IPRA Law

BATAS REPUBLIKA 8371
_____________________________________________
BATAS SA MGA KARAPATAN

NG KATUTUBONG
MAMAMAYAN
(Indiginous Peoples Rights Act)
Peoples Development Institute

_____________________________________________
i
NG KATUTUBONG MAMAMAYAN
_____________________________________________
_____________________________________________
ii
_____________________________________________
Batas sa mga Karapatan

ng Katutubong Mamamayan
Batas Republika 8371
S. Blg. 1728
H. Blg. 9125
Republika ng Pilipinas
Kongreso ng Pilipinas
Metro Manila
Ikasampung Kongreso
Ikatlong Regular na Sesyon
Nagsimula at idinaos sa Metro Manila ngayong Lunes,

ika-dalawampu’t walong araw ng Hulyo, sa taong labing
siyam at siyamnapu’t pito.
BATAS REPUBLIKA BLG. 8371
ISANG BATAS UPANG KILALANIN,

PROTEKTAHAN AT ISULONG ANG
MGA KARAPATAN NG KATUTUBONG
PANGKULTURANG PAMAYANAN /
KATUTUBONG MAMAMAYAN, AT PAGLIKHA
NG ISANG PAMBANSANG KOMISYON
NG MGA KATUTUBONG MAMAMAYAN,
PAGTATATAG NG MGA MEKANISMO SA
PAGPAPATUPAD NITO, PAGLALAAN NG
MGA PONDO PARA DITO, AT PARA SA IBA
PANG MGA LAYUNIN
_____________________________________________
1
_____________________________________________
Upang Pagtibayin ng Senado at Mababang Kapulungan ng

Kongreso ng Pilipinas na nakapulong bilang Kongreso:
KABANATA I:
MGA PANGKALAHATANG PROBISYON
SEKSYON 1. Maikling Pamagat. Ang Batas na ito ay

tatawaging “Batas sa mga Karapatan ng Katutubong
Mamamayan ng 1997”.
SEK. 2. Pagpapahayag ng mga Patakaran ng Estado.

Kikilalanin at isusulong ng Estado ang lahat ng karapatan
ng mga Katutubong Pangkulturang Pamayanan /
Katutubong Mamamayan (ICCs/IPs) na ilalahad dito
alinsunod sa balangkas ng Saligang Batas:
a) Kikilalanin at isusulong ng Estado ang mga

karapatan ng mga ICC/IP ayon sa balangkas ng
pambansang pagkakaisa at kaunlaran;
b) Pangangalagaan ng Estado ang karapatan ng mga
ICC/IP sa kanilang mga lupaing ninuno upang
matiyak ang kanilang pangkabuhayan, panlipunan
at pangkulturang kagalingan at kikilalanin nito ang
umiiral na mga kaugaliang batas na namamahala
sa mga karapatan o mga ugnayan sa ari-arian sa
pagtukoy ng pag-aari at lawak ng lupaing ninuno;
c) Kikilalanin, igagalang at pangangalagaan ng
Estado ang mga karapatan ng mga ICC/IP na
paunlarin ang kanilang kultura, mga tradisyon
at mga institusyon. Isasaalang-alang ang mga
karapatang ito sa pagbabalangkas ng mga batas at
mga patakarang pambansa;
_____________________________________________
2
_____________________________________________
d) Ginagarantiyahan ng Estado na ang mga kasapi

ng ICC/IP, anuman ang kasarian, ay pantay-
pantay na matatamasa, ng buong katuparan, ang
mga Pantaong karapatan at kalayaan nang walang
pagtatangi o diskriminasyon;
e) Gagawa ng mga hakbangin ang Estado, nang
may partisipasyon ng kinauukulang mga ICC/IP,
upang pangalagaan ang kanilang mga karapatan at
gagarantiyahang igagalang ang kanilang pangkulturang
integridad, at titiyaking pantay-pantay ang katayuan ang
mga kasaping ICC/IP sa pagtatamasa ng biyaya mula
sa mga karapatan at oportunidad na inilalaan ng mga
pambansang batas at regulasyon na tulad sa iba pang
kasapi ng populasyon; at
f) Kinikilala ng Estado ang kanyang obligasyong
tumugon sa malakas na panawagan ng mga ICC/IP
hinggil sa pangkulturang integridad sa pamamagitan
ng pagtiyak ng pinakamataas na partisipasyon ng
ICC/IP sa pagtahak ng direksyon sa edukasyon,
kalusugan, at sa iba pang mga serbisyo para sa mga
ICC/IP, upang ang ganitong mga serbisyo’y lalo
pang makatugon sa mga pangangailangan at naisin
ng mga pamayanang ito.
Tungo sa mga layuning ito, magsasagawa at magtatatag

ang Estado ng kinakailangang mga mekanismo upang
ipatupad at garantiyahan ang kaganapan ng mga
karapatang ito, nang may pagsasaalang-alang sa kanilang
mga kaugalian, tradisyon, mga pinapahalagahan sa buhay,
paniniwala, kapakanan at institusyon, upang magpatibay
at magpatupad ng mga hakbangin para pangalagaan ang
kanilang mga karapatan sa kanilang mga lupaing ninuno.
_____________________________________________
3
_____________________________________________
KABANATA II:
KAHULUGAN NG MGA SALITA
SEK. 3. Kahulugan ng mga salita. Para sa panukalang

Batas na ito, ang sumusunod na mga salita ay
mangangahulugang:
a) Ang mga Lupaing Ninuno na Sakop ng Seksyon

56 na pinag-uusapan dito, ay tumutukoy sa
lahat ng mga lugar na pangkalahatang pag-aari
ng mga ICC/IP kabilang ang mga lupain, mga
katubigan, mga baybayin, at mga likas na yaman,
na nakapaloob dito na kanilang hinahawakan
batay sa “pag-angkin ng pagmamay-ari” (claim of
ownership), tinitirahan o inaangkin ng mga ICC/
IP sa sarili nila o sa pamamagitan ng kanilang mga
ninuno, sa paraang komunal o indibidwal simula
pa noong sinaunang panahon (time immemorial),
nang tuloy-tuloy hanggang sa kasalukuyan
maliban sa pag-gambala ng digmaan, akto ng
Diyos (force majeure) o pwersahang paglikas,
panlilinlang, pagkamkam o bilang resulta ng
mga proyekto ng gobyerno o anumang iba
pang boluntaryong kasunduan na pinasok ng
gobyerno at pribadong indibidwal/korporasyon,
na kinakailangan upang matiyak ang kanilang
pangkabuhayan, panlipunan at pangkulturang
kagalingan. Kinapapalooban ito ng mga lupang
ninuno, kagubatan, pastulan, kabahayan, taniman,
at iba pang mga lupang pag-aari ng indibidwal,
ito man ay “alienable at disposable” o hindi man,
pinangangasuhan, libingan, lugar sambahan,
_____________________________________________
4
_____________________________________________
katubigan, mineral at iba pang likas na yaman,

at mga lupang maaaring hindi na eksklusibong
inookupahan ng mga ICC/IP ngunit tradisyonal
nilang nagagamit para sa kanilang kabuhayan
at tradisyonal na mga aktibidad, laluna ang mga
bulubunduking pinaninirahan ng mga ICC/IP na
nananatiling nomadiko o pagala-gala at/o mga
palipat-lipat na mga nagtatanim.
b) Ang mga Lupang Ninuno na Sakop ng Seksyon
56 na siyang pinag-uusapan dito, ay tumutukoy sa
lupang inookupahan, inaari at ginagamit ng mga
indibidwal, mga pamilya at mga angkan na kasapi
sa ICC/IP mula pa noong sinaunang panahon, sa
sarili nila o sa pamamagitan ng mga ninuno nilang
may interes, sa ilalim ng pag-angking indibidwal
o tradisyonal na maraming nagmamay-ari, na
tuloy-tuloy hanggang sa kasalukuyan, maliban
kung nagambala ng digmaan, akto ng Diyos (force
majeure) o pwersahang paglikas, panlilinlang,
pagkamkam, o bilang resulta ng mga proyekto ng
gobyerno at iba pang boluntaryong kasunduang
pinasok ng gobyerno at pribadong indibidwal/
korporasyon kabilang na ang, pero hindi limitado
sa, mga lupang pangkabahayan, payaw o hagdan-
hagdang palayan, pribadong kagubatan, kaingin,
at mga lupang natatamnan ng mga punong kahoy;
c) Ang Sertipiko ng Titulo sa Lupaing Ninuno
(Certificate of Ancestral Domain Title o CADT) ay
tumutukoy sa isang titulong pormal na kumikilala
sa mga karapatan ng paghawak at pagmamay-ari
ng mga ICC/IP sa kanilang mga lupaing ninuno na
kinikilala at natukoy ayon sa batas na ito;
_____________________________________________
5
_____________________________________________
d) Ang Sertipiko ng Titulo sa mga Lupang Ninuno

(Certificate of Ancestral Lands Title o CALT) ay
tumutukoy sa isang titulo na pormal na kumikilala
sa mga karapatan ng mga ICC/IP sa kanilang mga
lupang ninuno;
e) Ang mga Pag-angking Komunal (Communal
Claims ) ay tumutukoy sa pag-angkin sa lupa, mga
kayamanang nakapaloob dito at mga karapatan sa
mga ito; na pag-aari ng buong pamayanan sa loob
ng isang takdang teritoryo;
f) Ang mga Kaugaliang Batas (Customary Laws)
ay tumutukoy sa isang kalipunan ng nasusulat
at/o di-nasusulat na mga tuntunin, paggamit,
kaugalian at kinasanayan na tradisyonal at tuloy-
tuloy na kinikilala, tinatanggap at tinatalima ng
kinauukulang mga ICC/IP;
g) Ang Pahintulot na Malaya at May Paunang
Pagpapaalam (Free and Prior Informed Consent)
na gamit sa Batas na ito ay nangangahulugan ng
pagkakaisang isip ng lahat ng kasapi ng mga ICC/
IP na pinagtibay ayon sa kanilang mga kaugaliang
batas at kinasanayan na malaya sa anumang
panlabas na manipulasyon, panghihimasok,
pananakot, at natamo matapos ang buong
pagpapahayag ng layunin at saklaw ng aktibidad,
sa wika at proseso na kauna-unawa sa pamayanan;
h) Ang Katutubong Pangkulturang Pamayanan/
Katutubong Mamamayan (Indigenous Cultural
Communities/Indigenous Peoples) ay tumutukoy
sa isang grupo ng mamamayan o mga lipunang
magkaka-uri na natukoy sa pamamagitan ng
sariling pagkilala at pagkilala ng iba, na tuloy-tuloy
_____________________________________________
6
_____________________________________________
na namuhay bilang isang organisadong pamayanan

sa lupang may komunal na hangganan at takdang
teritoryo, at nanirahan, nagmay-ari at gumamit sa
gayong mga teritoryo sa ilalim ng “pag-angkin
ng pagmamay-ari” mula pa noong sinaunang
panahon, at may nagbubuklod na wika, kaugalian,
tradisyon at iba pang natatanging gawi, o kaya’y
sa pamamagitan ng paglaban sa pampulitika,
panlipunan at pangkulturang pagsalakay ng
pangongolonya, mga di-katutubong relihiyon
at kultura, ay nagkaroon ng pangkasaysayang
pagkakaiba sa karamihan ng mga Pilipino.
Kabilang din sa mga ICC/IP ang mga mamamayan
na kinikilala bilang katutubo dahil sa kanilang
pinagmulan mula sa mga populasyon ng mga
naninirahan sa bansa sa panahon ng pananakop
o pangongolonya, o sa panahon ng pananalakay
ng mga di-katutubong relihiyon at kultura, o sa
pagtatatag ng kasalukuyang hangganang pang-
estado, at nakapagpanatili ng ilan o lahat sa
kanilang mga panlipunan, pang-ekonomiya,
pangkultura at pampulitikang institusyon, ngunit
naitaboy mula sa kanilang tradisyonal na mga
lupain o lumipat ng tirahan sa labas ng kanilang
mga lupaing ninuno;
i) Ang mga Katutubong Pampulitikang Kayarian ay
tumutukoy sa pamumunong pang-organisasyon
at pangkulturang mga sistema, institusyon,
ugnayan, gawi at mga proseso para sa paglikha
ng desisyon at partisipasyon, na natukoy ng
mga ICC/IP tulad ng, ngunit hindi limitado sa,
Konseho ng mga Nakatatanda, Konseho ng
_____________________________________________
7
_____________________________________________
mga Timuays, Mga Humahawak ng Bodong,

o anumang iba pang tribunal o lupon na may
kahalintulad na kalikasan;
j) Ang mga Pag-angking Indibidwal ay tumutukoy
sa mga pag-angkin sa lupa at mga karapatan
doon na naipagkaloob sa mga indibidwal, mga
pamilya at mga angkan kabilang na ang, ngunit
hindi limitado sa, mga lupang pangkabahayan,
mga hagdan-hagdang palayan, o mga loteng
natatamnan ng mga punong-kahoy;
k) Ang Pambansang Komisyon sa mga Katutubong
Mamamayan (National Commission on
Indigenous Peoples o NCIP) ay tumutukoy sa
tanggapan na nalikha sa ilalim ng Batas na ito,
na mapapasailalim sa Tanggapan ng Pangulo, at
magiging pangunahing ahensya ng gobyerno na
responsable sa pagbalangkas at pagpatupad ng
mga patakaran, plano, at mga programang kikilala,
mangangalaga at magsusulong sa mga karapatan
ng mga ICC/IP;
l) Ang Katutubong Titulo ay tumutukoy sa
mga karapatan sa lupa at lupain bago pa ang
pananakop, na sa abot ng kayang maalala, ay
pinanghahawakan ng pag-angkin ng pribadong
pagmamay-ari ng mga ICC/IP, at hindi naging
mga lupang publiko at walang pagdududang
ipinalalagay na inari sa gayong paraan bago pa
ang Pananakop ng Espanya;
m) Ang Di-panggobyernong Organisasyon (Non-
government Organization o NGO) ay tumutukoy sa
isang pribado, di kumikita ng tubo at boluntaryong
organisasyon na pangunahing tinatag upang
_____________________________________________
8
_____________________________________________
magbigay ng ibat-ibang serbisyo sa mga ICC/IP

at may matatag na talaan ng pagkilos at pagiging
epektibo at katanggap-tanggap sa pamayanang
pinagsisilbihan nito;
n) Ang Organisasyon ng Mamamayan (People’s
Organization o PO) ay tumutukoy sa isang pribado,
di kumikita ng tubo at boluntaryong organisasyon
ng mga kasapi ng isang ICC/IP na tinatanggap
bilang kinatawan ng gayong mga ICC/IP;
o) Ang mga Karapatan sa Sustenableng Tradisyonal
na Yaman (Sustainable Traditional Resource
Rights) ay tumutukoy sa mga karapatan ng
mga ICC/IP upang sustenableng magamit,
mapamahalaan, mapangalagaan at mapanatili
ang a) kalupaan, kahanginan, katubigan, at mga
mineral; b) mga halaman, hayop at iba pang
mga organismo; k) mga lugar sa paglilikom,
pangingisda at pangangaso; d) mga sagradong
pook; at e) iba pang mga lugar na may kabuluhang
pang-ekonomiya, pangseremonya at pang-
estetiko ayon sa kanilang katutubong karunungan,
paniniwala, kaayusan at mga kinasanayang gawi;
at
p) Ang Sinaunang Panahon (Time Immemorial) ay
tumutukoy sa isang panahon pabalik hanggang
sa kayang maalala ng gunita kung saan, ang ilang
mga ICC/IP ay kilalang tumira, humawak ayon
sa konsepto ng pag-aari, at gumamit ng isang
takdang teritoryo na naisalin sa kanila, ayon sa
pamamahala ng kaugaliang batas o namana mula
sa kanilang mga ninuno, nang naaayon sa kanilang
mga kaugalian at tradisyon.
_____________________________________________
9
_____________________________________________
KABANATA III:
MGA KARAPATAN SA LUPAING NINUNO
SEK. 4. Konsepto ng mga Lupa/Lupaing Ninuno.

