ÖLÇEK ve TÜRLERİ

Ölçek ve Türleri

Ölçek:
Ölçme sonuçlarını gösteren, sayı ya da sembollerin
nitelikleridir (Turgut, 1990).
Farklı türden özellikleri ölçmek amacıyla
geliştirilmiş çok sayıda ölçek vardır. Hatta aynı özelliği
ölçmek için geliştirilmiş birden fazla ölçek vardır.
Örneğin, uzunluğun ölçülmesi için mil ve metre gibi
sistemler geliştirilmiştir.
 Ölçek ve Türleri

Sınıflama

Sıralama
Ölçekler
Eşit Aralıklı

Eşit Oranlı
 Ölçek ve Türleri
Sınıflama (Adlandırma) Ölçekleri:
.
Bu ölçek türünde,
ölçülen özelliğin
belirli bir kategoriye girip girmediği belirlenir

Örneğin bir sınıftaki öğrencileri cinsiyetlerine göre

ayırdığımızda, cinsiyet değişkenine göre sınıflamış
oluruz.
 Ölçek ve Türleri
Sınıflama ölçeğinde amaç, özellikleri gruplara
ayırmaktır.Bazı durumlarda bu gruplar sayılarla da
eşleştirilebilir.
Sınıflama ölçeklerinde artan ya da azalan bir büyüklük
yoktur, özellikler sadece niteliklerine göre sınıflara yani
kategorilere ayrılırlar.
Örneğin cinsiyet , büyüklük küçüklük göstermez
sadece farklılık gösterir. İllerin plaka numarası, okul
numaraları, telefon alan kodları, evlerin kapı
numaraları, oyuncuların sırt numaraları, TC
kimlik numarası vb.
 Ölçek ve Türleri

Sıralama Ölçekleri:

Bu ölçek türünde,
Ölçülecek değişken belirli bir büyüklüğe göre
sıraya konulur.

Sıralama ölçeğinde özellikler, genellikle sıra sayılarıyla

ya da sembollerle birlikte ifade edilir.
Sıralama ölçeğinde birimlerin arası da eşit değildir.
 Ölçek ve Türleri

Sanem, Cenk ve Hakan adında 3 öğrenci herhangi bir araç

kullanmadan boylarını karşılaştırmışlardır.
Bu karşılaştırma sonucunda, 1'inci Cenk, 2'nci Hakan ve 3'üncü
Sanem şeklinde sıralamışlardır.

Cenk Hakan'dan uzun, Hakan da

Sanem'den uzundur; öyleyse
Cenk Sanem'den de uzundur,
sonucuna ulaşırız.

Geçişlilik Özelliği
.
 Ölçek ve Türleri
Sıralama ölçeğinde birimlerin arası da eşit değildir
Cenk ile Hakan arasındaki boy farkı ile Hakan ile Sanem
arasındaki boy farkı birbirine eşit değildir

Sıralama ölçeğinde “0" anlamsızdır, yani 0‘ıncı sıra

herhangi bir özellik göstermez.
Ölçekte başlangıç noktası da değişkendir.
Bu üç kişilik öğrenci grubunun arasına bu üç öğrenciden
daha uzun birisi girerse, başlangıç noktası değişecektir.
Oya İngilizcede sınıfın birincisi oldu. Öğrencileri boy sırasına
koyduk., performas ödevleri pekiyi, iyi, orta , zayıf şeklinde
sıralandı, S, M,L,XL,XXL ŞEKLİNDE SIRALAMAK VB.
 Ölçek ve Türleri

Eşit Aralıklı Ölçekler

.
Bu ölçek türünde
başlangıç noktası bağıl (göreli) sıfırdır.
Ölçekteki birimler de birbirine eşittir

Bazı özelliklerin sıfır noktası tanımlanmıştır.

Bir dağın yüksekliğinde başlangıç noktası deniz seviyesi
olarak kabul edilir. Bu nedenle, buradaki sıfır noktası bağıl bir
sıfırdır, yani deniz seviyesine bağlıdır.
 Ölçek ve Türleri

Eğitimde ve sosyal bilimlerde kullanılan, ölçeklerin

büyük bir kısmı eşit aralıklı ölçek niteliğindedir.

Testlerden elde edilen standart puanlar da eşit aralıklı

ölçek niteliğindedir.

Eşit aralıklı ölçeklerde, sıralama ölçeğinden, farklı

olarak, ölçülen objeler arasındaki farkın miktarını da
elde edebiliriz. Takvimler, günü 24 saat gösteren
saatler, Yükselti , Termometre
 Ölçek ve Türleri

Eşit aralıklı ölçeklerde, toplama ve çıkarma işlemi

yapılırken, çarpma ve bölme işlemleri yapılamaz.

Bir öğrencinin testten aldığı standart puan 40, başka bir

öğrencinin aldığı puan da 80 olsun. Burada 80 puan alan
öğrencinin 40 puan alan öğrencinin iki katı bilgiye sahip olduğu
söylenemez, çünkü başlangıç noktası bağıl bir sıfırdır.
 Ölçek ve Türleri

Oranlı Ölçekler
.
Bu ölçek türünde
başlangıç noktası mutlak (gerçek) sıfırdır.
Birimler arası eşittir

Matematiksel işlemlerin (toplama, çıkarma, çarpma, bölme)

tamamı uygulanabilir. Cisimlerin uzunlukları, ağırlıkları, hacimleri
eşit oranlı ölçek İle ölçülebilir.
 Başlangıç Birimi Elde Örnekler
Noktası (Aralığı) Edilen
Bilgi

Sınıflama Yok Yok Ait olup -Cinsiyete

göre
olmama
Milliyet,din,dil.

