1

DİNLERİN GENEL TARİHİ VE

HOLİSTİK HİKMET YÖNTEMİYLE
KUR’ÂN’I ANLAMA OKULU

Prof. Dr.
Osman Nuri KÜÇÜK
 2

“İki günü bir olan bizden değildir”

YAġAM BOYU ÖĞRENĠYORUM SEMĠNERLERĠ:

“Kur’ân Okulu: Günümüz Ġnsanına Kur’ân Ne Söyler?”

Programı hazırlayan ve yürüten

Prof. Dr. Osman Nuri Küçük

Ġçerik ve Yöntem
Din, tarih boyunca insanın yaşamını, düşüncesini, sanatını, savaşlarını, diğer insanlara
ve çevreye karşı tutumunu belirleyen etmenlerden biridir. İnsanı anlamak isteyen, dinî
antropolojiden bigâne kalmamalı, kendini insanlığın kolektif şuuruyla irtibatlı olarak nerede
konumlandırdığına karar vermelidir.

Din, insanlığın geçirdiği tekâmüle benzer şekilde bir evrim geçirmiştir. Doğanın
unsurlarına tapınma ile iç içe mitolojik dönemi, ruhçuluk, sihir ve büyü çağı takip etmiştir.
Ardından semavî dinler, dinlerin kuralları ve metafiziğe dayalı kavram ve değerler gelişmiştir.
Ateizm, deizm, nihilizm, pozitivizmin ardından “new age” asrı denilen yirmi birinci asırdaki
çeşitli inanç akımları ortaya çıkmıştır. „Zamanın değişen ruhu‟na rağmen her türlü inancın
kutsalının nasıl anlaşılması gereği halen en temel mesele olarak güncelliğini korumaktadır
kanaatindeyiz.

Dinlerin kutsal metinlerini anlama çabası, sadece dinler tarihi uzmanlarının uğraşı
olmanın ötesinde insan ve insanlık tarihi üzerinden düşünen ve kendini anlamak isteyen, her
insan için elzemdir. Zira dine dair anlatılar, bir müddet sonra belli bir zümre ile sınırlanınca
dindeki derin metafizik kavramlar yerini sığ bir dindarlığa yahut dinden tümüyle nefret eden,
onu yaşamdan silmeye çalışan bir din düşmanlığına bırakmaktadır.

Kutsal metinler, bu yönüyle inanmaktan daha öncelikli düşünce ve tefekkürün

muhatabıdır. Ancak kutsal metnin nasıl anlaşılacağı asırlardır tartışılan en temel unsurdur.
Tarihte ve günümüzde dinle ilgili hemen her tartışmanın temelinde bu unsurun yattığını
söylemek mübalağa sayılmaz.

Dini sembollerin savaş baltası olarak kullanıldığı günümüzde İslâm‟ın kutsal metni
Kur‟ân-ı Kerim‟in asıl mesajının ne olduğu sorusunun cevabını aramalıyız.
 3

Kur‟ân-ı Kerîm‟in Anlaşılmasında Holistik Hikmet Yöntemi: Kutsal Metinlerin

Mukayesesi adını verdiğim ve yirmi dört yıllık akademik alt yapı ve hususi çalışmalarımın
mahsulü olan bu seminerlerde katılımcılar Kur‟ân-ı Kerim üzerinden insana ve onun dinî
tarihine dair güncel birçok sorunun cevabını da içeren bir eğitim alacaklardır.

Hz. Peygamber‟i (sav) Kur‟ân‟ın ikizi kabul eden irfân ve hikmet geleneğinden
süzülen bir bakış açısıyla oluşturulan özgün bir yöntemi Kur‟ân ayetlerinin anlaşılmasına
tatbik edeceğimiz bu seminerlerde mevcut yazılı bilgilerin ötesindeki hikmet ve bilgelik
üzerinde duracağız. Yazılı bilgileri bu hikmet ve bilgelik için bir araç olarak kullanacağız.

Tarih ve kutsal kitap irtibatının bireye, insan ırkının geçmişi ve tarihi hakkında
kazandıracağı tarih felsefesi, görebilen zihinlere kendisiyle ilgili büyük resmi görebilme ve
din konusundaki tereddütlerini kendi başına giderebilme yeteneği kazandıracaktır.

Seminerlerdeki amaç, Kur‟ân‟ın mahiyeti, tarihsel süreci, üslubu, muhtevası ve yorum

yöntemi hakkında bilgi edinmektir. Okumalardaki ana tema; Kur‟ân nasıl anlaşılmalıdır, ilgili
ayetleri Tevrât ve İncil ile kıyasladığımız zaman nasıl bir tablo ile karşılaşırız soruları
üzerinden dini anlamada yöntem üzerinde durmaktır. Zira siyasal, tarihsel ve kültürel
çarpıklıklar, araya giren asırlar kimi zamanlar bu soruyu iyice içinden çıkılmaz hale
getirmektedir. Günümüzdeki durum bu konudaki fikir ve kavram kargaşasını daha da
artırmıştır denilebilir.

Bahar ve güz döneminde on iki haftalık seminer şeklinde devam edecek olan
seminerlerde yer vereceğimiz konu başlıklarını şöyle sıralayabiliriz.

