ΣΑΒΒΑΤΟ 19 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ Α΄ ΚΥΚΛΟΥ
ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
B΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

A΄ ΜΕΡΟΣ
ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ

Κείμενο: «Αξία και κακοποίηση της ελληνικής γλώσσας»

(διασκευή από τον ηλεκτρονικό τύπο: http://www.poritistikomellon.eu)

Ο νομπελίστας ποιητής μας, Οδυσσέας Ελύτης, έγραψε σ’ ένα στίχο του: «Μονάχη έγνοια
η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου. Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου με τα πρώτα Δόξα σοι.
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου με τα πρώτα λόγια του Ύμνου.»
Συχνά, γίνεται λόγος για λεξιπενία, αποδυνάμωση της γλώσσας, γλωσσική ακαταστασία,
κακή χρήση της γλώσσας, κακοποίηση της γλώσσας, γλωσσική αναρχία, τυποποίηση λεκτικού
κώδικα, εκχυδαϊσμό της γλώσσας. Οι καθηγητές των Πανεπιστημίων και των Τεχνολογικών
Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων διαμαρτύρονται για τα σφάλματα που παρουσιάζονται στα γραπτά των
φοιτητών τους, τόσο στην ορθογραφία όσο και στη διατύπωση. Γενικά, γίνεται λόγος για
γλωσσική κρίση και παρακμή. Το ζήτημα αυτό τα τελευταία χρόνια βρίσκεται συνεχώς στην
επικαιρότητα.[…]
Η γλώσσα, ως κατ’ εξοχήν ανθρώπινο δημιούργημα, δίνει τη δυνατότητα για επικοινωνία
και διαμορφώνει, κατά κύριο λόγο, τον άνθρωπο, δηλαδή το ότι είμαστε άνθρωποι, το χρωστάμε
στο γεγονός ότι γνωρίζουμε μια γλώσσα. Αυτό επιβεβαιώνεται και από περιστατικά παιδιών που
χάθηκαν και ανατράφηκαν σε αγέλες ζώων. Οι αδελφές Καμάλα και Αμάλα, που μεγάλωσαν σε
αγέλη λύκων στην Ινδία, συμπεριφέρονταν όπως οι λύκοι. Στη συνέχεια, αν και έγιναν πολλές
προσπάθειες, πολύ λίγο άλλαξαν και διατήρησαν συνήθειες που είχαν αποκτήσει στην αγέλη των
λύκων. [...]
Η διεύρυνση του γνωστικού μας ορίζοντα ταυτίζεται με τα όρια του είναι μας. «Τα όρια της
γλώσσας μου είναι τα όρια του κόσμου», υποστηρίζει ο Βιτγκενστάιν. Η γλώσσα επιδρά στον
άνθρωπο πολλαπλά. Δεν είναι μόνο μέσο έκφρασης επιθυμιών και συναισθημάτων, δεν είναι μόνο
φορέας απόψεων και ιδεών αλλά επιπλέον βοηθάει στην πνευματική ανάπτυξη, αποτελεί το
κυριότερο μέσο παιδαγωγικής, οδηγεί στον προβληματισμό, στην ανάπτυξη της κρίσης,
συμβάλλει στην κοινωνικοποίηση. Και βέβαια, είναι το κύριο γνώρισμα της εθνικής ταυτότητας.
Ο Ψυχάρης έλεγε: «Γλώσσα και πατρίδα είναι το ίδιο.» [...]
Στη σύγχρονη κοινωνία οι ειδικοί κάνουν λόγο για κακοποίηση της γλώσσας από τα
ΜΜΕ. Βέβαια, για να είμαστε δίκαιοι και αντικειμενικοί, η προσφορά των ΜΜΕ, και ειδικότερα
της τηλεόρασης, στην καλλιέργεια και στη σωστή χρήση της γλώσσας είναι πολύ σημαντική. Αυτό
αποδεικνύεται από τη βελτίωση του λόγου σε ανθρώπους που δεν είχαν την τύχη να σπουδάσουν.
Και αυτό οφείλεται, κατά κύριο λόγο, στην επίδραση της τηλεόρασης. Όμως, επειδή όσοι
εκφέρουν λόγο στα ΜΜΕ ασκούν καταλυτική επίδραση και στη γλώσσα, το ζητούμενο είναι να
είναι πιο προσεκτικοί, για να βοηθούν ακόμη περισσότερο στο θέμα της ορθής χρήσης της.
Πράγματι, όσοι μιλούν προφορικά, από βιασύνη, μπορεί να υποπέσουν σε λάθη, αλλά είναι
ακατανόητο να μην ελέγχονται – κυρίως – από τα δημόσια κανάλια αλλά και από τα ιδιωτικά, τα
κείμενα που διαβάζονται από τους τηλεπαρουσιαστές ή κείμενα που είναι μεταφράσεις ξένων
έργων.[…]
Τέλος, η ξενομανία έχει φτάσει στο απροχώρητο, σχετικά με τις ξένες επιγραφές στα
διάφορα καταστήματα σε σημείο που να νομίζεις ότι δε βρίσκεσαι στην Ελλάδα. Είναι τόσο
δύσκολο να γράφονται στα ελληνικά οι επιγραφές και μετά, προαιρετικά, μέσα σε παρένθεση και
με μικρότερα στοιχεία να γράφονται και σε κάποια ξένη γλώσσα;
Αν δε φροντίσουμε τη γλώσσα μας, δεν αποκλείεται σε μερικές δεκαετίες να
χρησιμοποιούμε μια γλώσσα μισο-ελληνική, μισο-αγγλική. Ο γάλλος φιλόσοφος, λογοτέχνης και
συγγραφέας Αλπέρ Καμύ παρατηρεί σχετικά: «Η διαφθορά της εποχής φαίνεται στη φθορά της
γλώσσας» (Α. Καμύ).

