i

PENGGUNAAN SISTEM E-PEMBELAJARAN AUTHOR DALAM

PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN DI UTHM

AISHA BINTI ABD.GHANI

Laporan projek ini dikemukakan sebagai memenuhi

sebahagian daripada syarat penganugerahan
Ijazah Sarjana Pendidikan Teknikal Dan Vokasional

Fakulti Pendidikan Teknikal dan Vokasional

Universiti Tun Hussein Onn Malaysia

JUN 2012
 v

ABSTRAK

Teknologi maklumat dan komunikasi (ICT) telah banyak digunakan dalam bidang
pengajaran dan pembelajaran di kebanyakan universiti. Pembelajaran elektronik (e-
learning) merupakan suatu pendekatan pengajaran daripada gabungan teknologi
maklumat dalam proses pengajaran dan pembelajaran. Universiti Tun Hussien Onn
Malaysia (UTHM) juga merupakan salah sebuah institut pengajian tinggi yang telah
melaksanakan kaedah e-pembelajaran dalam proses pembelajaran sejak tahun 2000.
UTHM baru melaksanakan Sistem E-pembelajaran Author pada awal 2011 yang
sebelumnya UTHM menggunakan Sistem Blackboard 8. UTHM melihat penggunaan
Sistem E-pembelajaran Author sebagai satu instruksi pelengkap yang mampu
meningkatkan keberkesanan proses pengajaran dan pembelajaran (P&P). Tujuan
kajian ini adalah untuk meneroka, memahami dan menjelaskan fenomena
penggunaan Sistem E-pembelajaran Author dalam kalangan pensyarah dan pelajar di
UTHM sebagai salah satu kaedah pengajaran dan pembelajaran. Kajian ini
menggunakan kaedah penyelidikan kualitatif dan menggunakan kaedah temubual
sebagai sumber utama pengumpulan data. Secara umumnya, dapatan kajian
menunjukkan terdapat isu utama yang timbul iaitu kurangnya penggunaan Sistem E-
pembelajaran Author dalam kalangan pensyarah dan pelajar. Terdapat pelbagai
alatan dalam Sistem E-pembelajaran author yang boleh digunakan oleh pensyarah
dan pelajar dimana sistem ini dapat membantu pensyarah dalam penyampai bahan
pengajaran. UTHM mempunyai organisasinya sendiri dalam mentadbir Sistem E-
pembelajaran Author. Dapatan kajian juga menunjukkan pensyarah dan pelajar tidak/
kurang menggunakan sistem E-pembelajaran Author disebabkan dua halangan iaitu
halangan situasi dan halangan teknologikal, selain daripada itu, isu ini timbul disebab
dua item penyebaran yang tidak berfungsi dengan baik iaitu proses pengadopsian dan
peranan agen-agen perubahan. Hasil pemahaman keatas keseluruhan dapatan kajian,
membolehkan penyelidik membentuk satu kerangka konseptual penggunaan E-
pembelajaran.
 vi

ABSTRACT

Nowadays, information technology and communications (ICT) had been widely used
in teaching and learning especially in higher institutions. Electronic learning (e-
learning) is a new teaching approach which emerges by combining the information
technology in teaching and learning process. Universiti Tun Hussein Onn Malaysia is
one of the universities which has implemented the e-learning in it teaching and
learning process since 2000UTHM implement Author E-learning System in early
2011 of the previous UTHM Blackboard 8 System. UTHM look Author e-learning
system as a complementary instruction that can enhance the effectiveness of teaching
and learning process (P & P). The purpose of this study is to explore, understand and
explain the phenomenon of the use of E-learning System Rank among lecturers and
students of the University as a teaching and learning methods. This study used
qualitative research methods and used the interview as the primary source of data
collection. In general, the study shows there are major issues that arose were the lack
of use of E-learning System Rank among lecturers and students. There are various
tools in e-learning system that can be used by the author of lecturers and students in
which this system can assist lecturers in teaching presenter. UTHM has its own
organization in administering the Author E-learning System. The findings also
indicate that the lecturers and students are not / less use of Author e-learning system
by two barriers of technological barriers and obstacles situation, other than that, this
issue are caused the spread of two items that do not work well in adoption process
and the role of agents the changes. Result comprehension on the findings, enabling
researchers developed a conceptual framework of e-learning use.
 vii

KANDUNGAN

JUDUL TESIS i

HALAMAN PENGAKUAN ii

HALAMAN DEDIKASI iii

PENGHARGAAN iv

ABSTRAK v

ABSTRACT vi

SENARAI KANDUNGAN vii

SENARAI JADUAL xi

SENARAI RAJAH xii

SENARAI LAMPIRAN xiii

BAB 1 PENDAHULUAN 1

1.1 Pengenalan 1
1.2 Latar Belakang Masalah 3
1.3 Pernyataan Masalah 6
1.4 Tujuan Kajian 7
1.5 Persoalan Kajian 7
1.6 Skop Kajian 8
1.7 Batasan Kajian 8
1.8 Kepentingan Kajian 9
1.9 Kerangka Teoritikal 9
1.10 Definisi Operational 10
1.10.1 Inovasi 10
1.10.2 Pengadopsian 10
1.10.3 Penggunaan 11
 viii

1.11 Rumusan 11

BAB 2 KAJIAN LITERATUR 12

2.1 Pengenalan 12
2.2 Apa Itu E-Pembelajaran 12
2.3 Perkembangan E-Pembelajaran Dalam
Sistem Pendidikan Di Malaysia 13
2.4 E-Pembelajaran Di Peringkat Universiti 14
2.5 Sejarah E-Pembelajaran Di Uthm 15
2.5.1 Pelaksanaan Sistem ‘Learning
management System’ (Lms)
‘Uthm Academic
Online Resources’ (Author) 15
2.6 Kelebihan E-Pembelajaran Dan Kesannya
Terhadap Pelajar 16
2.7 Kepentingan E-Pembelajaran 17
2.8 Kepelbagaian Strategi Penggunaan.
Kandungan Bahan Terkini 18
2.8.1 Kandungan Bahan Terkini 19
2.8.2 Perkongsian Maklumat 19
2.8.3 Maklumat Diakses Secara Serentak 19
2.8.4 Interaktif 20
2.9 Sikap Pelajar Terhadap E-Pembelajaran Dan
Faktornya 20
2.10 Sistem Pengurusan Pembelajaran (Spp) 22
2.11 Teori Resapan Inovasi 23
2.11.1 Kajian Lepas Yang Menggunakan Teori
Resapan Inovasi 24
2.12 Penyebaran Dan Penerimaan Inovasi 25
2.12.1 Ciri - Ciri Inovasi 25
2.12.2 Jenis-Jenis Keputusan Inovasi 26
2.12.3 Saluran Komunikasi 27
2.12.4 Sistem Sosial 27
 ix

2.12.5 Peranan Agen Perubahan 29

2.12.6 Tahap Peristiwa Yang Mencipta
Proses Resapan 29
2.12.7 Lima Tahap Proses Adopsi 30
2.13 Kategori Pengadopsi 31
2.14 Penggunaan 32
2.15 Rumusan 33

BAB 3 METODOLOGI 34

3.1 Pengenalan 34
3.2 Rasional Penyelidikan Kualitatif 34
3.3 Rekabentuk Kajian 35
3.4 Lokasi Kajian 36
3.5 Persampelan 37
3.6 Tempoh Kajian 38
3.7 Instrumen Kajian 38
3.8 Pengumpulan Data 39
3.8.1 Temubual 39
3.8.2 Temu Bual Tidak Formal 40
3.9 Analisis Data 40
3.10 Etika Dalam Penyelidikan 41
3.11 Etika Dilapangan Kajian 42
3.12 Pemilihan Tempat 43
3.13 Peranan Penyelidik 43
3.14 Kesahan Data 43
3.15 Kebolehpercayaan 44
3.16 Rumusan 44

BAB 4 DAPATAN KAJIAN 45

4.1 Pengenalan 45
4.2 Pengenalan Kepada Universiti Tun
Hussein Onn Malaysia 46
4.2.1 Universiti Tun Hussein Onn
 x

Malaysia 49
4.2.2 Infrastruktur Dan Sokongan Kepada
E-Pembelajaran 49
4.3 Dapatan Berasaskan Soalan Kajian 50
4.3.1 Subsoalan Utama1: Alatan
Yang Disediakan Dalam Sistem E-
Pembelajaran Author 50
4.3.1.1 Rumusan 63
4.3.2 Subsoalan Utama 2: Penerimaan 64
Pensyarah Dan Pelajar Terhadap
Pelaksanaan Sistem E-Pembelajaran
Author Di Uthm
4.3.2.1 Rumusan 68
4.3.3 Subsoalan Utama 3: Penyebaran 69
Penggunaan Sistem E-Pembelajaran
Author Di Uthm
4.3.3.1 Pengadopsian Inovasi 69
4.3.3.2 Peranan Agen-Agen
Perubahan 72
4.3.3.3 Rumusan 74
4.3.4 Subsoalan Utama 4 : Halangan Dalam
Penggunaan Sistem E-Pembelajaran
Author 74
4.3.4.1 Halangan Situasi 75
4.3.4.2 Halangan Teknologikal 75
4.3.3.3 Rumusan 76
4.4 Rumusan Dapatan Kajian 76

BAB 5 PERBINCANGAN, RUMUSAN DAN

CADANGAN 78
5.1 Pengenalan 78
5.2 Alatan Dan Pelaksanaan Sistem
E-Pembelajaran Author 78
 xi

5.3 Penerimaan Pensyarah Dan Pelajar

Terhadap Pelaksanaan Sistem E-Pembelajaran 85
5.4 Penyebaran Penggunaan Sistem E-Pembelajaran
Author Di Uthm 88
5.5 Halangan Penggunaan Sistem E-Pembelajaran
Author Dalam Pengajaran Dan Pembelajaran
Yang Dihadapi Oleh Pelajar, Pensyarah Dan
Pegawai Organisasi E-Pembelajaran 90
5.6 Rumusan 93
5.7 Cadangan Untuk Meningkatkan Kadar
Penggunaan Pensyarah Dan Pelajar Dalam
Sistem E-Pembelajaran Author 94
5.8 Cadangan Penyelidikan Lanjutan 96

RUJUKAN 98

LAMPIRAN 111
 xii

SENARAI JADUAL

1.1 Kerangka Teori Resapan Inovasi 10

4.1 Alatan yang disediakan dalam Sistem E-Pembelajaran Author 51
 xiii

SENARAI RAJAH

4.1 Halaman Utama Sistem E-pembelajaran Author 53

4.2 Kerangka Operasi Kajian 54
4.3 Paparan maklumat mata pelajaran 54
4.4 Paparan Senarai permarkahan 55
4.5 Paparan Utama email 55
4.6 Paparan Video Conference 56
4.7 Paparan Blog 56
5.1 Model Konsep Penggunaan dan Pelaksanaan Sistem
E-pembelajaran 114
 xiv

