTk|]l/t ug]{ .
-3_ cg'dltkq k|fKt JolQmsf] cfGtl/s lgoGq0f, n]vf k|0ffnL, n]vfk/LIf0f ljlwdf
Ps¿ktf sfod ug{ dfkb08 agfO{ nfu" ug]{ .
-ª_ cg'dltkq k|fKt ;Ël7t ;+:yfsf] ;~rfns ;ldltsf kbflwsf/L tyf cGo
kbflwsf/Ln] To:tf] ;+:yfnfO{ hfgsf/L u/fpg' kg]{ ljifo lgwf{/0f u/L To;nfO{
kfngf ug{ nufpg] .
-r_ cg'dltkq k|fKt JolQmsf] n]vf k|0ffnLsf] cfjZostf cg';f/ cfsl:ds hfFr ug]{ .
-5_ cg'dltkq k|fKt JolQmsf] sfd sf/afxLdf ;'zf;g sfod u/fpg cfjZos
lgb]{zg lbg] tyf dfkb08 hf/L ug]{ .
!^= gLltut ;'emfj lbg] tyf l;kmfl/; ug]{ M ljB'tsf] pTkfbg, k|;f/0f, ljt/0f jf Jofkf/ ;DaGwL
Joj:yfnfO{ e/kbf]{ / k|efjsf/L agfpg ug'{ kg]{ gLltut ;'wf/sf ;DaGwdf cfof]un] g]kfn
;/sf/nfO{ cfjZos ;Nnfx / ;'emfj lbg]5 .
!&= hfFra'em tyf lg/LIf0f ug]{ M -!_ cg'dltkq k|fKt JolQmn] of] P]g, o; P]g cGtu{t ag]sf]
lgod, ljlgod, lgb]{lzsf jf dfkb08 tyf k|rlnt cGo sfg"g jf cg'dltkq k|bfg ubf{
lgwf{/0f ul/Psf zt{ adf]lhd sfo{ u/] gu/]sf] ;DaGwdf cfof]un] cfjZos hfFra'em tyf
lg/LIf0f ug{ jf u/fpg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd hfFra'em tyf lg/LIf0f ubf{ cg'dltkq k|fKt JolQm;Fu n]vf,
clen]v, ljj/0f cflb dfu ug{ jf :ynut ¿kdf hfFra'em tyf lg/LIf0f ug{ ;lsg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd hfFra'em tyf lg/LIf0f ug]{ kbflwsf/L jf sd{rf/Ln]
To;sf] k|ltj]bg tof/ u/L cfof]u ;dIf k]z ug'{ kg]{5 / To:tf] k|ltj]bgsf] cfwf/df cfof]un]
;DalGwt cg'dltkq k|fKt JolQmnfO{ cfjZos cfb]z tyf lgb]{zg lbg ;Sg]5 .