ΘΕΜΑΤΑ

ΘΕΜΑ Α1

Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του παραπάνω κειμένου σε 80 – 100 λέξεις.

(Μονάδες 15)

ΘΕΜΑ Α2

Στην 4η παράγραφο του κειμένου διατυπώνεται η άποψη: «Η διεύρυνση του γνωστικού μας
ορίζοντα ταυτίζεται με τα όρια του είναι μας.» Να ερμηνεύσετε-εξηγήσετε την άποψη αυτή σε μία
σύντομη παράγραφο 50 – 60 λέξεων.

(Μονάδες 15)

ΘΕΜΑ Β

Β1. Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη και τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται η 3η παράγραφος
του κειμένου: «Η γλώσσα…αγέλη λύκων.».
(Μονάδες 10)
Β2. Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης στα παρακάτω χωρία που έχουν αντληθεί από την 3η
και 5η παράγραφο του κειμένου αντίστοιχα (υπογραμμισμένα στο κείμενο) και να τα μετατρέψετε
στην αντίθετη μορφή σύνταξης.

«Η γλώσσα, ως κατ’ εξοχήν ανθρώπινο δημιούργημα, δίνει τη δυνατότητα για επικοινωνία…»

«…όσοι εκφέρουν λόγο στα ΜΜΕ ασκούν καταλυτική επίδραση και στη γλώσσα…»

(Μονάδες 10)

Β3α. Στο κείμενο έχουν σημειωθεί οι παρακάτω λέξεις με έντονη γραφή. Να βρείτε έναν
αντώνυμο όρο για καθεμία από αυτές:
αποδυνάμωση, ακαταστασία, παρακμή, γνωρίζουμε, αντικειμενικοί, προαιρετικά.

(Μονάδες 06)

Β3β. Να βρείτε τα συνθετικά των ακόλουθων λέξεων και με το β’ συνθετικό να γράψετε μία νέα
σύνθετη λέξη: κακοποίηση, καλλιέργεια.

