Professional Documents
Culture Documents
Piotr Wysocki
Jacek Senkara
selective regeneration of ni-wc layers over titanium-made
compressor blades of aircraft engines by plasma surfacing
Streszczenie Abstract
W artykule przedstawiono opracowaną metodę wraz The developed method along with results of micro-
z wynikami badań napawania mikroplazmowego kompo- plasma surfacing of Ni-WC composite layers onto tita-
zytowych warstw Ni-WC na półki łopatek sprężarki ze nium alloy compressor blades are presented in the ar-
stopu tytanu. Analizowano strukturę napoin, ze szcze- ticle. Structure of overlays were analysed with particular
gólnym uwzględnieniem rozkładu pierwiastków dla okoli- interest in elements distribution close to the fusion line
cy linii wtopienia warstwy kompozytowej w podłoże oraz of composite layer - substrate as well as in the matrix –
granicy międzyfazowej osnowa warstwy – węglik wolfra- tungsten carbide interface. The results point out an in-
mu. Wyniki wskazują na intensywne oddziaływanie cie- tensive interaction between the melt and the solid pha-
czy z fazą stałą: podłożem i cząstkami węglika podczas se (substrate and carbide particles) in the course of sur-
procesu napawania. facing process.
Reszta 5,5÷6,5 0,10< 0,2÷0,4 0,2÷0,7 0,05< 0,15< 0,012< 0,8÷2,3 2,0÷3,0
Przegląd sPawalnictwa 9/2011 39
właściwości materiału samej łopatki, a więc na nakła- proszków stopu Ni i węglika WC z podajnika, nakła-
danie warstwy powierzchniowej poprzez zastosowa- dania na podłoże specjalnej pasty z następującym
nie jednej z metod spawalniczych, wykluczając zabie- jej przetapianiem, natapiania kompozytowego pręta
gi lutowania piecowego warstw do podłoża. Możliwości Ni-WC uprzednio wykonanego w piecu próżniowym.
sterowania energią liniową źródeł spawalniczych oraz Badano możliwości procesu w szerokim zakresie para-
podawania materiału dodatkowego ograniczały wybór metrów technologicznych, w tym ciągłego i impulsowe-
metody. Podczas prowadzonych prób zwracano uwa- go prądu napawania.
gę na: Udało się osiągnąć zadowalające i powtarzalne wy-
– wielkość i kształt modyfikowanej powierzchni, niki. Wykonano specjalne oprzyrządowanie w postaci
– dodatkową ochronę w czasie nakładania warstwy komory argonowej i uchwytu–przyrządu mocującego,
i jej chłodzenia, chłodzonego wodą, z dodatkowym nadmuchem. Me-
– sposób podawania materiału dodatkowego, toda umożliwia uzyskiwanie odpowiedniego rozkładu
– stopień wymieszania warstwy z podłożem, ciepła, właściwe formowanie kształtu napoiny, zacho-
– zmiany w SWC. wanie struktury kompozytowej z równomiernym roz-
Badano procesy klasycznego napawania plazmo- kładem fazy umacniającej, ochronę materiału łopatki
wego (PPTAW), napawania elektrodą otuloną i napa- przed nadmiernym nagrzewaniem, a także możliwość
wania gazowego. Jednak niewielka powierzchnia pó- sterowania parametrami procesu w wygodnym „oknie
łek (ok. 70 mm2, średnia objętość napoin 210 mm3) jej technologicznym”, w tym dla prądu napawania w za-
specyficzny, elipsoidalny kształt i zbyt szeroka SWC kresie 35÷50 A. Napoiny mają zadowalające wielkości
spowodowały eliminację wymienionych metod. Skon- naddatków na krawędziach przewidzianych na obrób-
centrowano się więc na metodzie napawania przy po- kę mechaniczną. Przykładowe elementy pokazano na
mocy palnika mikroplazmowego (plazma-TIG). rysunku 3.