6
www.lawcommission.gov.np

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd lbPsf] cfb]z tyf lgb]{zg cg'dlt kq k|fKt JolQmn] kfngf
gu/]df cfof]un] To:tf] cg'dltkq k|fKt JolQmnfO{ bkmf !( sf] pkbkmf -!_ adf]lhd hl/afgf
ug{ ;Sg]5 .
!*= ljjfb ;dfwfg ug]{ M -!_ b]xfosf] ljifodf pTkGg ljjfb ;dfwfg ug]{ clwsf/ cfof]unfO{ x'g]5
M–
-s_ cg'dltkq k|fKt JolQmx¿aLr pTkGg ljB't ;DaGwL ljjfb,
-v_ cg'dltkq k|fKt JolQmn] u/]sf] s'g} lg0f{odf lrQ ga'em]sf] jf lghn] u/]sf]
sfo{af6 cfk"mnfO{ dsf{ k/]sf] s'/f pNn]v u/L To; afktsf] Ifltk"lt{sf] bfaL
u/]sf] ljifo .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ljjfb jf ljifosf ;DaGwdf cg'dlt k|fKt JolQm jf
pkef]Qmfn] cfof]u ;dIf ph"/L lbg ;Sg]5 / To:tf] ph"/L k/]df cfof]un]] gAa] lbgleq ;'g'jfO{
u/L lg0f{o ug{' kg]{5 .
-#_ cfof]u ;dIf k/]sf] ph"/Lsf] sf/afxL / lsgf/f ubf{ cfof]unfO{ k|rlnt sfg"g
adf]lhd cbfntnfO{ eP ;/x b]xfo adf]lhdsf] sfo{ ug]{ clwsf/ x'g]5 M–
-s_ s'g} JolQmnfO{ cfof]u ;dIf pkl:yt u/fO{ aofg jf hfgsf/L lng],
-v_ ;fIfL a'‰g],
-u_ g]kfn ;/sf/, k|b]z ;/sf/ jf :yfgLo txsf] s'g} lgsfo jf ;fj{hlgs ;+:yfdf
/x]sf] s'g} lnvt sfuhft k]z ug{ cfb]z lbg],
-3_ :ynut lg/LIf0f ug]{, u/fpg] tyf b;L k|df0f k]z ug{ cfb]z lbg] .
-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd cfof]un] u/]sf] lg0f{odf lrQ ga'e\mg] JolQmn] To:tf] lg0f{o
ePsf] ldltn] k}FtL; lbgleq pRr cbfnt, kf6gdf k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5 .
-%_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ljB't pTkfbg, k|;f/0f, ljt/0f jf
Jofkf/ ;DaGwL ljifodf cg'dlt k|fKt JolQmx¿aLr ePsf] ;Demf}tfdf ljjfb ;dfwfgsf] 5'§}
Joj:yf ul/Psf] /x]5 eg] To:tf] ljjfbsf] ;dfwfg ;f]xL ;Demf}tf adf]lhd x'g]5 .
!(= hl/afgf ug{ ;Sg] M -!_ cfof]un] bkmf !& sf] pkbkmf -#_ jf bkmf #& adf]lhdsf] cfb]z jf
lgb]{zg, bkmf !* sf] pkbkmf -@_ adf]lhdsf] lg0f{o jf of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf]
lgod adf]lhdsf] s'g} ljifo kfngf gug]{ jf k"j{ ;"rgf glbO{ ljB't ;]jf cj?4 ug]{ jf u/fpg]
cg'dltkq k|fKt JolQmnfO{ kfFr nfv ¿k}ofF;Dd hl/afgf ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd hl/afgf ul/Psf] /sd g]kfn ;/sf/sf] ;l~rt sf]ifdf
bflvnf ul/g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd ul/Psf] hl/afgf afkt a'emfPsf] /sd dx;'n lgwf{/0f ug]{
k|of]hgsf] nflu cg'dltkq k|fKt JolQmsf] vr{ jf nufgLsf] ¿kdf ;dfj]z ug{ kfOg] 5}g .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd cfof]un] u/]sf] hl/afgf pk/ lrQ ga'‰g] cg'dltkq k|fKt
JolQmn] o:tf] hl/afgf ePsf] ldltn] kF}tL; lbgleq pRr cbfnt, kf6gdf k'g/fj]bg ug{
;Sg]5 .
@)= ;]jf z'Ns lng ;Sg] M cfof]un] b]xfosf ljifodf cg'dlt kq k|fKt JolQmaf6 tf]lsP adf]lhd
;]jf z'Ns lng ;Sg]5 M–
-s_ lu|8 / ljt/0f ;+lxtf :jLs[t ubf{,
-v_ ljB'tsf] yf]s vl/b laqmL b/ lgwf{/0f ubf{,
-u_ ljB't vl/b ;Demf}tfdf ;xdlt lbFbf,