Ang mga lupa/lupaing ninuno ay kinabibilangan
ng mga konsepto ng teritoryo na sumasaklaw hindi
lamang sa pisikal na kapaligiran kundi maging ng
kabuuang kapaligiran kabilang na ang espirituwal at
pangkulturang ugnayang nagbubuklod sa mga lugar na
pinanghahawakan, inookupahan at ginagamit ng mga
ICC/IP at kung saan mayroon silang pag-angkin ng
pagmamay-ari.
SEK. 5. Katutubong Konsepto ng Pagmamay-ari. Ang

katutubong konsepto ng pagmamay-ari ay umaayon sa
pananaw na ang mga lupaing ninuno at lahat ng mga
yamang matatagpuan dito ang nagsisilbing materyal
na batayan ng kanilang pangkulturang integridad. Sa
pangkalahatan, ang katutubong konsepto ng pagmamay-
ari sa lupaing ninuno ay kinikilala ang pag-aari ng lahat
ng mga henerasyon kung kaya’t ito ay hindi maaaring
ipagbili, ipamigay o sirain. Sumasaklaw rin ito sa mga
karapatan sa sustenableng tradisyonal na mga yaman.
SEK. 6. Komposisyon ng mga Lupa/Lupaing Ninuno.

Ang mga lupa at mga lupaing ninuno ay kinabibilangan
ng lahat ng lugar na sa pangkalahata’y pag-aari ng mga
ICC/IP ayon sa isinasaad sa Sek. 3, item (a) at (b) ng
Batas na ito.
SEK. 7. Mga Karapatan sa Lupaing Ninuno. Ang

mga karapatan sa pagmamay-ari at paghawak ng mga
_____________________________________________
10
_____________________________________________
ICC/IP sa kanilang mga lupaing ninuno ay kikilalanin

at pangangalagaan. Ang gayong mga karapatan ay
kinabibilangan ng:
a) Karapatan sa Pagmamay-ari. Ang karapatang

pag-angkin sa pagmamay-ari ng mga kalupaan,
katubigan na tradisyonal at aktuwal na
inookupahan ng mga ICC/IP, mga sagradong
lugar, mga tradisyonal na lugar ng pangangaso
at pinangingisda, at lahat ng mga pag-unlad na
nalikha nila sa anumang panahon sa loob ng mga
lupain.
b) Karapatan sa Pagpapaunlad ng mga Lupa at
Likas na Yaman. Sa ilalim ng Seksyon 56 na
pinag-uusapan dito, ang karapatang mapaunlad,
hawakan at magamit ang mga lupa at teritoryo na
tradisyonal na inookupahan, inaari, o ginagamit;
pangasiwaan at pangalagaan ang mga likas na
yaman sa loob ng teritoryo at panghawakan
ang responsibilidad na ito para sa susunod na
mga henerasyon; mabiyayaan at maibahagi ang
mga pakinabang mula sa paglalaan at paggamit
ng mga likas na yamang matatagpuan dito; ang
karapatang makipagkasundo sa mga tadhana
at kondisyon para sa pagtuklas ng mga likas na
yaman sa mga lugar upang matiyak ang pang-
ekolohiya at pangkapaligirang proteksyon at
mga hakbangin sa pangangalaga, alinsunod
sa pambansa at kaugaliang mga batas; ang
karapatan sa maalam at matalinong paglahok sa
pagbabalangkas at pagpapatupad ng anumang
proyekto, panggobyerno o pampribado, na
_____________________________________________
11
_____________________________________________
makakapinsala o may epekto sa mga lupaing

ninuno at makatanggap ng makatarungan at
patas na kabayaran para sa mga pinsalang maaari
nilang danasin bilang resulta ng proyekto; at
ang karapatan sa mga epektibong hakbangin ng
gobyerno upang mahadlangan ang anumang
pakikialam, pagbubukod at panghihimasok sa
mga karapatang ito;
c) Ang Karapatang Makapanatili sa mga Teritoryo.
Ang karapatang makapanatili sa teritoryo at
hindi mapaalis rito. Walang ICC/IP ang ililikas
nang wala silang pahintulot na malaya at may
paunang pagpapaalam sa kanila (free and prior
informed consent), o anumang paraan maliban
sa “eminent domain”. Kung relokasyon ang
siyang bukod-tanging hakbanging kinakailangan,
ang gayong relokasyon ay magaganap lamang
kapag may pahintulot na malaya at may paunang
pagpapaalam (free and prior informed consent)
sa kinauukulang mga ICC/IP at kung maaari’y
bibigyan sila ng garantiyang makababalik sa
kanilang mga lupaing ninuno kapag nawala na
ang mga batayan sa relokasyon. Sakaling hindi
maaari ang gayong pagbabalik, gaya ng naitakda
sa kasunduan o sa pamamagitan ng naaangkop
na mga kaparaanan, dapat mabigyan ang mga
ICC/IP ng mga lupaing may kalidad at may
katayuang legal na kapantay ng lupaing dati
nilang inookupahan, angkop para mabigyan sila
ng kasalukuyan nilang mga pangangailangan at
pampapaunlad sa kinabukasan. Ang mga taong
nailikas ay nararapat ding bigyan ng ganap na
_____________________________________________
12
_____________________________________________
kabayaran para sa anumang ibinungang kawalan

o kapinsalaan;
d) Karapatan Kapag Napalikas. Kapag naganap ang
pagpapalikas bunga ng sakunang pangkalikasan,
magsusumikap ang Estado na ilipat ng tirahan ang
napalikas na mga ICC/IP sa mga angkop na lugar
kung saan sila magkakaroon ng pansamantalang
sistema ng suporta para mabuhay: Sa kondisyon
na, magkakaroon ng karapatang makabalik ang
napalikas na mga ICC/IP sa kanilang naiwanang
lupain sa panahong matukoy na normal at ligtas
na ang mga lupaing iyon: Sa kondisyon pa, na,
kapag nawala na ang kanilang lupaing ninuno at
hindi na magiging normal at ligtas ang kanilang
buhay sa dating mga pinaninirahan, ang mga
napalikas na mga ICC/IP ay dapat magkaroon
ng katiwasayan ng pananatili (security of tenure)
sa mga napaglipatang tirahan nila: Sa dagdag na
kondisyon pa na, bibigyan sila ng mga batayang
serbisyo at pangkabuhayan upang matiyak
na matutugunan ng sapat ang kanilang mga
pangangailangan;
e) Karapatang Kontrolin ang Pagpasok ng mga
Dayong Setler. Karapatang kontrolin ang pagpasok
ng mga dayong setler at mga organisasyon sa
kanilang mga lupain;
f) Karapatan na Magkaroon ng Ligtas at Malinis
na Hangin at Tubig. Sa layuning ito, dapat
magkaroon ang mga ICC/IP ng karapatang daan
sa mga pinagsamang sistema ng pamamahala
sa kanilang mga panloob na katubigan at
kalawakan;
_____________________________________________
13
_____________________________________________
g) Karapatang Maangkin ang mga Bahagi ng

Reserbasyon. Ang karapatang maangkin ang mga
bahagi ng mga lupaing ninuno na nakareserba
para sa iba’t ibang gamit, maliban sa mga
nakareserba at nakalaan para sa pangkalahatan at
pampublikong kagalingan at serbisyo; at
h) Karapatang Magsaayos ng mga Alitan. Ang
karapatang magsaayos ng mga alitan sa lupa
alinsunod sa mga kaugaliang batas sa lugar kung
saan matatagpuan ang lupain, ang di-pagkakaayos
dito ay ang tanging paraan upang mapasailalim
ang reklamo sa pag-aareglo at sa Husgado kung
kinakailangan.
SEK. 8. Mga Karapatan sa mga Lupang Ninuno. Ang

mga karapatan sa pagmamay-ari at paghawak ng mga
ICC/IP sa kanilang mga lupang ninuno ay kikilalanin at
pangangalagaan.
a) Karapatang maglipat ng lupa/ari-arian. Kabilang

sa karapatang ito ay ang karapatang maglipat ng
lupa o mga karapatan sa ari-arian sa mga kasapi
ng gayon ding ICC/IP, ayon sa saklaw ng mga
kaugaliang batas at mga tradisyon ng kinauukulang
pamayanan.
b) Karapatan sa Pagtubos. Sa mga kasong naipakitang
ang paglipat ng lupa/mga karapatan sa ari-arian
sa bisa ng anumang kasunduan o kasangkapan, sa
isang di-kasapi ng kinauukulang ICC/IP ay may
bahid ng hindi tamang pagkuha ng pahintulot ng
mga ICC/IP, o nailipat sa pamamagitan ng isang
di-katanggap-tanggap na konsiderasyon o bayad,
_____________________________________________
14
_____________________________________________
may karapatan ang naglipat na ICC/IP na matubos

ang nasabing lupa o ari-arian sa loob ng panahong
hindi lalagpas sa labinlimang (15) taon mula sa
petsa ng paglipat.
SEK. 9. Mga Responsibilidad ng mga ICC/IP sa kanilang
mga Lupaing Ninuno. Ang mga ICC/IP na omuokupa ng
isang pinagtibayang lupaing ninuno ay may sumusunod
na mga responsibilidad:
a) Mapanatili ang Balanseng Ekolohikal.

Mapangalagaan, mapanumbalik, at mapanatili
ang isang balansiyadong natural na kapaligiran sa
lupaing ninuno sa pamamagitan ng pangangalaga
sa mga halaman at mga hayop, mga “watershed”
na lugar, at iba pang mga lupang nakalaan;
b) Pagpanumbalik sa Nakalbong mga Lugar.
Aktibong magpasimula, magsagawa at makalahok
sa muling pagtatanim sa nakalbong mga lugar
at iba pang mga programang pangkaunlaran na
may kaukulang makatarungan at makatwirang
kabayaran; at
c) Pagsunod sa mga Batas. Sumunod at tumalima
sa mga probisyon ng Batas na ito at sa mga
alituntunin at regulasyon para sa epektibong
pagpapatupad nito.
SEK. 10. Di-awtorisado at labag sa batas na Pagpasok

ng Walang Pahintulot. Ang di-awtorisado at labag sa
batas na pagpasok, o paggamit sa alinmang bahagi ng
lupaing ninuno, o anumang paglabag sa mga karapatang
nailahad sa unahan, ay may kaparusahan sa ilalim ng
batas na ito. Dagdag pa, gagawa ng mga hakbangin
_____________________________________________
15
_____________________________________________
ang pamahalaan upang hadlangan ang mga di-ICC/IP

na magsamantala sa mga kaugalian o kakulangan ng
pang-unawa sa batas ng mga ICC/IP upang makuha
ang pagmamay-ari at hawakan ang lupaing pag-aari ng
nasabing mga ICC/IP.
SEK. 11. Pagkilala sa mga Karapatan sa Lupaing

Ninuno. Kikilalanin at gagalangin ang mga karapatan
ng mga ICC/IP sa kanilang mga lupaing ninuno sa bisa
ng Katutubong Titulo. Ang pormal na pagkilala, kapag
hiningi ng mga kinauukulang ICC/IP, ay ipapaloob sa
Katibayan na Titulo ng Lupaing Ninuno (CADT), na
kikilala sa titulo ng kinauukulang mga ICC/IP sa mga
teritoryong natukoy at naisalarawan.
SEK. 12. Mga Pagpipilian sa Pagkuha ng Sertipiko ng

Titulo sa Ilalim ng naamyendahang Batas Commonwealth
141 o sa ilalim ng Batas sa Pagpaparehistro ng Lupa 496.
Ang indibidwal na mga kasapi ng mga pangkulturang
pamayanan, nang may pagsasaalang-alang sa
indibidwal na pag-aari nilang mga lupang ninuno na,
sa sarili nila o sa pamamagitan ng kanilang mga ninuno,
ay tuloy-tuloy na pinanghawakan o inokupahan ang
naturang mga lupang ninuno sa konsepto ng pag-aari
mula pa noong sinaunang panahon o sa panahong di
bababa sa tatlumpung (30) taon na kagyat na kasunod
ng pagpapatibay sa Batas na ito, at di mapapasubalian
ng mga kasapi ng mga ICC/IP ding iyon, ay pwedeng
mamili kung saan magpapatitulo, sa ilalim ng mga
probisyon ng naamyendahang Batas Commonwealth
141, o sa ilalim ng Batas sa Pagpaparehistro ng Lupa
496.
_____________________________________________
16
_____________________________________________
Para sa layuning ito, ang nasabing indibidwal na pag-

aaring lupang ninuno, na may katangiang agrikultural
at aktwal na ginagamit para sa agrikultura,
kabahayan, pastulan, at kahuyan, kabilang na yaong
nakadahilig ng labingwalong porsyento (18%) o higit
pa, ay inuuring alienable at disposable na mga lupang
agrikultural.
Ang inilaang pagpili sa ilalim ng seksyong ito ay
kinakailangang isagawa sa loob ng dalawampung (20)
taon mula nang mapagtibay ang Batas na ito.
KABANATA IV:
KARAPATAN SA SARILING PAMAMAHALA
AT PAGBIBIGAY-KAPANGYARIHAN
SEK. 13. Sariling Pamamahala. Kinikilala ng Estado ang

likas na karapatan ng mga ICC/IP sa sariling pamamahala
at sariling pagpapasya at iginagalang ang integridad ng
kanilang mga pagpapahalaga, mga kinasanayang gawi at
mga institusyon. Kung kaya’t gagarantiyahan ng Estado
ang karapatan ng mga ICC/IP na malayang isulong ang
kanilang pang-ekonomiya, panlipunan at pangkulturang
kaunlaran.
SEK. 14. Suporta sa mga Rehiyong May-Awtonomiya.