Podczas prowadzenia prób napawania mikropla-
zmowego napotkano na wiele trudności technicznych
i technologicznych. Dużym problemem okazał się spo- Badania warstw napawanych
sób podawania materiału dodatkowego na nadtapia-
ne podłoże, ochrona jeziorka spawalniczego i stabil- Na rysunku 4 przedstawiono strukturę warstw
ność procesu z natury o niskiej energii liniowej, zakłó- Ni-WC. Rysunki przedstawiają kompozytowy charak-
cana dostarczaniem znacznych ilości materiału war- ter napoin. Widoczne są duże, nieregularne cząstki
stwy. Badano wprowadzanie go w postaci mieszaniny
Rys. 3. „Surowe” napoiny Ni-WC na półkach łopatek turbiny przed Rys. 4. Struktura kompozytowa warstw napawanych, dobre połącze-
operacją szlifowania nie z podłożem
Fig. 3. Raw Ni-WC layers over turbine blade plates prior to grinding Fig. 4. Composite structure of overlays. Correct joint with the substrate
Al Ni Ni W
Ti W Ti C
Rys. 6. Granica napoina – podłoże: struktura i rozkład podstawo- Rys. 7. Okolice granicy międzyfazowej węglik wolframu–osnowa
wych pierwiastków wzdłuż zaznaczonej, prostopadłej do niej linii warstwy i rozkłady liniowe wybranych pierwiastków wzdłuż zazna-
analizy czonej linii analizy
Fig. 6. Overlay – substrate boundary: structure and distribution of Fig. 7. Area close to the tungsten carbide–matrix of layer boundary
main elements along the perpendicular to it marked line of analysis and linear distributions of selected elements along the marked line
of analysis
Przegląd sPawalnictwa 9/2011 41
Na rysunku 6 widoczne jest liniowy rozkład stęże- Drugim interesującym obszarem są okolice gra-
nia podstawowych pierwiastków wzdłuż zaznaczonej li- nicy międzyfazowej węglik wolframu – osnowa war-
nii analizy, prostopadle do granicy warstwa – podłoże. Na stwy. Przedstawiona wcześniej granica warstwa –
samej granicy wyróżnić można wąską strefę pośrednią. podłoże miała charakter makroskopowy i tworzyła
Jest ona zbudowana z tytanu, niklu i wolframu. Wszystkie się wskutek nadtapiania tego ostatniego i mieszania
te pierwiastki mają silne powinowactwo metalurgiczne do się ciekłego stopu tytanu ze stopem niklu, natomiast
siebie, o czym świadczy fakt, iż ich diagramy równowagi granice pomiędzy węglikiem i osnową są płaszczy-
fazowej zawierają roztwory stałe i fazy międzymetalicz- znami oddziaływania zakrzywionych cząstek fazy
ne, a także wysokie wartości ich ciepła tworzenia. Podło- umacniającej kompozytu o wymiarach dziesiąt-
że ze stopu WT3-1 ulega modyfikacji w strefie przyległej ków mikrometrów z otaczającą te cząstki cieczą na
do granicy z nałożoną warstwą, gdzie widoczny jest wy- osnowie niklu. Na rysunku 7 pokazano strukturę ta-
raźny rozrost ziarna na grubości do ok. 200 µm. Pojawia- kiej granicy i rozkłady liniowe najważniejszych pier-
ją się tam także fazy Ti-Al. Al w stopie wyjściowym znaj- wiastków. Profil stężenia wolframu wskazuje na de-
duje się w roztworze, ale pod wpływem ciepła procesu, w strukcję i rozpuszczanie się węglika w cieczy. W war-
pobliżu linii wtopienia zachodzi wykrystalizowanie wspo- stwie przejściowej sytuuje się ponadto tytan z pod-
mnianych wyżej faz. Jest to termodynamicznie uzasad- łoża, który jest powierzchniowo aktywny na tej gra-
nione, gdyż energie swobodne ich tworzenia są wysokie. nicy. Drobne wydzielenia blisko granicy, wewnątrz
Osnowa napoiny przyległa do linii wtopienia ma złożo- cząstek WC, są kryształkami węglika chromu, któ-
ny skład chemiczny i strukturalny. Jest wyraźnie wzbo- ry w warunkach procesu dyfunduje przez granicę
gacona w Ti oraz Al (składniki podłoża), w roztworze sta- z ciekłego roztworu, wypierając wolfram ze związ-
łym zawiera także wolfram. Świadczy to niewątpliwie, iż ku z węglem. Jest to zrozumiałe, biorąc pod uwa-
w trakcie napawania podłoże jest nadtapiane i jego skład- gę jego znacznie wyższe powinowacwo chemicz-
niki ulegają wymieszaniu z ciekłą osnową na bazie niklu. ne do tego pierwiastka. Charakter granicy wska-
Dochodzi również do destrukcji cząstek węglika drogą in- zuje na skomplikowane, intensywne oddziaływanie
tensywnego rozpuszczania się w cieczy, przy czym za- międzyfazowe w wieloskładnikowym układzie.
równo wolfram jak i węgiel przechodzą do roztworu.
Wnioski
Opracowano metodę regeneracji kompozytowej Wyniki badań strukturalnych i rozkładu pierwiast-
warstwy wierzchniej Ni - WC tytanowych półek łopa- ków okolicy linii wtopienia warstwy kompozytowej
tek turbiny silnika odrzutowego przy zastosowaniu w podłoże oraz granicy międzyfazowej osnowa warstwy
napawania mikroplazmowego. –węglik wolframu wskazują na intensywne oddziaływa-
nie cieczy z fazą stałą podczas procesu napawania.
Sesja Posterowa
Wtorek, 20.09.2011
Godzina Autorzy Tytuł
Sesja
Przewodniczący: prof. dr hab. inż. dr hab. inż. Zbigniew Mirski, prof. PWr prof. D.Sc. (Tech) Valerii Kuznetsov
Posterowa
Dr inż. Tomasz Szulc, Politechnika Wrocławska Początki napawania. Pierwsze metody i zastosowania
Dr inż. Piotr Białucki, Dr inż. Wiesław Derlukiewicz Napawanie w regeneracji kokili do odlewania
Politechnika Wrocławska ciśnieniowego aluminium
Dr inż. Marek Gucwa, Dr Inż. Robert Bęczkowski Odporność na zużywanie erozyjne napoin
Politechnika Częstochowska przy kącie padania ścierniwa wynoszącym 60o
ZWIEDZANIE WYSTAWY oraz LABORATORIUM WYTWARZANIA PROSZKÓW (bud. B9, pok. 115)
1300 PRZERWA NA OBIAD
Program sesji III w numerze 10/2011 na stronie 3