7
www.lawcommission.gov.np

-3_ k|;f/0f tyf ljt/0f b:t'/ -lJxlnª rfh{_ nufotsf cGo dx;'n jf b:t'/ lgwf{/0f
ubf{,
-ª_ cg'dltkq k|fKt JolQmx¿ cfk;df ufleg, ;+/rgfsf] vl/b laqmL -;]n ckm
KnfG6_, k|flKt -PSjLlhzg_ jf u|x0f -6]s cf]e/_ ug]{ ;xdlt lbFbf,
-r_ bkmf !* adf]lhd ljjfb ;dfwfg ubf{{,
t/ ufx{:y pkef]Qmfn] ph'/L lbFbf s'g} z'Ns a'emfpg kg]{ 5}g .
-5_ cfof]un] tf]s]sf] cGo ljifodf .
@!= ;fj{hlgs ;'g'jfO{ ug'{ kg]{ M -!_ cfof]un] bkmf !# adf]lhd dx;'n lgwf{/0f ug'{k"j{ tf]lsP
adf]lhd ;fj{hlgs ;'g'jfO{ ug'{ kg]{5 .
-@_ cfof]un] cfˆgf] sfd sf/afxL;Fu ;DalGwt cGo ljifodf ;d]t cfjZostf cg';f/
;fj{hlgs ;'g'jfO{sf] Joj:yf ug{ ;Sg]5 .
-#_ cfof]un] pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd u/]sf] ;fj{hlgs ;'g'jfO{sf] clen]v /fVg' kg]{5
.
@@= k'g/fjnf]sg ;DaGwL Joj:yf M -!_ s'g} JolQm jf ;+:yfn] cfof]usf] lg0f{o k'g/fjnf]sg x'g'kg]{
7fg]df To:tf] lg0f{osf] hfgsf/L ePsf] ldltn] kGw| lbgleq k'g/fjnf]sgsf] nflu cfjZos
sfuhft;lxt cfof]udf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
t/ cfof]un] bkmf !( adf]lhd hl/afgf ug]{ u/L u/]sf] lg0f{osf] xsdf of] Joj:yf nfu" x'g]
5}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg k/]df cfof]un] kGw| lbgleq ;fljssf] lg0f{o sfod
/fVg] jf ;+zf]wg ug]{ lg0f{o ul/;Sg' kg]{5 .
-#_ cfof]un] pkbkmf -@_ adf]lhd ;fljssf] lg0f{o ;+zf]wg ug{] lg0f{o u/]df ;fljssf]
lg0f{o sfof{Gjog gug{ cfb]z lbg]5 .
-$_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cg'dltkq k|fKt JolQmn] unt
sfuhft k]z u/]sf] jf s'g} sfuhft n'sfPsf] hfgsf/L s'g} ;|f]taf6 k|fKt x'g cfPdf jf yk
sfuhft k|fKt x'g cfPdf cfof]un] To:tf] ljifodf k'gM lg0f{o ug{ ;Sg]5 .
kl/R5]b–$
cWoIf / ;b:osf] sfd, st{Jo, clwsf/ tyf ;'ljwf
@#= cWoIfsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M cWoIfsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ cfof]usf] k|zf;sLo k|d'vsf] ¿kdf sfo{ ug]{,
-v_ cfof]usf] sfd sf/afxLdf lgodg, cg'udg, ;'k/Lj]If0f tyf d"NofÍg u/L
;DalGwt kIfnfO{ cfjZos lgb]{zg lbg],
-u_ cfof]usf] a}7snfO{ Jojl:yt ug]{,
-3_ tf]lsP adf]lhdsf] cGo sfo{ ug]{ .
@$= ;b:osf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ ;b:o cfof]usf] k"/f ;do sfd ug]{ kbflwsf/L x'g]5 .
-@_ ;b:on] cfof]u / cfof]usf] cWoIfn] tf]s] adf]lhdsf sfd, st{Jo / clwsf/sf]
kfngf / k|of]u ug]{5 .
@%= cWoIf tyf ;b:osf] ;]jf, zt{ tyf ;'ljwf M -!_ cWoIf cfof]usf] k"/f ;do sfd ug]{ k|d'v
kbflwsf/L x'g]5 .
-@_ cWoIf / ;b:osf] kfl/>lds, ;'ljwf / ;]jfsf cGo zt{ tf]lsP adf]lhd x'g]5g\ .

