Sosyal

girişimcilik

imece ve Ashoka'nın Türkiye'deki Sosyal

İnovasyon Ekosistemi haritalaması

Sosyal girişimcilik; öncelikli

toplumsal sorunları, maddi fayda ve
kâr ön planda olmaksızın ortadan
kaldırmaya ve sistemleri
dönüştürmeye yönelik yapılan
girişimcilik faaliyetleridir.

Sosyal girişimcilik[1][2] kavramı için

birçok farklı tanım bulunmaktadır.
Bu tanımlarda örtüşen 3 ana kriter
ise; Sosyal/çevresel etki yaratmanın
öncelikli hedef olması, ticari faaliyet
yoluyla gelir elde edilmesi ve gelir
fazlasının ana misyon için
kullanılmasıdır.
İlgili kavramlar
Sosyal inovasyon …

Sosyal inovasyon platformu imece'nin sosyal

girişimcilere yönelik programından

Sosyal inovasyon, sosyal

meselelere daha etkili, verimli,
sürdürülebilir ve adil olan yenilikçi
çözümler üretilmesi ve bu
çözümlerle yaratılan değerin
toplumun geneline
ulaştırılmasıdır.[3] Özel sektör, kamu
ve toplumun ortak zeminde
bulaşacağı yaratıcı ortamların
oluşturulmasıyla sosyal inovasyon
gelişir.

Sosyal girişim …

Avrupa Komisyonu’nun tanımına

göre: “Sosyal bir girişim, temel amaç
olarak sahiplerine veya
hissedarlarına kâr elde ettirmek
yerine, sosyal bir etkiye sahip ve
sosyal ekonomiye katkı sağlayan
işletmedir. Girişimci ve yenilikçi bir
şekilde pazara mal ve hizmet
sunarak faaliyet gösterir ve kârını
öncelikle sosyal hedeflere ulaşmak
için kullanır.”[4]

Sosyal girişimci …

Sosyal girişimci, toplumsal faydayı

öncelikli hedef olarak belirleyen
değişim öncüsü aktördür. Çözümü
aciliyet gerektiren çevresel ve
toplumsal sorunlara kalıcı ve
ölçeklenebilir çözümler geliştirir.
Tarihçe
Sosyal girişimcilik her ne kadar
kavram olarak son yıllarda
kullanılmaya başlanılmış olsa da
uygulama olarak yüzyıllar öncesine
kadar var olan bir toplumsal fayda
hareketidir. Bu toplumsal fayda
hareketi; 1980 yılında Bill Drayton
tarafından sosyal girişimcilik olarak
adlandırılmasıyla hem değişim hem
de farkındalık yaratmıştır.[5]

Küresel olarak sosyal girişimcilik

alanında çalışan ilk kuruluş
Ashoka’dır. Ashoka, Bill Drayton
tarafından 1980’de Washington,
DC’de kurulmuştur.[6] Mikro kredinin
fikir babası Muhammad Yunus,
1983 yılında kurduğu[7] Grameen
Bank ile sosyal girişimciliğin klasik
örneklerinden birini
oluşturmuştur.[8] Muhammed
Yunus’un uygulamaya taşıdığı
sosyal girişimcilik kavramı, ona bu
alanda 2006 yılı Nobel Barış
Ödülü’nü getirmiştir.[9]

2019 yılında Türkiye’nin sosyal

girişimcilerini, bu alana ilgi duyan
aktif vatandaşlarını, sivil toplum
kuruluşlarını, sosyal girişimcilik
alanında yer almak isteyen kamu
kurumlarını ve özel kuruluşları bir
araya getirecek Türkiye Sosyal
Girişimcilik Ağı kurulmuştur.[10]

Örnek iş modelleri
Tüzel kişilikler …

Türkiye’de sosyal girişimler için

mevzuatla belirlenmiş ayrı bir yasal
statü bulunmamaktadır. Sosyal
girişimler yasal statü olarak
ihtiyaçları doğrultusunda kooperatif,
limited şirket, vakıf, dernek, şahıs
işletmesi veya adi ortaklık
seçeneklerinden bir ya da birkaçını
tercih edebilirler.

