SRPSKI STANDARD

SRPS EN 12952-1:2005
Identičan sa EN 12952-1:2001

Kotlovi sa vodogrejnim cevima i pomoćna oprema

Deo 1: Opšte odredbe

Water-tube boilers and auxiliary instalations

Part 1: General

I izdanje

ZAVOD ZA STANDARDIZACIJU Referentnaoznaka

ISS SRBIJE SRPS EN 12952-1
 SRPS EN 12952-1

© ISS

Izdaje Institut za standardizaciju Srbije

Zabranjeno preštampavanje (sve vrste umnožavanja)
INSTITUT ZA STANDARDIZACIJU SRBIJE
11030 Beograd, Stevana Brakusa 2
Telefoni (centrala): (011) 3541-260, ... 3541-264
Telefaks: (011) 3541-257
E-mail: jus@jus.org.yu
Prodaja standarda
Telefon: (011) 2547-496
E-mail: prodaja@jus.org.yu

2
 SRPS EN 12952-1

Ovaj standard doneo je direktor ISS rešenjem br. od

Ovaj srpski standard identičan je sa standardom EN 12952-1:2001 i objavljen je uz dozvolu

Evropskog komiteta za standardizaciju CEN, Rue de Stassart 36, B - 1050 Bruxelles i CENELEC,
Rue de Stassart 36, B - 1050 Bruxelles.

CEN i CENELEC u potpunosti zadržavaju sva prava korišćenja ovog dokumenta u bilo kom obliku
i na bilo koji način, a u korist nacionalnih članica CEN i CENELEC; umnožavanje dokumenta ne
može se obaviti bez pismenog zahteva upućenog CEN-u i CENELEC-u preko Institut za
standardizaciju Srbije.

This Serbian Standard is identical with EN 12952-1:2001 and is reproduced by permission of CEN, Rue
de Stassart 36, B - 1050 Bruxelles and the CENELEC, Rue de Stassart 36, B - 1050 Bruxelles.

All rights of exploitation of this document in any form and by eny means are reserved woridwide by CEN
and CENELEC to CEN/CENELEC National Members and any reproduction may not be undertaken
without the expressed permission in writing to CEN and CENELEC through ISS.

Nacionalni predgovor
Ovaj standard pripremila je Komisija za standarde iz oblasti kotlovskih postrojenja i opreme pod
pritiskom KS M011 i predstavlja prevod sa engleskog na srpski jezik standarda Evropskog komiteta za
standardizaciju ( CEN ) EN.

U ovom standardu navedena su najnovija izdanja citiranih evropskih standarda.

“Evropski standard” u tekstu ovog standarda treba shvatiti kao “srpski standard”.

Veza citiranih evropskih i srpskih standarda

EN 12952-5:2001 idt JUS EN 12952-5:2007

EN 12952-6:2001 idt JUS EN 12952-6:2007

Sledeći evropski standardi mogu se primeniti za potrebe ovog standarda pošto nema odgovarajućih
srpskih standarda:

EN (svi delovi):2003
EN 764-3:2003

Citirani srpski standardi

JUS EN 12952-5:2007, Kotlove sa vodogrejnim cevima i pomoćna oprema – Deo 5: Izrada i konstrukcija
delova kotla pod pritiskom.

JUS EN 12952-6:1998, Kotlove sa vodogrejnim cevima i pomoćna oprema – Deo 6: Kontrolisanje tokom
konstrukcije, dokumentacija i obeležavanje delova kotla pod pritiskom.

3
 SRPS EN 12952-1
Citirani evropski standardi

EN 764 (All parts):2003, Pressure equipment

EN 764-3:2003, Pressure equipment — Part 3: Definition and parties involved.
EN 12953-5:2001, Water-tube boilers and auxiliary installations - Part 5: Workmanship and construction of
pressure parts of the boiler.
EN 12952-6:2001, Water-tube boilers and auxiliary installations - Part 6: Inspection during construction,
documentations and marking of pressure parts of the boiler.

4
 SRPS EN 12952-1
EVROPSKI STANDARD
EUROPEAN STANDARD EN 12952-1
NORME EUROPÉENNE
decembar 2001
EUROPÄISCHE NORM

ICS 27.040

Verzija na srpskom jeziku

Kotlovi sa vodogrejnim cevima i pomoćna oprema - Deo 1: Opšte

odredbe

Water-tube boilers and auxiliary Chaudières à tubes d'eau et Wasserrohrkessel und

instalations - Part 1: General installations auxiliaires – Partie 1: Anlagenkomponenten – Teil 1:
Généralités Allgemeines

Ovaj evropski standard odobrio je CEN 10. marta 2000.