8
www.lawcommission.gov.np

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] Joj:yf geP;Dd cWoIfsf] kfl/>lds tyf cGo ;'ljwf
g]kfn ;/sf/n] tf]s] adf]lhd x'g]5 .
-$_ cWoIf jf ;b:on] cfof]udf sfo{/t /xFbf s'g} cg'dltkq k|fKt JolQm;Fu ;DalGwt
ljifodf s'g} lg0f{o u/]sf] ePdf lgh cfof]uaf6 ;]jf lgj[Q ePsf] ldltn] Ps jif{;Dd To:tf]
cg'dltkq k|fKt JolQm;Fu s'g} klg ¿kdf ;+nUg x'g kfpg] 5}g .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æ;+nUgÆ eGgfn] cg'dlt kq k|fKt JolQmsf]
;~rfns, sd{rf/L, ljz]if1 jf k/fdz{bft[sf] ¿kdf :YffoL, c:YffoL, s/f/ tyf ;Demf}tfdf
sfo{ ug]{ cj:yf ;Demg' k5{ .
@^= zky lng' kg]{ M cfˆgf] sfo{ef/ ;DxfNg'cl3 cWoIfn] pmhf{ dGqL ;dIf / ;b:on] cWoIf ;dIf
cg';"rLsf] 9fFrfdf kb tyf uf]kgLotfsf] zky lng' kg]{5 .
@&= hfgsf/L u/fpg' kg]{ M -!_ cWoIf tyf ;b:on] cfkm" lgo'Qm ePsf] tL; lbgleq b]xfosf]
ljifosf] lnlvt hfgsf/L cfof]unfO{ u/fpg' kg]{5 M–
-s_ cfkm" cWoIf jf ;b:o kbdf lgo'Qm x'g'eGbf cufl8 ;+nUg /x]sf] k]zf, /f]huf/L jf
Joj;fo / To;sf] sfof{nosf] ljj/0f,
-v_ cfkm" jf cfˆgf] kl/jf/sf] s'g} ;b:o s'g} cg'dltkq k|fKt JolQmsf] z]o/wgL eP
jf gePsf] / z]o/wgL eP lnPsf] z]o/ ;ª\Vofsf] ljj/0f tyf To:tf] cg'dltkq
k|fKt JolQm;Fu s'g} lsl;dsf] ljQLo :jfy{ /x] jf g/x]sf],
-u_ cfkm" jf cfˆgf] kl/jf/sf] s'g} ;b:o kl5Nnf] tLg jif{leq s'g} cg'dltkq k|fKt
JolQmsf] ;~rfns, kbflwsf/L, ;Nnfxsf/, sd{rf/L jf n]vf k/LIfs eP jf
gePsf],
-3_ cfof]unfO{ o; bkmf adf]lhd hfgsf/L u/fpFbfsf avt s'g} cg'dlt kq k|fKt
JolQm;Fu lghsf] :jfy{ b]lvg ;Sg] s'g} ;Defljt cj:yf eP To;sf] ljj/0f .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd hfgsf/L u/fPsf] ljifosf] Ps k|lt ljj/0f cfof]un] g]kfn
