ANG RETORIKA aybnangangahulugan namang sining at kasanayan.
Sa iba pang mga aklat ay
RETORIKA
 Ang retorika ay isang mahalagang karunungan ng pagpapahayag na
tumutukoy sa sining ng maganda at kaakit-akit na pananalita at pagsulat.
 Ayon kay Socrates “ang retorika ay siyensya o agham ng paghimok o
pagsang-ayon”
KASAYSAYAN NG RETORIKA
 Sinasabing nagsimula ang retorika bilang isang sistema ng pakikipagtalo sa
Syraarse, isang isla sa Sicily noong ikalimang siglo B.C. makaraang bumagsak
ang kanilang pamahalaang diktatoryal. Ang mga mamamayan doo'y
binigyang pagkakataong dumulog at ipagtalo sa hukuman ang kanilang
karapatan sa mga lupang iniliit ng nakaraang rehimen.
 Naimbento nila ang retorika sa layuning makahikayat at mapunan ang ano
mang pagkukulang sa mga kongkretong katibayan.
Ang Masining na Pagpapahayag at Retorika
Ang salitang retorika ay karaniwan ding iniuugnay sa pagtataglay ng
kahusayan sa pakikipagtalastasan gamit ang kakaibang estilo,masisining na
pangungusap, estratehiyang tumatagos sa damdamin na may layuning
makapangumbinsi ng tagapakinig, tagamasid, o kaya'y ng mambabasa. Sa
katunayan, kapag nagtanong ka sa mag-aaral at pinabigyan ng kasingkahulugan
ang salitang retorika, hindi malalayo sa mga sumusunod na ideya ang maririnig:
 Ang retorika ay paggamit ng mapapalabok na salita sa pangungusap, kaya't
ang mga pahayag ay maligoy at hindi direkta ang kahulugan;
 Ang retorika ay paggamit ng mga talinghaga at pagkukumpara gaya ng
paglalagay hg mga tayutay at idyoma sa mga pahayag;
 Ang retorika ay panghihimok, pangungumbinsi o pagpapahinuhod;
 Ang mga politiko ay maretorika;
 Ang mga taong maretorika ay karaniwang mambobola; at
 Ang mga taong maretorika ay kahanga-hanga ang paraan ng pagsasalita.
Kung ilimiin, mapapansin na ang pagiging masining sa pagpapahayag at
retorika ay ipinalalagay na magkasingkahulügan,. Sa katunayan, matutunghayan
talaga ang ganitong pakahulugan sa pagbasa ng iba't ibang mga aklat. Batay sà
kahulugan ni Aristotle, hindi maiaalis ang sining kapag tinutukoy ang retorika
sapagkat kung ang paghahanguan ay ang etimolohiya ng salita ay mula ito sa mga
salitang "rhetor" na nangangahulugang "may karanasang mambibigkas
pampublikong mambibigkas", samantalang ang panlaping "ika"
binibigyang kahulugan ang retorika bilang masining at mabisang paraan ng
panghihimok.
Nakasentro ang panghihimok sa perspektibo ng mananalita-sa kanyang
husay sa paghahatid ng katuwiran; sa kanyang husay sa paghawak sa emosyon; at
sa kanyang husay na maisaulo ang nais maipahayag. Ganito ang mga paunang
paglalarawan ni Aristotle sa mga retor na ang tungkulin ay makumbinsi ang
kanyang tagapakinig. Ngunit higit sa layunin lamang ng mananalita,
pinagdedebatihan ng mga iskolar ang mga umiiral na pagpapakahulugan sa
retorika na karaniwang iniuugnay lamang sa mga aktibidad politika na ang
pangunahing layunin ay makapangumbinsi lamang. Sa paniniwala ng marami, higit
dito ang saklaw ng retorika na maaari rin namang magamit sa pang-araw-araw na
usapin.
Sa isang matandang aklat na nasulat sa Roma, ang Rhetorica ad Herrenium,
masasabing ang pahayag ay retorikal kung nagsaalang-alang ito sa mga
sumusunod na kanon: ayos oo estruktura ng pangungusap; estilo na nagpapakita
ng kasiningan sa paggamit ng wika; memorya o ang pagkakasaulo ng pahayag;
ang paraan ng pagpapahayag o paghahatid ng pahayag (delivery)-kasama ang
mga manerismo at pisikal na pagkilos gayundin ang lakas, hina, liwanag at
intonasyon ng pagbigkas kung paano makapanghihikayat.
