You are on page 1of 19

DCS - Digital Corpus of Sanskrit

Home
Query
Dictionary
Texts
Extended Queries
KWIC
Parallels
Corpus
Help
Functions
Login

Texts

Help
Select a text:
Bibliography
Select a chapter:
(no revisions)
Show parallels Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 1276

Click on a sentence to show its analysis


Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.

bṛhadaśva uvāca / (1.1) Par.?


bṛhadaśva
n.s.m.
vac.
3. sg., Perf.
āsīd rājā nalo nāma vīrasenasuto balī / (1.2) Par.?
as
3. sg., Impf.
rājan
n.s.m.
nala
n.s.m.
nāma
indecl.
vīrasena
comp.
∞ suta
n.s.m.
balin
n.s.m.
upapanno guṇair iṣṭai rūpavān aśvakovidaḥ // (1.3) Par.?
upapad
PPP, n.s.m.
guṇa
i.p.m.
iṣ
PPP, i.p.m.
rūpavat
n.s.m.
aśva
comp.
∞ kovida.
n.s.m.
atiṣṭhan manujendrāṇāṃ mūrdhni devapatir yathā / (2.1) Par.?
sthā
3. sg., Impf.
manuja
comp.
∞ indra
g.p.m.
mūrdhan
l.s.m.
devapati
n.s.m.
yathā
indecl.
upary upari sarveṣām āditya iva tejasā // (2.2) Par.?
upari
indecl.
upari
indecl.
sarva
g.p.m.
āditya
n.s.m.
iva
indecl.
tejas
i.s.n.
brahmaṇyo vedavic chūro niṣadheṣu mahīpatiḥ / (3.1) Par.?
brahmaṇya
n.s.m.
veda
comp.
∞ vid
n.s.m.
śūra
n.s.m.
niṣadha
l.p.m.
mahīpati
n.s.m.
akṣapriyaḥ satyavādī mahān akṣauhiṇīpatiḥ // (3.2) Par.?
akṣa
comp.
∞ priya
n.s.m.
satya
comp.
∞ vādin
n.s.m.
mahat
n.s.m.
akṣauhiṇī
comp.
∞ pati
n.s.m.
īpsito varanārīṇām udāraḥ saṃyatendriyaḥ / (4.1) Par.?
īpsita
n.s.m.
vara
comp.
∞ nārī
g.p.f.
udāra
n.s.m.
saṃyam
PPP, comp.
∞ indriya
n.s.m.
rakṣitā dhanvināṃ śreṣṭhaḥ sākṣād iva manuḥ svayam // (4.2) Par.?
rakṣitṛ
n.s.m.
dhanvin
g.p.m.
śreṣṭha
n.s.m.
sākṣāt
indecl.
iva
indecl.
manu
n.s.m.
svayam.
indecl.
tathaivāsīd vidarbheṣu bhīmo bhīmaparākramaḥ / (5.1) Par.?
tathā
indecl.
∞ eva
indecl.
∞ as
3. sg., Impf.
vidarbha
l.p.m.
bhīma
n.s.m.
bhīma
comp.
∞ parākrama
n.s.m.
śūraḥ sarvaguṇair yuktaḥ prajākāmaḥ sa cāprajaḥ // (5.2) Par.?
śūra
n.s.m.
sarva
comp.
∞ guṇa
i.p.m.
yuj
PPP, n.s.m.
prajā
comp.
∞ kāma
n.s.m.
tad
n.s.m.
ca
indecl.
∞ apraja.
n.s.m.
sa prajārthe paraṃ yatnam akarot susamāhitaḥ / (6.1) Par.?
tad
n.s.m.
prajā
comp.
∞ artha
l.s.m.
para
ac.s.m.
yatna
ac.s.m.
kṛ
3. sg., Impf.
su
indecl.
∞ samāhita.
n.s.m.
tam abhyagacchad brahmarṣir damano nāma bhārata // (6.2) Par.?
tad
ac.s.m.
abhigam
3. sg., Impf.
brahman
comp.
∞ ṛṣi
n.s.m.
damana
n.s.m.
nāma
indecl.
bhārata.
v.s.m.
taṃ sa bhīmaḥ prajākāmas toṣayāmāsa dharmavit / (7.1) Par.?
tad
ac.s.m.
tad
n.s.m.
bhīma
n.s.m.
prajā
comp.
∞ kāma
n.s.m.
toṣay
3. sg., per. perf.
dharma
comp.
∞ vid
n.s.m.
mahiṣyā saha rājendra satkāreṇa suvarcasam // (7.2) Par.?
mahiṣī
i.s.f.
saha
indecl.
rājan
comp.
∞ indra
v.s.m.
satkāra
i.s.m.
su
indecl.
∞ varcas.
ac.s.m.
tasmai prasanno damanaḥ sabhāryāya varaṃ dadau / (8.1) Par.?
tad
d.s.m.
prasad
PPP, n.s.m.
damana
n.s.m.
sa
indecl.
∞ bhāryā
d.s.m.
vara
ac.s.m.