SENARAI SIMBOL/SINGKATAN/TATANAMA/ISTILAH

AUKU Akta Universiti dan Kolej Universiti

AUTHORS UTHM Academic Online Resources
CAD Centre Academic Developement / Pusat Pembangunan Akademik
IPTA Institut Pengajian Tinggi Awam
IPTS Institut Pengajian Tinggi Swasta
ITTHO Institut Teknologi Tun Hussein Onn
KPM Kementerian Pelajaran Malaysia
KPT Kementerian Pengajian Tinggi
KUITTHO Kolej Universiti Teknologi Tun Hussein Onn Malaysia
LMS Learning Management System
MQA Malaysian Qualifications Agency
P&P Pengajaran dan Pembelajaran
PLSP Pusat Latihan Staf Politeknik
SMP Sistem Maklumat Pelajar
SMS Sistem Maklumat Staf
UTHM Universiti Tun Hussein Onn Malaysia
UTM Universiti Teknologi Malaysia
 xv

SENARAI LAMPIRAN

A Carta Guntt Projek Sarjana 1 112

B Carta Guntt Projek Sarjana 2 113

C Rajah 5.1 : Model Konsep Penggunaan dan Pelaksanaan Sistem

E-pembelajaran 114

D Surat Kebenaran Menjalankan Kajian 115

E Surat Kebenaran Peserta Kajian 117

F Contoh Soalan Temubual 121

G Transkrip Temubual 125

 1

BAB 1

PENDAHULUAN

1.1 Pengenalan

Institusi pendidikan memainkan peranan yang cukup besar dalam membentuk serta
mendidik insan untuk memenuhi matlamat dan hasrat Falsafah Pendidikan Negara.
Matlamat utamanya adalah membentuk masyarakat yang berpengetahuan tinggi serta
beretika seterusnya dapat memajukan negara dalam menuju wawasan 2020. Sejajar
dengan perkembangan semasa bidang teknologi maklumat dan komunikasi, terdapat
pelbagai perisian dan perkakasan terkini telah dihasilkan. Dalam era ini juga, para
pelajar kini lebih terdedah kepada pendekatan E-pembelajaran yang membolehkan
mereka mencapai maklumat pada bila-bila masa dan di mana sahaja. E-pembelajaran
bermaksud reka bentuk kurikulum dan bahan pembelajaran yang dimasukkan ke
dalam rangkaian komputer samada LAN, WAN atau internet yang boleh diakses oleh
pelajar secara sinkronous atau asinkronous untuk membantu pengajaran
konvensional (Yusuf Hashim, 2002).
Menurut Garrison dan Anderson (2003), E-pembelajaran dimaksudkan
sebagai penyampaian latihan dan pendidikan melalui interaksi berangkaian dan
pengumpulan serta penyebaran teknologi. Manakala Rosenberg (2002) pula
mendefinisikan E-pembelajaran sebagai sistem berangkaian, mampu mengumpul dan
menyebar maklumat serta membolehkan jejakan maklumat melalui komputer di
samping memfokus kepada persekitaran lebar pendidikan. Ia teranjak jauh daripada
paradigma latihan tradisi. E-pembelajaran dalam pengajian pendidikan tinggi pula
boleh difahami sebagai teknologi yang mempertingkatkan pengajaran dan
pembelajaran dalam sebuah institusi pendidikan Nichols& Anderson, (2005) dan
konteks ini digunakan secara meluas di mana menurut (Wilson dan Stacey), 2004;
Salmon,( 2005), (Sharpe et al, 2006). Pelajar juga mendapat pelbagai kemudahan
menggunakan E-pembelajaran ini. Mereka boleh menghantar tugasan, menjawab
soalan atau latihan secara online dan sebagainya. Penggunaan E-pembelajaran telah
 2

lama digunakan di luar negara. Terdapat lebih 50 jenis sistem telah dibangunkan
(Mohamad Hisyam, 2004). Antaranya ialah WebCT, Blackboard dan Top Class.
Penggunaan perisian dan perkakasan tersebut memberi manfaat dalam
mewujudkan suasana pengajaran dan pembelajaran interaktif yang lebih fleksibel
serta canggih. Manakala di Malaysia, kebanyakan universiti menggunakan sistem e-
pembelajaran tersendiri sama ada perisian open-source ataupun Learning
Management System (LMS) yang berlesen. Semua sistem yang dibangunkan ini
mempunyai pelbagai ciri yang dapat membantu proses pengajaran dan pembelajaran
di mana kesesuaian ciri-ciri bergantung kepada persekitaran pembelajaran itu sendiri.
Begitu juga Universiti Tun Hussein Onn Malaysia (UTHM), melihat penggunaan E-
pembelajaran sebagai satu instruksi pelengkap yang mampu meningkatkan
keberkesanan proses pengajaran dan pembelajaran (P&P). Semua Institusi Pengajian
Tinggi Awam (IPTA) mempunyai platform tersendiri sebagai medium E-
pembelajaran antara pensyarah dan pelajar. Justeru, peranan pensyarah, pelajar juga
pusat/jabatan E-pembelajaran amat penting bagi membudayakan E-pembelajaran
sama ada melalui forum, kuiz, tugasan, bahan kuliah dan tutorial secara atas talian.
Keberkesanan E-pembelajaran memerlukan sokongan dari aspek teknologi untuk
membolehkan interaksi dalam talian dan budaya untuk menyokong penyampaian E-
pembelajaran tersebut di dalam dan di luar kampus dan ia menyokong rangka kerja
pedagogi bahawa mempunyai kaitan dengan pembangunan dan penilaian kurikulum.
E-pembelajaran dapat digunakan secara meluas iaitu pelajar dapat mengakses
bahan serta mempelajarinya mengikut keperluan sendiri dari segi masa, teknik, dan
dalam keadaan tidak formal. E-pembelajaran juga banyak menyediakan bahan
bersifat interaktif yang mampu memberi maklumat serta mudah memberikan
maklum balas (E-learning.com.intros.2007). E-pembelajaran secara mutlak atau
gabungan (blending) memerlukan komitmen pelajar sebagai salah satu faktor dalam
memastikan bahawa objektif e-portal dapat dicapai. Meskipun pelajar lebih yakin
bahawa E-pembelajaran tidak sewajarnya diambil alih secara mutlak (Chin, 1999),
kaedah maya secara rasionalnya lebih ringkas, mudah, dan menjimatkan masa serta
menyokong konsep dunia tanpa kertas sekiranya kesemua cabaran dan isu termasuk
Infrastruktur ICT, Landasan LMS / LCMS, Pedagogi Dalam dan Luar Talian, Corak
dan Pembangunan Kursus, Fakulti, Pelajar, Dasar, dan Standard (Zoraini Wati, 2005)
ditangani dengan sebaik-baiknya.
 3

Menurut Badrul Khan (2005), E-pembelajaran boleh dilihat sebagai satu

pendekatan yang inovatif untuk menyampaikan perkara yang menarik, berpusatkan
kepada pelajar dan suasana kemudahan pembelajaran kepada sesiapa sahaja, di mana
sahaja dan pada bila-bila masa serta sumber kepada pelbagai teknologi digital kepada
bahan pembelajaran yang sesuai untuk keterbukaan, fleksibel dan keserataan suasana
pembelajaran.
Institusi pengajian mempunyai pelbagai peringkat kejayaan dalam resapan e-
pembelajaran. Beberapa institusi kekal reaktif sementara yang lain telah menerima E-
pembelajaran sebagai sebahagian aktiviti harian dalam pengajaran dan
pembelajaran. Nichols (2008) menekankan pentingnya dasar-dasar yang ditetapkan
dan peranan yang dimainkan oleh institusi-institusi dan menyimpulkan bahawa E-
pembelajaran boleh terhad kepada penggunanya melainkan jika keberkesanan
sesebuah institusi menerapkan E-pembelajaran. Oleh itu, E-pembelajaran merupakan
satu inovasi teknologi yang digunakan secara luas dalam pendidikan tinggi untuk
tujuan komunikasi di negara-negara barat seperti Amerika Syarikat dan Australia.
Menurut Berge (2001), teknologi diperlukan dalam pendidikan tinggi untuk
meningkatkan kualiti pembelajaran, mempertingkatkan jalan masuk ke pendidikan
dan kursus, mengurangkan perbelanjaan pendidikan dan juga meningkatkan
keberkesanan pendidikan. Walau bagaimanapun, proses pengajaran dan
pembelajaran E-pembelajaran ini perlu dikaji dengan lebih mendalam supaya
penggunaannya adalah maksimum dan berkesan serta berkonsepkan pedagogi.

1.2 Latar Belakang Masalah

Secara amnya, penggunaan E-pembelajaran dalam pengajaran dan pembelajaran

merupakan alternatif kepada kaedah pengajaran dan pembelajaran sedia ada yang
berasaskan papan putih dan pen marker atau pun kaedah tradisional yang
menggunakan papan hitam dan kapur tulis. Walau bagaimanapun, sebahagian
institusi menghadapi masalah di mana E-pembelajaran yang dilaksanakan kurang
mendapat sambutan dari segi penggunaaannya oleh pensyarah dan pelajar sebagai
bahan bantu mengajar selain dari kaedah tradisional. Selain itu, Alexander (2005)
berpendapat bahawa pelajar lebih banyak meninggalkan kursus online daripada
kursus dalam kelas. Hasil dapatan Alexander menunjukkan sebab pelajar
 4

meninggalkan kursus online ialah kursus online agak panjang dan membosankan
(Alexander, 2005). Terdapat juga pelajar yang tidak memilih menggunakan atau
kurang menggunakan teknologi komunikasi dan maklumat dalam universiti.
Selwyn (2003) dalam kajiannya telah menunjukkan beberapa halangan
pelaksanaan teknologi komunikasi dan maklumat yang menyebabkan mahasiswa
menolak diri daripada teknologi elektronik. Salah satu sebab ialah faktor E-
pembelajaran itu sendiri, di mana E-pembelajaran yang dilaksanakan kurang
mendapat sambutan dari segi penggunaaannya oleh pensyarah dan pelajar. Pelajar
juga tidak memanfaatkan E-pembelajaran seperti yang diinginkan. Contohnya
sesetengah pelajar di universiti hanya menggunakan E-pembelajaran untuk mencetak
bahan rujukan daripada web lalu membacanya seperti dalam bentuk buku (Rashid
Mohammed Salim Alhajri, 2006).
Secara teorinya, perubahan inovasi dalam pendidikan adalah bertujuan untuk
membantu institusi pendidikan mencapai matlamat dengan cara menggantikan
struktur, budaya atau amalan dengan sesuatu yang lebih baik daripada sebelumnya.
Menguruskan perubahan dengan berkesan adalah sukar dan kompleks kerana
berlakunya sesuatu yang baru dari kelaziman. Menurut O'Sullivan &
Samarawickrema (2008), pendidikan pada masa kini sedang digantikan oleh sebuah
metafora "penyertaan" yang menekankan penglibatan aktif pelajar dalam proses
pembelajaran berikutan pengambilalihan metafora pembelajaran dengan konotasi
pembelajaran yang pasif. Rekabentuk terkini pembelajaran yang menggabungkan
teknologi maklumat dan komunikasi termasuk kohort pelajar dan guru telah
membawa kepada andaian-andaian yang berbeza tentang sifat pengajaran dan
pembelajaran. Dari segi sosial, andaian-andaian dan jangkaan ini boleh menjadi
permasalahan untuk semua individu (pensyarah dan pelajar) yang terlibat.
Universiti Tun Hussein Onn (UTHM) merupakan salah satu universiti
tempatan yang dahulunya menggunakan Sistem Blackboard sebagai sistem
pengurusan pembelajarannya (LMS). Perolehan Blackboard 5.0 Basic Edition telah
dilakukan pada tahun 1999 dan mula diguna pakai bagi tujuan P&P bermula tahun
2000. Sehingga tahun 2010, sistem tersebut telah dinaik taraf kepada Sistem
Blackboard Academic Suite - Learning System 8.0 Basic Edition. Sistem Blackboard
Academic Suite - Learning System 8.0 Basic Edition ini mempunyai beberapa
kekangan berbanding Enterprise Edition. Antaranya, pengguna sistem mempunyai
had bagi 3000 pengguna berdaftar sahaja. Selain itu, pangkalan data sistem ini tidak
 5

