Izolirani gromobranski sistemi Page 1 of 8

Izolirani gromobranski sistemi i njihova uporaba

mag. Darko Koritnik, Janez Podlipnik, univ. dipl. inž. el.

1. NAMJENA IZOLIRANIH GROMOBRANSKIH SISTEMA:

U zadnje vrijeme se kod gradnje novih objekata sve češće namještaju na krovove razne električne naprave.
U najviše primjera su to razne klimatske naprave. Radi već spomenutog namještanja tih naprava na
krovove objekata su iste više ispostavljene direktnom udaru groma. Pošto imaju u večini primjera metalno
kučište, se njihova zaštita od direktnog udara groma čini vrlo jednostavnom. Jednostavno spojimo metalno
kučište na gromobransku instalaciju i struja groma će kod udara groma protjeći po kučištu i dalje po
gromobranskoj instalaciji u zemlju.

Takvo objašnjenje je u osnovi pravilno, međutim tu zaboravljamo na jednu sitnicu.

Električna naprava je po pravilu povezana pomoću energetskih kabela sa unutarnjim djelom objekta
odnosno sa transformatorskom stanicom u unutrašnjosti objekta. Radi udara groma u metalno kučište
naprave se između kučišta naprave i električnih vodova pojavi napon i do nekoliko 100kV. Takav napon
vrlo lako prouzrukuje prebijanje izolacije i sa time uništenje naprave.
To znači, da i pravilno izvedena zaštita od udara groma prouzrukuje uništenje naprave.
Dakle opisana zaštita nije odgovarajuća i potrebno je izabrati drukčiju, bolju. Pošto nam je prenapon u
prijašnjem primjeru »spalio« napravu, tu napravu zaštitimo sa prenaponskom zaštitom. Kod udara groma u
kučište naprave se između kučišta i električnih vodova ponovo pojavi već prije spomenuti napon od
nekoliko 100kV, koji uzrukuje reagiranje prenaponskih odvodnika odnosno dovede električne vodove i
kučište na isti potencijal. U tom slučaju ostane izolacija neoštećena, a struja groma proteče u unutrašnjost
objekta po zaštitnom vodiču do sabirnice za izjednačenje potencijala. Prenaponska zaštita namještena u
objektu je obićno izvedena tako, da odvede udarni val, koji se pojavi na električnim vodovima, na
uzemljenje. U našem primjeru se udarni val pojavi sa druge strane i prouzroči uništenje prenaponske
zaštite. Radi toga ima slobodan put po instalaciji, te mogućnost uništenja priključenih električnih aparata.

To znaći, da i takvo rješenje ne pridonosi dovoljnoj sigurnosti od udara groma.

Da bi osigurali dovoljnu zaštitu same naprave, kao i drugih naprava u objektu, je potrebno zaštititi električnu
napravu na krovu sa izoliranim lovećim sistemom. Ideja izoliranog lovećeg sistema nije nova, je je
spomenuta već u pravilniku o gromobranima iz 1968 godine, a detalnije je predstavljena u standardu o
zaštiti objekata od djelovanja groma BAS IEC 61024-1.
Izolirani loveći sistem je u stvari loveći sistem, koji nije spojen na električnu napravu, već je , ako što govori
ime, izoliran. To znaći, da mora biti između gromobranskih vodiča i naprave koja se štiti osigurana
sigurnosna udaljenost. U tom slučaju nemože doći do preskoka iz lovećeg sistema na napravu. Kod udara
groma u takav sistem, struja groma protječe po lovećem sistemu odnosno po gromobranskoj instalaciji u
zemlju. Pošto je loveći sistem izoliran od naprave koja se štiti, se između kučišta naprave i električnim
vodovima ne pojavi prenapon, što znaći, da je naprava odgovarajuće zaštićena. Također struja groma ne
protiče po zaštitnom vodiču u unutrašnjost objekta, što znaći, da nema posljedica, koje se pojave radi
udarnog vala, koji dolazi sa nepravog smjera. Dakle, izolirani loveći sistem je optimalna zaštita električnih
naprava namještenih na ispostavljenim mjestima.
Pored svega dosad spomenutog, također je potrebno spomenuti, da nije dovoljno obezbjediti samo
sigurnosnu udaljenost između lovećeg sistema i naprave koji želimo zaštititi. Potrebno je obezbjediti da je
kompletna napava u štićenom podrućju izoliranog lovećeg sistema, jer u suprotnome još uvijek postoji
mogućnost direktnog udara u napravu, a sa time i određenih šteta.