3. sg., Perf.
kanyāratnaṃ kumārāṃś ca trīn udārān mahāyaśāḥ // (8.2) Par.?
kanyā
comp.
∞ ratna
ac.s.n.
kumāra
ac.p.m.
ca
indecl.
tri
ac.p.m.
udāra
ac.p.m.
mahat
comp.
∞ yaśas
n.s.m.
damayantīṃ damaṃ dāntaṃ damanaṃ ca suvarcasam / (9.1) Par.?
damayantī
ac.s.f.
dama
ac.s.m.
dānta
ac.s.m.
damana
ac.s.m.
ca
indecl.
suvarcas
ac.s.m.
upapannān guṇaiḥ sarvair bhīmān bhīmaparākramān // (9.2) Par.?
upapad
PPP, ac.p.m.
guṇa
i.p.m.
sarva
i.p.m.
bhīma
ac.p.m.
bhīma
comp.
∞ parākrama.
ac.p.m.
damayantī tu rūpeṇa tejasā yaśasā śriyā / (10.1) Par.?
damayantī
n.s.f.
tu
indecl.
rūpa
i.s.n.
tejas
i.s.n.
yaśas
i.s.n.
śrī
i.s.f.
saubhāgyena ca lokeṣu yaśaḥ prāpa sumadhyamā // (10.2) Par.?
saubhāgya
i.s.n.
ca
indecl.
loka
l.p.m.
yaśas
ac.s.n.
prāp
3. sg., Perf.
sumadhyamā.
n.s.f.
atha tāṃ vayasi prāpte dāsīnāṃ samalaṃkṛtām / (11.1) Par.?
atha
indecl.
tad
ac.s.f.
vayas
l.s.n.
prāp
PPP, l.s.n.
dāsī
g.p.f.
samalaṃkṛ
PPP, ac.s.f.
śataṃ sakhīnāṃ ca tathā paryupāste śacīm iva // (11.2) Par.?
śata
n.s.n.
sakhī
g.p.f.
ca
indecl.
tathā
indecl.
paryupās
3. sg., Pre. ind.
śacī
ac.s.f.
iva.
indecl.
tatra sma bhrājate bhaimī sarvābharaṇabhūṣitā / (12.1) Par.?
tatra
indecl.
sma
indecl.
bhrāj
3. sg., Pre. ind.
bhaimī
n.s.f.
sarva
comp.
∞ ābharaṇa
comp.
∞ bhūṣay
PPP, n.s.f.
sakhīmadhye 'navadyāṅgī vidyut saudāmanī yathā / (12.2) Par.?
sakhī
comp.
∞ madhya
l.s.n.
anavadya
comp.
∞ aṅga
n.s.f.
vidyut
n.s.f.
saudāmanī
n.s.f.
yathā
indecl.
atīva rūpasampannā śrīr ivāyatalocanā // (12.3) Par.?
atīva
indecl.
rūpa
comp.
∞ sampad
PPP, n.s.f.
śrī
n.s.f.
iva
indecl.
∞ āyam
PPP, comp.
∞ locana.
n.s.f.
na deveṣu na yakṣeṣu tādṛg rūpavatī kvacit / (13.1) Par.?
na
indecl.
deva
l.p.m.
na
indecl.
yakṣa
l.p.m.
tādṛś
n.s.f.
rūpavat
n.s.f.
kvacid
indecl.
mānuṣeṣv api cānyeṣu dṛṣṭapūrvā na ca śrutā / (13.2) Par.?
mānuṣa
l.p.m.
api
indecl.
ca
indecl.
∞ anya
l.p.m.
dṛś
PPP, comp.
∞ pūrva
n.s.f.
na
indecl.
ca
indecl.
śru
PPP, n.s.f.
cittapramāthinī bālā devānām api sundarī // (13.3) Par.?
citta
comp.
∞ pramāthin
n.s.f.
bāla
