Sosyal Sorumluluk

Doç. Dr. Aslı Yağmurlu

Sosyal sorumluluk kişi ve kurumların sosyal, kültürel, ekonomik
ve çevresel konularda sorumlu ve dikkatli davranmasını ifade
eden bir tanımdır. Kişi ve kurumların sosyal sorumlu
davranmaları toplumsal gelişime katkı sağlar.
Kurumsal sosyal sorumluluk, adından da anlaşılacağı üzere
şirketlerin kurumsal vatandaşlar olarak işlerini, çalışanlar ve
paydaşlarıyla ilişkilerini sosyal, kültürel, ekonomik ve çevresel
konularda duyarlı, etik, sorumluluk sahibi yaklaşımlarla
gerçekleştirmeleri ve toplumsal konulara yatırım yapmaları
anlamına gelir. Kurumsal sosyal sorumluluk yasal zorunluluklara
ve yasalara uymayı değil, şirketlerin kendi inisiyatifleriyle gönüllü
olarak gerçekleştirdikleri uygulamaları kapsar.
Avrupa Komisyonu’na göre KSS; “Şirketlerin gönüllü
olarak toplumsal ve çevresel konuları, operasyonlarına
ve paydaşları ile olan ilişkilerine entegre ettiği bir
kavramdır.”
Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi ise KSS
kavramını; “İş dünyası tarafından çalışanların, onların
ailelerinin, halkın ve tüm toplumun hayat standardını
yükseltip ekonomik kalkınmaya katkı sağlamaa
yönelik verilmiş bir söz” olarak tanımlar.
Bernays, halkla ilişkiler sosyal sorumluluğun
uygulamasıdır demiştir.
Hunt & Grunig’e göre ise kurumların sorumluluğu şu
kategoriler altında değerlendirilmelidir,
Kurumların temel görevleri
Kurum çalışmalarının kurum dışındakiler üzerindeki
etkisi
Sosyal sorunların çözümü
Grunig’e göre (2005; 258), “mükemmel örgütler, kararlarının
sadece örgüt üzerinde değil toplum üzerindeki sonuçlarını da
sürekli göz önünde bulundururlar.” Sosyal sorumluluk,
kurumlar tarafından ele alınacak kararların kamu üzerinde
yaratacağı etkinin etraflı biçimde düşünülmesi kapsamında
karar verme sürecinde kişisel-kurumsal karar ve faaliyetlerin
tüm sosyal sistem üzerinde yaratacağı olası etkileri
değerlendirme zorunluluğu olarak görülmektedir (Peltekoğlu,
98; 134- 135).
Maksimum kar anlayışının yerini topluma sorumlu
davranılması anlayışına bırakmasının sonucu olarak, sosyal
sorumluluk ortaya çıkmaktadır.
Kurumların sorumluluğu nedir?
Friedman’a göre, kurumların önceliği ekonomik
sorumluluklarıdır. Kurum eğer hissedarlara hizmet
etmezse, topluma hizmet etme gücünden yoksun
kalacaktır. Friedman, toplumun temel kurallarına
uyacak biçimde, kurumların ahlaki ve etik
sorumluluklarının mümkün olduğunca çok para
kazanmak olduğunu belirtmiştir.
Bu anlayışa karşı oluşan tepkiler, özel sektörün kendini
yeniden anlamlandırma ve toplumdaki itibarını
arttırma çabaları içine girmesine sebep olmuştur.
Kurumlar artık sadece mal ve hizmet üreten kurumlar
değil aynı zamanda çalışanın refahını düşünen,
toplumsal olaylara duyarlı, çevreyi koruyan, tüketiciye
en iyi hizmeti vermeyi amaçlayan kurumlar olarak
düşünülmelidir. Toplum beklentilerinin değişmesiyle,
kurumun sorumluluklarını yerine getirme konusundaki
stratejik yönetim yaklaşımı altında ele alınmasını
gerektirmektedir. Bu nedenle bu özellikle iletişim
stratejilerinin geliştirilmesi ve uygulanması açısından,
kurumsal sosyal sorumluluğun halkla ilişkiler
uygulamalarının bir parçası olarak ele alınıyor.