Članice CEN obavezne su da se pridržavaju Internih pravila CEN/CENELEC u kojima su definisani uslovi pod
kojima ovaj evropski standard, bez izmena, stiče status nacionalnog standarda. Ažurirani spiskovi i
bibliografske reference koje se odnose na te nacionalne standarde mogu se dobiti od Centra za menadžment ili
od članica CEN.

Ovaj evropski standard postoji u tri zvanične verzije (na engleskom, francuskom i nemačkom jeziku). Verzija na
nekom drugom jeziku, nastala prevođenjem na nacionalni jezik pod odgovornošću članice CEN i prijavljena
Centru za menadžment, ima isti status kao zvanične verzije.

Članice CEN su nacionalne organizacije za standardizaciju sledećih zemalja: Austrije, Belgije, Češke
Republike, Danske, Finske, Francuske, Nemačke, Grčke, Islanda, Irske, Italije, Luksemburga, Holandije,
Norveške, Portugala, Španije, Švedske, Švajcarske i Ujedinjenog Kraljevstva.

EVROPSKI KOMITET ZA STANDARDIZACIJU

EUROPEAN COMMITTEE FOR STANDARDIZATION
CO MITÉ EURO PÉEN D E NORMA LISATIO N
EURO PÄISCHES KO MITE E FÜ R NO RMU N G

Centar za menadžment: rue de Stassart, 36 B-1050 Brussels

© 2001 CEN Sva prava reprodukcije i komunikacije u bilo kom obliku i na bilo koji način Ref. broj EN 12952-1:2001 E
zadržavaju CEN i njegove članice u svim zemljama.

5
 SRPS EN 12952-1
Sadržaj

Predgovor

1 Predmet i područje primene

1.1 Opšte odredbe
1.2 Sklop kotla
1.3 Ostala oprema postrojenja
1.4 Izuzeci

2 Normativne reference

3 Definicije
3.1 Kupac
3.2 Proizvođač
3.3 Projektant
3.4 Isporučilac materijala
3.5 Proizvođač materijala
3.6 Nadležni organ

4 Simboli i skraćenice

5 Odgovornosti
5.1 Kupac
5.2 Proizvođač
5.3 Nadležni organ

6 Tumačenja

7 Ocenjivanje projekta/tipa delova pod pritiskom

Prilog A (informativan) Uputstvo za primenu ocene usaglašenosti

A.1 Opšte odredbe
A.2 Principi primene PED

Prilog ZA (informativan) Tačke ovog evropskog standarda koje se odnose na osnovne zahteve za
bezbednost ili druge odredbe Direktive za opremu pod pritiskom

7
 SRPS EN 12952-1
Predgovor

Ovaj dokument EN 12952-1:2001 je pripremio tehnički komitet CEN/TC 269 „Komorni kotlovi i kotlovi sa
vodogrejnim cevima”, čiji sekretarijat je u nadležnosti DIN.

Ovaj evropski standard postaje nacionalni standard, bilo objavljivanjem identičnog teksta, bilo zvaničnim
preuzimanjem, najkasnije do juna 2002, a svi nacionalni standardi koji su u suprotnosti sa ovim evropskim
standardom moraju biti povučeni najkasnije u junu 2002.

Ovaj dokument je izrađen po ovlašćenju koje je CEN dobio od Evropske komisije i Evropskog udruženja za
1)∗)
slobodnu trgovinu, i podržava osnovne zahteve Direktive za opremu pod pritiskom (PED) .

Za veze sa Direktivom za opremu pod pritiskom, videti informativni Prilog ZA, koji je sastavni deo ovog dokumenta.

Prema Internim pravilima CEN/CENELEC, organizacije za nacionalne standarde sledećih zemalja su obavezne da
primenjuju ovaj evropski standard: Austrija, Belgija, Češka Republika, Danska, Finska, Francuska, Nemačka,
Grčka, Island, Irska, Italija, Luksemburg, Holandija, Norveška, Portugal, Španija, Švedska, Švajcarska i Ujedinjeno
Kraljevstvo.

