ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΡΩΤΗ: Η ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ

1. Ποιες μορφές έκφρασης των φιλοσοφικών ανησυχιών αναφέρει το σχολ. σας βιβλίο;
α) από παιδιά  αυτόματη απορία και θαυμασμός
β) από κοινούς ανθρώπους, τον καθένα μας  αμηχανία, δυσφορία, υπαρξιακή ναυτία,
διανοητική κράμπα, αλλά και παρηγοριά, ασφάλεια, ηδονική ενασχόληση:
 οι μύθοι για την ερμηνεία της φυσικής πραγματικότητας (των αρχαίων και των θρησκειών)
 η ενδοσκόπηση, η παρατήρηση και η ανάλυση της συνείδησής μας και των ψυχολογικών
καταστάσεών μας από εμάς τους ίδιους με σκοπό την αποδοχή του εαυτού μας
 η στωικότητα (“φιλοσόφησέ το” = σκέψου το με ψυχραιμία και υπομονή)
 η αλλαγή τρόπου σκέψης και ζωής (“πρέπει να αλλάξουμε φιλοσοφία” = πρέπει να
αλλάξουμε τρόπο σκέψης)
γ) από φιλοσόφους  ηδονική ενασχόληση
Οι φιλόσοφοι ρωτούν: “Γιατί;” και “Tι;”, χωρίς να ξέρουν τι ακριβώς είναι αυτό που ρωτούν. Τα
φιλοσοφικά προβλήματα έχουν τη μορφή: “Τα ΄χω χαμένα

2. Γιατί α) είναι συγγενής με την ανθρώπινη φύση, αλλά και β) συνειδητή (και ηδονική)
επιλογή πολλών ανθρώπων η ενασχόληση με την φιλοσοφία;
α) Ο άνθρωπος θαυμάζει και απορεί τόσο πολύ που ζει, ώστε οι φιλοσοφικές ερωτήσεις
γεννιούνται από μόνες τους στο μυαλό του, όπως ακριβώς απορούμε όταν βλέπουμε έναν
ταχυδακτυλουργό να τραβάει ένα λαγουδάκι μέσα από ένα άδειο ημίψηλο καπέλο. 
παράδειγμα ταχυδακτυλουργού
Όλα τα μικρά παιδιά έχουν αυτήν την ικανότητα, αυτό είναι ξεκάθαρο. Μέσα σε λίγους
μήνες αναγκάζονται να βγουν έξω από την κοιλιά της μαμάς τους και να αντιμετωπίσουν μια
εντελώς καινούργια πραγματικότητα. Απορούν, λοιπόν, διαρκώς. Απλώς δεν μπορούν να
μιλήσουν για να μας το πουν.  παράδειγμα σκύλου / παράδειγμα εξωγήινου
Όσο μεγαλώνουν, όμως, η ικανότητα αυτή χάνεται σταδιακά και αυτό γιατί ΣΥΝΗΘΙΖΟΥΝ!
Καθώς, μάλιστα, με την επιστήμη μαθαίνουν και τις φυσικές αιτίες πολλών πραγμάτων, αρχίζουν
να παίρνουν τον κόσμο ως δεδομένο.  παράδειγμα βαρύτητας και ιπτάμενου μπαμπά
Οι περισσότεροι άνθρωποι φυλακίζονται τόσο βαθιά στην καθημερινότητα που θάβουν
για πάντα την έκπληξή τους για το φαινόμενο της ζωής.
β) Οι φιλόσοφοι, όμως, είναι σαν τα μικρά παιδιά: εξακολουθούν να βλέπουν τον κόσμο με
θαυμασμό ως ένα μεγάλο μυστήριο και αίνιγμα και τους συναρπάζει να επιχειρούν να δώσουν τις
δικές του ο καθένας απαντήσεις σε αυτό το αίνιγμα.

ΤΟ ΜΟΝΟ ΠΟΥ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΓΙΑ ΝΑ ΓΙΝΟΥΜΕ ΚΑΛΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ ΕΙΝΑΙ

Η ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΝΑ ΑΠΟΡΟΥΜΕ!