Sa ganitong mga punto maiuugnay kung bakit ang katuturan sa retorika,
matutunghayan na kundi man salat sa'teksto ay napakalawak naman ng saklaw ng
kahulugan. Ika nga ng mga iskolar na sina Lucaites, Condit at Caudell (1989):
..the definitions attributed to rhetoric have made it so narrow as to include
little more than style and delivery within its purview; in other instances its
meaning has been so broad as to colonize and include all other forms of discourse
(Timothy Borchers, 2009).
Ang Kahalagahan ng Maretorikang Pagpapahayag
Kahalagahang Pangkomunikatibo
Ano man ang ating iniisip o nadarama ay maaari nating ipahayag sa pasalita
opasulat na paraan upang maunawaan ng iba pang tao. Samakatwid, dahil sa
retorika, ang dalawa o higit pang tao ay nagkakaroon ng komunikasyon
Kahalagahang Panrelihiyon
 Salita ang puhunan ng mga pari at ministro ng alinmang sekta ng relihiyon sa
kanilang pagpapalaganap ng pananampalataya. Nakasalalay sa kanilang
makarismatikong tinig, malinaw at medaling maintindihang pananalita at
maengganyong pagsasalita ang tagumpay ng kanilang misyon at nila mismo bilang
relihiyosong lider
Kahalagahang Pampanitikan
Sa isang manunulat, ang kanyang tagumpay sa pagsusulat ay nasa paggamit
niya ng mga salita. Dapat ang gamit niyang wika at ang istilo ng kanyang
pagpapahayag sa kanyang mga akda ay parang buhay na tubig na natural na
sumisibol at dumadaloy sa personalidad ng kanyang mga tauhan at sa kapaligirang
kanilang ginagalawan
Kahalagahang Pangmedia
Ang mga artista sa teatro, telebisyon at pelikula, gayundin, ang mga
personalidad sa iba’t ibang media ay nakararating sa rurok ng kanilang tagumpay
sa pamamagitan ng mga katangi-tangi nilang pagsasalita at mga kaakit-akit nilang
boses na humuhubog sa kanilang personalidad para makilala ng madla. Ito ang
nagsisilbing puhunan sa pag-unlad. Walang lubay silang sinusubaybayan, sampu ng
kanilang mga proyekto at programa, ng kani-kanilang kampo ng mga tagahanga.
Kahalagahang Pampulitika
Maraming batikang pulitiko ang namumuhunan sa maretorikang
pagpapahayag. Sa sandal ng kanilang pangangampanya, kapanapanabik ang
pagbibitiw nila ng mga pananalita, lalo’t naglalaman ng mga platapormang
mapangako sa mga kalagayang naghihintay ng pagbabago. Kaengka-engkanto
ang kanilang mga itsura habang nagsasalita na kinadadamhan ng marami ng
pagtitiwala kaya naman ibinibigay sa kanila ang sagradong boto, tuloy, nananalo
sila at nakapangyayaring makapangyarihan kapagdaka
Katangian ng Retorika
 Ang retorika ay simboliko, mga simbolo na kinakatawan ng mga letra, imahe
o kaya’y kumpas na may ipinararating na ideya o kaya nama’y natatagong
kahulugan
 Ang retorika ay nagsasangkot ng mga tagapakinig
 Lumalabas lamang ang paggamit ng retorika kapag nag-usap o nagkaroon ng
instensyon ang dalawang tao na magpalitan ng impormasyon.
 Maaaring intensyon ng retor na magbigay ng impormasyon o manghikayat
ng mga tagapakinig
 Ang retor at ang mga tagapakinig ay dapat nagkakaintindihan sa mga
simbolong kanilang ginagamit. Ang wika o mga salita ay dapat naiintindihan
ng tagapakinig. Mas magkakaintindihan ang Ilokano kung ang kausap ay ang
kapwa Ilokano, kaysa ang Ilokano at isang Maranao
 Ang retorika ay nakabatay sa panahon. Ang gumagamit nito ay nangungusap
sa wika ng ngayon, hindi ng bukas o kahapon. Ang iba pang sangkap ng
retorika tulad ng paksa at paraan ay laging naiimpluwensyahan ng
kasalukuyang panahon. Baguhin mo ang at magbabago rin ang retorika.
 Ang retorika ay nagpapatatag sa maaaring maging katotohanan
 Ang retorika ay mapagkunwari o mapagmalabis na paggamit ng wika. 
 Sa ilalim ng mga tayutay, malimit nag awing bahagi ng pahayag ang
personipikasyon at hyperbole. Nilalayon nitong tumalon mula sa realidad sa
mapaglarong mundo ng imahinasyon ng awdyens. Nakadadala ng damdamin
ang ganitong mga pahayag. Nakaradargdag pa ito ng kulay at nagbibigay ng
ibayong kahulugan sa batayang salita.