Haftalık Seminer BaĢlıkları

1. Hafta: Kur’ân’a Genel BakıĢ

a) Kur‟ân ve mushaf
b) Tarihsel süreç
c) Yazı ile tespiti
d) Mahiyeti
e) Vahiy nedir?
f) Hz. Peygamber‟in (sav) vahiy sürecindeki rolü,

2. Kur’ân’a yaklaĢım türleri:

a. Fenemenolojik,
 4

b. tarihsel,
c. hermenötik.
d. irfân ve hikmet yöntemi: fehmu‟l-Kur‟ân

3. Kur’ân’ın Ana konuları

1. Uluhiyet
2. Evren
3. İnsan
4. Peygamberler
5. Ahiret
6. İbadet
7. Toplumsal Düzen
 İnsanın Allah, evren ve ölüm ötesi ile ilgili durumu

 Varoluş

 Kur‟ân‟da Allah ve insan

 İnanç nedir?

a. Din –Bilgi-İman
b. Farklı inançlar neden var?
c. Kur‟ân‟da yer verilen inanç grupları
d. Diğer din mensuplarıyla ilişkiler

4. Kur’ân’ın evrensel bir kitap olması ne anlama gelir?

5. Dünya ve âhiret yaĢamı

 Ölümden sonraki yaşam tasvirleri ne anlama gelir?

6. Kur’ân’ın açıklanması ve yorumlanması
a. Âyetlerde anlam katmanları
b. Tefsir, te‟vil, tercüme
c. Tefsir çeşitleri
d. Din - yorum ilişkisi
e. Kur‟ân âyetlerinin tek düzeyli anlaşılmasının tarihsel olarak yarattığı
çatışmalar
f. Dinde bölünmenin ve toplumsal çatışmanın aracı olarak tarihte ve
günümüzde Kur‟ân‟ın kullanılması
 5

g. Kur‟ân ile bir başkasını inançsızlık ile suçlama (tekfir)

 Hüküm bildiren ayetler

7. Önceki peygamberler nasıl anlaĢılmalıdır?

8. Kur’ân’da anlatılan kıssalar

a. Kur‟ân‟daki tarihsel olayların ifade ettiği yöresel ve tarihsel
hususiyetlerin evrensel ilkeleri

9. Kur’ânı anlamada metot

a. Hz. Peygamber ile ilişkisi nedir. Kur‟ân tek başına yeterli bir metin midir?
b. Kur‟ân‟ı anlamalıyız derken tarihsel süreçte Kur‟ân tam anlaşılmış mıdır?
c. Meâl sorunu,
i. Mealler üzerinden Kur‟ân‟ın anlaşılmasının sıhhati nedir?
ii. Günümüzde Kur‟ân mealleri

10. Hz. Peygamber’in Kur’ân’ı anlama metodu

a) Kur‟ân‟ı anlamada günümüzde sıklıkla karşılaşılan temel sorunlar
b) Kur‟ân‟daki buyrukları değişen toplum yapısında nasıl anlamalıyız

11. Kur’ân’ın değiĢen ve değiĢmeyen yönleri nelerdir?

a) Âriflerin Kur‟ân‟ı anlama yöntemi: Fehmü‟l-Kur‟ân,
b) Kur‟ân‟ın asıl mesajı nedir, ne olmalıdır?
c) 14 asır önce indirilen bir metin günümüz insanına ne verebilir?

Yukarıdaki konu başlıklarına dair doktrin ve bağlam temelli seminerler

tamamlandıktan sonra Fatiha‟dan başlanmak suretiyle her hafta on sayfalık kısım, Tevrat ve
İncil‟de şayet ilgili konuya atıflar varsa onlarla da mukayeseli olarak etüt edilecektir.
Katılımcılar etüt edilen bölümün meâlini okuyarak derse gelmiş olacaklar. Seminerde Arapça
metin ve Türkçesi üzerinden ilgili bölüm program yürütücünün oluşturduğu “holistik hikmet
yöntemi” üzerinden ele alınarak etüt edilecektir.

12. Hafta: Ġlk on sayfanın yukarıdaki bağlam ve holistik hikmet yöntemi ıĢığında
etüdü
Katılımcıların okurken not ettikleri sorulara da yer verilen seminerlerde yapılacak
etütler malumat/information düzeyinde olmayıp özgündür. Ulaşılabilir bilgiden ziyade
hikmet/wisdom perspektifini esas almaktadır.
 6

Katılımcılar, seminerlerde Kur‟ân-ı Kerîm ve diğer dinî metinler üzerinden insana ve

onun tarihine dair güncel birçok tartışma ve sorunun cevabını içeren bir bakış açısı elde
edeceklerdir. İnsanla ilgili büyük resmi görebilme ve din konusundaki tereddütlerini bilginin
ışığında kendi başlarına giderebilme yeteneği kazanacaklardır.

Not: Seminerlerin ilk haftalarında verilecek bağlam ve arka plana daha sonra ayet-i
kerime tahlillerinde yer verileceği için program başladıktan sonra yeni kayıt kabul
edilmeyecektir. Programa kayıt yaptıranlara ön okumalar için önerilecek eserler olacaktır.

12 haftalık seminerlerin ardından Kur‟ân metin analizine başlanacaktır. Katılımcılar,

seminerden önce ilgili bölümün meal ve tefsirini okuyarak gelecekler ve tüm Kur‟an birçok
boyutuyla Arapça metin üzerinden tahlil edilecektir. Tüm Kur‟ân‟ın tamamlanması 4 yıl
sürmektedir.