boleh diintegrasi dengan pangkalan data sistem Universiti yang lain. Penggunaan
Sistem Blackboard dalam E-pembelajaran di UTHM dibahagikan kepada tiga
peringkat. Peringkat pertama memerlukan staf akademik memuat naik maklumat
kursus seperti rangka kursus dan masa pertemuan kuliah dan tutorial. Peringkat
kedua pula memerlukan staf akademik memuat naik bahan-bahan pengajaran dan
pembelajaran seperti nota, slaid persembahan, dokumen dan soalan tugasan ke dalam
sistem. Peringkat ketiga pula memerlukan staf akademik membina bahan kandungan
yang berbentuk multimedia dan interaktif. Pensyarah juga digalakkan menggunakan
beberapa kemudahan lain dalam sistem seperti kuiz di atas talian dan e-forum.
Sistem LMS yang terdahulu digunakan ini tidak boleh diintegrasi dengan
sistem lain, khususnya Sistem Maklumat Pelajar (SMP) dan Sistem Maklumat Staf
(SMS) UTHM. Oleh itu, setiap semester pendaftaran akaun pelajar dilakukan secara
manual oleh pentadbir sistem. Oleh itu, pegawai organisasi E-pembelajaran
mendapati penggunaan Blackboard Basic Edition sebagai LMS adalah tidak efektif.
Selain daripada kos yang kian meningkat saban tahun, fungsi yang ditawarkan juga
adalah terhad. Menurut Penolong Pegawai Teknologi Maklumat di Pusat
Pembangunan Akademik (CAD) UTHM, setelah dikaji penggunaan Sistem
Blackboard dan kos yang agak mahal dikenakan bagi memperbaharui perisian, ia
menjadi antara faktor yang menyumbang kepada kegagalan membangun e-
kandungan sebagaimana yang dikendaki. Pihak Universiti telah membuat keputusan
untuk menghentikan Blackboard sebagai sistem LMS dan menggantikannya dengan
sistem yang baru iaitu Sistem E-pembelajaran Author . Kini sistem LMS yang baru
telah mula beroperasi mulai Semester 2, Sesi 2010/2011 iaitu pada Januari 2011.
Sistem E-pembelajaran Author ini mempunyai ciri-ciri yang menarik dan mesra
pengguna serta mampu untuk diintegrasikan dengan sistem-sistem sokongan sedia
ada seperti SMAP dan SMP.
Universiti Tun Hussein Onn Malaysia (UTHM) melihat penggunaan Sistem
E-pembelajaran Author sebagai satu instruksi pelengkap yang mampu meningkatkan
keberkesanan proses pengajaran dan pembelajaran (P&P). Selain UTHM, UPM juga
menggunakan Sistem E-pembelajaran Author. Author digunakan di UTHM dalam
mod ‘blended learning’, iaitu gabungan antara kaedah pembelajaran konvensional
dan kaedah pembelajaran maya. Oleh itu, staf akademik dan pelajar masih bertemu
di bilik kuliah secara bersemuka mengikut jadual yang ditetapkan oleh Universiti.
Oleh kerana Sistem E-pembelajaran Author ini baru di Universiti Tun Hussein Onn
 6

Malaysia, dan di peringkat permulaan, sudah tentu terdapat masalah, kekangan

mahupun sesuatu kejayaan, idea atau pengalaman baru berinovasi diperolehi yang
tidak kita ketahui.
Kemantapan dan keberkesanan proses pengajaran dan pembelajaran
menggunakan Author bergantung kepada keupayaan dan kebolehan yang ada pada
pegawai organisasi E-pembelajaran, pensyarah dan pelajar-pelajar yang terlibat.
Kajian mengenai penggunaan Author oleh siswazah yang mengikuti kursus di
UTHM masih terlalu kurang. Maka, kajian penggunaan Author oleh siswazah di
UTHM ini adalah amat diperlukan bagi mengetahui penggunaan Author dalam
pengajaran dan pembelajaran.

1.3 Pernyataan Masalah

Sistem E-pembelajaran Author, digunakan sebagai salah satu kaedah pengajaran dan
pembelajaran. Ia bermaksud, sistem ini digunakan oleh pensyarah dan pelajar di
mana pensyarah boleh menggunakan dengan mereka bentuk bahan pengajaran dan
berinteraksi dengan pelajar atau pensyarah lain. Pelajar pula boleh belajar dengan
mengakses bahan pembelajaran yang telah di reka bentuk oleh pensyarah mereka dan
berinteraksi dengan pelajar lain dan pensyarah. Sistem E-pembelajaran Author ini
mempunyai pelbagai alatan yang boleh digunakan oleh pensyarah, pelajar dan
pegawai organisasi E-pembelajaran selain daripada alatan komunikasi. Sistem ini
telah dinaik taraf dan amatlah rugi jika Sistem E-pembelajaran Author ini tidak
digunakan sepenuhnya. Sistem E-pembelajaran Author ini adalah sebagai medium
perantaraan kepada pensyarah untuk digunakan alatan-alatannya untuk meraka
bentuk bahan pembelajaran dan aktiviti supaya dapat digunakan oleh pelajar.
Beberapa kajian yang menyelidik tahap penerima pelajar UTHM terhadap E-
pembelajaran serta faktornya telah menunjukkan bahawa masih terdapat pelajar yang
menghadapi masalah semasa berhadapan dengan E-pembelajaran termasuk
kekurangan kemahiran E-pembelajaran walaupun pandangan mereka terhadap E-
pembelajaran agak positif, Wong (2006). Disebabkan pelaksanaan sistem ini agak
baru dalam pengajaran dan pembelajaran di UTHM, kajian ini cuba mengkaji
penggunaan Sistem E-pembelajaran Author di mana pada masa kini penggunaannya
masih kurang memuaskan dan kurang mendapat sambutan. Kajian ini perlu
 7

dilaksanakan untuk membantu pelajar mempertingkatkan kedalaman ilmu dan

menggunakan Author secara maksimum.

1.4 Tujuan Kajian

Tujuan kajian ini adalah untuk meneroka, memahami, dan menjelaskan fenomena
penggunaan Sistem E-pembelajaran Author dari aspek alatan dan perlaksanaanya,
penyebaran dan penerimaan serta halangan-halangan penggunaan Sistem E-
pembelajaran Author oleh pensyarah dan pelajar serta pegawai organisasi E-
pembelajaran menggunakan strategi penyelidikan kajian melalui pengalaman dan
perspektif pensyarah dan pelajar serta pegawai yang berkaitan di organisasi.
Berasaskan metodologi kualitatif, penyelidik memulakan kajian ini dengan
pemahaman mengenai penggunaan Sistem E-pembelajaran Author di Universiti Tun
Hussein Onn Malaysia. Seterusnya penyelidik ingin memahami sebab pensyarah dan
pelajar kurang atau tidak menggunakan Sistem E-pembelajaran Author. Kajian ini
menggunakan metodologi kajian kes kualitatif dan data diorganisasi menggunakan
perisian NVivo8.

1.5 Persoalan Kajian

Soalan utama

Mengapakah pensyarah dan pelajar kurang / tidak menggunakan Sistem E-

pembelajaran Author?
Secara umumnya pengkaji ingin melihat empat sub soalan bagi menjawab
soalan utama iaitu :

i. Bagaimanakah alatan dan pelaksanaan Sistem E-pembelajaran Author di

UTHM?
ii. Bagaimanakah penerimaan pensyarah dan pelajar terhadap pelaksanaan
Sistem E-pembelajaran Author di UTHM?
iii. Bagaimanakah penyebaran tentang penggunaan Sistem E-pembelajaran
Author di UTHM?
 8

iv. Apakah halangan-halangan penggunaan Sistem E-pembelajaran Author

dalam pengajaran dan pembelajaran yang dihadapi oleh pelajar, pensyarah
dan pegawai organisasi Sistem E-pembelajaran Author?

1.6 Skop kajian

Dalam kajian ini, elemen ditekankan oleh pengkaji ialah pengadopsian dan peranan
agen - agen perubahan. Kerangka Teori Resapan Inovasi yang dipelopori oleh
Rogers (1995) antaranya ialah :
i. Resapan inovasi
ii. Inovasi
iii. Tahap proses adopsi

Pengkaji dipandu oleh teori resapan dalam kajian ini untuk melihat
penyebaran inovasi penggunaan dan penerimaan pensyarah, pelajar serta pegawai
organisasi Sistem E-pembelajaran Author dalam pengajaran dan pembelajaran,
halangan dalam menggunakan Sistem E-pembelajaran Author dan faktor
menyebabkan pensyarah dan pelajar kurang atau tidak menggunakan Sistem E-
pembelajaran Author.
Dalam kajian ini, skop kajian hanya meliputi ketiga-tiga elemen. Dalam
cadangan penyelidikan ini, penyelidik memilih seramai dua belas orang peserta
kajian yang terdiri daripada pelajar dan pensyarah dari lima fakulti yang berlainan,
serta pegawai organisasi e-pembelajaran UTHM.

1.7 Batasan Kajian

Kajian ini terbatas kepada institusi pengajian tinggi iaitu Universiti Tun Hussein Onn
Malaysia UTHM di mana peserta kajian yang terlibat dalam kajian ini terdiri
daripada pelajar dan pensyarah dari lima fakulti yang berlainan, serta pegawai
organisasi e-pembelajaran UTHM.
 9

1.8 Kepentingan Kajian

Secara umumnya dapatan kajian dapat membantu perkara-perkara berikut :

i. Cadangan hasil penyelidikan dijadikan model dalam meningkatkan lagi
penggunaan E-pembelajaran serta penerapan budaya pembelajaran sepanjang
hayat dalam kalangan staf akademik dan pelajar.
ii. Dijadikan satu model penting dalam membantu menghasilkan para graduan
yang berkualiti tinggi dan mampu menyumbang kepada pembangunan dan
kemakmuran negara.
iii. Menjadi asas dan model bagi kajian-kajian E-pembelajaran akan datang
untuk meningkatkan tahap penggunaan Sistem E-pembelajaran Author di
UTHM.