Sosyal sorumluluk piramidi
Stratejik bakış
Kurumlar ve işletmeler toplumun ihtiyaçlarını karşılamak üzere
kurulmuşlardır. Özgür bir toplumda çeşitli kesimlerin
ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulmuş fakat bunu yerine
getiremeyen örgütler yok olurlar. İster sivil toplum kuruluşu,
ister kamu, isterse kar amacı güden işletme olsun, hiç bir kurum
çevreye zarar vermek üzere yola çıkmaz. Ancak bu, örgütlerin
istenmeyen sonuçlar üretebileceği gerçeğini ortadan kaldırmaz.
Başlangıçta niyet edilmeyen bu sonuçlar, örgütün amaçlarından
kaynaklanmaz; örgütün amaçlarının peşinden koşarken her
yöne, her kademeye dağılan stratejilerinden veya iş yapma
yöntemlerinden kaynaklanır. Bu nedenle kurumsal sosyal
sorumluluğun stratejik bağlamının anlaşılması önemlidir.
Paydaş
Freeman tarafından geliştirilen paydaş kuramına göre paydaşlar,
kurumun değer verdiği ve kurumdan talepleri olan gruplardır.
Paydaşlarla ilişkiler kurumun iş faaliyetleriyle, etkinlikleriyle
etkilediği ve görüş ve isteklerinden etkilendiği gruplarla iletişim
içerisinde bulunmayı içerir. Paydaş teorisi kapsamında, paydaşlar
kurum içi ve kurum dışı paydaşlar olarak iki grupta ele
alınmaktadır. Kurum içi paydaşlar, hissedarlar ve çalışanlardan
oluşur. Kurum dışı paydaşlar ise toplum, hükümet, müşteriler,
tedarikçiler, rakipler, yerel idareler, sendikalar ve her kuruma göre
değişen, kurumun etkileşim içerinde olduğu kesimlerden oluşur.
Paydaş teorisine göre, kurumla meşru bir ilişki içerisinde olan tüm
kişi ve grupların kurumdan fayda sağlaması esas alınmaktadır.
Kurumların varlığını sürdürebilmesi için paydaşların
kurum faaliyetlerini desteklemesi ve onaylaması
gerekir.
Paydaş teorisi ile kurumsal sosyal sorumluluk (KSS)
arasında güçlü bağ olduğu görülmektedir. Paydaş teorisi
kapsamında kurumların paydaşlarının çıkarlarını
koruması temeline dayandırılması aynı zamanda KSS
anlayışını da içermektedir. Her iki yaklaşım kurumun
paydaşlarıyla ilişkisinin güçlendirilmesine ve kurumun
itibarını artırmaya yönelik hedefleri içermektedir.
Kurumsal vatandaşlık
Nasıl bir bireyin toplum içinde “vatandaşlık” (yurttaşlık) ödevleri var
ise işletmelerin de paydaşlara karşı ödev ve sorumlulukları
bulunmaktadır. Kurumsal vatandaşlık kavramının nasıl ele alındığını
inceleyecek olursak şu özelliklerle karşılaşmaktayız (Tunçel, 2011):
Kurumlar, toplum gelişiminden sorumludur.
Kurumların toplumla bütünleşmesi için fırsat sağlar.
Kurumun toplum üzerindeki etkilerini hem kurum hem de toplum
faydasını gözeterek yönetir.
Kurumlar, sosyal yatırımları, hayırseverlik programları ve kamu
politikalarına katılımı aracılığıyla topluma katkı sağlar.
Kurumun, hissedarlar, çalışanlar, müşteriler, iş ortakları, devlet
organları, sivil toplum kuruluşları ve yerel topluluklar gibi
paydaşlarıyla ilişkilerini yönetir.
KSS ne değildir?
Sadece bir hayırseverlik çeşidi değildir. Uzun vadeli
amaçları destekleyen tutarlı bir politikadır.
Sadece bir proje değildir. Sosyal ihtiyaç ve konuları
saptamayı amaçlayan bir yönetim yaklaşımıdır.
Bir çeşit harcama değildir. Geri dönüşümü olan bir
yatırımdır.