;/sf/, k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\sf] sfof{nodf k7fpg' kg]]{5 / k|wfgdGqL tyf
dlGqkl/ifb\sf] sfof{non] To;sf] clen]v /fVg]5 .
@*= lgodgsf/L cj;/ -/]u'n]6/L ck/Ro"lg6L_ sf] b'¿kof]u ug{ gx'g] M -!_ cWoIf, ;b:o tyf
cfof]usf sd{rf/L, n]vf k/LIfs, ;Nnfxsf/, k|ltlglw jf cfof]u;Fu s/f/ u/L sfd ug]{ JolQm,
kmd{ jf sDkgLsf s'g} klg JolQmn] cfkm\gf] kbLo x}l;otdf jf cfof]usf] tkm{af6 sfo{ ;Dkfbg
ubf{ lghsf] hfgsf/Ldf cfPsf] s'g} uf]Ko ;"rgf sfg"g adf]lhd pknJw u/fpg'kg]{ cj:yfdf
afx]s cGo s'g} JolQmnfO{ pknJw u/fpg jf To;sf] ;|f]t vf]Ng x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf kbflwsf/Ln] kbLo x}l;otdf sfo{ ;Dkfbg ubf{ lghsf]
hfgsf/Ldf cfPsf] s'g} uf]Ko ;"rgf lgh jf lghsf] kl/jf/sf] s'g} ;b:osf] nfe, ;'ljwf,
;x'lnot jf kmfObfsf] nflu k|of]u ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
-#_ cWoIf, ;b:o tyf cfof]usf sd{rf/L, n]vf k/LIfs, ;Nnfxsf/, k|ltlglw jf
cfof]u;Fu s/f/ u/L sfd ug]{ JolQm, kmd{ jf sDkgLsf s'g} klg JolQmn] cfˆgf] kbLo
x}l;otdf jf cfof]usf] tkm{af6 s'g} sfd ubf{ cfk"m, cfˆgf] kl/jf/ jf c¿ s;}nfO{ s'g}
lsl;dsf] nfe, ;'ljwf, ;x'lnot jf kmfObf lng lbg x'Fb}g .
-$_ s;}n] pkbkmf -!_, -@_ jf -#_ sf] k|lts"n x'g] u/L s'g} sfd u/]df lghn] kbLo
bfloTj cg'¿k sfd gu/]sf] dfgL k|rlnt sfg"g adf]lhd sf/afxL x'g]5 .
@(= :jfy{ aflemPdf lg0f{o ug{df aGb]h M -!_ cWoIf, ;b:o jf lghsf] kl/jf/sf] s'g} ;b:osf]
ljQLo :jfy{, lghL :jfy{ jf Jofj;flos :jfy{ ePsf] s'g} klg k|:tfj cfof]usf] a}7sdf