Itutuloy ng Estado ang pagpapalakas at pagsuporta
sa mga rehiyong may-awtonomiya na nalikha sa
ilalim ng Saligang Batas ayon sa kanilang hiling o
pangangailangan. Hihikayatin din ng Estado ang iba
pang mga ICC/IP, na hindi kabilang o nasa labas ng
Muslim Mindanao at Cordillera na gamitin ang anyo
at nilalaman ng kanilang mga paraan ng pamumuhay
_____________________________________________
17
_____________________________________________
na maaaring katugma sa mga batayang karapatang

nabigyang-kahulugan sa Saligang Batas ng Republika
ng Pilipinas at iba pang mga karapatang pantao na
kinikilala sa pandaigdigan.
SEK. 15. Sistema ng Hukuman, mga Institusyon sa

Paglutas ng Kaguluhan, at mga Proseso sa Pagpapairal
ng Kapayapaan. Magkakaroon ang mga ICC/IP ng
karapatang gamitin ang kanilang karaniwan at tanggap
na sariling sistema ng hukuman, mga institusyon sa
paglutas ng alitan at mga nakaugaliang batas at proseso
sa pagpapairal ng kapayapaan sa loob ng kani-kanilang
pamayanan na katugma ng pambansang sistemang
legal at ng mga karapatang pantaong kinikilala sa
pandaigdigan.
SEK. 16. Karapatang Lumahok sa Paggawa ng Desisyon.

May karapatan ang mga ICC/IP na lumahok nang ganap,
kung nanaisin nila, sa lahat ng antas ng paggawa ng
desisyon sa mga bagay na makaka-apekto sa kanilang
mga karapatan, buhay at kapalaran sa pamamagitan ng
mga kaparaanang natukoy nila at upang mapanatili’t
mapaunlad ang kanilang mga katutubong pampulitikang
estraktura. Kung kaya’t titiyakin ng Estado na
mabibigyan ang mga ICC/IP ng sapilitang pagkatawan
sa mga kalupunan ng paglikha ng patakaran at iba pang
lokal na konsehong lehislatibo.
SEK. 17. Karapatang Tukuyin at Pagpasyahan ang

mga Prayoridad para sa Kaunlaran. Magkakaroon ng
karapatan ang mga ICC/IP na tukuyin at pagpasyahan
ang sarili nilang mga prayoridad para sa kaunlaran
_____________________________________________
18
_____________________________________________
na nakaka-apekto sa kanilang buhay, paniniwala,

institusyon, espirituwal na kagalingan, at sa mga lupang
pag-aari nila, inookupahan o ginagamit. Sila ay lalahok sa
pagbalangkas, pagpatupad at pagsuri ng mga patakaran,
plano at mga programa para sa pambansa, pangrehiyon
at panglokal na kaunlaran na tuwirang makaka-apekto
sa kanila.
SEK. 18. Mga Pantribung Barangay. Ang mga ICC/

IP na naninirahan sa magkakaratig na mga lugar o
mga pamayanan kung saan sila ang bumubuo sa
nakararaming populasyon ngunit nakapaloob sa mga
munisipalidad, probinsiya at mga lungsod kung saan
hindi sila ang bumubuo ng mayorya ng populasyon,
ay maaaring bumuo o magtatag ng isang hiwalay na
barangay ayon sa Kodigo ng Lokal na Pamahalaan
(Local Government Code) sa paglikha ng mga
pantribung barangay.
SEK. 19. Papel ng mga Organisasyon ng mga

Mamamayan. Kikilalanin at igagalang ng Estado ang
papel ng nagsasariling mga organisasyon ng mga ICC/IP
upang maisulong at maprotektahan ng mga ICC/IP ang
lihitimo at kolektibo nilang mga interes at hangarin sa
mapayapa at legal na pamamaraan.
SEK. 20. Mga kaparaanan para sa Kaunlaran/Pagbibigay

Kapangyarihan sa mga ICC/IP. Magtatatag ang Gobyerno
ng mga kaparaanan para sa ganap ng kaunlaran/
pagbibigay kapangyarihan sa sariling mga institusyon
at mga inisyatiba ng mga ICC/IP at, maglalaan ng mga
pagkukunan ng pangangailangang ito.
_____________________________________________
19
_____________________________________________
KABANATA V:
KATARUNGANG PANLIPUNAN
AT MGA KARAPATANG PANTAO
SEK. 21. Pantay na Proteksyon at Walang

Diskriminasyon sa mga ICC/IP. Kaalinsunod sa
sugnay ng pantay na proteksyon sa Saligang Batas ng
Republika ng Pilipinas, sa Karta ng United Nations,
sa Unibersal na Pahayag ng mga Karapatang Pantao
kabilang na ang Kombensyon hinggil sa Pag-alis ng
Diskriminasyon Laban sa Kababaihan at Pandaigdigang
Batas ng Karapatang Pantao, pag-uukulan ng Estado
ang mga kasapi ng mga ICC/IP ng kahalintulad na mga
karapatan, proteksyon at pribilehiyo na natatamasa
ng iba pang mamamayan, nang may karampatang
pagkilala sa natatangi nilang mga katangian at katauhan.
Ipapaabot sa kanila ang kahalintulad na mga karapatan
sa paggawa, oportunidad, batayang serbisyo, pang-
edukasyon at iba pang mga karapatan at pribelehiyong
nakalaan sa bawat kasapi ng lipunan. Alinsunod dito,
titiyakin din ng Estado na ang paggamit ng anumang
uri ng dahas o pananakot laban sa mga ICC/IP ay
pananagutin ng batas.
Titiyakin ng Estado na magagarantiyahan din ang mga
katutubong kababaihan ng mga batayang karapatang
pantao at kalayaan na nakadambana sa Saligang Batas
at kaugnay na mga pandaigdigang dokumento. Tungo sa
layuning ito, walang probisyon sa Batas na ito ang dapat
mabigyan ng kahulugan na magbubunga ng pagbawas
ng mga karapatan at mga pribilehiyong kinikilala na’t
iniuukol sa kababaihan sa ilalim ng umiiral na mga batas
sa pangkalahatang paggamit.
_____________________________________________
20
_____________________________________________
SEK. 22. Mga Karapatan sa Panahon ng Armadong

Kaguluhan. May karapatan ang mga ICC/IP sa
pagkakaroon ng espesyal na proteksyon at seguridad sa
panahon ng armadong kaguluhan. Tatalima ang Estado
sa mga pandaigdigang pamantayan, lalo na sa Ikaapat
na Kombensyong Geneva ng 1949, para sa proteksyon
ng mga populasyong sibilyan sa panahon ng kagipitan
at armadong kaguluhan, at hindi magpapaanib ng mga
kasapi ng ICC/IP sa armadong pwersa laban sa kanilang
kagustuhan, at lalo na para gamitin laban sa iba pang
mga ICC/IP; o magpaanib ng mga batang ICC/IP sa
armadong pwersa sa ilalim ng anumang kalagayan; o
pwersahin ang mga indibidwal na katutubo na iwanan
ang kanilang mga lupain, teritoryo at pinagkukunan ng
kabuhayan, o ilikas sila sa isang espesyal na lugar para sa
mga layuning militar sa ilalim ng anumang kalagayang
may diskriminasyon.
SEK. 23. Kalayaan sa Diskriminasyon at Karapatan

sa Pantay na Oportunidad at Pagturing. Karapatan ng
mga ICC/IP ang maging malaya sa anumang anyo ng
diskriminasyon kaugnay ng paghahanap ng trabaho at
mga kondisyon sa paggawa upang makapagtamasa ng
pantay na mga oportunidad para matanggap sa trabaho,
tulong na pangmedikal at panlipunan, pangkaligtasan
at iba pang kaugnay na mga benepisyo sa pagtatrabaho,
ipabatid ang kanilang mga karapatan sa ilalim ng
umiiral na lehislasyon sa paggawa at mga kaparaanang
mailalaan para sa pagpapahayag ng mga hinaing,
maging ligtas sa anumang mapanakot na sistema
ng pangangalap, kabilang na ang “bonded labor” at
iba pang anyo ng mapang-aliping bayad utang; at
_____________________________________________
21
_____________________________________________
magkapantay na pagtrato sa trabaho ng mga kalalakihan

at kababaihan, kabilang na ang proteksyon sa sekswal
na panggigipit.
Tungo sa layuning ito, ang Estado sa ilalim ng mga
pambansang batas at regulasyon, at sa pakikipagtulungan
sa kinauukulang mga ICC/IP, ay dapat magbalangkas
ng mga espesyal na hakbangin upang tiyakin ang
epektibong proteksyon kaugnay ng pangangalap at mga
kondisyon sa pagtatrabaho ng mga taong nabibilang sa
ganitong mga pamayanan, kung hindi sila epektibong
napoprotektahan ng mga batas na angkop sa mga
manggagawa sa kalahatan.
Ang mga ICC/IP ay dapat may karapatan sa pakikihalubilo
at malayang paglahok sa lahat ng mga aktibidad sa pag-
uunyon (trade union) at may karapatang magpatibay
ng mga kasunduan sa kolektibong pakikipagtawaran.
May karapatan din silang hindi mapasailalim sa mga
kalagayang nakapipinsala sa kanilang kalusugan, laluna
yaong pagkabantad sa mga pestisidyo at iba pang
nakalalasong mga sangkap.
SEK. 24. Labag sa Batas na mga Aksyong Nauukol sa

Pagtatrabaho. Labag sa batas para sa sinuman na:
a) Magpakita ng di pagtatangi sa sino mang ICC/

IP kaugnay ng mga tuntunin at kondisyon sa
paggawa dahil sa kanilang lahi. Magkapantay na
sweldo ang ibabayad sa ICC/IP at di-ICC/IP para
sa trabahong may magkapantay na halaga; at
b) Magkait sa sino mang empleyadong ICC/IP
ng karapatan o benepisyong inilaan para dito
o ang tanggalin sila sa trabaho sa layuning
_____________________________________________
22
_____________________________________________
mahadlangan ang kanilang pagtamasa ng

anumang karapatan o benepisyong inilalaan ng
Batas na ito.
SEK. 25. Mga Batayang Serbisyo. May karapatan ang

mga ICC/IP sa mga espesyal na hakbangin para sa kagyat,
epektibo at tuloy-tuloy na pagpapabuti ng kanilang mga
pang-ekonomiya at panlipunang kalagayan, kabilang ang
larangan ng pagtatrabaho, bokasyonal na pagsasanay at
muling pagsasanay, pabahay, kalinisan, kalusugan at
seguridad panlipunan. Lalong dapat bigyan ng pansin
ang mga karapatan at espesyal na pangangailangan ng
katutubong kababaihan, nakatatanda, kabataan, bata at
may kapansanang mga ICC/IP sa mga batayang serbisyo
ng pamahalaan na kabibilangan ng, pero hindi limitado
sa, mga pasilidad sa tubig at elektrisidad, edukasyon,
kalusugan at imprastruktura.
SEK. 26. Kababaihan. Magtatamasa ang mga kababaihang

ICC/IP ng mga karapatan at mga oportunidad na
kapantay ng sa mga kalalakihan, kaugnay sa panlipunan,
pang-ekonomiya, pampulitika at pangkulturang larangan
ng buhay. Bibigyan ng karampatang respeto at pagkilala
ang partisipasyon ng mga katutubong kababaihan sa
pagbuo ng desisyon sa lahat ng antas, at gayundin sa
pagpapaunlad ng lipunan.
Maglalaan ang Estado para sa mga katutubong
kababaihan ng ganap na pagkakataon na magkaroon ng
edukasyon, kalingang pang-ina at pambata, kalusugan
at nutrisyon, at mga serbisyong pabahay. Paglalaanan
din ng bokasyonal, teknikal, propesyonal at iba pang
pagsasanay ang mga kababaihan upang sila ay ganap
_____________________________________________
23
_____________________________________________
na makalahok sa lahat ng aspeto ng buhay panlipunan.

Hanggat maaari, titiyakin ng Estado na ang mga
katutubong kababaihan ay makakamit ang lahat ng mga
serbisyo sa sarili nilang wika.
SEK. 27. Mga bata at Kabataan. Kikilalanin ng Estado

ang mahalagang papel ng mga bata at kabataang ICC/
IP sa pagtatag ng bansa at isusulong at pangangalagaan
ang kanilang pisikal, moral, espirituwal, intelektuwal
at panlipunang kagalingan. Tungo sa layuning ito,
susuportahan ng Estado ang lahat ng mga programa ng
gobyerno na nakalaan para sa pag-unlad at pag-alaga ng
mga bata at kabataang mga ICC/IP para sa kahusayang
pansibiko upang mapangalagaan ang mga karapatan ng
katutubong mga bata at kabataan.
SEK. 28. Pinag-isang Sistema ng Edukasyon. Sa

pamamagitan ng NCIP, maglalaan ang Estado ng
kumpleto, sapat at pinag-isang sistema ng edukasyon
na angkop sa mga pangangailangan ng mga bata at
kabataang mamamayan ng mga ICC/IP.
KABANATA VI:
PANGKULTURANG INTEGRIDAD
SEK. 29. Proteksyon sa Katutubong Kultura, Tradisyon,

at Institusyon. Gagalangin, kikilalanin at pangangalagaan
ng Estado ang karapatan ng mga ICC/IP na mapanatili
at mapangalagaan ang kanilang kultura, tradisyon at
institusyon. Isasaalang-alang ang mga karapatang ito sa
pagbalangkas at paglapat ng pambansang mga plano at
patakaran.
_____________________________________________
24
_____________________________________________
SEK. 30. Mga Sistemang Pang-edukasyon. Maglalaan

ang Estado ng pantay na pagkakataon sa ibat-ibang
mga oportunidad na pangkultura sa mga ICC/IP sa
pamamagitan ng sistemang pang-edukasyon para sa
publiko o pribadong mga pangkulturang katauhan,
libreng pagpaaral, gawad at iba pang mga insentibo na
walang pagkiling sa kanilang karapatang magtatag at
mamahala ng kanilang mga sistemang pang-edukasyon
at mga institusyon sa pamamagitan ng paglalaan ng
edukasyon sa sarili nilang wika, sa paraang angkop
sa kanilang mga pangkulturang paraan ng pagtuturo at
pag-aaral. Dapat magkaroon ang katutubong mga bata/
kabataan ng karapatan sa lahat ng antas at anyo ng
edukasyon ng Estado.
SEC. 31. Pagkilala sa Pangkulturang Pagkakaiba.