Ova serija evropskih standarda EN 12952 koja se odnosi na kotlove sa vodogrejnim cevima i pomoćnu opremu
sastoji se od sledećih delova:

Deo 1: Opšte odredbe

Deo 2: Materijali za delove kotla pod pritiskom i pomoćnu opremu
Deo 3: Projektovanje i proračuni delova pod pritiskom
Deo 4: Proračuni očekivanog veka trajanja kotla u eksploataciji
Deo 5: Izrada i konstrukcija delova kotla pod pritiskom
Deo 6: Kontrolisanje tokom izrade, dokumentacija i obeležavanje delova kotla pod pritiskom
Deo 7: Zahtevi za opremu kotla
Deo 8: Zahtevi za opremu kotla za loženje tečnih i gasovitih goriva
Deo 9: Zahtevi za opremu kotla za loženje praškastih goriva
Deo 10: Zahtevi za zaštitu od prekoračenja pritiska
Deo 11: Zahtevi za uređaje za regulaciju i ograničenja i uređaje sigurnosnih kola kotla i prateće opreme
Deo 12: Zahtevi za kvalitet napojne i kotlovske vode
Deo 13: Zahtevi za sisteme za čišćenje dimnog gasa
Deo 14: Zahtevi za DENOX sisteme za dimni gas
Deo 15: Ispitivanja pri preuzimanju
Deo 16: Zahtevi za opremu kotla za loženje za čvrsta goriva sa rešetkom i u fluidiziranom sloju

Iako ovi delovi mogu da se koriste odvojeno, treba imati u vidu da su ovi delovi međusobno povezani. Kao takvi,
projektovanje i proizvodnja kotlova zahtevaju primenu više od jednog dela standarda da se ispune zahtevi ovog
evropskog standarda na zadovoljavajući način.

NAPOMENA Deo 4 se ne primenjuje tokom faza projektovanja, izrade i montaže.

Prilozi A i ZA ovog evropskog standarda su informativni.

1)
Direktiva 97/23/EC Evropskog parlamenta i saveta od 29. maja 1997. o usaglašavanju zakona o opremi pod pritiskom kod
država članica; OJEC L181.
Nacionalna fusnota
∗)
Skraćenica na engleskom jeziku za “Pressure Equipment Directive”.

8
 SRPS EN 12952-1
1 Predmet i područje primene

1.1 Opšte odredbe

Ovaj evropski standard primenjuje se na kotlove sa vodogrejnim cevima zapremina većih od 2 litre za proizvodnju
pare i/ili vrele vode pri dozvoljenom pritisku većem od 0,5 bar i sa temperaturama većim od 110 °C kao i na
pomoćnu opremu (ostala oprema postrojenja).

Svrha ovog evropskog standarda je da se obezbedi da se rizici vezani za rad kotlova sa vodogrejnim cevima smanje
na minimum i da se primene odgovarajuće mere bezbednosti da se lokalizuju rizici koji se još javljaju kada se kotao
sa vodogrejnim cevima pusti u rad. Ova bezbednost će se postići pravilnom primenom postupaka i tehnika
projektovanja, izrade, ispitivanja i kontrolisanja koje su ugrađene u razne delove ovog evropskog standarda. Tamo
gde je to prikladno, odgovarajuće upozorenje na preostale rizike i moguće pogrešne upotrebe date su u uputstvima
za obuku i rad i nalaze se u blizini opreme na koju se odnose (videti prEN 12952-8, prEN 12952-9 i prEN 12952-
16).

1.2 Sklop kotla

Za svrhe ovog standarda, sklop kotla obuhvata:

a) kotao sa vodogrejnim cevima uključujući sve delove pod pritiskom od ulaza napojne vode (uključujući ulazni
ventil) do i uključujući izlaz pare i/ili vrele vode (uključujući izlazni ventil ili, ako nema ventila, prvi kružni var ili
prirubnicu posle izlaznog kolektora).

Svi pregrejači, međugrejači, ekonomajzeri, pripadajuća bezbednosna oprema i spojni cevovod koji se greju
gasovima sagorevanja i nemaju mogućnost odvajanja od osnovnog sistema pomoću ventila za odvajanje.

Dodatno cevovod priključen na kotao koji je služi za ka drenažu, odzračivanje, hlađenje, itd. do i uključujući prvi
ventil za odvajanje u liniji cevovoda posle kotla.