1.9 Kerangka Teoritikal

Penyelidik menggunakan Kerangka Teori Resapan Inovasi sebagai asas dalam

penyelidikan ini. Kerangka teori adalah merupakan orientasi atau pendirian yang
penyelidik bawa dalam kajian ini. Ia merupakan struktur, kerangka sokongan atau
kerangka kajian (Merriam, 2001). Teori Resapan Inovasi adalah satu teori yang
dipelopori oleh Everett M.Rogers. Resapan merupakan proses di mana sesuatu
inovasi dihubungkan melalui saluran-saluran tertentu mengikut masa dalam kalangan
ahli-ahli dalam sesebuah sistem sosial Rogers, (1995). Secara ringkasnya, teori ini
membincangkan dengan mendalam bagaimana sesuatu yang baru sama ada dalam
bentuk idea, teknologi, barangan atau teknik-teknik berkembang dalam berbagai-
bagai khalayak contohnya dalam hal ini pelajar merupakan khalayak utama. Teori
Resapan Inovasi digunakan dalam kajian ini untuk melihat inovasi penggunaan
Sistem E-pembelajaran Author dalam pengajaran dan pembelajaran dalam kalangan
pelajar, pensyarah dan Pegawai organisasi E-pembelajaran.
Kerangka Teori Resapan Inovasi oleh Rogers, (1995). yang akan membantu
penyelidik meneroka, memahami dan menjalankan penyelidikan. Kerangka teoritikal
ini adalah sebagai panduan sahaja kepada penyelidik untuk memahami fenomena
penggunaan Sistem E-pembelajaran Author. Kerangka teoritikal ini juga tidak
bertujuan untuk diuji oleh penyelidik dalam kajian ini. Rogers, (1995) menjelaskan,
 10

terdapat tiga unsur utama dalam proses Resapan Inovasi iaitu Difusi, Inovasi dan
Pengadopsian. Jadual 1.1 di bawah menunjukkan unsur utama dalam proses Resapan
Inovasi.

Jadual 1.1: Kerangka Teori Resapan Inovasi oleh (Rogers, 1995)

i. Inovasi,
ii. Disampaikan melalui saluran tertentu,
DIFUSI
iii. Dalam jangka masa yang tertentu,
iv. Di antara para ahli suatu sistem sosial.
i. Relative advantage (keuntungan relative),
ii. Compatibility (kesesuaian),
INOVASI iii. Complexity (kerumitan),
iv. Trialability (kemungkinan di cuba),
iv. Observability (kemungkinan diamati).
i. Tahap pengetahuan
ii. Tahap persuasi
PENGADOPSIAN
iii. Tahap turun keputusan
iv. Tahap implementasi
iv. Tahap pengesahan

1.10 Definisi Operational

1.10.1 Inovasi

Inovasi merupakan suatu idea, amalan atau objek yang dianggap baru oleh seseorang
individu atau unit penerimaan yang lain seperti yang ditakrif oleh ahli-ahli sesebuah
sistem sosial.

1.10.2 Pengadopsian

Pengadopsian ialah satu proses di mana masyarakat mula menggunakan inovasi yang
mereka pelajari. Diterima atau tidaknya sebuah inovasi oleh masyarakat ditentukan
 11

juga oleh beberapa faktor. Semakin besar pengorbanan yang dikeluarkan untuk
mengadopsi sebuah inovasi, semakin kecil peringkat angkatnya.

1.10.3 Penggunaan

Seels dan Richey (1994) menjelaskan terdapat empat domain penggunaan iaitu
penggunaan Media, Penerimaan Inovasi, Pelaksanaan dan Institutionalisasi serta
polisi dan peraturan. Penggunaan Media dijelaskan sebagai menggunakan pelbagai
bahan pembelajaran secara sistematik. Penerimaan inovasi dijelaskan sebagai proses
komunikasi melalui strategi yang telah dirancang untuk meningkatkan penerimaan.
Pelaksanaan dan Institutionalsisasi dijelaskan sebagai menggunakan bahan
pembelajaran atau strategi dalam persekitaran yang sebenar. Institutionalisasi adalah
penerusan penggunaan inovasi dalam struktur budaya organisasi. Fungsi
penggunaan adalah penting kerana ia menjelaskan antara pelajar dan bahan
pembelajaran atau sistem.

1.11 Rumusan

Melalui kajian ini penyelidik dapat mengenal pasti halangan-halangan yang timbul
dalam penggunaan dan pelaksanaan Sistem E-pembelajaran Author di UTHM.
Penyelidikan ini diharapkan dapat menjadi penanda aras kepada UTHM dan institusi
lain untuk menerapkan budaya penggunaan E-pembelajaran secara efektif dan
maksimum serta membantu pelajar mempertingkatkan kedalaman ilmu dalam
pengajaran dan pembelajaran.
 12

BAB 2

KAJIAN LITERATUR

2.1 PENGENALAN

Pendidikan merupakan satu proses yang melibatkan pengajaran dan pembelajaran.

Oleh itu, ahli pendidikan sentiasa memperbaiki proses pengajaran supaya dapat
menghasilkan satu persekitaran pengajaran dan pembelajaran yang bersesuaian
dengan pelajar juga pensyarah. Penggunaan teknologi dikatakan dapat memenuhi
keperluan tersebut (Johari, 2000). Dengan adanya kemudahan teknologi seperti e-
pembelajaran, pelajar berpeluang menggunakan inovasi teknologi yang tidak dapat
disediakan oleh kaedah pengajaran dan pembelajaran tradisional.

2.2 APA ITU E-PEMBELAJARAN

E-pembelajaran membawa maksud yang berbeza terhadap setiap orang yang

menilainya. Secara amnya, e-pembelajaran boleh dikenali sebagai penggunaan
teknologi dalam pembelajaran dan pengajaran untuk menyampaikan maklumat.
Konsep e-pembelajaran juga berubah apabila masa berlalu. Dublin (2003) dapati
bahawa perkataan tersebut pada tahun 2000 adalah rujuk kepada pembelajaran
berasaskan komputer khususnya dalam intranet dan internet dan Clark dan Mayer
(2003) bersetuju dengan definisi tersebut dengan menambah lagi bahawa isi
kandungan e-pembelajaran harus mengambil kira objektif pembelajaran dan
pengajaran, kaedah pengajaran untuk membantu pembelajaran, elemen media yang
berlainan untuk menyampaikan isi kandungan dan mencuba membina pengetahuan
baru dan kemahiran yang berhubung dengan matlamat pembelajaran secara individu.
Dublin (2003) juga menunjukkan bahawa pada hujung tahun 2002, pakar
industri telah menggunakan definisi bahawa e-pembelajaran merupakan satu
penggunaan teknologi untuk mencipta, menyebar dan menghantar sesuatu termasuk
 13

data bernilai, maklumat, isi pembelajaran dan pengetahuan yang dapat menunjukkan
persembahan dalam kerja serta perkembangan diri. skop e-pembelajaran seterusnya
telah diperluas lagi oleh mereka yang membekalkan pembelajaran dengan
memperkenal alat pengurusan dalam bentuk sistem pengurusan isi kadungan (
content management system ), bilik darjah maya, perisian PowerPoint , kursus dalam
talian, portal dan sistem penyokong persembahan (performance support system)
(Dublin, 2003).
E-pembelajaran juga ditafsirkan sebagai sebarang pengajaran dan
pembelajaranyang menggunakan rangkaian elektronik (LAN,WAN atau internet)
untuk menyampaikan isi kandunngan, interaksi ataupun pemudahcaraan. Internet,
intranet, satelit, pita audio atau video, TV interaktif dan CD-ROM adalah sebahagian
daripada media elektronik yang dimaksudkan dalam kategori ini. Pengajaran boleh
disampaikan secara segerak iaitu pada waktu yang sama atau serentak, ataupun tidak
segerak iaitu pada waktu yang berbeza atau tidak serentak. Bahan pengajaran dan
pembelajaran yang disampaikan melalui media ini mempunyai teks, animasi,
simulasi, audio dan video. Ia juga harus menyediakan kemudahan untuk
perbincangan kumpulan dan bantuan professional isi kandunagn pelajaran secara
dalam talian (Leonard, Bet al , 2006).
Kini kemajuannya kian pesat dan digunakan secara meluas dalam dunia
korporat dan akademik. E-pembelajaran menerusi teknologi maklumat dan
komunikasi (Information and Communication Technology, ICT) merupakan tunjang
uatam dalam perancangan ekonomi pengetahuan (k-ekonomi) Negara. Era berasakan
ilmu pengetahuan merupakan satu penerokaan baru yang mana adalah mustahil ia
dilaksanakan dengan cekap sebelun ini. Dalam hal ini, ciri-ciri tradisional sudah
mula digantikan bagi membolehkan pelanggan menggunakan perkhidmatan secara
terus dengan lebih murah, muadah dan fleksibel (Abidin, A, dan R.Nawi 2002).

2.3 PERKEMBANGAN E-PEMBELAJARAN DALAM SISTEM

PENDIDIKAN DI MALAYSIA

Dalam Rancangan Malaysia ke-9, kerajaan Malaysia telah mensasarkan

pembangunan modal insan sebagai teras utama pembangunan negara dalam
mencapai impian Wawasan 2020. Dengan ini, e-pembelajaran ditekankan untuk
 14

memainkan peranan yang penting supaya mencapai matlamat tersebut (Asirvatham

dan Abtar Kaur, 2006).
Malaysia telah melaksanakan e-pembelajaran melalui dua peringkat iaitu di
peringkat pendidikan dan peringkat kebangsaan. Sebagai persediaan pelaksanaan e-
pembelajaran, kerajaan telah melancarkan penggunaan radio dan televisyen di
sekolah pada tahun 1972 (Asirvatham dan Abtar Kaur, 2006). Langkah-langkah lain
yang penting termasuk penggunaan teknologi komputer dalam pengajaran dan
pembelajaran, pelaksanaan projek Sekolah Bestari dan pembukaan universiti maya.
Di peringkat kebangsaan pula, banyak bengkel dan seminar mengenai e-
pembelajaran telah diorganisasi (Asirvatham et al., 2004; Asirvatham dan Abtar
Kaur, 2006). Kerajaan juga melancarkan projek untuk mempromosikan pelaksanaan
e-pembelajaran di kalangan masyarakat seperti projek Malaysian Grid for Learning
(MyGfL), National E-pembelajaran Steering Committee, National Information
Technology Council, National e-pembelajaran Centre dan ASEN E-pembelajaran
Seminar (lihat Asirvatham et al., 2004; Suraya, 2005; Zailan dan Azmi, 2006;
Asirvatham dan Abtar Kaur, 2006). Projek E-pembelajaran Untuk Sepanjang Hayat,
suatu projek yang diasaskan oleh United Nations Development Information
Programme (UNDP), Coca-Cola Corp dan Kementerian Pelajaran, bertujuan
menggunakan teknologi maklumat untuk menyebarkan maklumat dalam bentuk
digital supaya mengurangkan jurang dari segi pendidikan dalam masyarakat (Suraya,
2005).

2.4 E-PEMBELAJARAN DI PERINGKAT UNIVERSITI

Di peringkat universiti pula, institusi-insitusi tinggi masing-masing melaksanakan

e-pembelajaran dengan inisiatif bersendirian. Berdasarkan satu kajian yang bertajuk
Survey Research on E-pembelajaran in Asia Countries (2002), Universiti tempatan
mula menggunakan teknologi maklumat melalui pendidikan jarak jauh seperti
Universiti Sains Malaysia (USM) (tahun 1999) dan Universiti Putra Malaysia
(UPM) (tahun 1999). Aktiviti-aktiviti yang melibatkan teknologi termasuk
penggunakan e-mel, perbincangan dalam talian, pencapaian kursus dalam talian dan
sebagainya. Universiti Malaya pula merupakan universiti tempatan pertama yang
menggunakan sistem pengurusan pembelajaran untuk menyampaikan kursus dalam
 15

talian pada tahun 1998 (Asirvatham dan Abtar Kaur, 2006). Pada tahun 1999,
Universiti Multimedia (MMU) didirikan dan ia merupakan universiti pertama yang
menggunakan teknologi maklumat sepenuhnya dalam sistem P&P dan pengurusan.
Universiti lain seperti International Medical Universiti (IMU) dan Universiti Tun
Abdul Razak (UNITAR) juga mengikut jejak membentukkan SSP tersendiri pada
tahun 1999. Pada tahun 2001, Open Universiti Malaysia (OUM) memulakan sistem
e-pembelajaran.