9
www.lawcommission.gov.np

5nkmn x'g] ePdf To:tf] ;b:on] a}7s z'? x'g'eGbf cufj} To:tf] :jfy{ aflemg ;Sg] s'/fsf]
hfgsf/L cfof]unfO{ lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ljifodf 5nkmn x'g] cfof]usf] a}7sdf To:tf] ;b:on] efu
lng] 5}g .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ sf] k|lts"n s'g} lg0f{o ePdf ;f] lg0f{o To:tf] :jfy{ /x]sf]
JolQmsf] xsdf nfu" x'g] 5}g .
#)= k]zfut cfr/0f kfngf ug'{ kg]{ M -!_ cWoIf, ;b:o jf cfof]usf sd{rf/L jf ;Nnfxsf/n]
cfˆgf] kbdf axfn /xFbfsf avt jf kbaf6 cjsfz ePkl5 tf]lsP adf]lhdsf] k]zfut
cfr/0f kfngf ug'{ kg]{5 .
-@_ cWoIf, ;b:o tyf cfof]usf sd{rf/L jf ;Nnfxsf/n] cfof]udf To:tf] x}l;otn]
sfo{ ;Dkfbg ubf{ ;b}j cfof]usf] lxtnfO{ ;jf]{k/L /fVg' kg]{5 .
kl/R5]b–%
cfof]usf sd{rf/L
#!= sd{rf/L ;DaGwL Joj:yf M -!_ cfof]usf] sfo{ ;~rfngsf] nflu cfof]udf g]kfn ;/sf/n]
:jLs[t u/]sf] ;ª\Vofdf sd{rf/Lx¿ /xg]5g\ .
-@_ cfof]un] ljlgodfjnLdf ePsf] Joj:yf adf]lhd sd{rf/L lgo'lQm ug]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cfof]un] cfˆgf] sfo{ ;Dkfbg
ug{sf] nflu cfjZos ljz]if1 sd{rf/L s/f/df lgo'Qm ug{ ;Sg]5 .
-$_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cfof]udf sd{rf/L lgo'lQm
geP;Ddsf] nflu dGqfnon] g]kfn ;/sf/sf s'g} sd{rf/LnfO{ cfof]udf sfd ug{sf] nflu
cjlw tf]sL sfhdf v6fpg ;Sg]5 .
#@= cfof]usf] ;lrj M cfof]usf] al/i7 sd{rf/Ln] cfof]usf] ;lrj eO{ sfd ug]{5 .
kl/R5]b–^
sf]if tyf n]vf k/LIf0f
##= sf]if M -!_ cfof]usf] Pp6f 5'§} sf]if x'g]5 / To:tf] sf]ifdf b]xfosf /sdx¿ /xg] 5g\ M–
-s_ g]kfn ;/sf/af6 k|fKt /sd,
-v_ s'g} JolQm jf ;+3 ;+:yfaf6 k|fKt /sd,
-u_ ljb]zL ;/sf/, JolQm jf cGt/f{li6«o ;+3 ;+:yfaf6 k|fKt /sd,
-3_ ljB't ljt/0f cg'dltkq k|fKt JolQmsf]] ljB't laqmLaf6 ePsf] jflif{s s'n cfosf]
Ps k|ltztdf ga9fO{ cfof]un] tf]s] adf]lhd k|fKt /sd,
-ª_ ljB't Jofkf/ ug{ cg'dltkq k|fKt JolQmn] ljB't Jofkf/af6 u/]sf] jflif{s s"n
cfosf] Ps k|ltztdf ga9fO{ cfof]un] tf]s] adf]lhd k|fKt /sd,
-r_ /fli6«o lu|8 k|of]u u/L ljB't lgsf;L ug]{ cg'dlt kq k|fKt JolQmn] k|fKt u/]sf]
lJxnLË b:t'/sf] Ps k|ltztdf ga9fO{ cfof]un] tf]s] adf]lhd k|fKt /sd,
-5_ bkmf @) adf]lhd k|fKt ;]jf z'Ns,
-h_ cGo ;|f]taf6 k|fKt /sd .
-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -u_ adf]lhdsf] /sd k|fKt ug'{cl3 cfof]un] cy{ dGqfnosf]
:jLs[lt lng' kg]{5 .
-#_ cfof]un] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf]ifsf] /sd g]kfn /fi6« a}Íaf6 Ohfht k|fKt …sÚ
>]0fLsf] s'g} afl0fHo a}Ídf vftf vf]nL hDdf ug]{5 .
10
www.lawcommission.gov.np