Međugrejači koji se zagrevaju dimnim gasom ili se nezavisno lože, i koji se posebno isporučuju sa pripadajućom
bezbednosnom opremom uključujući sve regulacione i sigurnosne sisteme.

b) odvojivi pregrejači, međugrejači, ekonomajzeri i odgovarajući spojni cevovod;

c) dovod toplote ili sistem loženja;

d) uređaji za pripremanje i napajanje kotla gorivom uključujući sisteme upravljanja;

e) uređaji za snabdevanje kotla napojnom vodom uključujući regulacioni sistem;

f) ekspanzione posude pod pritiskom i rezervoari postrojenja za proizvodnju vrele vode.

1.3 Ostala oprema postrojenja

a) noseća čelična konstrukcija kotla, termička izolacija i/ili ozid i zaštitni limovi;

b) oprema za dovod vazduha za kotao uključujući ventilatore za produvavanje i predgrejače vazduha koji se
zagrevaju gasovima sagorevanja;

c) uređaji za izduvavanje dimnih gasova kroz kotao do ulaza u dimnjak, uključujući ventilatore za odsisavanje i
opremu za smanjenje zagađenja vazduha koja se nalazi na putu odvođenja dimnih gasova;

9
 SRPS EN 12952-1
d) sva ostala oprema neophodna za rad kotlovskog postrojenja.

Po pitanju opisa vrsta operativnih sistema korišćenih za postrojenje kotla sa vodogrejnim cevima, videti prEN
12952-7.

1.4 Izuzeci

Ovaj evropski standard se ne primenjuje na sledeće vrste kotlovskih postrojenja:

a) kotlovi koji nisu stacionarni;

b) kotlovi komornog tipa uključujući električne kotlove;

c) nuklearna primarna kola, čiji kvar može prouzrokovati emitovanje radioaktivnosti.

2 Normativne reference

U ovaj evropski standard ugrađene su, putem pozivanja na datirane i nedatirane reference, odredbe iz drugih
publikacija. Ove normativne reference citirane su na odgovarajućim mestima u tekstu, a spisak publikacija dat je
ovde. Kada se navode datirane reference, na ovaj evropski standard primenjuju se naknadne izmene i dopune ili
revizije bilo koje od ovih publikacija samo ako su uključene u njega putem izmene i dopune ili revizije. Kada se
navode nedatirane reference, primenjuje se najnovije izdanje publikacije na koju se poziva (uključujući izmene i
dopune).

prEN 764 (All parts), Pressure equipment [(svi delovi), Oprema pod pritiskom]

prEN 764-3:1999, Pressure equipment - Part 3: Definition and parties involved. (Oprema pod pritiskom – Deo 3:
Definicija i uključene stane.)

EN 12952-5:2001, Water-tube boilers and auxiliary installations - Part 5: Workmanship and construction of
pressure parts of the boiler. (Kotlove sa vodogrejnim cevima i pomoćna oprema – Deo 5: Izrada i konstrukcija
delova kotla pod pritiskom.)

prEN 12952-6:1998, Water-tube boilers and auxiliary installations - Part 6: Inspection during construction,
documentations and marking of pressure parts of the boiler. (Kotlove sa vodogrejnim cevima i pomoćna oprema –
Deo 6: Kontrolisanje tokom konstrukcije, dokumentacija i obeležavanje delova kotla pod pritiskom.)

3 Termini i definicije

Za svrhe ovog evropskog standarda, primenjuju se termini i definicije iz prEN 764 i sledeći termini i definicije :

3.1
kupac (purchaser)
Pojedinac ili organizacija koja od proizvođača kupuje završeno kotlovsko postrojenje ili neki njegov deo

3.2
proizvođač (manufacturer)
Pojedinac ili organizacija odgovorna za projektovanje, izradu, ispitivanje, montažu gde je relevantno i usklađenost
sa zahtevima ovog standarda, bilo da to vrši on lično ili podizvođač, videti prEN 764-3:1999

10
 SRPS EN 12952-1
3.3
projektant (designer)
Pojedinac ili organizacija koja, u ime proizvođača, vrši projektovanje kotlovskog postrojenja. Projektant utvrđuje
oblik, mere i debljine delova kotlovskog postrojenja, bira materijale i detaljno utvrđuje metode izrade i ispitivanja

3.4
isporučilac materijala (material supplier)
Pojedinac ili organizacija, koja nije proizvođač materijala, a koja isporučuje materijal ili polufabrikovane delove
koji se koriste u izradi kotlovskog postrojenja ili dela kotlovskog postrojenja