n.s.f.
deva
g.p.m.
api
indecl.
sundara.
n.s.f.
nalaś ca naraśārdūlo rūpeṇāpratimo bhuvi / (14.1) Par.?
nala
n.s.m.
ca
indecl.
nara
comp.
∞ śārdūla
n.s.m.
rūpa
i.s.n.
∞ apratima
n.s.m.
bhū
l.s.f.
kandarpa iva rūpeṇa mūrtimān abhavat svayam // (14.2) Par.?
kandarpa
n.s.m.
iva
indecl.
rūpa
i.s.n.
mūrtimat
n.s.m.
bhū
3. sg., Impf.
svayam.
indecl.
tasyāḥ samīpe tu nalaṃ praśaśaṃsuḥ kutūhalāt / (15.1) Par.?
tad
g.s.f.
samīpa
l.s.n.
tu
indecl.
nala
ac.s.m.
praśaṃs
3. pl., Perf.
kutūhala,
ab.s.n.
naiṣadhasya samīpe tu damayantīṃ punaḥ punaḥ // (15.2) Par.?
naiṣadha
g.s.m.
samīpa
l.s.n.
tu
indecl.
damayantī
ac.s.f.
punar
indecl.
punar.
indecl.
tayor adṛṣṭakāmo 'bhūc chṛṇvatoḥ satataṃ guṇān / (16.1) Par.?
tad
g.d.m.
adṛṣṭa
comp.
∞ kāma
n.s.m.
bhū
3. sg., root aor.
śru
Pre. ind., g.d.m.
satatam
indecl.
guṇa
ac.p.m.
anyonyaṃ prati kaunteya sa vyavardhata hṛcchayaḥ // (16.2) Par.?
anyonya
ac.s.m.
prati
indecl.
kaunteya.
v.s.m.
tad
n.s.m.
vivṛdh
3. sg., Impf.
hṛcchaya.
n.s.m.
aśaknuvan nalaḥ kāmaṃ tadā dhārayituṃ hṛdā / (17.1) Par.?
a
indecl.
∞ śak
Pre. ind., n.s.m.
nala
n.s.m.
kāma
ac.s.m.
tadā
indecl.
dhāray
Inf., indecl.
hṛd
i.s.n.
antaḥpurasamīpasthe vana āste rahogataḥ // (17.2) Par.?
antaḥpura
comp.
∞ samīpa
comp.
∞ stha
l.s.n.
vana
l.s.n.
ās
3. sg., Pre. ind.
rahas
comp.
∞ gam.
PPP, n.s.m.
sa dadarśa tadā haṃsāñ jātarūpaparicchadān / (18.1) Par.?
tad
n.s.m.
dṛś
3. sg., Perf.
tadā
indecl.
haṃsa
ac.p.m.
jātarūpa
comp.
∞ paricchada.
ac.p.m.
vane vicaratāṃ teṣām ekaṃ jagrāha pakṣiṇam // (18.2) Par.?
vana
l.s.n.
vicar
Pre. ind., g.p.m.
tad
g.p.m.
eka
ac.s.m.
grah
3. sg., Perf.
pakṣin.
ac.s.m.
tato 'ntarikṣago vācaṃ vyājahāra tadā nalam / (19.1) Par.?
tatas
indecl.
antarikṣa
comp.
∞ ga
n.s.m.
vāc
ac.s.f.
vyāhṛ
3. sg., Perf.
tadā
indecl.
nala.
ac.s.m.
na hantavyo 'smi te rājan kariṣyāmi hi te priyam // (19.2) Par.?
na
indecl.
han
Ger., n.s.m.
as
1. sg., Pre. ind.
tvad
d.s.a.
rājan.
v.s.m.
kṛ
1. sg., Fut.
hi
indecl.
tvad
d.s.a.
priya.
ac.s.n.
damayantīsakāśe tvāṃ kathayiṣyāmi naiṣadha / (20.1) Par.?