Pagsisikapan ng Estado na ang dignidad at pagkakaiba
ng mga kultura, tradisyon, kasaysayan at mga mithiin
ng mga ICC/IP ay wastong maisasalamin sa lahat ng
anyo ng edukasyon, pampublikong impormasyon at
palitan ng pangkulturang edukasyon. Kung kayat,
magsasagawa ang Estado ng mga epektibong hakbangin,
sa pakikipagsangguni sa mga ICC/IP, para maalis ang
mga pagkiling at diskriminasyon at maisulong ang
pagpaparaya, pag-uunawaan at mabuting ugnayan sa
hanay ng mga ICC-IP at lahat ng bahagi ng lipunan.
Dagdag pa, magsasagawa ng mga epektibong hakbangin
na magtitiyak na ang midya na pag-aari ng Estado ay
wastong magsasalamin ng iba’ ibang uri ng katutubong
kultura. Titiyakin din ng Estado ang partisipasyon
ng angkop na mga katutubong lider sa mga paaralan,
pamayanan at mga pandaigdigang kooperatibang gawain
_____________________________________________
25
_____________________________________________
tulad ng mga pagdiriwang, kumperensya, seminar at

mga palihan upang isulong at palakasin ang kanilang
natatanging pamana at mga pagpapahalaga.
SEK. 32. Mga Karapatang Intelektuwal ng Pamayanan.

May karapatan ang mga ICC/IP na gamitin at pasiglahin
ang sarili nilang pangkulturang mga tradisyon at
kaugalian. Pananatilihin, pangangalagaan at pauunlarin
ng Estado ang nakaraan, kasalukuyan at hinaharap
na pagpapahayag ng kanilang kultura; gayundin ang
karapatang mapanumbalik ang pangkultura, pang-
intelektuwal, pang-relihiyon, at pang-espirituwal na
pag-aaring kinuha sa kanila nang wala silang pahintulot
na malaya at may paunang pagpapaalam (free and
prior informed consent) o labag sa kanilang mga batas,
tradisyon at kaugalian.
SEK. 33. Mga Karapatan sa mga Pangrelihiyon,

Pangkulturang Pook at mga Seremonya. Dapat
magkaroon ng karapatan ang mga ICC/IP na maipakita,
maisagawa, mapaunlad at maituro ang kanilang pang-
espirituwal at pangrelihiyong mga tradisyon, kaugalian
at mga seremonya; ang karapatang mapangalagaan,
maprotektahan at magkaroon ng daan sa kanilang
pangrelihiyon at pangkulturang mga pook; ang
karapatang gamitin at pamahalaan ang mga bagay
na pangseremonya; at, ang karapatang maibalik sa
kanilang lupain ang labi ng mga yumao. Kaugnay
nito, magsasagawa ng mga epektibong hakbangin ang
Estado, sa pakikipagtulungan ng kinauukulang mga
ICC/IP upang matiyak na ang katutubong mga banal
na lugar, kabilang na ang mga libingan, ay mapanatili,
_____________________________________________
26
_____________________________________________
maigagalang, at mapapangalagaan. Upang matamo ang

layuning ito, magiging labag sa batas ang:
a) Pagtuklas, paghukay o pagbubutas sa mga

pook pang-arkiyolohiya ng mga ICC/IP upang
makakuha ng mahahalagang bagay ng kultura
ICC/IP na walang pahintulot na malaya at may
paunang pagpapaalam mula sa kinauukulang
pamayanan; at
b) Pagsira ng anyo, pagtanggal o kaya’y pagwasak
ng mga relikya na may malaking kahalagahan sa
mga ICC/IP para sa pagpapanatili ng kanilang
pamanang kultura.
SEK. 34. Ang Karapatan sa mga Sistema ng Katutubong

Karunungan at Kasanayan at Mapaunlad ang sariling
Agham at Teknolohiya. May karapatan ang mga ICC/IP na
kilalanin bilang ganap na nagma-may-ari, namamahala at
nangangalaga ng kanilang mga karapatang pangkultura’t
pang-intelektuwal. Dapat na may karapatan sila sa mga
natatanging hakbangin upang makontrol, mapaunlad at
mapangalagaaan ang kanilang mga agham, teknolohiya
at mga pahayag na pangkultura, kabilang na ang nilalang
at iba pang mga palamanahang yaman, mga binhi,
kabilang na ang hinango mula sa mga yamang ito, mga
tradisyonal na gamot at mga kinasanayang gawi ukol sa
kalusugan, mahahalagang mga halamang gamot, mga
hayop at mineral, mga sistema ng katutubong karunungan
at mga kinasanayan, karunungan sa mga katangian ng
mga hayop at halaman (fauna ang flora), mga pabigkas
na tradisyon, panitikan, disenyo, at sining na biswal at
pantanghalan.
_____________________________________________
27
_____________________________________________
SEK. 35. Daan sa mga Kayamanang Bayolohikal at

Palamanahan. Pahihintulutan lamang na magkaroon
ng daan/gamit sa mga yamang bayolohikal at
palamanahan at sa katutubong karunungan kaugnay
ng konserbasyon, paggamit at pagpapabuti sa mga
yamang ito sa loob ng mga lupa at lupaing ninuno
ng mga ICC/IP kapag may pahintulot na malaya
at may paunang pagpapaalam mula sa naturang
pamayanan, na natamo ayon sa mga kaugaliang batas
ng kinauukulang pamayanan.
SEK. 36. Sustenableng Pang-agrikulturang Teknikal

na Kaunlaran. Kikilalanin ng Estado ang karapatan ng
mga ICC/IP sa isang sustenableng pang-agrikulturang
teknikal na kaunlaran at magbabalangkas at
magpapatupad ng mga programang pagkilos para
sa epektibong implementasyon nito. Isusulong
din ng Estado ang mga sistema ng pamamahala
sa palamanahang yaman sa hanay ng mga ICC/
IP at hihikayatin ang kooperasyon ng mga ahensya
ng gobyerno upang matiyak ang matagumpay at
sustenableng pag-unlad ng mga ICC/IP.
SEK. 37. Pondo para sa Pang-arkeolohiya at

Makasaysayang mga Pook. Ang mga ICC/IP ay
mayroong karapatan na makatanggap mula sa
pambansang pamahalaan ng lahat ng pondo na
natatanging inilaan para sa pamamahala at pananatili
ng kanilang mga pang-arkeolohiya at makasaysayang
mga pook at mga relikya na may suportang pinansyal
at teknikal sa mga ahensiya ng pambansang
pamahalaan.
_____________________________________________
28
_____________________________________________
KABANATA VII:
PAMBANSANG KOMISYON
SA MGA KATUTUBONG MAMAMAYAN
(National Commission on Indigenous Peoples – NCIP)
SEK. 38. Pambansang Komisyon sa mga Katutubong

Pangkulturang Pamayanan/Katutubong Mamamayan
(National Commission on Indigenous Cultural
Communities/lndigenous Peoples - NCIP). Upang
maipatupad ang mga patakarang naitakda dito, lilikhain
ang Pambansang Komisyon sa mga ICC/IP (NCIP),
na magiging pangunahing ahensya ng gobyerno
na responsable sa pagbalangkas at pagpatupad ng
mga patakaran, plano at programa upang isulong at
pangalagaan ang mga karapatan at kagalingan ng mga
ICC/IP at ang pagkilala sa kanilang mga lupaing ninuno
at gayundin sa mga karapatan nila rito.
SEK. 39. Mandato. Pangangalagaan at isusulong ng

NCIP ang interes at kagalingan ng mga ICC/IP nang
may pagkilala sa kanilang mga paniniwala, kaugalian,
tradisyon at mga institusyon.
SEK. 40. Komposisyon. Ang NCIP ay isang nagsasariling

ahensya sa ilalim ng Tanggapan ng Pangulo na bubuuin
ng pitong (7) Komisyonado na kabilang sa mga ICC/
IP, kung saan isa (1) sa kanila ang magiging Pangulo.
Ang mga Komisyonado ay hihirangin ng Pangulo
ng Pilipinas mula sa isang listahan ng pagpipilian na
isinumite ng mga tunay na mga ICC/IP: Sa kondisyon
na, ang pitong (7) Komisyonado ay hihirangin mula sa
mga sumusunod na etnograpikong mga lugar: Rehiyon I
_____________________________________________
29
_____________________________________________
at Cordillera, Rehiyon II, iba pang bahagi ng Luzon, mga

Grupo ng Kapuluan kabilang na ang Mindoro, Palawan,
Romblon, Panay at iba pang bahagi ng Kabisayaan;
Hilaga at Kanlurang Mindanao; Katimugan at Silangang
Mindanao; at Central Mindanao: Sa kondisyon na,
Dalawa (2) man lang sa pitong (7) Komisyonado ay
kababaihan.
SEK. 41. Mga Katangian, Tagal ng Panunungkulan,

Kabayaran. Ang Tagapangulo at anim (6) na
Komisyonado ay nararapat na likas na isinilang na
mamamayang Pilipino, tunay na mga kasapi ng mga
ICC/IP at pinatunayan ng kanyang tribo, maalam
at hasa sa mga gawaing etniko at nakapagtrabaho
nang hindi bababa sa sampung (10) taon sa isang
pamayanang ICC/IP, di bababa sa 35 taong gulang sa
panahon ng kanyang pagkahirang, at napatunayang
tapat at may integridad: Sa kondisyon na, dalawa
(2) man lang sa pitong (7) Komisyonado ay mga
kasapi ng Philippine Bar: Sa karagdagang Kondisyon
na, ang mga kasapi ng NCIP ay manunungkulan sa
loob ng tatlong (3) taon at maaring hirangin muli
para sa isang termino: Sa kondisyon na walang tao
na manunungkulan ng higit sa dalawang (2) termino.
Ang paghirang sa anumang bakanteng posisyon ay
para lamang punan ang hindi pa natatapos na termino
ng hinalinhan at hindi kailanman pwedeng hirangin
o italaga ang isang kasapi sa isang pansamantala
o “acting” na kapasidad: Sa Kondisyon na, ang
Tagapangulo at ang mga Komisyonado ay tatanggap
ng sahod na naaayon sa Batas ng Pantay na Pasahod
(Salary Standardization Law).
_____________________________________________
30
_____________________________________________
SEK. 42. Pagtanggal sa Posisyon. Ang sinumang kasapi

ng NCIP ay maaring tanggalin sa panunungkulan ng
Presidente, sa sarili niyang pagkukusa o sa rekomendasyon
ng alinmang katutubong pamayanan, bago pa magtapos
ang kanyang termino sa isang kadahilanan at matapos
pagdaanan ang tamang prosesong hinihingi ng batas.
SEK. 43. Paghirang sa mga Komisyonado. Hihirangin ng

Pangulo ang pitong (7) Komisyonado ng NCIP sa loob
ng siyamnapung (90) araw mula sa pagiging epektibo ng
Batas na ito.
SEK. 44. Mga Kapangyarihan at mga Katungkulan.

Upang maisakatuparan ang mandato nito, ang NCIP ay
may mga kapangyarihan, hurisdiksyon at katungkulan
na sumusunod:
a) Magsilbing pangunahing ahensya ng gobyerno

kung saan ang mga ICC/IP ay makakahingi ng
tulong at magiging tagapamagitan kung saan
maipapaabot ang naturang tulong;
b) Magrepaso at magtasa sa mga kalagayan ng mga
ICC/IP kabilang na ang mga umiiral na batas at
patakarang may kaugnayan dito at magpanukala
ng angkop na mga batas at patakaran upang
maisulong ang kanilang tungkulin sa pambansang
kaunlaran;
c) Magbalangkas at magpatupad ng mga patakaran,
plano, programa at proyekto para sa pang-
ekonomiya, panlipunan, at pangkulturang
kaunlaran ng mga ICC/IP at subaybayan ang
pagsasakatuparan ng mga ito;
_____________________________________________
31
_____________________________________________
d) Humiling at kumuha ng mga serbisyo at suporta ng

mga eksperto mula sa mga ahensya ng pamahalaan
o umupa ng pribadong mga eksperto at konsultant
kung kailangan sa pagsulong ng mga layunin;
e) Magpalabas ng katibayan ng titulo sa lupa/
lupaing ninuno;
f) Kung ipinahihintulot ng umiiral na mga batas,
ang pumasok sa mga kontrata, kasunduan, o
pakikipag-ayos, sa gobyerno o pribadong mga
ahensya o mga katauhan kung kinakailangan
para matamo ang mga layunin ng Batas na ito, at
kung pahihintulutan ng Pangulo, ang makakuha
ng pautang mula sa mga institusyon ng gobyerno
na nagpapautang at iba pang mga institusyon na
nagpapautang para matustusan ang mga programa;
g) Makipagkasundo para makakuha ng pondo at
tumanggap ng mga gawad, donasyon, regalo
at/o mga ari-arian sa anumang anyo at mula sa
anumang panggagalingan, lokal at pandaigdigan,
kung pahihintulutan ng Pangulo ng Pilipinas, para
sa pakinabang ng mga ICC/IP at makapangasiwa
ng kahalintulad ayon sa mga tuntunin dito; o sa
kawalan ng anumang kondisyon, sa kaparaanang
umaayon sa kapakanan ng mga ICC/IP at sa
umiiral na mga batas;
h) Pag-uugnay sa mga pangkaunlarang programa
at proyekto para sa pagsulong ng mga ICC/IP at
pangasiwaan ang wastong pagsasakatuparan ng
mga ito;
i) Magdaos ng panapanahong mga konbensyon o
mga pulong ng mga IP upang repasuhin, tasahin at
magmungkahi na rin ng mga patakaran at mga plano;
_____________________________________________
32
_____________________________________________
j) Magbigay ng payo sa Pangulo ng Pilipinas sa lahat

ng mga usapin kaugnay ng mga ICC/IP at magbigay
ng ulat ukol sa takbo ng operasyon at mga nagawa
nito sa loob ng animnapung (60) araw matapos ang
pagsasara ng bawat taon sa kalendaryo;
k) Magsumite sa Kongreso ng angkop na mga
lehislatibong panukalang naglalayong ipatupad
ang mga patakaran sa ilalim ng Batas na ito;
l) Maghanda at magsumite ng angkop na badyet sa
Tanggapan ng Pangulo;
m) Magpalabas ng angkop na katibayan bilang
pangunahing kailangan sa pagbibigay ng permit, pag-
upa, gawad, o anumang kahalintulad na awtoridad para
sa pagsasaayos, paggamit, pangangasiwa at paglalaan
ng gugulin sa anumang pribadong indibidwal,
korporasyon o anumang panggobyernong ahensya,
korporasyon, o subdibisyon nito sa anumang bahagi o
lugar ng lupaing ninuno nang may pagsasaalang-alang
sa pangkalahatang pagsang-ayon ng kinauukulang mga
ICC/IP.
n) Magpasya sa lahat ng mga apela sa mga desisyon
at pagkilos ng lahat ng ibat-ibang tanggapan sa
loob ng Komisyon;
o) Magpatibay ng kinakailangang mga tuntunin at
regulasyon para sa pagsasakatuparan ng Batas na ito;
p) Gampanan ang mga kapangyarihan at
katungkulan kung ipapatnugot ng Pangulo ng
Republika ng Pilipinas; at
q) Katawanin ang mga ICC/IP ng Pilipinas sa
lahat ng mga pandaigdigang komperensya at
mga kombensyon patungkol sa mga katutubong
mamamayan at iba pang kaugnay na bagay.
_____________________________________________
33
_____________________________________________
SEK. 45. Bukas at Malinaw. Sa ilalaim ng mga limitasyon

ng batas o ng napagtibay na mga tuntunin at mga
regulasyon ayon dito, lahat ng mga opisyal na talaan,
dokumento, at gayundin ng mga datos sa pananaliksik
na ginamit bilang batayan sa pagbalangkas ng mga
patakaran ng kaunlaran ng Komisyon ay kinakailangang
maging bukas sa publiko.
SEK. 46. Mga Tanggapan sa ilalim ng NCIP. Magkakaroon

ng mga sumusunod na tanggapan ang NCIP na siyang
magiging responsable sa pagsasakatuparan ng mga
patakarang nakasaad dito:
a) Tanggapan ng mga Lupaing Ninuno. Ang