2.5 SEJARAH E-PEMBELAJARAN DI UTHM

Terdapat beberapa jenis teknologi yang diguna pakai dalam proses penyampaian
ilmu dan maklumat. Teknologi ini dibangunkan dengan kombinasi teknologi sedia
ada seperti komputer, internet dan peralatan rakaman seperti kamera video.
Universiti Tun Hussein Onn Malaysia (UTHM) melihat penggunaan e-Pembelajaran
sebagai satu instruksi pelengkap yang mampu meningkatkan keberkesanan proses
pengajaran dan pembelajaran (P&P). e-Pembelajaran digunakan di UTHM dalam
mod ‘blended learning’, iaitu gabungan antara kaedah pembelajaran konvensional
dan kaedah pembelajaran maya. Oleh itu, staf akademik dan pelajar masih bertemu
di bilik kuliah secara bersemuka mengikut jadual yang ditetapkan oleh Universiti.
Terdapat tiga sistem utama yang menyokong pelaksanaan e-Pembelajaran di UTHM,
iaitu :
i. Sistem LMS Blackboard Basic Edition.
ii. Sistem Perpustakaan.
iii. Universiti Campus Interactive TV (UCiTV).

2.5.1 PELAKSANAAN SISTEM ‘LEARNINGMANAGEMENT SYSTEM’

(LMS) ‘UTHM ACADEMIC ONLINE RESOURCES’ (AUTHOR)

Pihak CAD mendapati penggunaan Blackboard 8 sebagai LMS adalah tidak efektif.
Selain daripada kos yang kian meningkat saban tahun, fungsi yang ditawarkan juga
adalah terhad. Pihak Universiti telah membuat keputusan untuk menghentikan
Blackboard sebagai sistem LMS dan menggantikannya dengan sistem yang baru iaitu
 16

Sistem E-pembelajaran Author. Sistem LMS yang baru telah beroperasi mulai
Januari 2011, Semester 2, (Sesi 2010/2011). Sistem LMS ini mempunyai ciri-ciri
yang menarik dan mesra pengguna serta mampu untuk diintegrasikan dengan sistem-
sistem sokongan sedia ada seperti SMAP dan SMP.
Bagi tujuan meningkatkan lagi penggunaan e-Pembelajaran serta penerapan
budaya pembelajaran sepanjang hayat dalam kalangan staf akademik dan pelajar,
pihak CAD merancang untuk memperkenalkan konsep Personal Learning
Environment (PLE). Untuk itu, latihan dan kursus berkaitan akan dipergiatkan lagi.
Selain daripada perkhidmatan video on demand yang disediakan oleh pihak
UCiTV, perancangan juga perlu dilakukan untuk membangunkan sistem podcast dan
juga mobile learning. Pihak CAD juga merancang untuk menambah koleksi bahan
multimedia e-Kandungan. Untuk itu, pihak Universiti perlu mendapatkan tenaga
kerja sokongan yang berkemahiran dalam bidang berkaitan. Pembangunan Makmal
dan Pusat Latihan yang dilengkapi dengan kemudahan ICT dan perisian multimedia
juga perlu dibangunkan.

2.6 KELEBIHAN E-PEMBELAJARAN DAN KESANNYA TERHADAP

PELAJAR

Pembelajaran mempunyai sifat yang unik yang menyebabkan sekolah atau universiti
memilih e-pembelajaran untuk menyampaikan P&P. E-pembelajaran dapat
menjimatkan kos pengajaran yang berkait dengan pensyarah, ruang bilik darjah,
bahan bercetak, kos perjalanan dan sebagainya (Hartley, 2003). Contohnya, suatu
kursus dapat disampaikan kepada bilangan pelajar secara maksimum sekaligus pada
satu masa tanpa kekangan saiz ruang bilik darjah. Dengan bantuan teknologi seperti
komputer dan Internet, masalah bilangan pensyarah yang tidak mencukupi dapat
diselesaikan kerana pensyarah dapat dikongsi (Hasani, 2004 ).
E-pembelajaran dapat membekalkan pembelajaran masa nyata (real-time
learning) atau membekalkan maklumat terbaru pada bila-bila masa (Eklund, Kay
dan Lynch, 2003). E-pembelajaran melalui internet terutamanya dapat membenarkan
pelajar mengikut pembelajaran di mana-mana tempat, berdasarkan keupayaan
masing-masing serta mengikut kesesuaian masa sendiri. Hal ini bermaksud
seseorang dapat belajar secara fleksibel (Ertl, Winkler dan Mandi, 2007). Sifat
sedemikian akan membantu masyarakat menjayakan program pembelajaran
 17

sepanjang hayat.
Selain itu, pelajar menjimatkan masa untuk belajar. Kebanyakan e-
pembelajaran mengandungi latihan yang membenarkan pelajar mencabar subjek
tersebut dan memintas bahagian maklumat yang telah diketahui (Ertl, Winkler
dan Mandi, 2007). Hal ini menunjukkan bahawa pelajar tetap mencapai objektif
pengajaran melalui proses pembelajaran yang berlainan. Kelebihan ini tidak dapat
ditanding oleh pembelajaran tradisional. Dalam pembelajaran tradisional, pelajar
yang mempunyai tahap pengetahuan yang berbeza terpaksa menerima pengajaran
yang sama.
Seseorang pelajar juga dapat meningkatkan keberkesanan pembelajaran
melalui e-pembelajaran. Pelajar dapat mencapai maklumat yang meluas apabila
perlu. Maklumat dapat dikongsi antara individu dengan pakar dalam bidang tertentu
yang dikenali melalui e-mail, chat-room atau papan buletin (Aldrich, 2003). Masa
untuk proses pembelajaran secara langsung disingkatkan.
Sifat e-pembelajaran yang tumpu pada kesesuaian pelajar menyebabkan pusat
pembelajaran berubah dari guru ke pelajar (Eklund, Kay dan Lynch, 2003). Pelajar
diberi kebebasan untuk belajar secara berdikari dan perlu bertanggungjawab dalam
pembelajaran. Pelajar perlu rancang masa untuk belajar dan bersedia mencari
maklumat berdasarkan daya inisiatif sendiri (Mohd Koharuddin et al., 2003). Dengan
perkataan lain, motivasi seseorang pelajar amat penting untuk mengekalkan inisiatif
supaya terus mengikuti e-pembelajaran.
Didapati e-pembelajaran dapat meningkatkan motivasi pelajar. Hazura
Mohamed et al. (2005) dalam kertas kerjanya yang mengkaji kesan e-pembelajaran
mendapati semua responden mempunyai motivasi untuk belajar yang sederhana
atau ke atas apabila berhadapan dengan e-pembelajaran.

2.7 KEPENTINGAN E-PEMBELAJARAN

Menurut Ismail (2003), e-pembelajaran ataupun e-pembelajaran mampu membawa

satu perubahan dalam proses pembelajaran secara lebih berkesan daripada pelbagai
aspek. Terdapat pelbagai kepentingan e-pembelajaran dalam proses pembelajaran
dan pengajaran.
 18

Di antara kepentingan e-pembelajaran adalah membolehkan pembelajaran

kendiri dilaksanakan dengan lebih berkesan. Pelajar boleh memilih masa, kandungan
serta hala tuju pembelajaran mereka. Pelajar juga berpeluang belajar tajuk yang
susah berulang kali sehingga pemahaman dicapai. Mereka juga dapat belajar di
dalam suasana yang „selamat
tanpa merasa malu untuk bertanya. Pertanyaan juga
boleh dibuat di dalam talian. Perbincangan kumpulan yang lebih terancang dan
teratur juga boleh dicapai dengan menggunakan teknologi yang sedia ada. E-
pembelajaran yang diuruskan dengan baik dapat menyimpan rekod pembelajaran
yang berkesan dan sistematik untuk rujukan pelajar dan juga untuk guru, pensyarah,
mentor atau fasilitator.
Dalam pembelajaran e-pembelajaran fokus utamanya adalah pelajar. Pelajar
perlu berdikari pada masa-masa tertentu dan bertanggung-jawab untuk
pembelajarannya. Suasana pembelajaran e-pembelajaran akan menjadikan pelajar
memainkan peranan yang lebih aktif dalam pembelajarannya. Pelajar membuat
perancangan dan mencari bahan atau maklumat dengan daya usaha, dan inisiatif
sendiri.

2.8 KEPELBAGAIAN STRATEGI PENGGUNAAN.

Menurut Ismail (2003), di dalam mempelbagaikan strategi penggunaan, pelajar dapat

mengakses bahan serta mempelajarinya mengikut tahap dan masa sendiri. Setiap
maklumat atau bahan yang diakses boleh menggunakan samada secara atas talian
atau di luar talian.
Penulisan dan penghasilan bahan-bahan kandungan untuk e-pembelajaran ini
kebiasaannya disampaikan dalam bentuk disket, CD, DVD, video, audio atau melalui
internet dan intranet. Sesi perbincangan secara maya melalui forum, discussion
board, chatting, atau email-group membolehkan percambahan ilmu berlaku tidak kira
masa. Sehubungan dengan itu, e-pembelajaran dilihat sebagai salah satu medium
pengajaran dan pembelajaran yang sangat efektif untuk menarik minat pelajar.
 19

2.8.1 KANDUNGAN BAHAN TERKINI

Menurut Shiung (2007), sesi e-pembelajaran atas talian adalah sangat mudah untuk
dikemaskinikan kerana bahan kandungan yang terkini boleh dimuatnaikkan ke
komputer pelayan apabila perlu. Pada kebiasaannya, segala maklumat yang terdapat
dalam sistem e-pembelajaran dikemas kini sepanjang masa. Pelajar akan dapat
memperolehi bahan dengan cepat dan terkini.

2.8.2 PERKONGSIAN MAKLUMAT

Setiap maklumat yang diakses melalui e-pembelajaran boleh dikongsi dengan

pelbagai cara. Pelajar boleh berkongsi maklumat yang diperolehi melalui kemudahan
seperti forum dalam talian, e-mel, telesidang video dan chatting. Menurut Jamaludin
Harun (2008), telesidang desktop atau desktop conferencing adalah kaedah
komunikasi yang melibatkan kombinasi audio dan visual serta penggunaan komputer
untuk menghasilkan suatu proses komunikasi yang interaktif antara dua atau lebih
individu. Contoh penggunaannya adalah melalui perbincangan maya di antara
individu dengan sesorang yang pakar dalam bidang-bidang tertentu. Perbincangan ini
tidak memerlukan halangan jarak walau di mana seseorang individu tersebut berada
di lokasi yang jauh.