Destekleyici platformlar …

Sosyal girişimcilik ekosisteminde

sosyal girişimciler dışında aracı
kuruluşlar (kuluçka merkezi,
hızlandırıcı platformlar, ortak
çalışma alanları ve ödül
programları), üniversiteler,
araştırma kuruluşları, yerel
yönetimler ve fon sağlayıcılar yer
almaktadır.

Finansal ve finansal olmayan

(hızlandırma programları, eğitim,
mentorluk desteği) yöntemlerle
sosyal girişimleri destekleyen bu
platformlara globalden ve
Türkiye’den örnekler olarak
aşağıdakiler verilebilir:

Dünyada; Acumen Fonu, Ashoka,

Draper Richards Vakfı, Echoing
Green, Institute for Social
Entrepreneurs, i-Genius New
 Profit, Omidyar Network,
OpenIdeo, Schwab Vakfı ve Skoll
Vakfı.
Türkiye’de; Accelerate2030,
Ashoka Türkiye, Impact Hub
İstanbul, imece, İstasyon TEDÜ,
KUSIF, Mikado, PwC Sosyal Etki
Laboratuvarı, Sabancı Vakfı, SDG
Impact Accelerator, SOGLA ve
Sosyal İnovasyon Merkezi.
Sosyal finansman …

Sosyal finansman[11] sosyal

girişimler adına finansal destek
arayan, sosyal etki ve ilerlemeyi
takip eden gruplardan oluşan
dinamik bir ekosistemdir. Sosyal
finansmanın[12], kaynak
sağlayıcıları, kar amacı gütmeden
destekledikleri girişimin sosyal
seviyedeki etkisi üzerine
yoğunlaşmış finansörler içerir.

Etki yatırımcılığı, hibe sağlayıcılar ve

vakıflar, ve kitlesel fonlama sosyal
finansman türlerine örnek olarak
gösterilebilir.

Sosyal girişim örnekleri

Global sosyal girişim örnekleri …

Geri ödeme garantisi olmayan

yoksul insanlara ve geleneksel
bankaların reddettiği kişilere kredi
vererek toplumsal kalkınmayı
destekleyen Graamen Bank,
Satın alınan bir çift ayakkabı
karşılığında ihtiyacı olan bir
çocuğa ayakkabı sağlayarak
destek olan TOMS Shoes
(Tomorrow's Shoes-Yarının
Ayakkabısı),
Sosyal statüleri birbirinden farklı
olan çocuklar arasında empati
geliştiren aynı zamanda çocukları
ve gençleri sosyal ve finansal
girişimcilik konularında
bilinçlendirmeyi ve
cesaretlendirmeyi hedefleyen
Aflatoun,
Kamusal katılım ile oluşturulan ve
güncellenen, farklı dillerde online
olarak ve ücretsiz yayımlanan bir
ansiklopedi olan Vikipedi,
Kullandığı farklı madenlerle
üretim sürecinin yarattığı sosyal
ve çevresel olumsuzlukları
 azaltarak sürdürülebilir akıllı
telefonlar üreten Fairphone,
Müşterilerine çok uygun fiyatlarla
yerel, taze, şirket içi yemek
seçenekleri sunarken diğer
yandan dezavantajlı olan
insanlara eğitimler vererek iş
gücüne katılmalarını sağlayan
Edgar and Joe’s Cafe.
Türkiye’den sosyal girişim
…
örnekleri

