ANG RETORIKA

RETORIKA
● Ang retorika ay isang mahalagang karunungan ng pagpapahayag na tumutukoy sa sining
ng maganda at kaakit-akit na pananalita at pagsulat.
● Ayon kay Socrates “ang retorika ay siyensya o agham ng paghimok o pagsang-ayon”
KASAYSAYAN NG RETORIKA
● Sinasabing nagsimula ang retorika bilang isang sistema ng pakikipagtalo sa Syraarse,
isang isla sa Sicily noong ikalimang siglo B.C. makaraang bumagsak ang kanilang
pamahalaang diktatoryal. Ang mga mamamayan doo'y binigyang pagkakataong dumulog
at ipagtalo sa hukuman ang kanilang karapatan sa mga lupang iniliit ng nakaraang
rehimen.
● Naimbento nila ang retorika sa layuning makahikayat at mapunan ang ano mang
pagkukulang sa mga kongkretong katibayan.

Ang Masining na Pagpapahayag at Retorika

Ang salitang retorika ay karaniwan ding iniuugnay sa pagtataglay ng kahusayan sa

pakikipagtalastasan gamit ang kakaibang estilo,
masisining na pangungusap, estratehiyang tumatagos sa damdamin na may layuning
makapangumbinsi ng tagapakinig, tagamasid, o kaya'y ng mambabasa. Sa katunayan, kapag
nagtanong ka sa mag-aaral at pinabigyan ng kasingkahulugan ang salitang retorika, hindi
malalayo sa mga sumusunod na ideya ang maririnig:

● Ang retorika ay paggamit ng mapapalabok na salita sa pangungusap, kaya't ang mga

pahayag ay maligoy at hindi direkta ang kahulugan;

● Ang retorika ay paggamit ng mga talinghaga at pagkukumpara gaya ng paglalagay hg

mga tayutay at idyoma sa mga pahayag;

● Ang retorika ay panghihimok, pangungumbinsi o pagpapahinuhod;

● Ang mga politiko ay maretorika;

● Ang mga taong maretorika ay karaniwang mambobola; at

● Ang mga taong maretorika ay kahanga-hanga ang paraan ng pagsasalita.

Kung ilimiin, mapapansin na ang pagiging masining sa pagpapahayag at retorika ay

ipinalalagay na magkasingkahulügan,. Sa katunayan, matutunghayan talaga ang ganitong
pakahulugan sa pagbasa ng iba't ibang mga aklat. Batay sà kahulugan ni Aristotle, hindi maiaalis
ang sining kapag tinutukoy ang retorika sapagkat kung ang paghahanguan ay ang etimolohiya ng
salita ay mula ito sa mga salitang "rhetor" na nangangahulugang "may karanasang mambibigkas
pampublikong mambibigkas", samantalang ang panlaping "ika" aybnangangahulugan namang
sining at kasanayan. Sa iba pang mga aklat ay binibigyang kahulugan ang retorika bilang
masining at mabisang paraan ng panghihimok.

Nakasentro ang panghihimok sa perspektibo ng mananalita-sa kanyang husay sa

paghahatid ng katuwiran; sa kanyang husay sa paghawak sa emosyon; at sa kanyang husay na
maisaulo ang nais maipahayag. Ganito ang mga paunang paglalarawan ni Aristotle sa mga retor
na ang tungkulin ay makumbinsi ang kanyang tagapakinig. Ngunit higit sa layunin lamang ng
mananalita, pinagdedebatihan ng mga iskolar ang mga umiiral na pagpapakahulugan sa retorika
na karaniwang iniuugnay lamang sa mga aktibidad politika na ang pangunahing layunin ay
makapangumbinsi lamang. Sa paniniwala ng marami, higit dito ang saklaw ng retorika na maaari
rin namang magamit sa pang-araw-araw na usapin.

Sa isang matandang aklat na nasulat sa Roma, ang Rhetorica ad Herrenium,

masasabing ang pahayag ay retorikal kung nagsaalang-alang ito sa mga sumusunod na kanon:
ayos oo estruktura ng pangungusap; estilo na nagpapakita ng kasiningan sa paggamit ng wika;
 memorya o ang pagkakasaulo ng pahayag; ang paraan ng pagpapahayag o paghahatid ng
pahayag (delivery)-kasama ang mga manerismo at pisikal na pagkilos gayundin ang lakas, hina,
liwanag at intonasyon ng pagbigkas kung paano makapanghihikayat.