-$_ cfof]usf] gfdaf6 ul/g] ;a} vr{ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf]ifdf hDdf ePsf]
/sdaf6 Joxf]l/g]5 .
-%_ sf]ifdf ePsf] /sdaf6 cfof]usf] sfo{ ;~rfngsf nflu gk'u ePdf ;f]sf] nflu cy{
dGqfnon] cfjZos /sd pknJw u/fpg]5 .
-^_ sf]ifdf tf]lsP adf]lhdeGbf a9L /sd hDdf ePdf cfof]un] To:tf] a9L /sd g]kfn
;/sf/sf] ;l~rt sf]ifdf hDdf ug'{ kg]{5 .
-&_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf]ifsf] vftfsf] ;~rfng cfof]un] tf]s] adf]lhd x'g]5 .
#$= n]vf / n]vfk/LIf0f M -!_ cfof]usf] cfo Joosf] n]vf g]kfn ;/sf/n] ckgfPsf] 9fFrf adf]lhd
/flvg]5 .
-@_ cfof]un] tf]lsP adf]lhd cfGtl/s lgoGq0f k|0ffnL sfod /fVg' kg]{5 / cfˆgf] cfo
Joosf] n]vfk/LIf0f u/fpg' kg]{5 .
-#_ cfof]usf] n]vfk/LIf0f dxfn]vf k/LIfsaf6 x'g]5 .
-$_ g]kfn ;/sf/n] rfx]df cfof]usf] cfo Joosf] n]vf / tt\;DaGwL lx;fa lstfa
h'g;'s} avt hfFRg jf hfFr ug{ nufpg ;Sg]5 .
kl/R5]b–&
ljljw
#%= ;xof]u ug'{ kg]{ M cfof]usf] sfd sf/afxL tyf lg0f{o sfof{Gjog ug{ ;DalGwt ;a}n] cfjZos
;xof]u ug'{ kg]{5 .
#^= pk;ldlt jf sfo{6f]nL u7g ug{ ;Sg] M -!_ cfof]un] o; P]g adf]lhd ug'{ kg]{ s'g} sfdsf]
nflu cfjZostf cg';f/ pk;ldlt jf sfo{6f]nL u7g ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ul7t pk;ldlt jf sfo{6f]nLsf] sfd, st{Jo, clwsf/ /
sfo{ljlw tyf To:tf] pk;ldlt jf sfo{6f]nLsf ;b:on] kfpg] ;'ljwf cfof]un] tf]lslbP
adf]lhd x'g]5 .
#&= lgb]{zg lbg ;Sg] M o; P]g adf]lhdsf sfo{x¿ sfof{Gjog ug{ cfof]un] cfjZostf cg';f/
cg'dlt kq k|fKt JolQmnfO{ lgb]{zg lbg]5 / To:tf] lgb]{zg kfngf ug'{ ;DalGwt cg'dlt kq
k|fKt JolQmsf] st{Jo x'g]5 .
#*= jflif{s k|ltj]bg M -!_ cfof]un] k|To]s cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] ldltn] tLg dlxgfleq cfkm"n]
u/]sf] sfd sf/afxL ;DaGwL k|ltj]bg tof/ u/L dGqfno ;dIf k]z ug'{ kg]{5  .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] k|ltj]bgdf cGo s'/fsf cltl/Qm cfof]un] jif{el/df
;~rfng u/]sf] sfo{qmd, k|fKt u/]sf] /sd, sfo{qmd ;~rfng ubf{ x'g uPsf] nfut,
sfo{qmdaf6 ePsf] pknlAw tyf eljiodf ug'{ kg]{ ;'wf/ ;d]tsf s'/fx¿ ;dfj]z ug'{ kg]{5 .
-#_ cfof]un] pkbkmf -!_ adf]lhd k]z ul/Psf] k|ltj]bg ;j{;fwf/0fsf] hfgsf/Lsf] nflu
;fj{hlgs ¿kdf k|sfzg ug'{ kg]{5 .
-$_ cg'dltkq k|fKt JolQmn] k|To]s cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] ldltn] tLg dlxgfleq
n]vf k/LIf0fsf] k|ltj]bg;lxt cfkm"n] u/]sf] sfd sf/afxL ;DaGwL k|ltj]bg tof/ u/L cfof]u
;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
-%_ cfof]un] pkbkmf -$_ adf]lhd k]z ePsf] jflif{s k|ltj]bgsf] cWoog u/L cg'dltkq
k|fKt JolQmnfO{ cfjZos lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
-^_ pkbkmf -$_ adf]lhd k]z ePsf] jflif{s k|ltj]bgsf] ;f/f+z cg'dltkq k|fKt JolQmn]
;fj{hlgs ug'{ kg]{5 .