Tanggapan ng Lupaing Ninuno ang magiging
responsable sa pagtukoy, paghihiwalay at pagkilala
sa mga lupa/lupaing ninuno. Responsable din ito sa
pamamahala ng mga lupa/lupaing ninuno ayon sa
isang “master plan” at gayundin sa pagsasakatuparan
ng mga karapatan sa lupaing ninuno ng mga ICC/
IP na nakasaad sa Kabanata III ng Batas na ito.
Magpapalabas din ito, kapag mayroong pahintulot
na malaya at nauna nang pagpapaalam mula sa
kinauukulang mga ICC/IP, ng sertipikasyon bago
pa maibigay ang anumang lisensya, pagpapaupa o
permit para sa pagtuklas ng mga likas na yaman na
makakaapekto sa mga interes ng mga ICC/IP o sa
kanilang mga lupaing ninuno at tumulong sa mga
ICC/IP sa pangangalaga sa teritoryal na integridad
ng lahat na mga lupaing ninuno. Gagampan din ito
ng iba pang gayong mga katungkulan na itinuturing
ng Komisyon na wasto at kinakailangan;
_____________________________________________
34
_____________________________________________
b) Tanggapan sa Patakaran, Pagpaplano at

Pananaliksik. Ang Tanggapan sa Patakaran,
Pagpaplano at Pananaliksik ang responsable sa
pagbalangkas ng angkop na mga patakaran at
programa para sa mga ICC/IP tulad ng, ngunit hindi
limitado sa, paggawa ng Limang Taong Master
Plan para sa mga ICC/IP. Ang ganitong plano ay
dadaan sa isang proseso kung saan tuwing ika-
limang taon, pagsisikapan ng Komisyon na tasahin
ang plano at gumawa ng mga angkop na pagbabago
ayon sa nag-iibang kalagayan. Magsasagawa rin
ang Tanggapan ng dokumentasyon ng kaugaliang
batas at magtatatag at magpapanatili ng isang
Sentro ng Pananaliksik na magsisilbing lagakan
ng etnograpikong kaalaman para sa pagsubaybay,
pagsuri at pagbalangkas ng patakaran. Tutulungan
nito ang Lehislatura ng pambansang pamahalaan
sa pagbalangkas ng angkop na lehislasyon na
magbibigay ng benepisyo sa mga ICC/IP;
c) Tanggapan ng Edukasyon, Kultura at Kalusugan.
Ang Tanggapan ng Kultura, Edukasyon at
Kalusugan ang magiging responsable sa epektibong
pagsasakatuparan ng edukasyon, pangkultura
at kaugnay na mga karapatan tulad ng nakasaad
sa Batas na ito. Ito ay tutulong magsulong at
sumuporta sa mga paaralan ng pamayanan, kapwa
pormal at dipormal, para sa kapakinabangan ng
lokal na katutubong pamayanan, laluna sa mga
lugar kung saan ang mga kasapi ng grupong
katutubo ay hindi maabot ng umiiral na mga
pasilidad pang-edukasyon. Pamamahalaan nito
ang lahat ng mga programang pang-iskolar
_____________________________________________
35
_____________________________________________
at ibang mga karapatang pang-edukasyon na

nakalaan para sa mga benepisyaryong ICC/
IP sa pakikipag-ugnayan sa Kagawaran sa
Edukasyon, Kultura at Palakasan at sa Komisyon
ng Mataas na Edukasyon. Magsasagawa ito, sa
loob ng hangganan ng nakalaang gugulin, ng
isang natatanging programa na kabibilangan ng
wika at bokasyonal na pagsasanay, kalusugang
pampubliko at programa sa tulong pampamilya at
katulad na mga paksa.
Tutukuyin din nito ang mga ICC/IP na
may potensyal na magsanay sa propesyong
pangkalusugan at hihikayatin at tutulungan sila
na makapasok sa mga paaralan ng medisina,
nursing, physical therapy at iba pang kaugnay
ng mga kurso patungkol sa propesyong
pangkalusugan.
Tungo sa layuning ito, magpapadala ng kinatawan
ang NCIP mula sa bawat nasabing mga tanggapan
na gagampan ng nasabing mga tungkulin at
tatanggap ng mga reklamo mula sa mga ICC/
IP at pipiliting umaksyon ang naturang ahensya.
Susubaybayan din nito ang mga gawain ng
Pambansang Museo at ibang pang kahalintulad
na mga ahensya ng pamahalaan na nakalaan
para sa pamamahala at pagpapakita ng historical
at arkeyolohikal na mga relikya ng ICC/IP at
magiging responsable sa pagpapatupad ng iba
pang gayong mga katungkulan kung maituturing
ng NCIP na wasto at kinakailangan;
d) Tanggapan sa Sosyo-Ekonomikong mga Serbisyo
at Espesyal na mga Alalahanin. Ang Tanggapan
_____________________________________________
36
_____________________________________________
sa Sosyo-Ekonomikong mga Serbisyo at Espesyal

na mga Alalahanin ay magsisilbing Tanggapan
kung saan makikipag-ugnayan ang NCIP sa
mga mahahalagang ahensya ng gobyerno na
naatasang magpatupad ng ibat-ibang batayang
sosyo-ekonomikong mga serbisyo, patakaran,
plano at mga programang nakakaapekto sa mga
ICC/IP upang tiyakin na ito ay wasto at tuwirang
matatamasa nila. Magiging responsable din ito sa
iba pang gayong mga katungkulan kung tinuturing
ng NCIP na wasto at kinakailangan;
e) Tanggapan ng Pagsakapangyarihan at Karapatang
Pantao. Ang Tanggapan ng Pagsakapangyarihan
at Karapatang Pantao ang titiyak na ang mga
katutubong karapatang pangsosyo-pulitika,
pangkultura at pang-ekonomiya ay gagalangin at
kikilalanin. Titiyakin nitong ipinatutupad ang mga
mekanismo sa “capacity building” at mabibigyan
ang mga ICC/IP ng bawat oportunidad, kung
nanaisin nila, na makilahok sa lahat ng antas
ng pagbuo ng desisyon. Titiyakin din nitong
napapangalagaan at naisusulong ang mga batayang
karapatang pantao, at iba pang mga karapatan na
matutukoy ng NCIP, sa pahintulot ng umiiral na
mga batas, tuntunin at regulasyon;
f) Tanggapang Administratibo. Ang Tanggapang
Administratibo ang maglalaan sa NCIP ng matipid,
mahusay at epektibong mga serbisyong nauukol
sa mga tauhan, pananalapi, talaan, kasangkapan,
seguridad, mga gamit at kaugnay na serbisyo.
Pamamahalaan din nito ang Pondo ng Lupaing
Ninuno; at
_____________________________________________
37
_____________________________________________
g) Tanggapan ng Usaping Legal. Magkakaroon ng

isang Tanggapan ng Usaping Legal na magpapayo
sa NCIP sa lahat ng mga legal na bagay patungkol
sa mga ICC/IP at magiging responsable sa
pagbibigay sa mga ICC/IP ng legal na tulong sa
litigasyon na sangkot ang interes ng pamayanan.
Magsasagawa ito ng paunang pagsisiyasat sa
batayan ng mga reklamong isasampa ng mga ICC/
IP laban sa isang natural o “juridical” na taong
pinaniniwalaang nakalabag sa mga karapatan ng
mga ICC/IP. Batay sa natuklasan, pasisimunuan
nito ang pagsampa ng angkop na legal o
administratibong aksyon sa NCIP.
SEK. 47. Iba pang mga Tanggapan. Magkakaroon ng

kapangyarihan ang NCIP na lumikha ng karagdagang
mga tanggapan kapag kinakailangan sa ilalim ng umiiral
na mga tuntunin at regulasyon.
SEK. 48. Mga Tanggapang Pangrehiyon at Panlarangan.

Mananatili sa paggampan ng tungkulin ang kasalukuyang
mga tanggapang pangrehiyon at panglarangan sa ilalim
ng pinalakas na pang-organisasyong estraktura ng NCIP.
Magtatag ng iba pang mga tanggapang panlarangan kung
kinakailangan. Ang NCIP ang siyang tutukoy ng ilalagay
na mga tauhan dito: Sa kondisyon na, sa mga lalawigang
may mga ICC/IP ngunit walang mga tanggapang
panglarangan, magtatatag ang NCIP ng mga tanggapang
panlarangan sa naturang mga lalawigan.
SEK. 49. Tanggapan ng Executive Director. Lilikha ang

NCIP ng Tanggapan ng Executive Director na magsisilbing
_____________________________________________
38
_____________________________________________
kalihiman nito. Ang tanggapan ay pamumunuan ng

isang Executive Director na hihirangin ng Pangulo ng
Republika ng Pilipinas batay sa rekomendasyon ng
NCIP sa isang batayang permanente. Ang paglalagay ng
tauhan sa tanggapang ito ay tutukuyin ng NCIP sa ilalim
ng mga umiiral na tuntunin at regulasyon.
SEK. 50. Konsultatibong Lupon. Isang lupon na binubuo

ng mga tradisyonal na lider, mga nakatatanda at mga
kinatawan mula sa sektor ng kababaihan at kabataan sa
iba’t ibang mga ICC/IP ang bubuuin ng NCIP sa pana-
panahon upang magbigay payo dito hinggil sa mga
usapin kaugnay sa mga problema, aspirasyon at interes
ng mga ICC/IP.
KABANATA VIII:
PAGLARAWAN AT PAGKILALA SA MGA
LUPAING NINUNO
SEC. 51. Paglarawan at Pagkilala sa mga Lupaing

Ninuno. Sariling paglalarawan ang magiging gabay
na prinsipyo sa pagtukoy at pagkilala sa mga lupaing
ninuno. Sa gayon, magkakaroon ng mapagpasyang
papel ang mga ICC/IP sa lahat ng mga aktibidad na
patungkol dito. Ang Sinumpaang Salaysay ng mga
Nakatatanda hinggil sa saklaw ng mga teritoryo at mga
kasunduan/pagkakaisa na isinagawa sa kalapit na mga
ICC/IP, kung mayroon man, ay magiging mahalaga sa
pagtukoy sa mga tradisyonal na teritoryong ito. Gagawa
ng kinakailangang hakbangin ang Gobyerno upang
matukoy ang mga lupang tradisyonal na inookupahan
ng kinauukulang mga ICC/IP upang masiguro ang
_____________________________________________
39
_____________________________________________
epektibong proteksyon ng kanilang mga karapatan sa

pag-aari at paghawak dito. Gagawa ng mga hakbangin
na angkop sa mga usapin upang mapangalagaan ang
karapatan ng kinauukulang mga ICC/IP sa lupang
maaaring hindi na nila eksklusibong inookupahan,
ngunit mayroon silang tradisyonal na paggamit para sa
kanilang kabuhayan at tradisyonal na mga aktibidad,
laluna sa mga ICC/IP na nananatiling pagala-gala at/o
mga palipat-lipat na tagapagbungkal.
SEK. 52. Proseso ng Paglalarawan. Ang pagtukoy at

paglalarawan ng mga lupaing ninuno ay isasagawa nang
naaayon sa sumusunod na mga kaparaanan:
a) Mga Lupaing Ninuno na Naisalarawan bago pa

ang Batas na ito. Ang mga probisyon sa ilalim
nito ay hindi sumasakop sa mga lupain/lupang
ninuno na dati nang naisalarawan ayon sa DENR
Administrative Order blg. 2, serye ng 1993, o sa
mga lupa at mga lupaing ninuno na naisalarawan
sa ilalim ng anumang programa ng pamayanan/
lupaing ninuno bago pa mapagtibay ang batas na
ito. Ang mga ICC/IP na may mga lupa/lupaing
ninuno na opisyal na naisalarawan bago pa
mapagtibay ang batas na ito ay may karapatang
mag-aplay para maisyuhan ng isang Katibayan
na Titulo ng Lupaing Ninuno (Certificate of
Ancestral Domain Title o CADT) sa lugar nang
hindi na dadaan pa sa prosesong nabalangkas dito.
b) Petisyon para sa Paglalarawan. Ang proseso
ng paglalarawan sa isang tiyak na sukat ng
lupain ay maaaring pasimunuan ng NCIP
_____________________________________________
40
_____________________________________________
kung may pahintulot ng kinauukulang ICC/