3. Γιατί τα φιλοσοφικά ερωτήματα χαρακτηρίζονται «οριακά, θεμελιώδη ή έσχατα»;

[α] Τα φιλοσοφικά ερωτήματα και τα προβλήματα που αυτά θέτουν μπορεί και να μας
εκνευρίζουν όταν οδηγούμαστε σε αδιέξοδο. Η γενικότητα, αλλά και ο παράδοξος χαρακτήρας
τους μας κάνουν να νιώθουμε ότι θα υποστούμε ένα είδος “νοητικής κράμπας”, εάν
ασχοληθούμε μαζί τους. Πολλές φορές βιαζόμαστε να εγκαταλείψουμε την προσπάθειά μας και
μάλιστα τη χαρακτηρίζουμε μάταιη ή και τελείως ανόητη.  παράδειγμα με θάνατο
[β] Η ενασχόληση με αυτά τα ερωτήματα μας βοηθά να διερευνήσουμε τα όρια της ανθρώπινης
σκέψης, δηλαδή να καταλάβουμε μέχρι πού μπορούν να φτάσουν τα λογικά και τα
εννοιολογικά μας εργαλεία.
[γ] Οι φιλοσοφικές ερωτήσεις δεν είναι πολλές, και δεν καταλήγουν πάντα σε σταθερό
αποτέλεσμα: Η ιστορία μας δείχνει ότι οι άνθρωποι σε όλες τις εποχές γυρίζουν και ξαναγυρίζουν
στην αναζήτηση απαντήσεων στα ίδια θεμελιώδη φιλοσοφικά ερωτήματα (τα περισσότερα από
τα οποία αναφέρονται στην επόμενη ερώτηση). Υπάρχουν, λοιπόν, πολλές και διάφορες
απαντήσεις στα φιλοσοφικά ερωτήματα.

4. Ποια είναι τα βασικά ερωτηματικά στην φιλοσοφία; Να αναφέρετε 4 παραδείγματα.

 Πώς δημιουργήθηκε ο κόσμος;
 Πίσω απ’ όσα συμβαίνουν, κρύβεται μια βούληση ή ένα νόημα; Υπάρχει Θεός, Μοίρα ή τι
άλλο;
 Υπάρχει ζωή μετά τον θάνατο;
 Ποιος είμαι; Τι είναι ο άνθρωπος;
 Πώς πρέπει να ζω για να είμαι ευτυχισμένος; Υπάρχει καλό και κακό;

5. Να δώσετε έναν σύντομο και περιεκτικό επιστημονικό ορισμό της έννοιας της
φιλοσοφίας.
Δε θα ήταν λάθος να πούμε ότι η φιλοσοφία είναι σκέψη πάνω στην ίδια τη σκέψη και τις
δυνατότητές της. Ο όρος φιλοσοφία αναφέρεται κυρίως σ’ αυτή τη δραστηριότητα, στην
προσπάθεια, δηλ, κάποιων ανθρώπων, ήδη από τα πανάρχαια χρόνια, "να ξεφύγουν από την
άγνοια, κατανοώντας θεωρητικά τη μορφή των πραγμάτων και όχι για κάποια
πρακτική χρήση", όπως με την γεωμετρία ή την αστρονομία.
Πάντως πρέπει να τονιστεί ο δυναμικός και “ανοικτός” χαρακτήρας του “φιλοσοφείν”. Όπως έχει
παρατηρήσει ο Καντ, είναι σωστότερο να λέμε ότι πρέπει να μαθαίνουμε το “πώς να
φιλοσοφούμε” και όχι να μαθαίνουμε ένα έτοιμο “σώμα” φιλοσοφικών αντιλήψεων και θεωριών.
Μπορούμε να αποκαλέσουμε τα ερωτήματα της φιλοσοφίας οριακά, θεμελιώδη ή έσχατα…
[συμπληρώστε από ερώτηση 3 το β]

6. Να εντοπίσετε στο απόσπασμα του Θεόφιλου Βέικου τις ωφέλειες οι οποίες, κατά τον
συγγραφέα, προκύπτουν από την ενασχόληση με τη φιλοσοφία
“Εκείνοι που μελετούν φιλοσοφία, σπουδάζουν ή καταγίνονται με φιλοσοφική έρευνα είναι
σε θέση να αναπτύξουν μερικές πολύ χρήσιμες ικανότητες:
 να λύνουν προβλήματα,
 να οργανώνουν λογικά τις σκέψεις τους,
 να διατυπώνουν έγκυρα και, καμιά φορά, ακαταμάχητα επιχειρήματα,
 να επικοινωνούν με τους άλλους με λόγο συγκροτημένο, εύλογο, τεκμηριωμένο,
 να αναλύουν κριτικά και να ξεδιαλύνουν τις βασικές ιδέες που είναι τρέχουσες στην
καθημερινή ζωή,
 να αξιολογούν με τρόπο κριτικό την πορεία της συλλογικής ανθρώπινης ζωής και να
συμβάλλουν στη διαδικασία αλλαγής της”.