Slika 1: štićeno područje izoliranog lovećeg sistema na objektu prikazano pomoču programa ŠČIT

2. PRAKTIČNA IZVEDBA IZOLIRANOG LOVEĆEG SISTEMA

http://www.hermi.si/bih/Projektanti/Izoliranigromobranskisistemi/tabid/441/mid/934/dnnprintmode/true/D... 8.4.2009
Izolirani gromobranski sistemi Page 2 of 8
Izvedba izoliranog lovećeg sistema odnosno lovećeg sistema koji je uistinu samostoječi, već je poznata na
objektima koji imaju t.z.Ex zonu, u kojoj nesmije doći do iskrenja, jer u suprotnome može doći do eksplozije.
Također je takav način zaštite poznat kod vojnih objekata.

Teoretično je izvedba izoliranog lovećeg sistema vrlo jednostavna. Potrebno je osigurati sigurnosnu
udaljenost između štičene naprave i gromobranskog vodića.
Praktički znaći osiguranje sigurnosne udaljenosti upotrebu posebnih nosečih elemenata, koji su u stanju
držati gromobranski vodić iznad štićene naprave.

Slika 2: izoliran noseći element:

Takav noseći element ili izolirana loveća palica sastavljena je iz noseče inox cjevi i izolacijskih cjevi, koje
obezbjeđuju već spomenutu sigurnosnu udaljenost. Udaljenost između nosečih elemenata je radi povjesa
vodića, a sa time smanjene sigurnosne udaljenosti, ograničena na 5 m.

Razumljivo je takva zaštita , baš radi spomenutih nosečih elemenata, skuplja od klasičnog rješenja, znači,
spajanja metalnog kučišta naprave na gromobransku instalaciju. Noseči element izoliranog lovećeg sistema
je neusporedivo većih dimenzija ( obično je ukupna dužina nosača, što znači inox cjev, izolacijska cjev i
loveća palica, 4,5 m) od klasičnog gromobranskog nosača, pričvrćivanje takvog nosečeg elementa na krov
objekta nije više jednostavno, već je potrebno osigurati odgovarajuću mehaničku stabilnost.

Slika 3: primjer izoliranog lovećeg sistema za zaščitu jedne električne naprave na objektu.

http://www.hermi.si/bih/Projektanti/Izoliranigromobranskisistemi/tabid/441/mid/934/dnnprintmode/true/D... 8.4.2009
Izolirani gromobranski sistemi Page 3 of 8

Slika 4: namještanje izoliranog lovećeg sistema

Slika 5: namještanje izoliranog lovećeg sistema

http://www.hermi.si/bih/Projektanti/Izoliranigromobranskisistemi/tabid/441/mid/934/dnnprintmode/true/D... 8.4.2009
Izolirani gromobranski sistemi Page 4 of 8

Slika 6: namještanje izoliranog lovećeg sistema

3. PROJEKTIRANJE IZOLIRANIH GROMOBRANA

Projektiranje izoliranih gromobrana je u osnovi jednako projektiranju neizoliranih gromobrana, kao što je
opisano u standardu BAS IEC 61024-1. Dodanih je samo nekoliko dodatnih zahvata, koji sprečavaju udar
groma u štičeni objekt odnosno napravu i sprečavaju opasna iskrenja. U osnovi i kod izoliranih gromobrana
razlikujemo dimenzioniranje: lovećeg, odvodnog i sistema uzemljenja.

4. DIMENZIONIRANJE SISTEMA UZEMLJENJA

Dimenzioniranje sistema uzemljenja je potpuno jednako kao i kod neizoliranog.

TIP A
Taj tip rasporeda sastoji se iz vodoravnih i okomitih uzemljivača, koji su priključeni na svaki odvod. Kada je
prisutan kružni vodić, koji povezuje odvode u dodiru sa zemljom, takva konfiguracija još je uvijek označena
kao tip A, ako je kružni vodić u dodiru sa zemljom manje nego 80% svoje dužine.