Sa ganitong mga punto maiuugnay kung bakit ang katuturan sa retorika, matutunghayan
na kundi man salat sa'teksto ay napakalawak naman ng saklaw ng kahulugan. Ika nga ng mga
iskolar na sina Lucaites, Condit at Caudell (1989):

..the definitions attributed to rhetoric have made it so narrow as to include little

more than style and delivery within its purview; in other instances its meaning has been
so broad as to colonize and include all other forms of discourse (Timothy Borchers,
2009).

Ang Kahalagahan ng Maretorikang Pagpapahayag

Kahalagahang Pangkomunikatibo
Ano man ang ating iniisip o nadarama ay maaari nating ipahayag sa pasalita opasulat na
paraan upang maunawaan ng iba pang tao. Samakatwid, dahil sa retorika, ang dalawa o higit
pang tao ay nagkakaroon ng komunikasyon

Kahalagahang Panrelihiyon
Salita ang puhunan ng mga pari at ministro ng alinmang sekta ng relihiyon sa kanilang
pagpapalaganap ng pananampalataya. Nakasalalay sa kanilang makarismatikong tinig, malinaw
at medaling maintindihang pananalita at maengganyong pagsasalita ang tagumpay ng kanilang
misyon at nila mismo bilang relihiyosong lider

Kahalagahang Pampanitikan
Sa isang manunulat, ang kanyang tagumpay sa pagsusulat ay nasa paggamit niya ng mga
salita. Dapat ang gamit niyang wika at ang istilo ng kanyang pagpapahayag sa kanyang mga akda
ay parang buhay na tubig na natural na sumisibol at dumadaloy sa personalidad ng kanyang mga
tauhan at sa kapaligirang kanilang ginagalawan

Kahalagahang Pangmedia
Ang mga artista sa teatro, telebisyon at pelikula, gayundin, ang mga personalidad sa iba’t
ibang media ay nakararating sa rurok ng kanilang tagumpay sa pamamagitan ng mga katangi-
tangi nilang pagsasalita at mga kaakit-akit nilang boses na humuhubog sa kanilang personalidad
para makilala ng madla. Ito ang nagsisilbing puhunan sa pag-unlad. Walang lubay silang
sinusubaybayan, sampu ng kanilang mga proyekto at programa, ng kani-kanilang kampo ng mga
tagahanga.

Kahalagahang Pampulitika
Maraming batikang pulitiko ang namumuhunan sa maretorikang pagpapahayag. Sa
sandal ng kanilang pangangampanya, kapanapanabik ang pagbibitiw nila ng mga pananalita,
lalo’t naglalaman ng mga platapormang mapangako sa mga kalagayang naghihintay ng
pagbabago. Kaengka-engkanto ang kanilang mga itsura habang nagsasalita na kinadadamhan ng
marami ng pagtitiwala kaya naman ibinibigay sa kanila ang sagradong boto, tuloy, nananalo sila
at nakapangyayaring makapangyarihan kapagdaka

Katangian ng Retorika

 Ang retorika ay simboliko, mga simbolo na kinakatawan ng mga letra, imahe o kaya’y
kumpas na may ipinararating na ideya o kaya nama’y natatagong kahulugan
 Ang retorika ay nagsasangkot ng mga tagapakinig
 Lumalabas lamang ang paggamit ng retorika kapag nag-usap o nagkaroon ng instensyon
ang dalawang tao na magpalitan ng impormasyon.
 Maaaring intensyon ng retor na magbigay ng impormasyon o manghikayat ng mga
tagapakinig
 Ang retor at ang mga tagapakinig ay dapat nagkakaintindihan sa mga simbolong kanilang
ginagamit. Ang wika o mga salita ay dapat naiintindihan ng tagapakinig. Mas
magkakaintindihan ang Ilokano kung ang kausap ay ang kapwa Ilokano, kaysa ang
Ilokano at isang Maranao
  Ang retorika ay nakabatay sa panahon. Ang gumagamit nito ay nangungusap sa wika ng
ngayon, hindi ng bukas o kahapon. Ang iba pang sangkap ng retorika tulad ng paksa at
paraan ay laging naiimpluwensyahan ng kasalukuyang panahon. Baguhin mo ang at
magbabago rin ang retorika.
 Ang retorika ay nagpapatatag sa maaaring maging katotohanan
 Ang retorika ay mapagkunwari o mapagmalabis na paggamit ng wika.
 Sa ilalim ng mga tayutay, malimit nag awing bahagi ng pahayag ang personipikasyon at
hyperbole. Nilalayon nitong tumalon mula sa realidad sa mapaglarong mundo ng
imahinasyon ng awdyens. Nakadadala ng damdamin ang ganitong mga pahayag.
Nakaradargdag pa ito ng kulay at nagbibigay ng ibayong kahulugan sa batayang salita.