Görme engelli bireyleri

özgürleştirme misyonuyla
çözümler üreten BlindLook
Akıllı atık toplama ve şehir
temizleme işlemleri için en
kapsamlı çözümü sunan Evreka,
Özel eğitim ihtiyacı olan
çocuklara yönelik hazırlanmış
eğitsel oyunlar üreten Otsimo,
Nesneleri oyuncaklara
dönüştürmelerini kolaylaştıran ve
oyun kitleriyle çocukların
yaratıcılıklarını destekleyen TOYİ,
Bireylerin ve kurumların spor
yoluyla toplumsal dayanışmaya
destek olmalarını sağlayan Adım
Adım,
Öğrenci ve burs veren arasında
çevrimiçi platform üzerinden
kolay, ulaşılabilir, güvenilir ve
sürdürülebilir bir ilişki kurulmasını
sağlayan E-Bursum,
Kadınlara spor yapma alışkanlığı
kazandırarak daha sağlıklı ve
mutlu bir yaşam sürdürmelerini
sağlamak amacıyla çalışan b-fit,
Kayıp veya çalıntı eşya, evcil
hayvan ilanlarını binlerce kişiye
ücretsiz ulaştırıp kısa sürede
mutlu sona kavuşturmayı
amaçlayan Gören Duyan,
Satılamayan gıdaları
değerlendirmenize yardım eden,
atıl ürünleri ekonomiye, çevreye
ve topluma kazandıran Fazla
Gıda,
Yaygın bilinen yanlışlardan,
sosyal medyanın gündemine
oturan şüpheli bilgilere birçok
alanda doğrulama yaparak
internet kullanıcılarının doğru
bilgiye ulaşmasını sağlayan
teyit.org,
Kullanıcıların 'öylece duran'
eşyalarını satarak sivil toplum
kuruluşları için desteğe
dönüştürülmesini sağlayan Givin,
Kız çocuklarını ve her yaştan
kadını futbol yoluyla
güçlendirerek toplumsal cinsiyet
kalıplarını yıkmayı hedefleyen
Kızlar Sahada,
Bireysel ve kurumsal çevre
bilincini arttırmaya yönelik
teknolojiler geliştiren ve
insanların günlük hayatları
içerisinde uyguladıkları
aktivitelere çevreye duyarlı
çözümler sunan Ecording,
 Çiftçileri internetle buluşturup
ürünlerini koruması hakkındaki
bilgilere ulaştıran ve tarladaki
mahsulünü hem değerinde hem
de komisyonsuz daha hızlı bir
şekilde satışını kolaylaştıran
Tarımsal Pazarlama.

Sosyal etki

Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma

Amaçları
Sosyal etki[13]; yapılan bir aktivite
sonucu ortaya çıkan “değişim” veya
bir eylem/aktivite/proje/program
sonucu farklı topluluklar/insanlar/
çevre üzerinde oluşan etkiler
bütünü olarak tanımlanmaktadır.
Sosyal etki sadece sivil alanda ya
da sosyal girişimler tarafından
oluşturulmamakta; özel şirketlerde
yaptıkları faaliyetlerde olumlu ve ya
olumsuz sosyal etkiler
üretmektedir. Üretilen etkinin
sürdürülebilir ve ölçeklenebilir
olduğunun gösterilmesi için sosyal
etki ölçümlenmesi veya sosyal etki
analizi yapılmaktadır.

Sosyal etkinin doğru bir şekilde

yorumlanabilmesi ve
organizasyonların yarattıkları etkiyi
anlamlandırabilmesi için yapılan
ölçümler; bağışçılara, fon
sağlayıcılara, tüketicilere ve
faydalanıcılara önemli ilgi gösteren
veriler ve bilgiler sunarken, etkiyi
oluşturan sosyal girişimler için de
stratejik bilgiler sunmaktadır.
Türkiye’de; KUSIF, Mikado ve S360
sosyal etki ölçümü raporlaştırması
yapan kurumlardır.

[14]Bir faaliyetin sosyal etkisine

bütüncül bakabilmek ve sosyal
etkiyi analiz edebilmek için standart
bir dilin olması giderek önem
kazanmaktadır. Sosyal etki üreten
kurumlar da üretmiş oldukları
değişimin ortak bir dilde konuşması
için Sürdürülebilir Kalkınma
Amaçları gibi sistematik
yaklaşımları dikkate almaktadır.
SKA’lar üretilen sosyal etkinin
ölçülmesinde ve sosyal etki
yatırımcılarına ölçülebilir veri
sunmaktadır.