2.8.3 MAKLUMAT DIAKSES SECARA SERENTAK

Menurut Shiung, (2007), secara amnya, pelajar boleh mengakses segala bahan
maklumat pembelajaran secara serentak. Walau bagaimanapun, kadangkala berlaku
juga masalah teknikal menyebabkan proses mengakses maklumat menjadi lambat.
Pelajar boleh mengakses dengan menggunakan kaedah pembelajaran synchronous.
Menurut Bendfield (2008), synchronous e-pembelajaran atau pun pembelajaran yang
berlaku pada masa yang sama. Secara umumnya, synchronous e-pembelajaran
dibantu oleh elemen multimedia seperti siding video, chatting. Pada kebiasaannya ,
ketika synchronous e-pembelajaran berlaku ianya lebih bersifat sosial dan soalan
yang dikemukakan juga agak terhad.
 20

2.8.4 INTERAKTIF

E-pembelajaran menyediakan kaedah pembelajaran yang interaktif dan inovatif.

Ianya memudahkan pelajar untuk memahami setiap maklumat yang ingin
disampaikan terhadap setiap topik perbincangan.

2.9 SIKAP PELAJAR TERHADAP E-PEMBELAJARAN DAN

FAKTORNYA

Pelajar mempunyai sikap yang berbeza terhadap e-pembelajaran. Kajian Hanafi

(2004) dan kajian Paris (2004) menyatakan pelajar mempunyai sikap yang positif
terhadap pembelajaran web dalam talian. Menurut Paris (2004), keyakinan terhadap
web, kesukaan menggunakan web dan pandangan kegunaan web didapati
memberikan kesan yang signifikan positif terhadap keinginan untuk menggunakan
web. Drennean, Kennedy dan Pisarski (2005) berpendapat pelajar bertindak
berlainan antara satu sama lain apabila menghadapi persekitaran pembelajaran dalam
talian, bergantung pada tahap kemahiran e-pembelajaran dan sikap mereka terhadap
e-pembelajaran.
Namun demikian, Vuorela dan Nummenmaa (2004) pula menyatakan bahawa
komputer masih dipandang secara ancaman dan dapat menghasilkan kegusaran pada
tahap tertentu. Mereka juga berpendapat manusia tidak rela bertindak jika mereka
berasa tidak mampu untuk bertindak walaupun pandangan mereka terhadap tindakan
tersebut adalah positif. Kajian Drennean, Kennedy dan Pisarski (2005) menyokong
bahawa semakin tinggi pandangan positif, semakin tinggi kepuasan seseorang pelajar
dalam pembelajaran dalam talian yang fleksibel. Oleh itu, keyakinan, kesukaan,
kegusaran dan pandangan terhadap sesuatu teknologi akan mempengaruhi keinginan
seseorang dalam penerimaan teknologi tersebut.
Jadi, walaupun e-pembelajaran mempunyai potensi menjadi satu kaedah
pembelajaran yang dapat memuatkan khalayak ramai, kita mesti memahami faktor
apakah yang akan mempengaruhi keinginan pelajar menerima teknologi yang baru
ini (Razmah Mahmod et al., 2005).
Di negara Thai, satu kajian kes mengenai penerimaan e-pembelajaran oleh
pelajar dari Bangkok Universiti telah dijalankan (Research Institute of Bangkok
 21

Universiti, 2002). Kajian ini menggunakan model “Technology Acceptance Model”

atau TAM yang dibentukkan oleh Davis,F.D untuk mencari faktor pelajar terhadap
penerimaan e-pembelajaran. Didapati faktor yang menyebabkan pelajar menerima
e-pembelajaran termasuk kemahiran komputer, kemahiran Internet, pandangan
kegunaan, kesenangan menggunakan dan sikap terhadap e-pembelajaran, manakala
masa penggunaan seminggu tiada kaitan dengan penerima e-pembelajaran.
Di negara kita pula, Ndubisi (2004) juga telah menjalankan kajian yang
lebih kurang sama dengan kajian di Bangkok Universiti di sebuah universiti
tempatan. Sistem e-pembelajaran yang digunakan dalam kajian ialah Blackboard.
Model Decomposed version of Theory of Planned Behaviour (DTPB) pula
digunakan untuk mengkaji faktor penerimaan e-pembelajaran. Hasilnya, didapati
sikap merupakan pengaruh secara langsung terhadap penerimaan e-pembelajaran
dan sikap dapat melihat kegunaan serta kesenangan mengguna e-pembelajaran
(Ndubisi, 2004).
Jun (2005) telah membuat sorotan kajian mengenai faktor seseorang pelajar
meningkalkan e-pembelajaran. Jun (2005) membuat kesimpulan bahawa faktor
pelajar meninggalkan e-pembelajaran dapat dikategori sebanyak lima bahagian iaitu
latar belakang individu (termasuk kekurangan pengalaman dengan kominikasi
berasaskan komputer), motivasi (termasuk keyakinan terhadap komputer), integrasi
akademik, integrasi sosial dan persekitaran teknologi (termasuk masalah dengan
teknologi). Kajian Ndubisi (2004) menunjukkan bahawa pengalaman komputer
mempunyai kaitan secara tidak langsung dengan keinginan seseorang menerima e-
pembelajaran.
Selwyn (2003) telah membuat satu laporan mengenai faktor pelajar
menerima atau menolak teknologi komunikasi dan maklumat (TKM) di universiti.
Menurut beliau, walaupun teknologi komunikasi dan maklumat telah ditentukan
keberkesanannya dalam aktiviti akademik kebanyakan fakulti di universiti, namun
integrasinya dalam aktiviti akademik setiap hari terhadap pelajar universiti secara
keseluruhan kurang ditekankan. Beliau juga memberi pandangan bahawa tahap
penggunaan teknologi komunikasi dan maklumat dalam pengajian tinggi sebenarnya
tidak rata dan selalu berada pada tahap yang rendah.
Faktor-faktor pelajar yang tidak menggunakan teknologi komunikasi dan
maklumat di universiti, hasil daripada kutipan maklumat Selwyn (2003), adalah
seperti berikut:
 22

i. Tidak mendapat sokongan bahan dan sokongan kewangan

ii. Kekurangan pengetahuan dan kemahiran tentang teknologi
komunikasi dan maklumat
iii. 'Technophobia' atau perasaan benci terhadap teknologi
iv. Enggan menggunakan teknologi kerana salah tanggapan terhadap
teknologi komunikasi dan maklumat

Satu kajian mengenai pandangan pelajar universiti terhadap penggunaan e-

pembelajaran oleh Keller dan Cernerud (2002). Hasil dapatan amat mengesahkan
orang. 50peratus respoden berpendapat bahawa e-pembelajaran tidak membantu
mereka dalam pembelajaran. Oleh sebab itu, mereka tidak rela menggunakan e-
pembelajaran yang dilaksanakan di universiti.
Cheng-Chang, Sivo dan Brophy (2003) dalam kajian menguji pandangan
pelajar mengenai penggunaan WebCT, satu persekitaran pembelajaran maya,
berdasarkan Model Penerimaan Teknologi pula menyatakan bahawa faktor
pandangan terhadap kesenangan penggunaan , pandangan kebergunaan dan sikap
pengguna terhadap WebCT kononnya tidak menentukan antara satu sama lain. Hal
ini bermaksud pandangan terhadap kesenangan penggunaan WebCT tidak akan
mempengaruhi pandangan kebergunaan WebCT dan sikap pengguna terhadap
WebCT; pandangan kebergunaan WebCT tidak akan mempengaruhi pandangan
terhadap kesenangan penggunaan WebCT dan sikap pengguana terhadap WebCT;
sikap pengguna terhadap WebCT juga tidak akan mempengaruhi pandangan terhadap
kesenangan penggunaan WebCT dan pandangan kebergunaan WebCT.

2.10 SISTEM PENGURUSAN PEMBELAJARAN (SPP)

Sistem Pengurusan Pembelajaran, atau Learning Management Systems (LMS)

dalam bahasa Inggeris, juga dikenal sebagai Sistem Pengurusan Kursus (Course
Management Systems (CMS) atau Persekitaran Pembelajaran Maya (Virtual
Learning Environments (VLE).
Satu ensiklopedia di laman web, Wikipedia, mendefinisikan Sistem
Pengurusan Pembelajaran (SPP) sebagai satu pakej perisian yang membenarkan
pengurusan isi pembelajaran dijalankan dan dapat menyalurkan isi pembelajaran
 23

serta maklumat kepada pelajar. Kebanyakan SPP telah dilaksanakan melalui

rangkaian web supaya pengurusan dan pembelajaran dapat dicapai di mana-mana
tempat pada mana-mana masa.
Lewis dan Whitlock (2003) telah menunjukkan empat jenis ciri Sistem
Pengurusan Pembelajaran yang dijelaskan dalam laporan DfEE (Department for
Education and Employment). Pertama, Laporan DfEE menujukkan bahawa setiap
SPP sebenarnya mempunyai beberapa ciri yang lazimnya wujud. Ciri-ciri tersebut
termasuk data pendaftaran pelajar (maklumat persedirian, username, password), data
pendaftaran program dan data kemajuan pelajar dalam subjek tertentu. Kedua, SPP
mempunyai ciri memperuntuk sumber seperti ruang dan kelengkapan. Contoh
fungsi-fungsi yang ada termasuk jadual waktu untuk setiap kelas, pembahagian
pensyarah kursus tertentu, sokongan atau keperluan yang digunakan (seperti
projector video, komputer dan sebagainya), jadual waktu setiap pelajar dan laporan
seperti penglibatan setiap pelajar dalam pengajaran dan pembelajaran. Ketiga, SPP
dapat menyokong pembelajaran jarak jauh bukan dalam talian (off-line distance
learning). Bahan-bahan yang diperlukan untuk ciri tersebut melibatkan multimedia
dari bahan cetakan hingga CD-ROM. Ciri keempat sesuatu SPP ialah ia menyokong
pembelajaran dalam talian. Kini, SPP secara sumber terbuka semakin berkembang
pesat dalam pendidikan dan perniagaan (Wikipedia, 2006).