Sıralama Var, Var, Büyüklük, -Başarı sırası

değişir değişir küçüklük -Boy sırası

Eşit Var, Bağıl Var, Bağıl Fark -Takvim

Aralıklı Sıfır Sıfır miktarı -Başarı
testinden elde
edilen puanlar
Eşit Oranlı Var,Mutlak Var, Eşit Oran -Cisimlerin
hacimleri
Sıfır
-Sınıftaki
öğrenci sayısı
SORULAR
 Ölçek ve Türleri

1. İşbirliğine dayalı bir öğrenme uygulamasında gruplar

öğrencilerin soyadlarının baş harfleri kullanılarak
oluşturulmuştur.
Bu uygulamadaki gruplara ayırma, bir ölçme İşlemi olarak
kabul edilirse kullanılan ölçek türü aşağıdakilerden hangisidir?
(2006)
A) Sıralama B) Eşit oranlı
C) Sınıflama D) Dereceleme
E) Eşit aralıklı
 Ölçek ve Türleri

Gruplara ayırmada öğrencilerin soyadları

CEVAP: C kullanıldığından bir büyüklük ifadesi
yoktur. Yani bir öğrencinin soyadı
diğerinden daha büyük vs.
olamayacağından, burada yapılan işlem
sadece sınıflama ölçeğindedir.
 Ölçek ve Türleri

2. Yabancı dil sınavında Duru 80, Berke 40 puan almıştır.

Duru'nun yabancı dil bilgisinin Berke'nin yabancı dil

bilgisinin iki katı kadar olduğunu öne süren bir kişi, bu ölçme
sonuçlarının aşağıdaki ölçek türlerinin hangisiyle elde edildiğini
kabul etmektedir? (2006)

A) Eşit oranlı B) Sıralama

C) Dereceleme D) Sınıflama
E) Eşit aralıklı
 Ölçek ve Türleri

CEVAP: A İki katı İfadesi, çarpma işleminin anlamlı

olduğunu gösterir. Çarpma işlemi
yapılabilen tek ölçek türü de eşit oranlı
ölçeklerdir.
 Ölçek ve Türleri

3. Bir ölçme işleminde elde edilen ölçülerden biri 60, diğeri

30'dur.
Bu ölçülerden 60 ile ifade edilen büyüklük gerçekten de 30
ile ifade edilenin iki katı ise bu ölçme işleminde aşağıdaki ölçek
türlerinden hangisi kullanılmış olabilir? (2004),

A) Sınıflama türü B) Sıralama türü

C) Standart tür D) Eşit aralıklı tür
E) Eşit oranlı tür
 Ölçek ve Türleri

CEVAP: E Ölçme sonuçları üzerinde

çarpma ve bölme işlemlerinin
yapılabildiği ölçek türü eşit oranlı
ölçektir.
 Ölçek ve Türleri

4. Aşağıdaki ölçme sonuçlarından hangisi "oranlı

ölçek" ile elde edilmiş olabilecek ölçülere bir örnektir?
(2002)
A) Anne babaların eğitim düzeyleri
B) Okulların üniversiteye giriş sınavı sonuçlarına
göre sıraları
C) Akademik başarı ve okula yönelik tutum
arasındaki ilişki
D) Öğrencilerin boyları
E) Sınıfların genel başarı düzeyleri
 Ölçek ve Türleri

CEVAP: D Öğrencilerin boyları ifadesinde mutlak

"0" bulunduğundan bu durumu eşit oranlı
ölçek niteliğindedir
İnsan nefesinden, kandaki alkol düzeyini ölçen alkolmetrelerin kullanılmadığı bir ülkede, trafik polisleri alkol
kontrolünü "yedi adım testi" ile yapmaktadır. Bu testte, kontrolü yapılacak sürücüden düz bir çizgi üzerinde yedi
adım atması istenir. İlgili trafik polisi ise sürücünün yürüyüşünü gözlemleyerek aşağıdaki formu doldurur.

Buna göre “yedi adım testi”nden elde edilen alkol düzeyi ölçümünde
hangi ölçek türü kullanılmıştır?
A) Sınıflama
B) Sıralama
C) Eşit dereceli
D) Eşit aralıklı
E) Eşit oranlı (2011 KPSS)
Bingöl'de bir kış günü saat 12.00'de hava sıcaklığı
15 o C ölçülürken aynı gün ve saatte Eskişehir'de
sıcaklık 5 o C olarak ölçülmüştür. Son nüfus sayım-

larında Bingöl'ün nüfusu yaklaşık 250 000, Eskişehir'

in nüfusu yaklaşık 750 000 olarak tespit edilmiştir.

Bingöl'ün yüz ölçümü 8277 km2 , Eskişehir'in yüz öl-

çümü ise 13 925 km2 olarak ölçülmüştür.

Bu ölçümler ve kullanılan ölçekler düşünüldüğün-

de, aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Bingöl'de hava Eskişehir'in üç katı soğuktur.

B) Eskişehir'de sıcaklık Bingöl'den 10C daha yüksektir.
C) Eskişehir'in nüfusu Bingöl'ün nüfusunun yaklaşık üç katıdır.
D) Bingöl'ün nüfusu Eskişehir'in nüfusundan 500 000 daha azdır.
E) Eskişehir'de birim alana düşen kişi sayı Bingöl'den daha fazladır. (KPSS 2010)