Kullanılan metodolojiler

imece Wayfinder İstanbul etkinliğinde İnsan

Odaklı Tasarım anlatısı
İnsan Odaklı Tasarım …

İnsan odaklı tasarım, herhangi bir

hizmet ya da ürün geliştirilirken
kullanıcı olacak insan ihtiyaçlarının
ön planda tutulduğu bir tasarım
sürecidir.[15] İnsan odaklı tasarım
öncelikle yenilik yaratmayı ve
insanların ihtiyaçlarını karşılamayı
amaçlar. Modelin birçok alanda
kullanımı mevcut olmakla birlikte
insan odaklı bir sistem
tasarlayabilmek için karmaşık
duygulara sahip, farklı bireyler
arasında bir denge kurabilmek
gerekir.

İnsan odaklı tasarım beş aşamada

gerçekleşir. Bunlar: Keşfetmek,
Araştırmak, Geliştirmek, Uyarlamak
ve Uygulamaktır.

U Teorisi …

Ashoka Sosyal Girişimcilik Günü, Otto

Scharmer U Teorisi anlatısı

U teorisi, farklı kurumlar, düşünceler

veya topluluklardan pek çok bireyi
ve grubu bir araya getirerek, geçmiş
deneyimlerden çok bugünün
durumlarını görmemize yarayacak
bir değişim sürecidir.[16] MIT U’ Lab
tarafından geliştirilen, yaşayan
prototipleme yöntemleri ile
bulunduğumuz bölgedeki bir soruna
karşılık gelebilecek çözüm arayışına
ulaşabilme fırsatını bize sunar. Bu
süreçteki ana vurguysa, toplumsal
değişime giden yolda, ilk önce
kendini değiştirmekten
geçmektedir. Açık fikirlilik, açık
yüreklilik ve açık istek çözüme
giden yolda en çok vurgulanan
deneyim süreçlerini oluşturur.

Sistemsel Düşünce …

Sistem düşüncesi, tanımlanan

sistemin bileşenleri arasındaki
bağlantıları ve etkileşimleri
inceleyerek bir sistemin
anlaşılmasını ilgilendiren bir
yönetim disiplinidir.[17] Bu düşünme
sistemi nedenleri anlamaya ve
sistemin amacına uygun bir şekilde,
kalıcı çözümler bulmasına yardımcı
olur. Sistemi çevreleme, sistemi
dinleme ve anlama, geleceği
tanımlama, olabilecek müdahaleleri
tasarlama gibi adımları içeren tüm
sistemi tanımayı sağlar.

Sözlük
Etki yatırımı: Finansal geri
dönüşün yanında sosyal ve
çevresel faydayı da odağına
koyan bir yatırım türü.
Ekosistem : Ekosistem, belirli bir
sektörde birbirleriyle etkileşim
içinde olan kişi ve kurumların
oluşturduğu ilişkiler ağı.
İnovasyon: Yenilik. Yeni bir
yöntem, fikir, proje ya da ürünün,
ayrıca bunların nasıl
geliştirilebileceğine dair önerilerin
ortaya çıkma yollarının tamamı.
Kitlesel fonlama: Bağışçıların
katkılarıyla oluşturulan fonun
dijital ortamda bir araya
getirilmesi.
Kuluçka: Yeni girişimlere, süreç
boyunca kılavuzluk yaparak doğru
adımlar ile ilerlemesini sağlayan
programlar bütünü.
Melek yatırımcı: Girişimin
gelişebilmesi için gereken maddi
desteği çeşitli şartlara bağlı
olarak sunan ve bunun
karşılığında maddi beklentisi olan
kişidir.
Sosyal finansman: Sosyal,
kültürel ya da çevresel her türlü
etkinlik ya da inisiyatife aktarılan
finansal kaynak.
 Sürdürülebilir Kalkınma
Amaçları: Sürdürülebilir Kalkınma
Amaçları (SKA), diğer bir deyişle
Küresel Amaçlar, yoksulluğu
ortadan kaldırmak, gezegenimizi
korumak ve tüm insanların barış
ve refah içinde yaşamasını
sağlamak için evrensel eylem
çağrısı.

Kaynakça
1. ^ "Ekonomik Kalkınma ve
İşbirliği Örgütü, Avrupa'da
Sosyal Girişimcilik" . 6 Eylül
 2015 tarihinde kaynağından
arşivlendi.
2. ^ "British Council, Türkiye'deki
Sosyal Girişimlerin Durumu"
(PDF). British Council. 2019.