2.11 TEORI RESAPAN INOVASI

Teori Resapan Inovasi adalah satu teori yang dipelopori oleh Everett M. Rogers.
''Resapan'' merupakan proses di mana sesuatu inovasi dihubungkan melalui saluran-
saluran tertentu mengikut masa dalam kalangan ahli-ahli dalam sesebuah sistem
sosial (Rogers, 1995). Secara ringkasnya, teori ini membincangkan dengan
mendalam bagaimana sesuatu yang baru sama ada dalam bentuk idea, teknologi,
barangan atau teknik-teknik berkembang dalam berbagai-bagai khalayak sehingga
diterima dan diamalkan sepenuhnya oleh masyarakat. Ringkasan teori ini dapat
dilihat pada rajah 2.1 Model Peringkat dalam Proses Keputusan-Inovasi
 24

2.11.1 KAJIAN LEPAS YANG MENGGUNAKAN TEORI RESAPAN

INOVASI

Zainal (1998) menggunakan Teori Resapan Inovasi dalam bidang pendidikan di

Malaysia di mana kajiannya tertumpu kepada pembuatan keputusan oleh guru-guru
sama ada menerima atau menolak Projek Sains Nuffield dari United Kingdom ke
dalam kurikulum sekolah menengah di Malaysia. Proses Inovasi-Keputusan yang
bermula daripada peringkat penerimaan sehingga ke peringkat implementasi telah
dikaji dan faktor-faktor yang mempengaruhi pembuatan keputusan telah dikenalpasti.
Faktor-faktor tersebut termasuk sikap terhadap sifat-sifat inovasi yang disarankan
oleh Rogers.
Cheah Phaik Kin (1999) juga mengaplikasikan Teori Resapan Inovasi dalam
kajiannya yang melihat penerimaan Internet dalam kalangan pelajar Universiti Sains
Malaysia. Beliau mengenalpasti faktor-faktor yang mempengaruhi kadar penerimaan
Internet dalam kalangan pelajar-pelajar universiti, profil serta sifat pelajar-pelajar
yang menerima internet serta melihat sifat-sifat inovasi yang mempengaruhi
penerimaan atau penolakan inovasi. Hasil kajian mendapati tiada perbezaan antara
pelajar aliran sains dan sastera tetapi dari segi jantina beliau mendapati lebih ramai
pelajar perempuan menerima internet berbanding pelajar lelaki. Selain itu, kajiannya
telah membuktikan kepentingan faktor sikap terhadap sifat-sifat inovasi dalam
penerimaan sesuatu inovasi. Justeru itu, Cheah Phaik Kin (1999) menyarankan agar
kajian beliau dapat dijadikan asas untuk membentuk strategi bagi menyokong proses
pengajaran dan pembelajaran dalam era teknologi informasi terkini.
Kajian yang hampir sama juga telah dijalankan oleh Jamaludin (1995) yang
melihat penerimaan internet oleh pelajar-pelajar yang menuntut di luar negara dan
faktor-faktor yang mempengaruhi penerimaannya. Kajian beliau mendapati internet
lebih digunakan oleh pelajar-pelajar luar negara bagi tujuan sosialisasi dan
mendapatkan berita dan maklumat tentang agama dan politik tetapi tidak ketara bagi
tujuan akademik.
Seterusnya, Teori Resapan Inovasi digunakan oleh Tricia Lim (1999) yang
membuat kajian tentang penerimaan komputer peribadi dalam kalangan masyarakat
Malaysia. Tricia Lim (1999) mengenalpasti faktor-faktor yang mempengaruhi
 98

RUJUKAN

Abdul Razak, A. Z. (2004). Teknologi Maklumat & Komunikasi. Edisi Kedua. Kuala
Lumpur: MzGraw-Hill (Malaysia) Sdn. Bhd.

Abidin, A, dan R.Nawi, A. F. (2002). E-Learning : Penerokaan Media Pembelajaran

Terkinidalamtalian.http://www.elearning.unimas.my/Articles/archieves/0000
02.html.

Aldrich, C. (2003). Global Learning, 2008. AMA Handbook of E-learning. USA:

AMACOM American Management Association, 420-422.

Alexander, S. (2005). Do not go pass.

http://www.onlinelearningmag.com/onlinelearning/magazine/article_display.j
sp?vnu_content_id=1355614 and pedagogical innovation in higher education
institutions’, Association

Asirvatham, D. & Abtar Kaur Zoraini Wati Abas (2006). Country Report: E-learning
inMalaysia,http://www.asiaelearning.net/content/conference/2005/file/Malays
ia_Countryperatus20Reportperatus20v5.2.pdf

Asirvatham et al., 2004; Country Report: Development of E-learning in Malaysia.

http://www.asiaelearning.net/content/conference/2004/file/S2_Malaysia.pdf

ASTD. (1998). Learning Technology Research Report. Alexandria, VA:ASTD.

Badrul Khan (2005). Faktor-faktor yang mempengaruhi penggunaan epembelajaran

di kalangan pelajar Tahun Akhir Jabatan Multimedia (SPP, SPK, SPT)
Fakulti Pendidikan, UTM. Tesis Sarjana Muda
 99

Berge, Z. L. (2001). Sustaining Distance Training: IntegratingLearningTechnologies

into the Fabric of The Fabric of the Enterprise. San Francisco: Jossey-Bases.

Bishoff, A. (2000). The Elements of Effective Online Teaching: Overcoming Barriers

To Success. In K. W. White & B. H. Weight (Eds). The online teaching
guide: A handbook of attitudes, strategies and techniques for the virtual
classroom. Needham Heights, MA: Allyn and Bacon.

Bogdan, R. C., & Biklen, S. K. (1998). Qualitative research in education: An

introduction to theory and methods (3rd ed.). Needham Heights, MA: Allyn
& Bacon.

Cavallaro dan Tan (2006). Computer mediated peer-peer mentoring. Assoclation the
Advancement of computing in education Journal, 14(2), 129-138.
http://go.editlib.org/a/6219

Cheah Phaik Kin (1999). Kadar Penerimaan Internet di Kalangan Pelajar

Universiti: Satu Kajian Kes di Universiti Sains Malaysia,Tesis Sarjana,
Universiti Sains Malaysia, Pulau Pinang.

Cheng-Chang, S. P., Sivo, S. dan Brophy, J. (2003). Students' Attitude in a Web-

enhances Hybrid Course: A Structual Equation Modeling Inquiry. Journal of
Educational Media & Library Sciences. 41(2), December: 181 - 194.

Chidambaram, L., & Zigurs, I. (eds.) (2001). Our Virtual World: The Transformation
of Work, Play and Life with New Media, Hershey, PA: Idea Group Publishing

Chin, L. (1999). A study into students’ perceptions of Web-based learning

environment, kertas kerja dibentangkan di HERDSA Annual International
Conference on Information Technology and Multimedia di UNITEN, 13-
15hb Ogos 2001.

Chow Fook Meng & Jaaizah Mahamud,(2004 2nd Edition). Panduan Kajian
Tindakan, Jurnal Maktab Perguruan Perlis.
 100

Chu & Hinton; Morgan & Tam, (1999) Institute for Computer Based Learning at
Heriot-Watt UniversityRetrieved
from(http://www.jisc.ac.uk/jtap044.html#_TOC465744599 [2001, Feb12]

Clark, R. C. & Mayer, R. E. (2003). E-learning and the Science of Instruction. San
Francisco: Jossey-Bass/Pfeiffer.

Clarke A (1992). “The Principles of Screen Design for Computer-based Learning

Materials Sheffield: Dept. for Education and Employment”

Coollis dan Anderson, (1994). Computer literacy for the 1990s: Theoritical issues
for an international assessment computer in schools, 11(2).55-67.

Cresswel (2005). Educational Research Planning, Conducting, and Evaluating

Quantitative and Qualitative Research (2nd Ed.). New Jersey Columbus, Ohio
: Pearson Education

Creswell(1998). Qualitative inquiry and research design : Choosing among five

traditions. Tousand Oaks,CA : Sage.

Curtin (2006) . WebCT and Online Tutorils: New Possibilities For Students
Interaction [Electronic Version]. Australia Journal of Educational
Technology 18(1), 110-126. http://ascilite.org.au/ajet/ajet18/ajet18.html

Dereshiwsky & Moan (2000). diffusion, British Journal of Educational Technology

39(4), 598–609.

Drennean, J. Kennedy, J. dan Pisarski, A. (2005). Factors Affecting Student

Attitudes Toward Flexible Online Learning in Management Education.
Journal of Educational Research. 98 (6), July/August: 331-338
http://web34.epnet.com/externalframe.asp
 101

Dublin, L. (2003). If You Only Look Under the Street Lamps... Or Nine e-Learning
Myths. The e-learning Developers’ Journal , June 16, 2- 7.
http://www.elearningguild.com/pdf/2/061603MAN.pdf Educational
Technology 20(1), 33–48.

Eklund, J., Kay, M. dan Lynch, H. M. (2003). e-learning: emerging issues and key
trends, A discussion paper. Australian National Training Authority. ISBN
1877057363
http://knowledgetree.flexiblelearning.net.au/edition04/pdf/elearning250903fi
nal.pdf

e-learning strategy: Levers for change within academic schools’ Association for
Learning Technology Journal, Research in Learning Technology 14(2), 135–
151.

eLearning.com.intros.2007. What is eLearning. (dalam talian)

Embi,(2010). e-Learning in Malaysian Institutions of Higher Learning:

Status, Trends and Challenges

Ertl, B., Winkler, K. dan Mandi, H. (2007). E-Learning: Trends and Future
Development, Advances in Computer-Supported Learning. USA: Information
Scienve Publishing for Learning Technology Journal, Research in Learning
Technology 13(3),

Garland, M. (1993). Student Perceptions of The Situational, Institutional,

Dispositional, And Epistemological Barriers to Persistence. Distance
Education, 14(2), 181-198

Garrison, D., & Anderson, T. (2003). E-learning in the 21st Century. London:
Routledge Falmer.http://agelesslearner.com/intros/elearning.html (capaian 5
Julai 2007)
 102

Giles, 1999; Giles, I.M. (1999). An Examination of Persistence and Dropout N the
Online Computer-Conferenced Classroom. Virginia Polytechnic Institute and
State University: Doctoral dissertation.

Gorard & Selwyn, 2000) Gorard, S. & Selwyn, N. (2000). Researching The Role of
Digital Technology in Widening Participation. (ERIC Document
Reproduction Service No. ED45442)

Guba dan Lincoln(1985). Fourth Generation Evaluation, Newbury Park, CA : Stage

Hanafi Atan, Zuraidah A Rahman dan Rozhan M Idrus (2004). Characteristics of the
Web-Based Learning Environment in Distance Education: Students’
Perceptions of Their Learning Needs. Educational Media International. 41
(2), Jun: 103-110. http://www.tandf.co.uk/journals

Hartley,D (2000). All Aboard The E-learning Train. Trainning and Development,
54(57),pp 37-43.

Hasani Hassan (2004, Ogos 9). E-pembelajaran Atasi Kekurangan Pakar. Utusan
Malaysia.

Hazura Mohamed et al. (2005), Kesan Penggunaan E-pembelajaran, Konvensyen

Teknologi Pendidikan Ke-18. September 16-19. Hotel Grand Continental
Kuala Terengganu, Terengganu Darul Iman.

Hisyam, (2000). Perisian Pembelajarn Berasaskan Web : Keperluan Dalam

Pendidikan Jarak Jauh. Jurnal Pendidikan Jarak Jauh Malaysia.

Holmes, 2006) Holmes, B dan Gardner, J. (2007). E-Learning: Concepts and

Practice. London: SAGE Plications
http://www.formatex.org/micte2005/261.pdf

Ismail (2003), Ismail, Ayob et.al. (2003). Penjuruteraan Semula Pendidikan

Teknikal dan Vokasional:Satu Cetusan Pemikiran dan Tnjauan. Kolej
 103

Universiti Teknologi Tun Hussein Onn.Persidangan Kebangsaan Pendidikan

dan Latihan Teknik dan Vokasional 2003.

Jailani (2002). Kepentingan ‘Content Management System’ dalam e-lesrning. Dalam

Prosiding Konvensyen Teknologi Pendidikan ke 15 (m.s 282-290), Perlis:
Hotel Putra Palace.

Jamaludin (2000). Inovasi dan Teknologi dalam Pengajaran dan Pembelajaran. AJM
Publication.

Jamalludin Harun (2006). Saya Tidak Berminat Menggunakan E-pembelajaran:

Tolong Jangan Paksa Saya. Buletin e-Pembelajaran@UTM, edisi 1,
Disember 2006. Pusat Pengajaran dan Pembelajaran (CTL), UTM Skudai,
14-15.

Jamilah (2006). Organizing Enterprise-Wide E-learning and Human Capital

Management.”