(Μονάδες 04)

ΘΕΜΑ Γ

Σε ένα άρθρο 300-350 λέξεων, που θα δημοσιευθεί στο προσωπικό σας ιστολόγιο (blog), καλείστε
να αναφερθείτε στα αίτια της γλωσσικής ένδειας* από την οποία φαίνεται ότι πάσχει η νέα γενιά.
Παράλληλα, προτείνετε τρόπους με τους οποίους το σχολείο, ως κύριος φορέας αγωγής και
εκπαίδευσης, θα συμβάλει στην αντιμετώπιση του φαινομένου.

*ένδεια: φτώχεια, πενία

(Μονάδες 40)

Να γράψετε με αυτοσυγκέντρωση!
 Β΄ ΜΕΡΟΣ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Κείμενο: Ραδιόφωνο, Νίκος Φωκάς,

«Κοχυβαδάκια» Δεκαπέντε γλωσσοκεντρικά ποιήματα, Εκδόσεις Ύψιλον 1995

Ραδιόφωνο

Χαμήλωσα στο ελάχιστο τον ήχο

κι οι πρόστυχες φωνές αυτοστιγμεί
ακούγονται σαν ψίθυρος αγνές·
σαν ψίθυρος μαζί με τις φωνές
οι γλωσσικοί βιασμοί κι οι ξενισμοί
που δεν απαριθμούνται σ’ ένα στίχο.

Διότι αν πρέπει να’ χω τέτοια γλώσσα

με σόου τζάκποτ ζάπινγκ και τι-βι
την καταργώ καλύτερα εντελώς
κι ας μείνει μόνο ως ψίθυρος απλός
μιας πίστης υπενθύμιση ακριβή
καθώς κοιτώ τα σύννεφα στην Όσσα*.

*Όσσα ή Κίσσαβος: βουνό της Θεσσαλίας

ΘΕΜΑΤΑ

ΘΕΜΑ Α1

Ο ποιητής στον δεύτερο στίχο της δεύτερης στροφής: «με σόου τζάκποτ ζάπινγκ και τι-βι»
χρησιμοποιεί ξένες λέξεις τις οποίες γράφει με ελληνικούς χαρακτήρες. Για ποιο φαινόμενο
διαμαρτύρεται και ποιο μήνυμα επιδιώκει να μεταδώσει στον αναγνώστη; Να απαντήσετε σε 50-
60 λέξεις.
(Μονάδες 15)
ΘΕΜΑ Α2

Να αποδώσετε σε μία παράγραφο 60 – 70 λέξεων τη συναισθηματική κατάσταση του ποιητή,

όπως διαφαίνεται στην πρώτη στροφή, στηρίζοντας την απάντησή σας σε συγκεκριμένους
στίχους.

(Μονάδες 15)

ΘΕΜΑ Β

Β1. Να εντοπίσετε στο απόσπασμα δύο χαρακτηριστικά νεοτερικής ποίησης, τεκμηριώνοντας την
απάντησή σας με σχετικές αναφορές στο κείμενο.

(Μονάδες 10)

Β2. Να αναζητήσετε μία μεταφορά και μία παρομοίωση και να σχολιάσετε σύντομα το νόημα των
συγκεκριμένων χωρίων.

(Μονάδες 10)

Β3. Ο ποιητής φαίνεται να ανοίγει διάλογο με τον εαυτό του. Εντοπίστε δύο στοιχεία στο ποίημα
που επιβεβαιώνουν την παραπάνω άποψη.

(Μονάδες 10)

ΘΕΜΑ Γ

Το ποίημα ανήκει σε μία συλλογή γλωσσοκεντρικών ποιημάτων και καλλιεργεί έναν σχετικό
προβληματισμό. Σε ένα κείμενο 150-200 λέξεων να περιγράψετε τον ιδιαίτερο γλωσσικό κώδικα
που χρησιμοποιούν οι σημερινοί νέοι και στη συνέχεια να διατυπώσετε τη γνώμη σας αναφορικά
με το γιατί καταφεύγουν σε αυτόν για τη μεταξύ τους επικοινωνία.
(Μονάδες 40)

Να γράψετε με αυτοσυγκέντρωση!