3. ^ "imece, Sosyal İnovasyon

Nedir?" . imece. imece. 2017. 5
Ekim 2018 tarihinde
kaynağından arşivlendi.
4. ^ "Avrupa Komisyonu, Sosyal
girişimler" . Avrupa Komisyonu.
3 Ağustos 2016 tarihinde
kaynağından arşivlendi.
5. ^ Taş, Yunus; Menteşe, Bahar.
"Sosyal Girişimciliğin Gelişimi: "
Avrupa Birliği Ülkelerinde ve
Türkiye'de Sosyal Girişimciliğin
Boyutları" . 2. Uluslararası
Çin'dne Adriyatik'e Sosyal
Bilimler Kongresi. 8 Aralık 2018
tarihinde kaynağından
arşivlendi. Erişim tarihi:
1 Haziran 2020.
6. ^ Türkeş, Nuray. "Türkiye'de
Sosyal Girişimciliğin Gelişimi ve
Bir Örnek İnsan Olarak İhsan
Doğramacı" (PDF). Maltepe
 Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü yüksek lisans tezi
Temmuz 2017. Erişim tarihi:
1 Haziran 2020.
7. ^ Sönmez, Asuman; Arıker,
Çağla; Toksoy, Andaç.
"Dünya'da ve Türkiye'de Sosyal
Girişimciliğin Gelişimi" (PDF).
Sosyal ve Beşeri Bilimler
Araştırmaları Dergisi,,
Girişimcilik Özel Sayısı, Bahar
2016. Erişim tarihi: 1 Haziran
2020.
8. ^ Roger, L. Martni; Osberg, Sally.
"Sosyal Girişimcilik: Kavram
Tanımı" . Imece.com sitesi
(Stanford Social Innovation
Review Bahar 2007'den çeviri).
10 Haziran 2020 tarihinde
kaynağından arşivlendi. Erişim
tarihi: 1 Haziran 2020.
9. ^ Paksoy, Mustafa; Özbezek, B.;
Özçalıcı, Mehmet. "Bireysel ve
Örgütsel Sosyal Sorumluluk
Faaliyetlerinde Sosyal
Girişimcilik Algısı" . II.
Uluslararası Girişimcilik ve
 Kariyer Sempozyumu 9-11 Ekim
2015 Muğla. 10 Haziran 2020
tarihinde kaynağından
arşivlendi. Erişim tarihi:
1 Haziran 2010.
10. ^ "Sosyal Girişimcilik Ağı
/Anasayfa" .
Sosyalgirisimcilik.com sitesi.
10 Haziran 2019 tarihinde
kaynağından arşivlendi. Erişim
tarihi: 1 Haziran 2020.
11. ^ "Kusif, Sosyal Finansman
Rehberi" (PDF). 2018.
12. ^ "140journos, Sosyal
Finansman WhatsApp Yayını" .
13. ^ "Social Value UK, Sosyal Etki
Kılavuzu" (PDF). 2015. 4
Ağustos 2016 tarihinde
kaynağından (PDF) arşivlendi.
14. ^ "Sosyal girişimler neden
sistemsel düşünceyi
kullanmalı?" . 2016. 29 Ocak
2017 tarihinde kaynağından
arşivlendi.
15. ^ "SSIR, Sosyal İnovasyon için
Tasarım Odaklı Düşünme" . 16
 Eylül 2015 tarihinde
kaynağından arşivlendi.
16. ^ "Joon World, Geleceği
Resmederken Bugüne
Odaklanmak" .
17. ^ "İş dünyası sistemleri
dönüştürmede sosyal
girişimcilerden neler
öğrenebilir" . Haber Türkiye. 10
Haziran 2020 tarihinde
kaynağından arşivlendi.

Dış bağlantılar
imece platformu
 Ashoka
İstasyon TEDÜ
Sosyal Girişimcilik Ağı
Açık Açık Sosyal Girişim

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?
title=Sosyal_girişimcilik&oldid=22668566"
adresinden alındı.

Son değişiklik 8 gün önce Paradoksman tarafından yapıldı

Aksi belirtilmedikçe içerik CC BY-SA 3.0

lisansı altındadır.