 Ang kapangyarihang panlipunan ay karaniwang nakukuha sa galling ng pagsasalita sa

harap ng publiko. Ang mga pulitiko, pastor, negosyante, titser, at iba pang
maykapangyarihan o awtoridad ay nakaiimpluwensya/nakapaghihikayat ng tao. Sa totoo
lang, hindi lahat ng tao ay kayang gawin ito. Sa pamamagitan ng kanilang mga talumpati,
sermon, sales talk, lektyur ay napasusunod, napahahanga at napakikilos nila ang kanilang
awdyens. Hindi lubos na makikinig ang isang mag-aaral kung hindi magaling ang lektura
ng isang tagapagsalita o tagapanayam. Ang isang komentarista ay nakakuha ng
tagapakinig dahil sa husay ng kanyang pananalita.

 Ang konsepto ng pagiging malikhain ng isang retorika ay maipapakita ng isang

tagapagsalita kung nagagawa niyang mabigyan ng kongkretong imahe ang mga
tagapakinig sa pamamagitan lamang ng mga salita
 Sa pagiging malikhain, kailangan ng isang tagapagsalita na magkaroon ng malinaw na
ugnayan sa mga tagapakinig upang maging epektibo ang komunikasyon sa pagitan niya
at ng tagapakinig.
 Kung may kakayahang maging malikhain ang isang tagapagsalita, nangangahulugan
itong anumang ideya ang kanyang nasasagap ay kaya nita ring maanalisa.

 Ang retorika ay nagsusupling ng mga kaalaman. Halimbawam, ang isang manunulat ay

nagsisimula sa isang ideya sa isipan at nagsusupling ng isang akda. Ang mambabasa
naman ay nagsisimula sa pagbabasa at nagbibinhi ng kaalaman sa kanyang isipan.
Walang hangganan ang pagsusupling at pagpapasa ng kaalaman sa pamamagitan ng
retorika hanggat may nagsasalita at nakikinig, may nagsusulat at nagbabasa.

ELEMENTO NG PANITIKAN
1. Paksa
Paano pinipili ang paksa? Paano pinagpapasiyahan ang gagamiting paksa? Para sa ilan,
may kahirapang humanap ng paksa. Hindi ito madaling gawin. Para sa mga awtor,
iminumungkahi ang pagtitipon ng mga "keyword" o susing salita upang makalikha makapag-isip
ng paksa. Ang mga susing salita ay maaaring hinggil sa mga bagay na kawili-wili para sa
manunulat.

2. Kaayusan at Debelopment ng mga Bahagi

2.1. May introduksyon na binubuo ng:

● Pambungad na Pahayag o Tesis Isteytment
● Sumusuportang ldeya

2.2 Ang Katawan na maayos na natalakay dahil masinopna inihanay ang mga detalye sa
pagdebelop ng paksa.Hindi kailangang mabitin ang mambabasa dahil kulang ang datos/
informasyon o may nawawalang bahagi ng sulatin. Kailangang makumpleto ang ideyang
gustong ipahayag.

2.3. May kongklusyon na nagbubuod sa paksa.

Nagbabalik-tanaw sa tesis isteytment

● Nag-uulit ng mga susing pahayag

● Nagbibigay ng pangwakas na pahayag
● Maaaring magbigay ng hamon o "challenge" para sa mambabasa.
3. Estilo
Ano ang istilo ng manunulat sa kanyang pagsulat? Anong uri ng sulatin ang kanyang
sinusulat? Bakit kailangan niyang magkaroon ng sariling tatak? Elitista ba ang kanyang
lenggwahe o pangmasa? Ano ang gamit ng kanyang lenggwahe? Ano ang forma ng kanyang
sulatin? Gender sensitive ba? Mabangis ba, may ngipin o walang talim ang kanyang pananalita?
Naiintindihan ba sa unang pagbasa ang kanyang gustong ipahayag? Anong basa mo sa kanyang
sulatin - sosyo, kultural, politikal, ekonomik ba ang tema? Pansinin ninyo ang mga manunulat sa
dyaryo. Ano ang kanilang mga estilo? May bigat ba o ordinaryo lang sumulat? Ano ang sariling
pagkakakilanlan sa kanila dahil sa kanilang panulat? Paano nagkakaiba-iba ang mga kolumnista,
editor, nobelista, kwentista sa kanilang panulat - estilo ang sasagot dito. Mababaw lamang ba?

Mabigat? Nangangailangan ng matamang pagsusuri o analisa? Alin ang ipagpapatuloy at

tatapusin mong basahin?