 Ang kapangyarihang panlipunan ay karaniwang nakukuha sa galling ng
pagsasalita sa harap ng publiko. Ang mga pulitiko, pastor, negosyante, titser,
at iba pang maykapangyarihan o awtoridad ay nakaiimpluwensya/
nakapaghihikayat ng tao. Sa totoo lang, hindi lahat ng tao ay kayang gawin
ito. Sa pamamagitan ng kanilang mga talumpati, sermon, sales talk, lektyur
ay napasusunod, napahahanga at napakikilos nila ang kanilang awdyens.
Hindi lubos na makikinig ang isang mag-aaral kung hindi magaling ang
lektura ng isang tagapagsalita o tagapanayam. Ang isang komentarista ay
nakakuha ng tagapakinig dahil sa husay ng kanyang pananalita.
 Ang konsepto ng pagiging malikhain ng isang retorika ay maipapakita ng
isang tagapagsalita kung nagagawa niyang mabigyan ng kongkretong imahe
ang mga tagapakinig sa pamamagitan lamang ng mga salita
 Sa pagiging malikhain, kailangan ng isang tagapagsalita na magkaroon ng
malinaw na ugnayan sa mga tagapakinig upang maging epektibo ang
komunikasyon sa pagitan niya at ng tagapakinig.
 Kung may kakayahang maging malikhain ang isang tagapagsalita,
nangangahulugan itong anumang ideya ang kanyang nasasagap ay kaya nita
ring maanalisa.
 Ang retorika ay nagsusupling ng mga kaalaman. Halimbawam, ang isang
manunulat ay nagsisimula sa isang ideya sa isipan at nagsusupling ng isang
akda. Ang mambabasa naman ay nagsisimula sa pagbabasa at nagbibinhi ng
kaalaman sa kanyang isipan. Walang hangganan ang pagsusupling at
pagpapasa ng kaalaman sa pamamagitan ng retorika hanggat may
nagsasalita at nakikinig, may nagsusulat at nagbabasa.
ELEMENTO NG PANITIKAN
1. Paksa
Paano pinipili ang paksa? Paano pinagpapasiyahan ang gagamiting paksa?
Para sa ilan, may kahirapang humanap ng paksa. Hindi ito madaling gawin. Para sa
mga awtor, iminumungkahi ang pagtitipon ng mga "keyword" o susing salita
upang makalikha makapag-isip ng paksa. Ang mga susing salita ay maaaring
hinggil sa mga bagay na kawili-wili para sa manunulat.
2. Kaayusan at Debelopment ng mga Bahagi
2.1. May introduksyon na binubuo ng:
- Pambungad na Pahayag o Tesis Isteytment
- Sumusuportang ideya
2.2. Ang Katawan na maayos na natalakay dahil masinopna inihanay ang mga
detalye sa pagdebelop ng paksa.Hindi kailangang mabitin ang mambabasa dahil
kulang ang datos/ informasyon o may nawawalang bahagi ng sulatin. Kailangang
makumpleto ang ideyanggustong ipahayag.
2.3. May kongklusyon na nagbubuod sa paksa.Nagbabalik-tanaw sa tesis
isteytment
 Nag-uulit ng mga susing pahayag
 Nagbibigay ng pangwakas na pahayag
 Maaaring magbigay ng hamon o "challenge" para sa mambabasa.
3. Estilo
Ano ang istilo ng manunulat sa kanyang pagsulat? Anong uri ng sulatin ang
kanyang sinusulat? Bakit kailangan niyang magkaroon ng sariling tatak? Elitista ba
ang kanyang lenggwahe o pangmasa? Ano ang gamit ng kanyang lenggwahe? Ano
ang forma ng kanyang sulatin? Gender sensitive ba? Mabangis ba, may ngipin o
walang talim ang kanyang pananalita? Naiintindihan ba sa unang pagbasa ang
kanyang gustong ipahayag? Anong basa mo sa kanyang sulatin - sosyo, kultural,
politikal, ekonomik ba ang tema? Pansinin ninyo ang mga manunulat sa dyaryo.
Ano ang kanilang mga estilo? May bigat ba o ordinaryo lang sumulat? Ano ang
sariling pagkakakilanlan sa kanila dahil sa kanilang panulat? Paano nagkakaiba-iba
ang mga kolumnista, editor, nobelista, kwentista sa kanilang panulat - estilo ang
sasagot dito. Mababaw lamang ba?
Mabigat? Nangangailangan ng matamang pagsusuri o analisa? Alin ang
ipagpapatuloy at tatapusin mong basahin?