IP, o sa pamamagitan ng isang Petisyon para sa
Paglalarawan na naisampa sa NCIP, ng isang
mayorya ng mga kasapian ng mga ICC/IP;
c) Ang Paglalarawan. Ang opisyal na paglalarawan
ng mga hangganan ng lupaing ninuno kabilang na
ang sensus ng lahat ng kasapi ng pamayanan nito’y
kagyat na isasagawa ng Tanggapan ng mga Lupaing
Ninuno pagkasampa ng aplikasyon ng kinauukulang
mga ICC/IP. Isasagawa ang paglalarawan sa
pakikipag-ugnayan sa kinauukulang pamayanan
at katatampukan sa lahat ng pagkakataon ng tunay
na paglahok at partisipasyon ng mga kasapi ng
kinauukulang mga pamayanan;
d) Kinakailangang Patunay. Ang Patunay sa Pag-
angkin sa Lupaing Ninuno ay kabibilangan ng
testimonya ng mga nakatatanda o ng pamayanan
sa isang sinumpaang salaysay, at iba pang mga
dokumentong tuwiran o di-tuwirang nagpapatunay
sa paghawak o pag-okupa sa lugar simula pa
noong sinaunang panahon ng naturang mga ICC/
IP sa kaisipan ng pagmamay-ari gaya ng alinman
sa isa (1) sa mga sumusunod na mga dokumento:
1) Nakasulat na mga salaysay ng mga kaugalian

at tradisyon ng mga ICC/IP;
2) Nakasulat na salaysay ng mga pampulitikang
balangkas at institusyon ng mga ICC/IP;
3) Mga larawan na nagpapakita ng matagal na
pag-okupa tulad ng lumang estrukturang
naipatayo, mga libingan, banal na pook at
matatandang pamayanan;
_____________________________________________
41
_____________________________________________
4) Mga salaysay pangkasaysayan, kabilang na ang

mga pagkakaisa at kasunduan patungkol sa mga
hangganan ng lupain na pinasok ng kinauukulang
mga ICC/IP sa iba pang mga ICC/IP;
5) Mga plano ng pagsisiyasat sa mga lupain at
mga krokis na mapa;
6) Mga data na antropolohikal;
7) Mga pagsisiyasat tungkol sa mga angkan;
8) Mga litrato at mga kasaysayang naglalarawan
ng mga tradisyonal na palatandaan ng komunal
na gubat at mga lugar na pinangangasuhan;
9) Mga litrato at mga kasaysayan na naglalarawan
ng mga tradisyonal na palatandaan tulad
ng mga bundok, ilog, sapa, tagaytay, burol,
hagdan-hagdang taniman at kahalintulad ng
mga ito; at
10) Nakasulat na talaan ng mga pangalan ng tao
at lugar na nagmula sa katutubong salita ng
pamayanan.
e) Paghahanda sa mga Mapa. Batay sa ginawang

imbestigasyon at sa mga natuklasang
katotohanang nakabatay dito, maghahanda ang
Tanggapan ng mga Lupaing Ninuno ng isang
mapa na naglalarawan ng sukat ng buong gilid,
na kumpleto sa mga deskripsyong teknikal at
deskripsyon ng mga likas na katangian at mga
palatandaang nakapaloob dito;
f) Ulat ng Imbestigasyon at Iba pang mga
Dokumento. Isang kumpletong kopya ng paunang
sensus at isang ulat ng imbestigasyon ang ihahanda
ng Tanggapan ng mga Lupaing Ninuno ng NCIP;
_____________________________________________
42
_____________________________________________
g) Anunsyo at Publikasyon. Isang kopya ng bawat

dokumento, kabilang na ang isang naisalin sa
katutubong wika ng kinauukulang ICC/IP ang
dapat na ipaskil sa isang mataong lugar sa loob
ng labinlimang (15) araw o higit pa. Tig-isang
kopya din ng dokumento ang ipapaskil sa lokal,
panlalawigan at pangrehiyong mga tanggapan ng
NCIP, at dapat itong ilathala sa isang pahayagan
na may pangkalahatang sirkulasyon isang beses sa
isang linggo sa loob ng dalawang (2) magkakasunod
na linggo upang bigyang pagkakataon ang iba
pang umaangkin na makapaghain ng pagtutol dito
sa loob ng labinlimang (15) araw mula sa petsa
ng pagkakalathala nito: Sa kondisyon na, sa mga
lugar na walang umiiral na gayong pahayagan,
isang wastong panghalili ay ang pagbobrodkast
sa isang istasyon ng radyo: Sa kondisyon pa na,
ang simpleng pagpaskil ay maituturing nang sapat
kung parehong walang pahayagan at istasyon ng
radyo;
h) Pag-endorso sa NCIP. Sa loob ng labinlimang
araw (15) mula sa pagkakalathala, at sa proseso
ng inspeksyon, ang Tanggapan ng mga Lupaing
Ninuno ay maghahanda ng isang ulat para sa
NCIP na nag-eendorso ng isang paborableng
aksyon sa isang pag-angkin na pinapalagay na
mayroong sapat na katibayan. Gayunpaman,
kung ang katibayan ay maituturing na hindi sapat,
kakailanganin ng Tanggapan ng mga Lupaing
Ninuno ang pagsumite ng karagdagang ebidensya:
Sa kondisyon na, tatanggihan ng Tanggapan ng
mga Lupaing Ninuno ang anumang pag-angkin na
_____________________________________________
43
_____________________________________________
pinapalagay na talagang hindi totoo o mapanlinlang

matapos ang inspeksyon at beripikasyon: Sa
kondisyon na, kapag tinanggihan, bibigyan ng
Tanggapan ng mga Lupaing Ninuno ang aplikante
ng karampatang abiso at, bibigyan ng kopya ang
lahat ng kinauukulan, na naglalaman ng mga
batayan ng pagtanggi. Pwedeng iapela sa NCIP
ang pagtanggi: Sa kondisyon pa na, sa mga kaso na
may nagtatalong mga pag-angkin sa hanay ng mga
ICC/IP tungkol sa mga hangganan ng inaangking
lupaing ninuno, gagawa ng paraan ang Tanggapan
ng mga Lupaing Ninuno para magharap ang
mga nagtatalong partido at tutulungan silang
magkaroon ng paunang resolusyon sa pagtatalo,
nang walang pagkiling sa ganap na pagpapasya
nito ayon sa seksyon sa ibaba.
i) Pagpapasa ng mga Lugar Sa Loob ng mga
Lupaing Ninuno na Pinamamahalaan ng Iba pang
mga Ahensya ng Gobyerno. Papatunayan ng
Tagapangulo ng NCIP na isang lupaing ninuno ang
saklaw na lugar. Ang mga kalihim ng Kagawaran sa
Repormang Agraryo, Kagawaran ng Kapaligiran
at mga Likas na Yaman, Kagawaran ng Panloob
at Lokal na Pamahalaan, at Kagawaran ng
Katarungan, ang Komisyonado ng Pambansang
Korporasyon sa Kaunlaran, at iba pang ahensya
ng gobyerno na nagpahayag ng hurisdiksyon sa
lugar ay bibigyan ng abiso ukol dito. Tatapusin ng
notipikasyong ito ang anumang legal na batayan
sa hurisdiksyon ng naunang pag-angkin;
j) Pagpapalabas ng CADT. Ang mga ICC/IP na may
mga lupaing ninuno na opisyal nang naisalarawan
_____________________________________________
44
_____________________________________________
at natukoy ng NCIP ay pagkakalooban ng CADT

sa pangalan ng kinauukulang pamayanan, na
naglalaman ng listahan ng lahat ng natukoy sa
sensus; at
k) Pagpaparehistro sa mga CADT. Ipaparehistro ng
NCIP ang napalabas na mga sertipiko/titulo ng
lupaing ninuno at mga sertipiko ng mga titulo ng
mga lupang ninuno sa Registry of Deeds sa lugar
kung saan matatagpuan ang ari-arian.
SEK. 53. Pagtukoy, Paglalarawan at Pagpapatunay ng

Lupang Ninuno
a) Ang paglalaan ng mga lupa sa loob ng alinmang

lupaing ninuno sa mga indibidwal o katutubong
“corporate” (pamilya o angkan) na nag-aangkin
ay ipapaubaya ang desisyon sa kinauukulang mga
ICC/IP ayon sa kanilang kaugalian at tradisyon;
b) Ang mga indibidwal at katutubong kompanya na
may pag-angkin sa mga lupang ninuno na wala
sa loob ng mga lupaing ninuno, ay opisyal na
makapagtitibay ng kanilang mga pag-angkin sa
pamamagitan ng paghahain ng aplikasyon para
sa pagtukoy at paglalarawan ng kanilang mga
inaangkin sa Tanggapan ng mga Lupaing Ninuno.
Ang isang indibidwal o kilalang ulo ng pamilya
o angkan ay makapaghahain ng aplikasyon sa
ngalan ng sarili o sa ngalan ng kanyang pamilya
o angkan;
c) Ang mga katibayan ng ganitong mga pag-angkin
ay ilalakip sa “application form” na kinabibilangan
ng sinumpaang testimonya ng mga nakatatanda sa
_____________________________________________
45
_____________________________________________
pamayanan at iba pang mga dokumento na tuwiran

o di-tuwirang nagpapatunay sa paghawak o pag-
okupa sa mga lugar simula pa noong sinaunang
panahon ng mga umaangking indibidwal o
kompanya sa kaisipan ng mga may-ari na alinman
sa tunay na mga dokumentong nailahad sa ilalim
ng Sek. 52 (d) ng Batas na ito, kabilang ang mga
deklarasyon ng pagbubuwis at mga katibayan ng
pagbabayad ng buwis;
d) Ang Tanggapan ng mga Lupaing Ninuno ay
maaaring humingi sa bawat katutubong umaangkin
na magsumite ng iba pang mga dokumento,
mga Sinumpaang Salaysay at kahalintulad, na
sa opinyon nito, ay makapagbibigay liwanag sa
katotohanan ng mga nilalaman ng aplikasyon/
pag-angkin;
e) Kapag natanggap na ang mga aplikasyon para sa
paglalarawan at pagkilala sa inaangking lupang
ninuno, gagawa ng hakbang ang Tanggapan
ng mga Lupaing Ninuno para mailathala ang
aplikasyon at ang tig-isang kopya ng isinumiteng
mga dokumento kabilang na ang isang naisalin sa
katutubong wika ng kinauukulang mga ICC/IP, sa
isang mataong lugar sa loob man lang ng labinlimang
(15) araw. Tig-isang kopya rin ng dokumento ang
ipapaskil sa lokal, panlalawigan, at pangrehiyong
mga tanggapan ng NCIP at ilalathala sa isang
pahayagang may pangkalahatang sirkulasyon
isang beses sa isang lingo sa loob ng dalawang
(2) linggong magkakasunod upang mabigyan ng
pagkakataon ang iba pang mga umaangkin na
maghain ng pagtutol dito sa loob ng labinlimang
_____________________________________________
46
_____________________________________________
(15) araw mula sa petsa ng paglalathala: Sa

kondisyon na, sa mga lugar na walang umiiral
na gayong pahayagan, isang wastong panghalili
ang pagbobrodkast sa isang istasyon ng radyo:
Sa kondisyon pa na, ang simpleng pagpaskil ay
maituturing nang sapat sakaling parehong walang
pahayagan at istasyon ng radyo;
f) Labinlimang (15) araw matapos ang gayong
paglalathala, iimbestigahan at siyasatin ng
Tanggapan ng mga Lupaing Ninuno ang bawat
aplikasyon, at kapag nakitang karapat-dapat, ito
ay magpapasagawa ng “parcellary survey” sa
lugar na inaangkin. Tatanggihan ng Tanggapan ng
mga Lupaing Ninuno ang anumang pag-angkin
na pinapalagay na hindi totoo o mapanlinlang
matapos ang pagsisiyasat at pagpapatoo. Kung
natanggihan, bibigyan ng kaukulang abiso
ng Tanggapan ng mga Lupaing Ninuno ang
aplikante, na may kopya ring ibibigay sa lahat
ng kinauukulan, na naglalaman ng mga batayan
ng pagtanggi. Pwedeng iapela ang pagtanggi
sa NCIP. Sa kaso na may nagtatalong mga pag-
angkin, gagawa ng hakbang ang Tanggapan
ng mga Lupaing Ninuno para magharap ang
nagtatalong mga partido at tutulungan silang
makalikha ng isang paunang resolusyon sa
pagtatalo, nang walang pagkiling sa ganap na
kapasyahan nito ayon sa Sek. 62 na Batas na ito.
Sa lahat ng mga paglilitis para sa pagtukoy o
paglalarawan ng mga lupaing ninuno na inilalaan
dito, kakatawanin ng Direktor sa mga Lupa ang
interes ng Republika ng Pilipinas; at
_____________________________________________
47
_____________________________________________
g) Maghahanda at magsusumite ng ulat ang Tanggapan

ng mga Lupaing Ninuno hinggil sa bawat
aplikasyon na nasukat at naisalarawan sa NCIP,
na, bilang tugon naman, ay susuri sa naisumiteng
ulat. Kapag nakita ng NCIP na karapat-dapat ang
pag-angking iyon, magpapalabas ito ng isang
sertipiko ng lupang ninuno, na nagdedeklara at
nagpapatunay sa pag-angkin ng bawat indibidwal
o korporasyon (pamilya o angkan) na umaangkin
sa mga lupang ninuno.
SEK. 54. Mapanlinlang na mga Pag-angkin. Batay sa

nakasulat na kahilingan mula sa mga ICC/IP, maaaring
repasuhin ng Tanggapan ng mga Lupaing Ninuno ang
umiiral na mga pag-angking mapanlinlang na natamo
ng sinumang tao o pamayanan. Anumang pag-angkin na
natuklasang mapanlinlang na natamo ng, at naipalabas
sa, anumang tao o pamayanan ay maaring kanselahin ng
NCIP matapos ang karampatang pabatid at pagdinig sa
lahat ng mga partidong kinauukulan.
SEK. 55. Mga Karapatang Komunal. Sakop ng Seksyon

56 dito, ang mga lugar sa loob ng mga lupaing ninuno,
naisalarawan man o hindi, ay ipinalalagay na komunal
na pinanghahawakan: Sa kondisyon na, ang mga
karapatang komunal sa ilalim ng Batas na ito ay hindi
dapat ipakahulugang sama-samang pagmamay-ari (co-
ownership) tulad ng isinasaad sa Batas Republika Blg.
386, na kilala din sa tawag na Bagong Kodigo Sibil.
SEK. 56. Rehimen ng Umiiral na mga Karapatan sa Ari-

arian. Ang mga karapatan sa ari-arian sa loob ng mga
_____________________________________________
48
_____________________________________________
lupaing ninuno na dati nang umiiral at/o naipagkaloob

noong napagtibay ang Batas na ito, ay kikilalanin at
igagalang.
SEK. 57. Ang mga Likas na Yaman sa loob ng mga

