BAB 4 KEREAKTIFAN LOGAM

K KaliumMINERAL
4.1 KEPELBAGAIAN / Potassium
Na Natrium / Sodium
Ca Kalsium
Mg Magnesium
Al Aluminium
C Karbon
Zn Zink
H Hidrogen
Fe Ferum / Besi
Sn Stanum / Timah / Tin
Pb Plumbum / Lead
Cu Kuprum / Copper
Hg Merkuri
Ag Argentum
Au Emas

Mineral ialah Unsur atau Sebatian pepejal yang wujud secara semulajadi dalam kerak bumi dengan komposisi
tertentu.
MINERAL

Boleh wujud dalam bentuk

UNSUR SEBATIAN

Emas NAMA NAMA SAINTIFIK KANDUNGAN APLIKASI HARIAN

BIASA UNSUR
Perak Hematit Ferum (Iii) Oksida Ferum, Bijih besi, barang perhiasan
Oksigen
Berlian Kasiteri Stanum (IV) Oksida Stanum, Tin, germstone
t Oksigen
Kuarza Silikon dioksida Silicon,
Oksigen
Bauksit Aluminium oksida Aluminium, Simen, tin soda, pembuatan
Oksigen aluminium
Galena Plumbum (II) oksida Plumbum, Bateri plumbum, penghasilan
Oksigen plumbum
Pirit Ferum sulfida Ferum, Emas tiruan
Sulfur
Kalsit Kalsium karbonat Kalsium, Bahan binaan, konkrit,
Karbon, meneutralkan tanah berasid
Oksigen

SEBATIAN SEMULAJADI IALAH GABUNGAN BEBERAPA UNSUR

1. Batu kapur merupakan contoh mineral yang banyak kegunaan harian.
2. Contoh : Membuat jalan, bangunan, permukaan meja.
3. Aktiviti yang dijalankan untuk menunjukkan sebatian semulajadi ialah gabungan beberapa unsur :

TINDAKAN PADA KEADAAN AIR KAPUR SEBELUM GAS KEADAAN AIR KAPUR SELEPAS GAS
KALSIUM KARBONAT DIBEBASKAN MELALUINYA YANG DIBEBASKAN MELALUINYA

Kalsium karbonat dicampur dengan

asid hidroklorik cair

Kalsium karbonat dipanaskan

4. Soalan :
a) Nyatakan gas yang diuji dengan menggunakan air kapur.
______________________________________________________________________________________

b) Bagaimanakah ujian gas tersebut dijalankan ? Terangkan.

______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________

c) Nyatakan gas yang dibebaskan apabila kalsium karbonat :

 Bertindakbalas dengan asid hidroklorik cair.
__________________________________________________________________________________

 Dipanaskan dengan kuat

__________________________________________________________________________________

d) Tuliskan persamaan perkataan bagi tindak balas di soalan(c).

 __________________________________________________________________________________
 __________________________________________________________________________________

e) Nyatakan 3 unsur yang bergabung dengan kalsium karbonat.

______________________________________________________________________________________
 4.2 SIRI KEREAKTIFAN LOGAM

1. Siri Kereaktifan Logam adalah senarai logam yang disusun berdasarkan kereaktifannya terhadap
_____________________.
2. Logam yang __________________________ terhadap oksigen akan bertindakbalas lebih cergas dengan
oksigen.
3. Di bawah adalah aktiviti untuk membanding bezakan kereaktifan logan berlainan terhadap oksigen :

PEMERHATIAN :

KECERGASAN TINDAKBALAS DENGAN OKSIGEN

TANDAKAN ( √ ) JIKA BERLAKU DAN TANDAKAN ( X ) JIKA TIDAK BERLAKU
Logam bernyala Logam bernyala
LOGAM Logam bernyala Logam berbara Logam berbara
dengan amat dengan cepat
dengan perlahan dengan terang dengan malap
cepat dan terang dan terang
Magnesium
Aluminium
Zink
Ferum
Plumbum

SOALAN :

1. Tuliskan persamaan perkataan bagi tindak balas setiap logam dengan oksigen.

a) Magnesium
 b) Aluminium

c) Zink

d) Ferum

e) Plumbum

2. Apakah tujuan menggunakan wul kaca ?

________________________________________________________________________________________
__

________________________________________________________________________________________
__

3. Apakah tujuan kalium manganat (VII) digunakan ?

________________________________________________________________________________________
__

________________________________________________________________________________________
__

4. Nyatakan hubungkait antara kecergasan tindakbalas dengan kereaktifan logam terhadap oksigen.

________________________________________________________________________________________
__

________________________________________________________________________________________
__

5. Berdasarkan keputusan aktiviti ini, berikan turutan susunan logam mengikut kereaktifan yang semakin
bertambah dengan oksigen.
KEDUDUKAN KARBON DALAM SIRI KEREAKTIFAN LOGAM
1. Kedudukan _________________________ (seperti karbon dan hidrogen) pula ditentukan mengikut kecergasan
bahan bukan logam tersebut dengan logam oksida bagi logam dalam susunan itu.