Najmanja dužina svakog uzemljivača:

l1 za vodoravne uzemljivače
l1/2 za okomite uzemljivače

TIP B
Taj tip rasporeda uključuje ili kružni uzemljivač izvan objekta u dodiru sa zemljom barem sa 80%
cjelokupne dužine ili temeljni uzemljivač.

r-polmjer područja kojeg obuhvaća petlja

r>=l1

http://www.hermi.si/bih/Projektanti/Izoliranigromobranskisistemi/tabid/441/mid/934/dnnprintmode/true/D... 8.4.2009
Izolirani gromobranski sistemi Page 5 of 8

Slika 7: Minimalne dužine uzemljivača

5. DIMENZIONIRANJE ODVODNOG SISTEMA

Broj odovoda i raspored jednak je kao kod neizoliranog sistema.

Tipična udaljenost između odvoda u odnosu na zaštitni nivo.

Preglednica 1: Tipične udaljenosti između odovoda

Posebnost je postavljanje odvoda na udaljenosti, koje sprečavaju opasna iskrenja.

Slika 8:
http://www.hermi.si/bih/Projektanti/Izoliranigromobranskisistemi/tabid/441/mid/934/dnnprintmode/true/D... 8.4.2009
Izolirani gromobranski sistemi Page 6 of 8
Tjek razdvajajućih udaljenosti po objektu (literatura 5 VDE ABB, blitzschutztagung)

Razdvajajuća udaljenost s je minimalna udaljenost između štičene naprave i lovećeg sistema. Izračuna se
pomoću jednadžba:

Preglednica 2: Izračun faktora podjele struje.

Slika 9: Objekt sa lovećim vodičem.

h=dužina odvoda
c=srednja udaljenost između odovoda
n=broj odvoda

http://www.hermi.si/bih/Projektanti/Izoliranigromobranskisistemi/tabid/441/mid/934/dnnprintmode/true/D... 8.4.2009
Izolirani gromobranski sistemi Page 7 of 8

Slika 10: Zgradba z lovilno mrežo

6. DIMENZIONIRANJE LOVEĆEG SISTEMA

I dimenzioniranje lovećeg sistema isto je kao i kod neizoliranog sistema.

Slika 11: Metode određivanja lovećeg sistema

Kod dimenzioniranja izoliranog lovećeg sistema moramo paziti na udaljenosti između štičene naprave
odnosno objekta i lovećim sistemom.
Minimalna udaljenost se izračuna jednako kao i kod odvodnog sistema.

http://www.hermi.si/bih/Projektanti/Izoliranigromobranskisistemi/tabid/441/mid/934/dnnprintmode/true/D... 8.4.2009
Izolirani gromobranski sistemi Page 8 of 8

Slika 12: Izvedba izoliranog lovećeg sistema

7. ZAKLJUČAK

U zadnje vrijeme se investitori, usprkos nekoliko većim troškovima gromobranske instalacije sa izoliranim
sistemom, ipak sve više odlučuju za nju. Često je to i jedina djelotvorna zaštita objekata ili uređaja od
djelovanja groma.
Naravno da je izolirani sistem učinkovit samo tada, kada je pravilno projektiran i izveden.Projektiranje
izoliranog sistema je nadgradnja projektiranja neizoliranog sistema, što je prikazano u ovom prilogu.
Problemi nastanu kod izvođenja. Izvođaći puno puta ne poznaju bit izoliranog sistema i po običaju »
dodatno povezivanje nešteti«, galvansko povežu štičenu napravu sa lovećim sistemom već na krovu. Time
poruše ukupan sistem izolirane zaštite od udara groma.
Često takvu grešku previde ili čak traže nadzorni organi, koji nisu iz te struke. Poseban problem
predstavljaju izolirani gromobrani i njihov izgled za arhitekte. U takvim slučajevima potrebno je više puta
potražiti kompromisno riješenje, koje nesmije ugroziti tehničke pravilnosti izvedenih instalacija.
Tjekom same gradnje i nakon završenih radova, ima projektant, barem teoretski , još uvijek uvid u izvedene
radove. Problem se pojavi kasnije, kada korisnici namještaju nove naprave i mjenjaju namjenu objekata.
Tada se često poruši koncept izoliranog sistema zaštite.

http://www.hermi.si/bih/Projektanti/Izoliranigromobranskisistemi/tabid/441/mid/934/dnnprintmode/true/D... 8.4.2009