Sa pagsulat, ang estilo ay tumutukoy sa kung paano hinuhulma ang ideya,
kung paanong inaayos ng manunulat ang mga pangungusap gayon din
pagdebelop ng mga ang talataan at matawag na kanyang-kanya tatak niya!Sa
American Heritage Dictionary, tinukoy ang estilo bilang paraan kung paanong
sinasabi o ginagawa ang isang bagay. Sa pagsulat, ang estilo ay ang ay
nangangahulugan ng "paano sinasabi ang isang bagay" - ang paraan kung paano
inaayos ang salita at pangungusap, at sabstans ng mensaheng gustong iparating:
samakatwid, ang estilo ay paraan kung paanoisinusulat ang komposisyon.
Sangkot sa estilo ang diksyon, istruktura ng pangungusap, tono, higit sa
lahat, ang lenggwahe.
Simple, kompleks na pangungusap na maraming Tuluy-sugnay ba ang gamit?
Magaan bang basahin? Tuluy- tuloy lang, ba? Konberseysyonal at parang nakikipag-
usap lang kahit nakalimbag ang teksto? Libre ba sa balbal at kolokyalismo?
4. Tono
Ito ang tinig ng manunulat na nadarama kapagbinabasa ang kanyang sulatin.
Umaapela ba sa damdamin o informativ lang? Formal ba o informal ang tono?
Obhektibo ba o nagbibigay lang ng informasyon? Subhektibo at gustong
maimpluwensiyahan ang mambabasa dahil ito'y personal, afektiv at sariling
opinyon ng manunulat?. "Light", "humorous", "heavy", malungkot, may galit,
masaya, seryoso, satirikal? Tingnann ang halimbawa ng isang personal, afektiv at
at subhektibong pahayag.
Halimbawa
"Galit ako sa mundo sapagka't lahat ng aking ginawa'y laging mali para sa iba.
Hindi ko na alam kung paano sila masisiyahan. Ayaw ko nang mabigo!"
"Napakahirap kumuha ng US Visa. Kahit may dala kang rekwayrment, hindi ka pa
rin sigurado kung ikaw ay papasa. Sa interbyu pa lang, marami nang bumabagsak.
Bakit nga kaya maraming Pilipinong nagkakandarapang pumunta sa Amerika?
Maganda nga ba ang "future" sa big Apple?
Katulad ng pagsasalita, may mga taong nagagalit kapag kinakausap sila sa tonong
di nila gusto, gayun din sa pagsulat, may mga materyal (akda/komposisyon) na
ayaw basahin, kagyat lang kung basahin o kaya ay ayaw tapusin. Ano ang rason?
Mabigat, walang laman (sabstans). Walang bagong informasyon, di gusto ang
tono, nababagot ang mambabasa, at iba pa.
5. Malinis na Paglilipat ng Mensahe
Dahil sa may paksang pangungusap at sumusuportang pangungusap,
nagkakaroon ngugnayan/koneksyon ang pangungusap sa sinundan at susundan8
pangungusap, at naiiwasan ang pagtalon/pagsanib ng ideya sa kung anu-anong
mga ideya lamang na walang kinalaman sa paksa. Ang lahat ng mga ideyang
nailagak sa isipan ay umiikot sa paksang pangungusap at ito'y napagtatagni-tagni
nang maayos dahil sa mga transisyonal na mga salita at parirala.

6. Interaksyong "Shared Knowledge"

Madaling bumibilib ang mambabasa sa manunulat kapag nakapagrereleyt
ang tagabasa sa kanyang binabasa. Kung nakaranas ng kahirapan ang tagabasao
tagapakinig, madali niyang madarama ang damdamin ng awtor o tagapagsalita. Sa
mga awdyens nabdi nakaranas ng snow o winter, mahirap mapasok ang kalooban
ng tagabasa o tagapakinig bagama't sa ng sa pamamagitan ng mahusay na
paggamit ng mga salita, sila ay makapagpipinta ng mga mental na imahe. Sa
"shared knowledge" nakapag-iidentifay ang mambabasa sa mga sinasabi ng awtor
kung kilala niya ang lipunan, grupo, kultura, wika na binabanggit sa akda o
komposisyon. Kapag may shared knowledge, mas madali ang unawaan sa pagitan
ng manunulat at mambabasa, tagapagsalita at tagapakinig.

Ang mga pangyayari sa buhay na kapwa naranasan ng manunulat at

mambabasa, ngtagapagsalita at tagapakinig ay nagpapadali sa unawaan ng
dalawa. Ang "rapport" ay madaling naeestablis. Ang kanilang mga utak ay parang
nag-uusap. Nadarama nila ang isa't isa. Ang kanilang damdamin ay nagsasanib. Sa
"shared knowledge" madali ang pagkatuto at pag uunawaan.