11
www.lawcommission.gov.np

#(= clwsf/ k|Tofof]hg M cfof]un] o; P]g adf]lhd cfkm"nfO{ k|fKt clwsf/dWo] dx;'n lgwf{/0f
ug]{, cg'dltkq k|fKt JolQmx¿ cfk;df ufleg, ;+/rgfsf] vl/b laqmL -;]n ckm KnfG6_, k|flKt
-PSjLlhzg_ jf u|x0f -6]s cf]e/_ ug{ ;xdlt lbg] tyf ljjfb ;dfwfg ug]{ clwsf/ afx]ssf
cGo clwsf/ cfjZostf cg';f/ cWoIf, ;b:o, ;lrj, bkmf #^ adf]lhd ul7t pk;ldlt jf
sfo{6f]nL jf cfof]usf] clws[t sd{rf/LnfO{ k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .
$)= g]kfn ;/sf/;Fu ;Dks{ M cfof]un] g]kfn ;/sf/;Fu ;Dks{ /fVbf dGqfno dfk{mt /fVg' kg]{5 .
$!= lgod agfpg] clwsf/ M o; P]gsf] sfof{Gjogsf] nflu g]kfn ;/sf/n] cfjZos lgod agfpg
;Sg]5 .
$@= ljlgod agfpg ;Sg] M -!_ cfof]un] of] P]g / o; P]g cGtu{t ag]sf] lgodsf] cwLgdf /xL]
b]xfosf ljifodf ljlgod agfO{ nfu" ug{ ;Sg]5 M–
-s_ sd{rf/Lsf] lgo'lQm, sfd, st{Jo, clwsf/, of]Uotf, kfl/>lds, ;'ljwf tyf ;]jfsf]
zt{ ;DaGwdf,
-v_ ljjfb ;dfwfgsf] nflu lbOg] ph'/L tyf To:tf] ph'/L sf/afxL / lsgf/f ug]{
sfo{ljlw ;DaGwdf,
-u_ cfof]usf] cfGtl/s sfo{ ;~rfng ;DaGwL cGo cfjZos ljifodf .
-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cfof]un] sd{rf/Lsf]
lgo'lQm, kfl/>lds, ;]jf zt{ tyf ;'ljwf / g]kfn ;/sf/nfO{ yk cfly{s bfloTj kg]{ ljifodf
ljlgod agfpFbf cy{ dGqfnosf] :jLs[lt lng' kg]{5 .
$#= lgb]{lzsf, dfkb08 jf ;+lxtf agfO{ nfu" ug{ ;Sg] M cfof]un] cfˆgf] sfd, st{Jo / clwsf/
If]qleqsf ljifodf of] P]g / o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod tyf ljlgod ljk/Lt gx'g] u/L
lgb]{lzsf, dfkb08 jf ;+lxtf -sf]8_ agfO{ nfu" ug{ ;Sg]5 .
$$=;+zf]wg, vf/]hL / arfp M ljB't P]g, @)$( sf] M
-!_ bkmf !^ df /x]sf æbkmf !& adf]lhdÆ eGg] zAbx¿sf] ;§f æljB't lgodg cfof]u
;DaGwL k|rlnt ;ª\3Lo sfg"g adf]lhdÆ eGg] zAbx¿ /flvPsf 5g\ .
-@_ bkmf !& / !* vf/]h ul/Psf 5g\ .
-#_ bkmf !& / !* adf]lhd lgwf{/0f ePsf] ljB't dx;'n o;} P]g adf]lhd lgwf{/0f eP
u/]sf] dflgg]5 .

12
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL
-bkmf @^ ;Fu ;DalGwt_
zky

d ============================================= O{Zj/nfO{ ;fIfL /fvL÷;To lgi7f k"j{s zky lnG5' ls ljB't


lgodg cfof]usf] cWoIf÷;b:o kbsf] lhDd]jf/L / st{Jo s;}sf] 8/, df]nflxhf, kIfkft, å]if jf
nf]edf gk/L Odfgbf/L;fy kfngf ug]{5' . cfˆgf] st{Jo kfngfsf] l;nl;nfdf cfkm"nfO{ 1ft x'g
cfPsf] s'/f k|rlnt sfg"gsf] kfngf ubf{ afx]s cfkm" kbdf axfn /x] jf g/x] klg s'g} klg
cj:yfdf k|s6 ug]{ 5}g .

ldlt M ========================= x:tfIf/=============================

13

You might also like