2. Berikut adalah aktiviti untuk menentukan kedudukan karbon dalam Siri Kereaktifan Logam :

PEMERHATIAN :

TINDAK BALAS
LOGAM OKSIDA PEMERHATIAN KEREAKTIFAN LOGAM
DENGAN KARBON

Aluminium oksida
Tiada perubahan
dengan karbon

Zink oksida
Berbara dengan malap
dengan karbon
 Plumbum (II) oksida
Berbara
dengan karbon

SOALAN :

1. Tuliskan persamaan perkataan bagi tindakbalas setiap logam oksida dengan karbon.

a) Aluminium oksida

b) Zink oksida

c) Plumbum (II) oksida

2. Nyatakan logam yang kurang reaktif daripada karbon. Terangkan jawapan anda.

________________________________________________________________________________________
__

________________________________________________________________________________________
__

3. Adakah karbon lebih reaktif daripada plumbum? Terangkan jawapan anda.

________________________________________________________________________________________
__

________________________________________________________________________________________
__

4. Mengapakah tiada perubahan berlaku pada tindak balas antara aluminium oksida dengan karbon ?

________________________________________________________________________________________
__

________________________________________________________________________________________
__

5. Di manakah kedudukan karbon dalam siri kereaktifan logam ?

 ________________________________________________________________________________________
__

________________________________________________________________________________________
__

6. Berdasarkan keputusan aktiviti ini, susunkan unsur mengikut kereaktifannya yang semakin bertambah terhadap
oksigen.

________________________________________________________________________________________
__

________________________________________________________________________________________
__

7. Berikan satu aplikasi kedudukan karbon dalam siri kereaktifan logam bagi kegunaan perindustrian. Terangkan
jawapan anda.

________________________________________________________________________________________
__

________________________________________________________________________________________
__

8. Gariskan jawapan yang betul bagi penyataan berikut :

a) Jika karbon boleh menyingkirkan oksigen daripada logam oksida, ini bermakna karbon adalah ( kurang / lebih
) reaktif daripada logam tersebut.

b) Jika karbon tidak boleh menyingkirkan oksigen daripada logam oksida, ini bermakna karbon adalah ( kurang /
lebih ) reaktif daripada loegam tersebut.

KEDUDUKAN HIDROGEN DALAM SIRI KEREAKTIFAN LOGAM

Berikut adalah aktiviti untuk menentukan kedudukan hidrogen dalam Siri Kereaktifan Logam :

PEMERHATIAN :

TINDAKBALAS
LOGAM OKSIDA PEMERHATIAN KEREAKTIFAN LOGAM
DENGAN HIDROGEN
Aluminium oksida Tiada perubahan
dengan hidrogen (Tidak berbara)

Zink oksida Tiada perubahan

dengan hidrogen (Tidak berbara)

Ferum (III) oksida Terbakar dengan

dengan hidrogen terang

Plumbum (II) oksida Terbakar dengan

dengan hidrogen terang

Kuprum (II) oksida Terbakar dengan

dengan hidrogen sangat terang

SOALAN :

1. Nyatakan logam oksida yang dapat diturunkan oleh hidrogen.

__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________

2. Logam yang manakah terletak di atas hidrogen dalam siri kereaktifan logam ?
__________________________________________________________________________________________

3. Logam yang manakah terletak di bawah hidrogen dalam siri kereaktifan logam ?
 ________________________________________________________________________________________
__

4. Nyatakan logam manakah yang lebih reaktif daripada hidrogen.

__________________________________________________________________________________________

5. Nyatakan logam manakah yang kurang reaktif daripada hidrogen.

__________________________________________________________________________________________

6. Kenalpasti kedudukan hidrogen di dalam siri kereaktifan logam.

__________________________________________________________________________________________

7. Gariskan jawapan yang betul bagi penyataan berikut :

a) Hidrogen ( kurang / lebih ) reaktif daripada aluminium.

b) Hidrogen ( kurang / lebih ) reaktif daripada zink.

c) Hidrogen ( kurang / lebih ) reaktif daripada ferum.

d) Hidrogen ( kurang / lebih ) reaktif daripada kuprum.

e) Hidrogen ( kurang / lebih ) reaktif daripada plumbum.

LATIHAN
1. Apakah siri kereaktifan logam ?
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________

2. Rajah 1 menunjukkan tindakbalas antara logam X dengan oksigen dalam udara .

a) Adakah logam X reaktif terhadap oksigen ? Terangkan jawapan anda.

_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________

b) Logam Y hanya membara dengan terang apabila bertindak balas dengan oksigen. Rajah 1
Adakah logam Y lebih atau kurang reaktif daripada logam X ?

________________________________________________________________________

c) Jika logam Z tidak bertindakbalas dengan oksigen, susunkan logam X, Y dan Z dalam siri kereaktifan logam
berdasarkan tindakbalas tersebut.

______________________________________________________________________________________
 1. Gariskan jawapan yang betul tentang siri kereaktifan logam :
(a) Logam disusun dalam siri kereaktifan logam berdasarkan tindakbalas logam terhadap ( karbon /
oksigen )
(b) Logam yang paling reaktif dalam siri kereaktifan logam ialah ( kalsium / kalium )
(c) Siri kereaktifan logam diaplikasikan dalam ( perleburan / pengekstrakan ) logam daripada bijihnya.

2. (a) Nyatakan logam yang paling reaktif dalam siri kereaktifan logam.

(b) Nyatakan logam yang paling tidak reaktif dalam siri kereaktifan logam.

3. (a) Nyatakan dua unsur bukan logam yang dimasukkan dalam siri kereaktifan logam

(b) Mengapakah dua unsur bukan logam ini dimasukkan ke dalam siri kereaktifan logam ?

4.3 PENGEKSTRAKAN LOGAM DARIPADA BIJIHNYA

Pengekstrakan logam ialah proses untuk memperolehi sesuatu logam daripada bijihnya .
ISU PERLOMBONGAN DI MALAYSIA