Kar getirmesi beklenen bir yatırım değildir. Sadece
karlılığı sağlayacak ve koruyacak bir yatırımdır. KSS
faaliyetlerinin firma performansı ile ilişkisini ölçen pek
çok çalışma mevcuttur
KSS Faydaları
Müşteri sadakati için önemli
avantaj sağlar
Müşterilerin güveninin
kazanılmasını sağlar
Marka imajın olumlu etkiler ve
marka değerini arttırır
Kurumun itibarında artış sağlar
Potansiyel risklerin daha iyi
tahmini ve yönetimini sağlar
Yeni pazarlar için fırsat yaratır
Fikir önderliği açısından dikkat
çeker,
En iyi elemanların işe alınmasını
sağlar
İşgücü yeteneklerinin geliştirir
ve motivasyonun sağlar
Personelin gelişimi ve
devamlılığının sağlar
Üretim verimliliğini ve kaliteyi
artırır
Finansal performansı artırır,
İşletme maliyetlerini azaltır,
Satışları arttırır,
Sermaye artışı sağlar
Pazar değerinin artmasını
sağlar
KSS Destekleri
Girişimcilik: Girişimciliği desteklemek için yapılan
faaliyetler
Eğitim: Her düzeyde eğitimi arttırma faaliyetleri
Sağlık
Sanat/Kültür: Sanat ve kültürel faaliyetleri destekleme
Çevre: Çevresel faaliyet destekleri
Yapılanlar
Çevreyi kirletmemekten öte çevreye saygı göstermek
Canlılara zarar vermemek
Tüketicinin koşulsuz tatmini sağlamak
Reklamlarda yanıltıcı olmamak, çocuklara yönelik reklam
yapmamak
Aile hayatına saygılı olmak
Çalışanların sağlığı için önlemler almak (örneğin sigara bırakma
kampanyaları gibi)
Toplumsal sorunlara duyarlı ve çözüm için katkıda bulunmak
Her türlü ayrımcılığa (ırk, cinsiyet…) karşı duyarlı olmak
Kültür ve sanat faaliyetlerini destekleyerek toplumsal yaşamı
zenginleştirmek.
Kamu yönetimi niye sosyal sorumlulukla
ilgili?
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri sosyal
politikaların, sürdürülebilir kalkınma gibi başlıkların özel
sektör tarafından desteklenmesini sağlıyor. Kamu
politikalarıyla paralellik içeriyor.
Devletin görevlerini destekleyerek topluma destek oluyor.
Kamu yönetimi reformları çerçevesindeki yönetişim
olgusunu destekleyici bir yapı arz ediyor. Yönetişim
anlayışıyla birlikte toplumun sevk ve idaresi sadece
devletin görevi olarak değil, özel sektör ve sivil toplum
örgütleriyle ortak bir şekilde üstlenilmektedir.
Kamu yönetiminin KSS rolü:
Düzenleme: Kamu kurumları yaptıkları hukuki ve mali
düzenlemelerle KSS üzerinde emredici rol oynamaktadırlar.
Kolaylaştırma: Kamu kurumları KSS uygulamalarını
kolaylaştırıcı işlev görmektedirler. Vergi muafiyetleri, belirli
konuların desteklenmesi bu çerçevede düşünülebilir.
Ortaklık: Stratejik ortaklık yaparak, özel sektör ve sivil
toplum örgütlerine destek vermektedirler. Fiili ortaklıkla
çeşitli uygulamalara kaynak aktarımı yapılabilmektedir.
Destekleme: Çeşitle ödüller ve himaye yöntemleriyle KSS
projelerine dolaylı olarak katkı yapabilmektedirler. Siyasi
olarak destek farkındalık yaratmayı sağlamaktadır.
Genç Fikirler Güçlü Kadınlar
10 – 21 Mart 2014 tarihleri arasında düzenlenen Birleşmiş
Milletler Kadının Statüsü Komisyonu 58. Oturumu
kapsamında düzenlenen “Kadınlar ve Kız Çocukları için
Binyıl Kalkınma Hedeflerine Ulaşmak: Türkiye’den İyi
Uygulama Örneği” temalı yan etkinlikte; kadın
konusunda ulusal mekanizma olan Aile ve Sosyal
Politikalar Bakanlığı ile, temel amacı Türkiye’de kadın
girişimciliği ve liderliğini geliştirmek olan Türkiye Kadın
Girişimciler Derneği (KAGİDER) ve Intel Türkiye
işbirliğiyle hayata geçirilen Genç Fikirler Güçlü Kadınlar
Projesi, Türkiye’den iyi uygulama örneği olarak sunuldu.