Lupaing Ninuno. Ang mga ICC/IP ang may pangunahing
karapatan sa pag-ani, pagkuha, pagpapaunlad o
paglilinang ng anumang likas na yaman sa loob ng mga
lupaing ninuno. Ang isang di-kasapi ng kinauukulang
mga ICC/IP ay mapahihintulutang lumahok sa
pagpapaunlad at paggamit ng mga likas na yaman
sa loob ng isang takdang panahon na hindi lalagpas
sa dalawampu’t limang (25) taon at pwedeng maulit
ng hindi lalagpas sa dalawampu’t limang (25) taon:
Sa kondisyon na: may isang pormal at nakasulat na
kasunduan sa kinauukulang ICC/IP o kaya, alinsunod sa
sarili nitong proseso ng paglikha ng desisyon, ay umayon
ang pamayanan na pahintulutan ang gayong operasyon:
Sa pinal na kondisyon na, magkakaroon ang NCIP ng
mga kapangyarihan sa pagdalaw (visitorial powers) at
gagawa ng naangkop na aksyon upang mapangalagaan
ang mga karapatan ng mga ICC/IP sa ilalim ng kontrata
ring iyon.
SEK. 58. Mga Konsiderasyong Pangkapaligiran. Ang

mga lupaing ninuno o mga bahagi nito, na nakitang
kinakailangan para sa mahalagang watersheds, mga
bahura, sanktwaryo ng mga hayop, kaparangan,
mga pinoprotektahang lugar, gubat ng pabalat o
muling pagtatanim sa gubat na tutukuyin ng angkop
na mga ahensya nang may buong partisipasyon
ng kinauukulang mga ICC/IP ay pangangalagaan,
_____________________________________________
49
_____________________________________________
pangangasiwaan at pauunlarin para sa gayong mga

layunin. Bibigyan ng responsibilidad ang kinauukulang
mga ICC/IP na panatilihin, paunlarin, protektahan at
pangalagaan ang gayong mga lugar nang may ganap
at epektibong pagtulong ng mga ahensya ng gobyerno.
Sakaling mapagpasyahan ng mga ICC/IP na ilipat ang
responsibilidad nila sa mga lugar, dapat na nakasulat ang
nasabing kapasyahan. Ang pahintulot ng mga ICC/IP ay
kinakailangang makamit ayon sa mga kaugaliang batas
nito nang walang pagkiling sa mga batayang rekisito ng
umiiral na mga batas hinggil sa pahintulot na malaya
at nauna nang pagpapaalam : Sa kondisyon na, ang
paglilipat ay pansamantala lamang at sa bandang huli’y
maipapanumbalik din sa mga ICC/IP ayon sa isang
programa para sa paglipat teknolohiya: Sa kondisyon na,
walang mga ICC/IP na mapapaalis o maililipat para sa
layuning naihanay sa ilalim ng seksyong ito nang walang
nakasulat na pahintulot ng mga tukoy na mga taong
awtorisadong magbigay ng pahintulot.
SEK. 59. Paunang Kondisyon sa Sertipikasyon. Simula

ngayon, lahat ng mga kagawaran at iba pang mga
pampamahalaang ahensya ay mahigpit na inaatasang
huwag magpalabas, magbago, o magbigay ng anumang
konsesyon, lisensya o pagpapaupa, o pumasok sa
anumang kasunduan sa tulungang pamproduksyon,
nang walang naunang sertipikasyon mula sa NCIP
kung saan ang apektadong lugar ay hindi sasanib sa
anumang lupaing ninuno. Ipapalabas lamang ang
gayong sertipikasyon matapos maisagawa ng Tanggapan
ng mga Lupaing Ninuno ang isang imbestigasyon sa
kinauukulang lugar: Sa kondisyon na, walang ipapalabas
_____________________________________________
50
_____________________________________________
na sertipikasyon ang NCIP nang walang nakasulat na

pahintulot na malaya at sa nauna nang pagpapaalam
mula sa kinauukulang mga ICC/IP: Sa kondisyon pa na,
walang kagawaran, ahensya ng gobyerno o korporasyong
pag-aari o kontrolado ng gobyerno ang magpapalabas ng
bagong konsesyon, lisensya, pagpapaupa, o kasunduan
sa tulungang pamproduksyon habang may nakabinbin
pang aplikasyon para sa CADT: Sa huling kondisyon na,
may karapatan ang mga ICC/IP na pahintuin o isuspinde,
ayon sa Batas na ito, ang anumang proyekto na hindi
nakatutugon sa rekisito ng proseso ng konsultasyon.
SEK. 60. Pagkakalibre sa mga Buwis. Lahat ng mga

lupang nasertipikahang mga lupaing ninuno ay dapat
na libre sa mga buwis sa ari-ariang real, espesyal na
mga buwis, at iba pang anyo ng pagsingil maliban sa
mga bahagi ng mga lupaing ninuno na aktuwal na
ginagamit para sa malawakang agrikultura, komersyal
na plantasyong pangkagubatan at mga layuning
kabahayan o kapag napatituluhan ng mga pribadong tao:
Sa kondisyon na, lahat ng mga pagsingil ay gagamitin
upang bigyang daan ang pagpapaunlad at pagpapabuti sa
mga lupaing ninuno.
SEK. 61. Pansamantalang mga Kapangyarihan sa

Paghiling. Hanggang hindi pa naitatatag ang isang
institusyonal na kakayahan sa pagsusukat kung
saan epektibo nitong magagampanan ang kanyang
mandato, ngunit hindi lalagpas ng tatlong (3) taon
matapos ang pagkakalikha rito, binibigyan ng
awtorisasyon ang NCIP sa pamamagitan nito na
humiling sa Kagawaran ng Pangkapaligiran at Likas
_____________________________________________
51
_____________________________________________
na Yaman (DENR) ng mga pangkat sa pagsusukat at

gayundin ng mga pribadong pangkat sa pagsusukat na
may kapantay na kakayahan, sa pamamagitan ng isang
Memorandum of Agreement (MOA), na isalarawan
ang mga hangganan ng lupaing ninuno. Pagbibigyan
ng Kalihim ng DENR ang gayong kahilingan sa loob
ng isang (1) buwan mula nang ito’y maipalabas: Sa
kondisyon na, nakatadhana, kasama ng iba pa, sa
Memorandum of Agreement, ang isang probisyon
para sa paglipat ng teknolohiya sa NCIP.
SEK. 62. Paglutas sa mga Pagtatalo. Sa mga kaso

ng nagtatalong interes, kung saan may salungat na
mga pag-angkin sa loob ng mga lupaing ninuno na
naisalarawan sa sinukat na plano, at hindi ito malutas,
didinggin at pagpapasyahan ng NCIP, matapos
ipabatid sa angkop na mga partido, ang mga sigalot
na lumitaw mula sa pagsasalarawan ng mga lupaing
ninunong iyon: Sa kondisyon na, kapag ang sigalot
ay sa pagitan at/o sa hanay ng mga ICC/IP tungkol sa
mga tradisyonal na hangganan ng kani-kanilang mga
lupaing ninuno, dapat sundin ang kaugaliang proseso.
Magpapatibay ang NCIP ng kailangang mga tuntunin
at regulasyon upang ipatupad ang panghukumang
katungkulan nito: Sa kondisyon pa na, anumang
desisyon, kautusan, award o kapasyahan ng NCIP
sa anumang pagtatalo sa lupaing ninuno o anumang
bagay na patungkol sa aplikasyon, implementasyon,
pagpapatupad at interpretasyon ng Batas na ito ay
maaaring idulog sa Court of Appeals para sa Petisyon
sa Pagrepaso sa loob ng labinlimang (15) araw mula
sa pagkatanggap ng kopya nito.
_____________________________________________
52
_____________________________________________
SEK. 63. Magagamit na mga Batas. Ang mga kaugaliang

batas, tradisyon at kinasanayang gawi ng mga ICC/IP sa
lupa kung saan lumitaw ang sigalot ang siyang unang
gagamitin patungkol sa mga karapatan sa ari-arian, pag-
angkin at pagmamay-ari, pagsalin ng mga tagapagmana
at kalutasan ng mga pagtatalo sa lupa. Anumang agam-
agam o alinlangan sa aplikasyon at interpretasyon ng
mga batas ay lulutasin pabor sa mga ICC/IP.
SEK. 64. Mga Panlunas na Hakbangin. Maaaring

isagawa ang pagkamkam upang lutasin ang mga sigalot
bilang pagsunod sa prinsipyo ng “sa ikabubuti ng
kabuuan”. Gagawa ng naaangkop na legal na aksyon ang
NCIP para sa kanselasyon ng opisyal na dokumentadong
mga titulo na iligal na natamo: Sa kondisyon na, titiyakin
sa gayong kaparaanan na igagalang ang mga karapatan
ng mga may-ari na may magandang-loob: Sa kondisyon
pa na, isasagawa ang aksyon para sa kanselasyon sa
loob ng dalawang (2) taon mula nang mapagtibay ang
Batas na ito; Sa huling kondisyon na, ang aksyon para sa
pagsasauli ay sa loob ng sampung (10) taon alinsunod sa
umiiral na mga batas.
KABANATA IX:
SAKLAW NA KAPANGYARIHAN
AT MGA PAMAMARAAN SA PAGPAPATUPAD
NG MGA KARAPATAN
SEK. 65. Pangunguna ng mga Kaugaliang Batas at

mga Kinasanayan. Sa mga pagtatalo na kasangkot ang
mga ICC/IP, ang kanilang mga kaugaliang batas at mga
kinasanayang gawi ang gagamitin sa paglutas ng pagtatalo.
_____________________________________________
53
_____________________________________________
SEK. 66. Saklaw na Kapangyarihan ng NCIP.

Magkakaroon ang NCIP ng saklaw na kapangyarihan sa
lahat mga pag-angkin at mga pagtatalong kasangkot ang
mga karapatan ng mga ICC/IP: Sa kondisyon na, walang
pagtatalong idudulog sa NCIP nang hindi pa nauuubos
ang lahat ng mga nakalaang panlunas sa ilalim ng kanilang
kaugaliang mga batas. Sa layuning ito, ang Konseho ng
mga Nakatatanda/Namumuno na nagtangkang lumutas
sa pagtatalo ay magpapalabas ng isang sertipikasyon na
ang pagtatalo ay hindi nalutas, kung saan ang naturang
sertipikasyon ay magiging isang kondisyon sa pagsampa
ng isang petisyon sa NCIP.
SEK. 67. Mga Apela sa Court of Appeals. Maaaring

iapela ang mga desisyon ng NCIP sa Court of Appeals sa
pamamagitan ng isang petisyon para sa pagrepaso.
SEK. 68. Pagpapatupad sa mga Desisyon, Gantimpala, at

mga Kautusan. Sa pagtatapos ng panahong inilaan dito at
wala pang apela ang nalulubos ng alinman sa nagtatalong
mga partido, ang Pinuno sa Pagdinig ng NCIP, sa sariling
pagkukusa nito o sa mosyon ng umiiral na partido, ay
magpapalabas ng isang “writ of execution” na nag-aatas
sa sheriff o sa angkop na opisyal na ipatupad ang pinal na
mga desisyon, kautusan o award ng Panrehiyong Pinuno
sa Pagdinig ng NCIP.
SEK. 69. QuasiJudicial na mga Kapangyarihan ng NCIP.

Ang NCIP ay may kapangyarihan at awtoridad na:
a) Magpatibay ng mga tuntunin at regulasyon

na namamahala sa pagdinig at disposisyon ng
_____________________________________________
54
_____________________________________________
mga kasong naisampa rito at gayundin sa mga

patungkol sa panloob na mga katungkulan nito
at sa gayunding mga tuntunin at regulasyon kung
kinakailangan upang maipatupad ang mga layunin
ng Batas na ito;
b) Ang magpasumpa, ipatawag ang mga partidong
sangkot sa kontrobersya, magpalabas ng mga
subpoena na nangangailangan ng pagdalo at
testimonya ng mga saksi o sa paggawa ng
gayong mga aklat, papeles, kontrata, tala,
kasunduan at iba pang dokumento na may
kahalintulad na uri na maaaring maging mahalaga
sa isang makatarungang kapasyahan sa bagay
na iniimbestigahan o pagdinig na naisagawa
alinsunod sa Batas na ito;
c) Panghawakan ang sinumang tao sa paglapastangan
ng tuwiran o di-tuwiran, at patawan ng naangkop
na kaparusahan kaugnay dito; at
d) Pumigil sa lahat ng kilos na kaugnay sa anumang
kasong nakabinbin dito, na kung hindi agad
mapipigilan, ay magdudulot ng malala o di-
mapapasubaliang pinsala sa alinmang partidong
sangkot sa kaso o malubhang makaapekto sa
panlipunan o pang-ekonomiyang aktibidad.
SEK. 70. Walang Restraining Order o Preliminary

Injunction. Walang mababang hukuman ng Pilipinas ang
may kapangyarihang magpalabas ng isang restraining
order o writ of preliminary injunction laban sa NCIP
o alinman sa ganap na awtorisado o naitalagang mga
tanggapan nito mula sa alinmang kaso, pagtatalo o
kontrobersiya na lumitaw mula, kinakailangan sa, o
_____________________________________________
55
_____________________________________________
interpretasyon ng Batas na ito, at iba pang mahahalagang

batas na may kaugnayan sa mga ICC/IP at mga lupaing
ninuno.
KABANATA X:
PONDO NG MGA LUPAING NINUNO
SEK. 71. Pondo ng mga Lupaing Ninuno. Sa

pamamagitan nito, nililikha ang isang espesyal na pondo
na tatawaging Pondo ng mga Lupaing Ninuno, na may
panimulang halaga na Isandaan at tatlumpung milyong
piso (P130,000,000) upang matugunan ang gastusin sa
nakuhang mga lupa, pagsasalarawan at pagpapaunlad ng
mga lupaing ninuno. Ang halagang Limampung milyong
piso (P50,000,000) ay kukunin mula sa kabuuang kita
ng Philippine Charity Sweeptakes Office (PCSO) mula
sa operasyon nito sa lotto, ang Sampung milyong piso
(P10,000,000) mula sa kabuuang kita sa travel tax ng
nakaraang taon, ang pondo ng Social Reform Council
na nakalaan para sa pagsukat at paglalarawan ng mga
lupa/lupaing ninuno, at iba pang gayong mga pondo na
pinapalagay ng gobyerno ng Pilipinas na nararapat. Sa
kasunod, ang ganitong halaga ay isasama sa taunang
General Appropriations Act. Ang mga donasyon,
dayuhan man o lokal, para sa mga ICC/IP na binigay
sa pamahalaan ng Pilipinas ay dadaan sa NCIP. Ang
NCIP ay maaari ring mangalap at tumanggap ng mga
donasyon, kaloob at bigay sa anyo ng kontribusyon, at
ang gayong mga kaloob ay libre sa mga buwis sa kita o
regalo at iba pang mga buwis, mga pagsingil o mga butaw
na ipinapataw ng gobyerno o alinmang pampulitikang
subdibisyon o instrumentalidad nito.
_____________________________________________
56
_____________________________________________
KABANATA XI:
MGA MULTA
SEK. 72. Mga Aksyong may Parusa at Naangkop

na mga Multa. Ang sinumang lumabag sa alinmang
probisyon ng Batas na ito, tulad ng, pero hindi
limitado sa, di-awtorisado at/o labag sa batas
na panghihimasok sa alinmang lupa o lupaing
ninuno tulad ng isinasaad sa Sek. 10, Kabanata
III, o gumawa ng anumang ipinagbabawal na mga
aksyong natukoy sa Seksyon 21 at 24, Kabanata
V, Seksyon 33, Kabanata VI na pinag-uusapan
dito, ay parurusahan ayon sa kaugaliang batas ng
kinauukulang mga ICC/IP: Sa kondisyon na, walang
parusa ang magiging malupit, mapanghamak at di-
makatao: Sa kondisyon pa na, di ipapataw alinman
sa parusang kamatayan o labis na pagmumulta. Ang
probisyong ito ay walang prehudisyo sa karapatan
ng sinumang ICC/IP na makakuha ng proteksyon sa
umiiral na mga batas. Sa alinmang kaso, sinumang
tao na lumabag sa alinmang probisyon ng Batas na
ito, kapag napatunayang nagkasala, ay parurusahan
ng pagkabilanggong hindi bababa sa siyam (9) na
buwan pero hindi hihigit sa labindalawang (12)
taon o magmumulta ng hindi bababa sa Isandaang
libong piso (P100,000) o hihigit sa Limandaang
libong piso (P500,000) o magkasamang multa at
pagkabilanggo ayon sa kapasyahan ng hukuman.
Bilang karagdagan, oobligahin siyang magbayad
sa kinauukulang mga ICC/IP para sa anumang
pinsalang naidulot sa huli bilang resulta ng nagawa
niyang paglabag sa batas.
_____________________________________________
57
_____________________________________________
SEK. 73. Mga Taong Sakop ng Kaparusahan. Kung

ang nagkasala ay isang taong “juridical”, lahat ng
mga opisyales tulad ng, pero hindi limitado sa,
pangulo nito, namamahala, o pinuno ng tanggapang
responsable sa aksyon nilang labag sa batas, ay
may pananagutang kriminal ukol dito, karagdagan
pa sa kanselasyon ng mga sertipiko ng kanilang
pagpaparehistro at/o lisensya: Sa kondisyon na, kapag
isang pampublikong opisyal ang nagkasala, kabilang
sa magiging parusa ay ang habambuhay na pag-alis
sa kanyang karapatang manungkulan sa tanggapang
pampubliko.
KABANATA XII:
PAGSANIB NG TANGGAPAN PARA SA
KAHILAGAANG PANGKULTURANG
PAMAYANAN
(NORTHERN CULTURAL COMMUNITIES – ONCC)
AT TANGGAPAN PARA SA KATIMUGANG
PANGKULTURANG PAMAYANAN
(OFFICE FOR SOUTHERN CULTURAL
COMMUNITIES – OSCC)
SEK. 74. Ang Pagsanib ng ONCC/OSCC. Ang