Sa pagsulat, ang estilo ay tumutukoy sa kung paano hinuhulma ang ideya, kung paanong
inaayos ng manunulat ang mga pangungusap gayon din pagdebelop ng mga ang talataan at
matawag na kanyang-kanya tatak niya!
Sa American Heritage Dictionary, tinukoy ang estilo bilang paraan kung paanong sinasabi o
ginagawa ang isang bagay. Sa pagsulat, ang estilo ay ang ay nangangahulugan ng "paano
sinasabi ang isang bagay" - ang paraan kung paano inaayos ang salita at pangungusap, at
sabstans ng mensaheng gustong iparating: samakatwid, ang estilo ay paraan kung paano
isinusulat ang komposisyon.

Sangkot sa estilo ang diksyon, istruktura ng pangungusap, tono, higit sa lahat, ang lenggwahe.

Simple, kompleks na pangungusap na maraming Tuluy-sugnay ba ang gamit? Magaan

bang basahin? Tuluy- tuloy lang, ba? Konberseysyonal at parang nakikipag-usap lang kahit
nakalimbag ang teksto? Libre ba sa balbal at kolokyalismo?

4. Tono
Ito ang tinig ng manunulat na nadarama kapag
binabasa ang kanyang sulatin. Umaapela ba sa damdamin o informativ lang? Formal ba o
informal ang tono? Obhektibo ba o nagbibigay lang ng informasyon? Subhektibo at gustong
maimpluwensiyahan ang mambabasa dahil ito'y personal, afektiv at sariling opinyon ng
manunulat?. "Light", "humorous", "heavy", malungkot, may galit, masaya, seryoso, satirikal?
Tingnann ang halimbawa ng isang personal, afektiv at at subhektibong pahayag.

Halimbawa

"Galit ako sa mundo sapagka't lahat ng aking ginawa'y laging mali para sa iba. Hindi ko
na alam kung paano sila masisiyahan. Ayaw ko nang mabigo!"

"Napakahirap kumuha ng US Visa. Kahit may dala kang rekwayrment, hindi ka pa rin
sigurado kung ikaw ay papasa. Sa interbyu pa lang, marami nang bumabagsak. Bakit
nga kaya maraming Pilipinong nagkakandarapang pumunta sa Amerika? Maganda nga
ba ang "future" sa big Apple?

Katulad ng pagsasalita, may mga taong nagagalit kapag kinakausap sila sa tonong di
nila gusto, gayun din sa pagsulat, may mga materyal (akda/komposisyon) na ayaw
basahin, kagyat lang kung basahin o kaya ay ayaw tapusin. Ano ang rason? Mabigat,
walang laman (sabstans). Walang bagong informasyon, di gusto ang tono, nababagot
ang mambabasa, at iba pa.

5. Malinis na Paglilipat ng Mensahe

Dahil sa may paksang pangungusap at sumusuportang pangungusap, nagkakaroon ng
ugnayan/koneksyon ang pangungusap sa sinundan at susundan8 pangungusap, at naiiwasan ang
pagtalon/pagsanib ng ideya sa kung anu-anong mga ideya lamang na walang kinalaman sa paksa.
Ang lahat ng mga ideyang nailagak sa isipan ay umiikot sa paksang pangungusap at ito'y
napagtatagni-tagni nang maayos dahil sa mga transisyonal na mga salita at parirala.
6. Interaksyong "Shared Knowledge"
Madaling bumibilib ang mambabasa sa manunulat kapag nakapagrereleyt ang tagabasa sa
kanyang binabasa. Kung nakaranas ng kahirapan ang tagabasao tagapakinig, madali niyang
madarama ang damdamin ng awtor o tagapagsalita. Sa mga awdyens nabdi nakaranas ng snow o
winter, mahirap mapasok ang kalooban ng tagabasa o tagapakinig bagama't sa ng sa
pamamagitan ng mahusay na paggamit ng mga salita, sila ay makapagpipinta ng mga mental na
imahe. Sa "shared knowledge" nakapag-iidentifay ang mambabasa sa mga sinasabi ng awtor
kung kilala niya ang lipunan, grupo, kultura, wika na binabanggit sa akda o komposisyon. Kapag
may shared knowledge, mas madali ang unawaan sa pagitan ng manunulat at mambabasa,
tagapagsalita at tagapakinig.

Ang mga pangyayari sa buhay na kapwa naranasan ng manunulat at mambabasa, ng

tagapagsalita at tagapakinig ay nagpapadali sa unawaan ng dalawa. Ang "rapport" ay madaling
naeestablis. Ang kanilang mga utak ay parang nag-uusap. Nadarama nila ang isa't isa. Ang
kanilang damdamin ay nagsasanib. Sa "shared knowledge" madali ang pagkatuto at pag
uunawaan.