3.5
proizvođač materijala (material manufacturer)
Pojedinac ili organizacija koja proizvodi osnovne materijale za izradu delova kotlovskog postrojenja ili
polufabrikovanih standardizovanih delova

3.6
nadležni organ (responsible authority)
Ovaj standard identifikuje angažovanje kompetentnih organizacija koje su nezavisne od proizvođača. Takve
organizacije mogu biti notifikovana tela, priznate organizacije trećih strana ili kontrolni organi korisnika. Za svrhe
ovog standarda, ove organizacije su zajednički nazvane nadležnim organima (RA)∗)

NAPOMENA 1 Definicija ovlašćenog tela i kriterijumi za kontrolu njegovog rada dati su u Članu 12 Direktive za opremu pod pritiskom.

NAPOMENA 2 Definicija priznate organizacije treće strane i kriterijumi za kontrolu njenog rada dati su u Članu 13 Direktive za opremu pod
pritiskom.

NAPOMENA 3 Definicija kontrolnih organa korisnika i kriterijumi za kontrolu njihovog rada dati su u Članu 14 Direktive za opremu pod
pritiskom.

NAPOMENA 4 Odgovornost proizvođača je opisana u 3.2.

4 Simboli i skraćenice

Za svrhe ovog evropskog standarda, moraju se primenjivati opšti simboli i skraćenice dati u tabelama 4.1 i 4.2.
Tabela 4-1 - Simboli
Simbol Opis Jedinica
A površina mm2
Af stvarna površina poprečnog preseka bez tolerancije mm2
Afb stvarna površina poprečnog preseka cevnog priključka mm2
Afp stvarna površina poprečnog preseka prstena za ojačavanje mm2
Afs stvarna površina poprečnog preseka tela mm2
Ap površina izložena pritisku bez dodataka mm2
Apb površina izložena pritisku koja se odnosi na cevni priključak mm2
Aps površina izložena pritisku koja se odnosi na telo mm2
C Proračunski proračunski koeficijent oblika -

Nacionalna fusnota
∗)
Skraćenica na engleskom jeziku za “responsible authority”

11
 SRPS EN 12952-1
Simbol Opis Jedinica
C1 proračunski proračunski koeficijent oblika za neukrućene zidove, dno ili ploče -
C2 proračunski proračunski koeficijent oblika za pravougaone i eliptične ploče -
C3 proračunski proračunski koeficijent oblika za ravne ploče sa otvorima -
c1 Negativna tolerancija za isporučenu nazivnu debljinu zida mm
c2 dodatak za koroziju i habanje mm
Db srednji prečnik ravnog dna sa prevojem ili projektni prečnik ravnih pokrivnih ploča mm
DL prečnik izloženaeonog kruga za rupe mm
d prečnik otvora cevi (ako je primenljivo u situaciji nakon gubitka metala) mm
di unutrašnji prečnik mm
dib unutrašnji prečnik cevnog priključka bez dodataka mm
dis unutrašnji prečnik osnovnog tela (cilindrični omotač, sferni omotač ili ispupčeno mm
dance) bez dodataka
dm srednji prečnik mm
do spoljašnji prečnik mm
dob spoljašnji prečnik cevnog priključka bez dodataka mm
dos spoljašnji prečnik osnovnog tela bez dodataka mm
ds prečnik oslonca mm
E modul elastičnosti za projektovanu temperaturu N/mm2
e debljina zida mm
eb isporučena debljina zida cevnog priključka mm
ecb potrebna debljina zida cevnog priključka ili nastavka bez dodataka mm
ech potrebna debljina zida ravnog dna bez dodataka mm
ecs potrebna debljina zida cilindričnog ili sfernog omotača ili ispupčenog danca bez mm
dodataka
ect potrebna debljina zida prave cevi bez dodataka mm
eh isporučena debljina zida ravnog dna mm
eh1 debljina zida žleba za rasterećenje mm
eh' potrebna debljina zida ravnog dna sa dodacima mm
ep isporučena debljina zida prstena za ojačavanje mm
erb stvarna debljina zida cevnog priključka ili nastavka bez dodataka mm
erh stvarna debljina zida ravnog dna bez dodataka mm
erp stvarna debljina zida prstena za ojačavanje bez dodataka mm
ers stvarna debljina zida osnovnog tela (cilindrični ili sferni omotač ili ispupčeno mm
dance) bez dodataka