Johari bin Mat (2000). Technology in the Malaysia Education System, Malaysia
International Conference on Electronic Learning 2000 (e-learning 2000). 25-
26 Mei Kuala Lumpur: UTM, 1-10.

Jongensen (1989). Forum Perbincangan berasaskan

Web. Universiti Teknologi Malaysia: Projek Sarjana Muda

Jun, J. (2005). Understanding E-dropout. International JI. On E-Learning. 4(2): 229-

240.

Keller, C.& Cernerud, L. (2002). Students' Perceptions of E-Learning in University

Education. Journal of Educational Media. 27
http://beat.doebe.li/bibliothek/t03555.html

Khalili, A., & Shashoani, L. (1994). The Effectiveness of Computer Application: A

Meta-Analysis. Journal of Research on Computing in Education, 27(1),48-61.
 104

Kramarae, C. (2001). The third shift: Women learning online. Wishington, DC:
AAUW Educational Foundation.

Kvale (1996). Interactions in online education: Implications for

Theory and Practice. New York,NY:Routledge

Laurillard (1991). E-learning and Social Networking Handbook:

Resources for Higher Education. London: Taylor and Francis

Leonard, Bet al , 2006). E-learning: Strategies for delivering knowledge

in the digital age. New York, NY : McGraw-Hill.

Lewis, R. & Whitlock, Q. (2003). How to Plan and Manage an E-learning

Programme. England: Gower Publishing Limited.

Marohaini Yusoff (2001), Pengutipan dan Pengumpulan data perlakuan dan proses
Menulis karangan dalam bilik darjah . dalam y, Maharoni (Ed).Penyelidikan
Kualitatif : Pengalaman kerja lapangan)

Marshall & Rosman (1995). Designing Qualitative Research NewBury Park, CA :

Sage Publications.

Masie, E. (2000). Blending Learning: The Magic is in The Mix. In A. Rosselt (Ed.)
The ASTD E-learning handbook: Best practices, strategies, and case studies
for an emerging field, (pp.58-63). New York: McGraw-Hill.

Mauthner & Edwards (2002). "Ethics and feminist research: theory

o and practice", in Mauthner, M., Birch, M., Jessop, J. and Miller, T. (eds.)
Ethics in qualitative research, Sage, London, pp. 14-31.

Merriam (1998). Qualitative Research and Case Study Application in Education. San
Francisco : Jossey Bass
 105

Merriam, S. B. (2001). The new update on adult learning theory. New Directions
for Adult and Continuing Education, No. 89, San Francisco: Jossey Bass
Publishers.

Miles & Huberman (1994) Qualitative data analysis (2nd ed.). Thousand Oaks, CA:
Sage.

Mohamad Hisham Mohd Hashim dan Yusuo Hashim(2004). “Penggunaan Sistem

pengurysan Pembelajaran di Institusi Pengajian Tinggi: Satu Tinjauan:
Konvensyen Teknologi Pendidikan ke 17. 25-29

Mohd Koharuddin Mohd Balwi, Adanan Mat Junoh, et al. (2003). Kesediaan Pelajar
University Malaysia Menggunakan E-Pembelajaran Sebagai Satu Alat
Pembelajaran.Satu kajian kes di Unisversiti Teknologi Malaysia (UTM) di
Skudai.

Moore, M.G., & Kearsley, G. (1996). Distance education: A system view. Belmont,
CA: Wadsworth Publishing Company.

Morgan, C.K. & Tam, M. (1999). Unraveling the complexities of distance

education student attrition. Distance Education, 20(1), 96 – 108.

Ndubisi, N. O. (2004). Factors Influencing E-learning Adoption Intention:

Examining the Determinant Structure of the Decomposed Theory of Planned
Behaviour Constructs, HERDSA 2004 Conference Proceedings.
http://www.herdsa.org.au/conference2004/Contributions/RPapers/P057-jt.pdf

Nichols & Anderson (2005). Strategik pelaksanaan e-pembelajaran. Teknologi

Pendidikan & Society, 8 (4), 1-8.

Nichols, M., 2008, ‘Institutional perspectives: The challenges of e-learning

 106

O’Connor, C., Sceiford, E., Wang, g., Fourcar, Scocki, D., & Griffin, O. (2003).
Departure, abandonmment, and dropout of e-learning: Dilemma and
Solutions. Retrieved November 16, 2003, from www.masie.com

O’Malley, J. & McCraw, H. (1999). Student perceptions of distance learning.Online

learning and the traditional classroom. Online Journal of Distance Learning
Administration, II(IV),p1-11. Retrieved January 15, 2002, from
www.westga.edu/~distance/omalley 24.html.

O’Sullivan, M, Samarawickrema, G .(2008). Changing learning and teaching

relationships in the educational technology landscape. Proceedings ascilite
Melbourne, 711-714.

Othman Lebar (2006). Penyelidikan Kualitatif, Pengenalan Kepada teori dan Metod.
o Kuala Lumpur : Penerbit Universiti Pendidikan Sultan Idris

Paris, P. G. (2004). E-Learning: A study on Secondary Students'Attitudes towards

Online Web Assisted Learning. International Education Journal. 5(1).
http://iej.cjb.net

Patton (1990). Qualitative Evaluation Methods. Beverly Hills, CA: Sage

Publications.

Phillip R. (1997).The Developer’s Handbook to Interactive Multimedia London:

Pollard, E., & Hillage, J. (Eds). (2001). Exploring e-learning. The Institute for
Emploment Studies. Report No. 376. Brighton: UK.

Rashid Mohammed Salim Alhajri (2007). Teacher’s beliefs and self-efficacy in

computer technology integration in teaching and learning : A comparative
study between Oman and Malaysia.Unpublished PHD thesis. Universiti Sains
Malaysia.
 107

Razmah Mahmod, Noornina Dahlan, T. Ramayah, Noorliza Karia, Muhammad

Hasmi Abu Hassan Asaari (2005). Attitudinal Belief on Adoption of E-MBA
Progarm in Malaysia, Turkish Online Journal of Distance Education-
TOJDE. April 2005. ISSN 1302-6488, 6(2).

Research Institute of Bangkok University (2002), Model of e-Learning Adoption :

Case Study in Bangkok University UndergraduateStudents,
http://research.bu.ac.th/extra/article017.html

Rogers (1995). Diffusion of Innovations. 4th ed. New York: Free Press,1995.

Rosenberg, M. (2002). E-learning strategies for delivering knowledge in the digital

age.New York: Mc Graw Hill.

Rosenberg, M. J. (2001). E-learning: Strategies for delivering knowledge

Rubiah Omar (2009). Kesedaran, Penilaian dan Penerimaan e-Pembelajaran dalam

Kalangan Ahli Akademik. Jurnal Pendidikan (UKM)

Salmon, G., 2005, ‘Flying not flapping: A strategic framework for e-learning

Schilke, R.A. (2001). A case study of attrition in web-based instruction for adults:
Updating Garland’s model of barriers to persistence in distance
educational.(Doctoral dissertation, Northem Illinois University.

Lee S. Shulman ,(1986): Educational Researcher, Vol. 15, No. 2. (Feb., 1986), pp. 4-
14.Stable URL:http://links.jstor.org/sici?sici=001
189Xperatus28198602peratus2915peratus3A2peratus3C4peratus3ATWUKG
Iperatus3E2.0.COperatus3B2-X

Seels, B.B. & Richey, R.C. (1994). Instructional technology: The definitions and
domains of the field. Washingston, DC: Association for Educational
Communications and Technology.
 108

Selwyn, N (2003). Why Students Do (and Do Not ) Make Use of ICT in University,
‘Finding Common Ground: IT Education, Dearing and Democracy in the
Information Society’ Conference. 9th July. University of Leeds Department
of Computing.

Sharpe, R., Benfield, G. and Francis, R., (2006), ‘Implementing a university

Ting Kung Shiung. (2007). Kajian Mengenai Penggunaan Epembelajaran (e-

learning) Di kalangan Pelajar Jurusan Pendidikan Teknik danVvokasional
Di Institusi Pengajian Tinggi (IPTA) Negeri Johor. Universiti Teknologi
Malaysia: Projek Sarjana Muda

Suraya Hamid (2005). A Framework for Strategic Future E-Learning Applications to

Support Sustainable Growth in the E-Learning Industry. Proceedings Book of
the 3rd International Conference on Multimedia and Information and
Communication Technologies in Education, m-ICTE2005.

Survey Research on E-pembelajaran in Asia Countries (2002) Survey Research on e-

Learning in Asian Countries :Fiscal Year 2002 (Overview) http://www.asia-
elearning.net/content/relatedInfo/report/elearning-trend-2002-overview.pdf
Teaching the teachers to teach online’, Australasian Journal o

Tricia Lim (1999) , Competencies for distances education professionals. Education

Technology Research & Development, 43(1), 57-59

Victor Jeurissen (2004). Distributed Education: Challenges, choices, and a new

environment. Washington, DC: American Coucil on Education.

Vuorela, M & Nummenmaa, L (2004). How undergraduate students meet a new

learning environment?. Computers in Human Behavior. 20: 763-777.
www.elsevier.com/locate/comphumbeh
 109

Watson (2003). A case study. Exponential growth at the University of Durham.

Diperolehi July 4, 2004 daripada
http://www.blackboard.com/about/cc/durham/index.htm

Wideman dan Owston, (1999) . An initial assessment technical report.

Atkinson College: Atkinson College Press.

Williams, (2001) Thirty-two trends affectingdistance education: An informed

foundation for strategic planning. OnlineJournal of Distance Learning
Administration, 6(3).

Wilson, G. and Stacey, E., 2004, ‘Online interaction impacts on learning

Wong, M.M. (2006). Kajian Mengenai Penggunaan E-learning UTM di Kalangan

Pelajar Tahun 5 Sarjana Muda Sains dan Komputer serta Pendidikan. Tesis
Sarjana Muda Sains dan Komputer serta Pendidikan. Universiti Teknologi
Malaysia , Skudai.

Yahya (2005). Kajian Penggunaan E-pembelajaran di Kalangan Pelajar Tahun

Akhir Sarjana Muda Teknologi Serta Pendidikan (KH) di Fakulti Pendidikan,
Universiti Teknologi Malaysia, Skudai, Johor. Tesis Sarjana Muda Teknologi
Serta Pendidikan (Kemahiran Hidup). Universiti Teknologi Malaysia.

Yusuf Hashim (1996). Media Pengajaran Untuk Pendidikan dan Latihan, Penerbit
FajarBakti Sdn Bhd Kuala Lumpur.

Yusup Hashim (1998). From educational technology to information technology

Malaysian experience. Jurnal Akademik MPSAH. Jilid 6, m.s. 28-40.

Zailan Arabee Abdul Salam & Azmi Mansur (2006). MyGfL: A Lifelong Learning
Platform for Malaysian Society. The Electronic Journal of e-Learning. 4 (1):
7-14. www.ejel.org
 110

Zoraini Wati Abas. (2005). E-learning: Potential and challenges for Malaysian
institutions. Dalam Mohd Zahedi Daud (et al.) E-learning: Issues and
Challenges. (pp.8-16). Universiti Malaysia Sabah, Kota Kinabalu.

Zainal, G., 1998, Curricular Decision-Making in the Diffusion of Educational

Innovation in Malaysia, Tesis Ph.D., University of Southampton.