Tanggapan ng Kahilagaang Kulturang mga Pamayanan
(ONCC) at ang Tanggapan ng Katimugang Kulturang
mga Pamayanan (OSCC), na nalikha sa ilalim ng
Executive Order Blg. 122B at 122C ay pinagsasanib sa
pamamagitan nito upang maging bahagi ng tanggapan
ng NCIP at patuloy na manungkulan sa ilalim ng isang
pinasigla at pinalakas na mga estruktura upang matamo
ang mga layunin ng NCIP: Sa kondisyon na, ang mga
_____________________________________________
58
_____________________________________________
posisyon ng Direktor ng Staff, Direktor ng Kawanihan,

Deputy Executive Director at Executive Director,
maliban sa mga posisyon ng mga Pangrehiyong
Direktor at pababa, ay mawawala na sa pamamagitan
nito kapag napagtibay na ang Batas na ito: Sa kondisyon
pa na, ang mga opisyales ng naalis na mga tanggapan
na kuwalipikado ay maaaring mag-aplay upang
muling mahirang sa NCIP at sila ang bibigyan ng mga
nangungunang karapatan sa pag-aaplay sa mga bagong
posisyon sa NCIP, batay sa mga kuwalipikasyong
naitakda ng Komite sa Pagtatalaga: Sa kondisyon pa na,
sa kasong may isang katutubo at isang di-katutubo na
may magkahalintulad na mga kuwalipikasyon ang nag-
aaplay sa parehong posisyon, ibibigay ang prayoridad
sa una. Ang mga opisyales at mga empleyado na
naalis bilang resulta ng pagsasanib ng kanilang mga
tanggapan ay may karapatang tumanggap ng pabuya
na may katumbas na halaga na isa’t kalahati (1 ½)
ng buwanang sahod sa bawat taon ng tuloy-tuloy at
kasiya-siyang serbisyong nagampanan o katumbas ng
pinakamalapit na kabahagi niyon pabor sa kanila sa
batayan ng pinakamataas na sahod na natanggap. Kung
sila ay may mga benepisyo na sa pagreretiro o pabuya,
pagpipilian ang gayong mga benepisyo sa pagreretiro
o pabuyang inilalaan dito. Kinakailangang ibalik ng
mga opisyales at empleyadong muling maitatalaga ang
gayong mga benepisyong natanggap sa pagreretiro o
pabuyang natanggap: Sa huling kondisyon na, ang mga
naibalik na mga tauhan ay dapat pa ring makatugon
sa mga kuwalipikasyon at pamantayang naitakda ng
Serbisyo Sibil at ng Komite sa Pagtatalaga na nalikha
para dito.
_____________________________________________
59
_____________________________________________
SEK. 75. Panahon ng Pagbabago. Ang ONCC/OSCC

ay magkakaroon ng panahong anim (6) na buwan mula
ng mapagtibay ang Batas na ito upang tapusin ang mga
gawain at magsagawa ng pagsusuri ng mga pananalapi
nito.
SEK. 76. Paglilipat ng mga Yaman/Ari-arian. Lahat ng

“real” at personal na mga ari-ariang naipangasiwa, o
pag-aari ng, pinagsanib na mga tanggapan na tinutukoy
dito ay ililipat sa NCIP nang hindi na kinakailangan pa
ng pagdadala, paglilipat o pagtatalaga at ang mga ito’y
panghahawakan sa kahalintulad na layunin na tulad ng
paghawak ng naunang mga tanggapan: Sa kondisyon na,
lahat ng mga kontrata, talaan at dokumento kaugnay sa
operasyon ng pinagsanib na mga tanggapan ay ililipat sa
NCIP. Lahat ng mga kasunduan at kontratang pinasok
na pinagsanib na mga tanggapan ay mananatili ng
buong lakas at bisa maliban kung winakasan, binago, o
inamyendahan ng NCIP.
SEK. 77. Komite sa Pagtatalaga. Sakop ng mga

tuntunin ng reorganisasyon sa gobyerno, ang Komite sa
Pagtatalaga ay lilikhain ng NCIP, sa pakikipag-ugnayan
sa Komisyon ng Serbisyo Sibil, na tutulong sa mahusay
na pagpili at pagtatalaga ng mga tauhan upang mahirang
ang pinaka kuwalipikado at pinaka karapat-dapat na
mga tao sa nareorganisang ahensya. Ang Komite sa
Pagtatalaga ay bubuuin ng pitong (7) komisyonado at
isang kinatawan ng mga ICC/IP mula sa bawat una at
ikalawang antas ng asosasyon ng mga empleyado ng
Tanggapan ng Kahilagaan at Katimugang Pangkulturang
Pamayanan (ONCC/OSCC), mga nongovernment
_____________________________________________
60
_____________________________________________
organizations (NGOs) na nagsilbi sa pamayanan ng

hindi bababa sa limang (5) taon at mga organisasyon ng
mamamayan (peoples organization o POs) na nabuhay
ng hindi bababa sa limang (5) taon. Papatnubayan sila ng
pamantayan ng pagpapanatili at paghirang na ihahanda
ng lupong tagapayo at ng mga may kinalamang probisyon
ng batas sa serbisyo sibil.
KABANATA XIII:
PANGHULING MGA PROBISYON
SEK. 78. Natatanging Probisyon. Ang Lungsod ng Baguio

ay mananatiling pinamamahalaan ng kanyang Saligang
Batas at lahat ng mga lupang naiproklamang bahagi
ng “town site reservation” ng bayan ay mananatiling
gayon maliban kung ma-uri ng angkop na lehislasyon:
Sa kondisyon na, ang naunang mga karapatan at titulo sa
lupa na kinilala at/o natamo sa anumang panghukuman,
administratibo o iba pang proseso bago mapagtibay ang
Batas na ito ay mananatiling may bisa: Sa kondisyon
pa na, hindi magagamit ang probisyong ito sa anumang
teritoryo na magiging bahagi ng Lungsod ng Baguio
matapos mapagtibay ang Batas na ito.
SEK. 79. Paglaan ng Gugulin. Ang halagang

kakailanganin upang matustusan ang panimulang
pagsasakatuparan ng Batas na ito ay kukunin sa
kasalukuyang nakalaang gugulin ng ONCC at OSCC.
Pagkatapos, ang gayong halaga na maaring kailanganin
para sa patuloy na pagsasakatuparan nito ay isasama
sa taunang Batas sa Pangkalahatang Gugulin (General
Appropriations Act).
_____________________________________________
61
_____________________________________________
SEK. 80. Mga Tuntunin at Regulasyon sa

Pagpapatupad. Sa loob ng animnapung (60) araw
pagkatapos ng paghirang, magpapalabas ang NCIP
ng kinakailangang mga tuntunin at regulasyon, sa
pakikipagkonsulta sa mga Komite sa Pambansang
Pangkulturang Pamayanan ng Mababang Kapulungan
ng Kongreso at ng Senado, para sa epektibong
pagsasakatuparan ng Batas na ito.
SEK. 81. Pantubos na Sugnay. Sa anumang paraan,

hindi makakaapekto ng masama ang Batas na ito sa
mga karapatan at mga benepisyo ng mga ICC/IP sa
ilalim ng ibang rekomendasyon, pandaigdigang tratado,
pambansang batas, gawad, kaugalian at kasunduan.
SEK. 82. Panghiwalay na Sugnay. Kung alinman sa

probisyon sa Batas na ito o anumang bahagi nito ay
maipahayag na di-umaayon sa saligang batas ng isang
may kakayahang hukuman, hindi maaaapektuhan ang
iba pang mga probisyon sa gayong paraan.
SEK. 83. Sugnay sa Pagpapawalang-bisa. Ang Batas

Pampanguluhan Blg. 410, Kautusang Ehekutibo Blg.
122B at 122C, at lahat ng iba pang mga batas, atas,
kautusan, tuntunin at regulasyon o mga bahagi nito na
hindi umaayon sa Batas na ito ay pinapawalang bisa sa
gayong paraan o kaalinsunod na binabago.
SEK. 84. Pagkabisa. Magkakabisa ang Batas na ito

labinlimang (15) araw matapos itong mailathala sa opisyal
na talaan (Official Gazette) o sa alinmang dalawang (2)
pahayagang may pangkalahatang sirkulasyon.
_____________________________________________
62
_____________________________________________
Pinagtibay,
JOSE DE VENECIA, JR.
Tagapagsalita ng House of Representatives
ERNESTO M. MACEDA
Pangulo ng Senado
Ang Batas na ito, na isang konsolidasyon ng Panukalang

Batas sa Senado Blg. 1728 at Panukalang Batas sa
Mababang Kapulungan Blg. 9125 ay naipasa ng Senado
at Mababang Kapulungan ng Kongreso noong Oktubre
22, 1997.
ROBERTO P. NAZARENO
Pangkalahatang Kalihim
House of Representatives
LORENZO E. LEYNES, JR.

Kalihim ng Senado
Pinagtibay: Okt 29 1997

FIDEL V. RAMOS
Pangulo ng Pilipinas
_____________________________________________
63
_____________________________________________
_____________________________________________
64
_____________________________________________
_____________________________________________
65
_____________________________________________
_____________________________________________
66

IPRA Law

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

IPRA Law

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BATAS REPUBLIKA 8371

BATAS SA MGA KARAPATAN

Peoples Development Institute

Batas sa mga Karapatan

Nagsimula at idinaos sa Metro Manila ngayong Lunes,

BATAS REPUBLIKA BLG. 8371

ISANG BATAS UPANG KILALANIN,

Upang Pagtibayin ng Senado at Mababang Kapulungan ng

SEKSYON 1. Maikling Pamagat. Ang Batas na ito ay

SEK. 2. Pagpapahayag ng mga Patakaran ng Estado.

a) Kikilalanin at isusulong ng Estado ang mga

d) Ginagarantiyahan ng Estado na ang mga kasapi

Tungo sa mga layuning ito, magsasagawa at magtatatag

SEK. 3. Kahulugan ng mga salita. Para sa panukalang

a) Ang mga Lupaing Ninuno na Sakop ng Seksyon

katubigan, mineral at iba pang likas na yaman,

d) Ang Sertipiko ng Titulo sa mga Lupang Ninuno

na namuhay bilang isang organisadong pamayanan

mga Timuays, Mga Humahawak ng Bodong,

magbigay ng ibat-ibang serbisyo sa mga ICC/IP

SEK. 4. Konsepto ng mga Lupa/Lupaing Ninuno.

SEK. 5. Katutubong Konsepto ng Pagmamay-ari. Ang

SEK. 6. Komposisyon ng mga Lupa/Lupaing Ninuno.

SEK. 7. Mga Karapatan sa Lupaing Ninuno. Ang

ICC/IP sa kanilang mga lupaing ninuno ay kikilalanin

a) Karapatan sa Pagmamay-ari. Ang karapatang

makakapinsala o may epekto sa mga lupaing

kabayaran para sa anumang ibinungang kawalan

g) Karapatang Maangkin ang mga Bahagi ng

SEK. 8. Mga Karapatan sa mga Lupang Ninuno. Ang

a) Karapatang maglipat ng lupa/ari-arian. Kabilang

may karapatan ang naglipat na ICC/IP na matubos

a) Mapanatili ang Balanseng Ekolohikal.

SEK. 10. Di-awtorisado at labag sa batas na Pagpasok

ang pamahalaan upang hadlangan ang mga di-ICC/IP

SEK. 11. Pagkilala sa mga Karapatan sa Lupaing

SEK. 12. Mga Pagpipilian sa Pagkuha ng Sertipiko ng

Para sa layuning ito, ang nasabing indibidwal na pag-

SEK. 13. Sariling Pamamahala. Kinikilala ng Estado ang

SEK. 14. Suporta sa mga Rehiyong May-Awtonomiya.

na maaaring katugma sa mga batayang karapatang

SEK. 15. Sistema ng Hukuman, mga Institusyon sa

SEK. 16. Karapatang Lumahok sa Paggawa ng Desisyon.

SEK. 17. Karapatang Tukuyin at Pagpasyahan ang

na nakaka-apekto sa kanilang buhay, paniniwala,

SEK. 18. Mga Pantribung Barangay. Ang mga ICC/

SEK. 19. Papel ng mga Organisasyon ng mga

SEK. 20. Mga kaparaanan para sa Kaunlaran/Pagbibigay

SEK. 21. Pantay na Proteksyon at Walang

SEK. 22. Mga Karapatan sa Panahon ng Armadong

SEK. 23. Kalayaan sa Diskriminasyon at Karapatan

magkapantay na pagtrato sa trabaho ng mga kalalakihan

SEK. 24. Labag sa Batas na mga Aksyong Nauukol sa

a) Magpakita ng di pagtatangi sa sino mang ICC/

mahadlangan ang kanilang pagtamasa ng

SEK. 25. Mga Batayang Serbisyo. May karapatan ang

SEK. 26. Kababaihan. Magtatamasa ang mga kababaihang

na makalahok sa lahat ng aspeto ng buhay panlipunan.

SEK. 27. Mga bata at Kabataan. Kikilalanin ng Estado

SEK. 28. Pinag-isang Sistema ng Edukasyon. Sa

SEK. 29. Proteksyon sa Katutubong Kultura, Tradisyon,

SEK. 30. Mga Sistemang Pang-edukasyon. Maglalaan

SEC. 31. Pagkilala sa Pangkulturang Pagkakaiba.

tulad ng mga pagdiriwang, kumperensya, seminar at