Parlak Gülüşler Parlak Gelecekler
Çocukları ağız sağlığı ve bakımı konusunda bilinçlendirmek
amacıyla 20 yılı aşkın süredir dünya çapında yürüttüğü Parlak
Gülüşler Parlak Gelecekler projesini, 2006’dan bu yana Türkiye’de
TOÇEV (Tüvana Okuma İstekli Çocuk Eğitim Vakfı) ve Milli Eğitim
Bakanlığı’nın işbirliğiyle gerçekleştiren Colgate, projeyi 5 yıl daha
sürdürmek üzere bakanlıkla protokolünü yeniledi. Türkiye’de diş
hekimleri trafından en çok tavsiye edilen ağız bakım markası olan
Colgate, ülkemizdeki 51 ilde 2,5 milyon çocuğa ulaşan projenin
ikinci fazını, çalışanlarının çocuklarıyla birlikte kutladı. Tüm
dünyadan diş hekimlerini İstanbul’da buluşturan Dünya Diş
Hekimliği Kongresi kapsamında düzenlenen törene katılan
çocuklar, ağız sağlığı konusunda eğitim aldı, bu konuda hazırlanan
oyunları oynadı ve çizgi filmi izledi.
Parlak Gülüşler Parlak Gelecekler
Parlak Gülüşler Parlak Gelecekler projesi, daha sağlıklı
nesiller yetiştirilmesine katkıda bulunmak amacıyla,
ağız bakım ürünlerinde dünya lideri olan Colgate
tarafından 1991 yılında başlatıldı. Projenin ödüllü
eğitim programı, uluslararası bir danışma kurulu ile
birlikte hazırlandı. Ağız sağlığı ve bakımı konusunda
çocukları bilinçlendirmeyi hedefleyen proje, bugüne
kadar 30 farklı dilin konuşulduğu 80 ülkede 650
milyonu aşkın çocuğa ulaştı.
50 İle 50 Kütüphane
Citibank ve TOÇEV, Türkiye’de eğitime destek vermek amacı ile
büyük bir projede işbirliği yapıyor. Proje kapsamında, Türkiye’de
ihtiyacı bulunan ilköğretim okullarına kütüphane kurulması ve
kitap ulaştırılması amaçlanıyor. Sene başından bu yana 15
kütüphanenin açılışını gerçekleştiren Citibank ve TOÇEV, 2012 yılı
sonuna kadar 50 ilde 50 okula ulaşmayı hedefliyor. Proje
kapsamında, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı'nın desteği ile kütüphane
ihtiyacı belirlenen okullarda kütüphane odaları yapılırken, aynı
zamanda kütüphane araç gereçleri, kitaplar ve kitap kayıtları için
bilgisayar yerleştiriliyor. TOÇEV ve Milli Eğitim Bakanlığı
tarafından belirlenen kitaplar arasında çocukların okuma sevgisi ve
hayal gücünü geliştirecek kitapların yanı sıra, kaynak kitap ve
klasik eserler de bulunuyor.
Türkiye Okuyor
Türkiye OkuyorTürkiye Okuyor Kampanyası, Cumhurbaşkanı
Abdullah Gül’ün himayelerinde Millî Eğitim Bakanlığı,
Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Türkiye Bilişim Derneği’nin iş
birliğinde kamu, özel kurum ve kuruluşlarının katılımlarıyla
yürütülmektedir.Ocak 2008 tarihinde başlatılan kampanya
kapsamında, il ve ilçelerde farklı faaliyetler düzenlenmekte,
oluşturulan alt projelerle özgün ve yaratıcı uygulamalar
hayata geçirilmektedir.Toplumun her kesimine okuma
alışkanlığının kazandırılması ve bu alışkanlığın
geliştirilmesi hedeflenen kampanyada bugün gelinen nokta
sevindiricidir.Kampanya çerçevesinde yürütülen çalışmalar
Cumhurbaşkanlığı’nca izlenmektedir.Ayrıntılı Bilgi İçin :
http://www.turkiyeokuyor.org