damayantī
comp.
∞ sakāśa
l.s.m.
tvad
ac.s.a.
kathay
1. sg., Fut.
naiṣadha,
v.s.m.
yathā tvadanyaṃ puruṣaṃ na sā maṃsyati karhicit // (20.2) Par.?
yathā
indecl.
tvad
comp.
∞ anya
ac.s.m.
puruṣa
ac.s.m.
na
indecl.
tad
n.s.f.
man
3. sg., Fut.
karhicit.
indecl.
evam uktas tato haṃsam utsasarja mahīpatiḥ / (21.1) Par.?
evam
indecl.
vac
PPP, n.s.m.
tatas
indecl.
haṃsa
ac.s.m.
utsṛj
3. sg., Perf.
mahīpati.
n.s.m.
te tu haṃsāḥ samutpatya vidarbhān agamaṃs tataḥ // (21.2) Par.?
tad
n.p.m.
tu
indecl.
haṃsa
n.p.m.
samutpat
Abs., indecl.
vidarbha
ac.p.m.
gam
3. pl., them. aor.
tatas.
indecl.
vidarbhanagarīṃ gatvā damayantyās tadāntike / (22.1) Par.?
vidarbha
comp.
∞ nagarī
ac.s.f.
gam
Abs., indecl.
damayantī
g.s.f.
tadā
indecl.
∞ antika
l.s.n.
nipetus te garutmantaḥ sā dadarśātha tān khagān // (22.2) Par.?
nipat
3. pl., Perf.
tad
n.p.m.
garutmant.
n.p.m.
tad
n.s.f.
dṛś
3. sg., Perf.
∞ atha
indecl.
tad
ac.p.m.
khaga.
ac.p.m.
sā tān adbhutarūpān vai dṛṣṭvā sakhīgaṇāvṛtā / (23.1) Par.?
tad
n.s.f.
tad
ac.p.m.
adbhuta
comp.
∞ rūpa
ac.p.m.
vai
indecl.
dṛś
Abs., indecl.
sakhī
comp.
∞ gaṇa
comp.
∞ āvṛ
PPP, n.s.f.
hṛṣṭā grahītuṃ khagamāṃs tvaramāṇopacakrame // (23.2) Par.?
hṛṣ
PPP, n.s.f.
grah
Inf., indecl.
khagama
ac.p.m.
tvar
Pre. ind., n.s.f.
∞ upakram.
3. sg., Perf.
atha haṃsā visasṛpuḥ sarvataḥ pramadāvane / (24.1) Par.?
atha
indecl.
haṃsa
n.p.m.
visṛp
3. pl., Perf.
sarvatas
indecl.
pramadā
comp.
∞ vana
l.s.n.
ekaikaśas tataḥ kanyās tān haṃsān samupādravan // (24.2) Par.?
eka
comp.
∞ ekaśas
indecl.
tatas
indecl.
kanyā
n.p.f.
tad
ac.p.m.
haṃsa
ac.p.m.
samupadru.
3. pl., Impf.
damayantī tu yaṃ haṃsaṃ samupādhāvad antike / (25.1) Par.?
damayantī
n.s.f.
tu
indecl.
yad
ac.s.m.
haṃsa
ac.s.m.
samupadhāv
3. sg., Impf.
antika,
l.s.n.
sa mānuṣīṃ giraṃ kṛtvā damayantīm athābravīt // (25.2) Par.?
tad
n.s.m.
mānuṣa
ac.s.f.
gir
ac.s.f.
kṛ,
Abs., indecl.
damayantī
ac.s.f.
atha
indecl.
∞ brū.
3. sg., Impf.
damayanti nalo nāma niṣadheṣu mahīpatiḥ / (26.1) Par.?
damayantī
v.s.f.
nala
n.s.m.
nāma
indecl.
niṣadha
l.p.m.
mahīpati
n.s.m.
aśvinoḥ sadṛśo rūpe na samās tasya mānuṣāḥ // (26.2) Par.?
aśvin
g.d.m.
sadṛśa
n.s.m.
rūpa.
l.s.n.
na
indecl.
sama
n.p.m.
tad
g.s.m.
mānuṣa.
n.p.m.
tasya vai yadi bhāryā tvaṃ bhavethā varavarṇini / (27.1) Par.?
tad
g.s.m.
vai
indecl.
yadi
indecl.
bhāryā
n.s.f.
tvad
n.s.a.
bhū
2. sg., Pre. opt.
varavarṇinī,
v.s.f.
saphalaṃ te bhavej janma rūpaṃ cedaṃ sumadhyame // (27.2) Par.?
saphala
n.s.n.
tvad
g.s.a.
bhū
3. sg., Pre. opt.
janman
n.s.n.
rūpa
n.s.n.
ca
indecl.
∞ idam
n.s.n.
sumadhyamā.
v.s.f.
vayaṃ hi devagandharvamanuṣyoragarākṣasān / (28.1) Par.?
mad
n.p.a.
hi
indecl.
deva
comp.
∞ gandharva
comp.
∞ manuṣya
comp.
∞ uraga
comp.
∞ rākṣasa
ac.p.m.
dṛṣṭavanto na cāsmābhir dṛṣṭapūrvas tathāvidhaḥ // (28.2) Par.?
dṛś
PPA, n.p.m.
na
indecl.
ca
indecl.
∞ mad
i.p.a.
dṛś
PPP, comp.
∞ pūrva
n.s.m.
tathāvidha.
n.s.m.
tvaṃ cāpi ratnaṃ nārīṇāṃ nareṣu ca nalo varaḥ / (29.1) Par.?
tvad
n.s.a.
ca
indecl.
∞ api
indecl.
ratna
n.s.n.
nārī.
g.p.f.
nara
l.p.m.
ca
indecl.
nala
n.s.m.
vara.
n.s.m.
viśiṣṭāyā viśiṣṭena saṃgamo guṇavān bhavet // (29.2) Par.?
viśiṣ
PPP, g.s.f.
viśiṣ
PPP, i.s.m.
saṃgama
n.s.m.
guṇavat
n.s.m.
bhū.
3. sg., Pre. opt.
evam uktā tu haṃsena damayantī viśāṃ pate / (30.1) Par.?
evam
indecl.
vac
PPP, n.s.f.
tu
indecl.
haṃsa
i.s.m.
damayantī
n.s.f.
viś
g.p.f.
pati
v.s.m.
abravīt tatra taṃ haṃsaṃ tam apy evaṃ nalaṃ vada // (30.2) Par.?
brū
3. sg., Impf.
tatra
indecl.
tad
ac.s.m.
haṃsa.
ac.s.m.
tad
ac.s.m.
api
indecl.
evam
indecl.
nala
ac.s.m.
vad.
2. sg., Pre. imp.
tathety uktvāṇḍajaḥ kanyāṃ vaidarbhasya viśāṃ pate / (31.1) Par.?
tathā
indecl.
∞ iti
indecl.
vac
Abs., indecl.
∞ aṇḍaja
n.s.m.
kanyā
ac.s.f.
vaidarbha
g.s.m.
viś
g.p.f.
pati,
v.s.m.
punar āgamya niṣadhān nale sarvaṃ nyavedayat // (31.2) Par.?
punar
indecl.
āgam
Abs., indecl.
niṣadha,
ac.p.m.
nala
l.s.m.
sarva
ac.s.n.
niveday.
3. sg., Impf.
Duration=0.12017917633057 secs.
Version 3.0., January 2019 - Contact, copyright, disclaimer

You might also like