12
 SRPS EN 12952-1
Simbol Opis Jedinica
ert stvarna debljina zida cevi bez dodataka mm
es isporučena debljina zida osnovnog tela mm
es' potrebna debljina zida osnovnog tela mm
et isporučena debljina zida cevi mm
et' potrebna debljina zida prave cevi sa tolerancijom mm
f projektno naprezanje N/mm2
f1 projektno naprezanje izložena ispitnim (manometarskim) pritiskom N/mm2
fa stvarno srednje naprezanje N/mm2
faø stvarno srednje naprezanje između centara dva otvora N/mm2
fb projektno naprezanje za materijal cevnog priključka N/mm2
fc kombinovano naprezanje na osloncima N/mm2
fd stvarno naprezanjeu uzdužnom pravcu usled unutrašnjeg pritiska N/mm2
fp projektno naprezanje za materijal prstena za ojačavanje N/mm2
fM stvarno naprezanjezbog savijanja u uzdužnom pravcu N/mm2
fs projektno naprezanje za materijal osnovnog tela N/mm2
f1 efektivno tangencijalno naprezanje usled unutrašnjeg pritiska N/mm2
hB dubina ravnog dna mm
hc dubina krune ispupčenih danaca (sa prevojem, bez cilindričnog dela) mm
hf visina prstena otvora za ulaz čoveka mm
hs visina cilindričnog dela ispupčenog danca mm
K projektna vrednost čvrstoće N/mm2
K1 projektna vrednost čvrstoće na ispitnom (mernom) pritisku N/mm2
lb0 cilindrična dužina cevnog priključka od prelazne zone do vara mm
lb1 izmerena dužina spoljašnje projekcije cevnog priključka mm
lb2 izmerena dužina unutrašnje projekcije cevnog priključka mm
lrb stvarna dužina cevnog priključka mm
lrbi stvarna dužina unutrašnje projekcije usađenog cevnog priključka mm
lrp stvarna širina prstena za ojačavanje mm
lrs stvarna dužina osnovnog tela mm
ls0 cilindrična dužina osnovnog tela od prelazne zone do vara mm
pc proračunski pritisak N/mm2
pd projektni pritisak N/mm2

13
 SRPS EN 12952-1
Simbol Opis Jedinica
PS najveći dozvoljeni pritisak N/mm2
ps1 dozvoljeni (radni manometarski) pritisak N/mm2
ps2 dozvoljeni (ukupni manometarski) pritisak za vrelovodne generatore N/mm2
pt ispitni (manometarski) pritisak N/mm2
P0 rastojanje od centra do centra susednih cevi u aksijalnom pravcu (uzdužni korak) sa mm
Φ =0
PΦ rastojanje od centra do centra susednih otvora, pomerena za ugao Φ u odnosu na mm
centar zida bez dodataka
Q sila N
Rm najmanja vrednost zatezne čvrstoće datog materijala na sobnoj temperaturi N/mm2
RmTtc Prosečna vrednost otpornosti prema puzanju za T časova na temperaturi tc N/mm2
Rp0,2tc Najmanja vrednost konvencionalnog napona tečenja pri izduženju od 0,2% za N/mm2
odgovarajuće vrste materijala na temperaturi tc
Rp1,0tc Najmanja vrednost konvencionalnog napona tečenja pri izduženju od 1,0 % za N/mm2
odgovarajuće vrste materijala pri temperaturi tc
rib unutrašnji poluprečnik cevnog priključka mm
rik unutrašnji poluprečnik prevoja ili rasteretnog žleba ravnog danca mm
ris unutrašnji poluprečnik ispupčenog danca ili cilindričnog ili sfernog omotača mm
rms srednji poluprečnik omotača mm
ros spoljašnji poluprečnik ispupčenog danca ili sferičnog omotača mm
S stepen sigurnosti -
S1 stepen sigurnosti za ispitni (manometarski) pritisak -
T projektovani vek trajanja h
tc proračunska temperatura °C
td projektna temperatura °C
to radna temperatura °C
tor referentna temperatura °C
tos temperatura zasićenja koja odgovara projektnom pritisku °C
TS najveća/najmanja dozvoljena temperatura °C
u odstupanje od kružnosti (DFC) %
νall proračunski koeficijent dozvoljene oslabljenja za cevne priključke ili otvore -
νb proračunski koeficijent oslabljenja za pojedinačne cevne priključke ili otvore -
νm proračunski koeficijent oslabljenja za susedne cevne priključke ili otvore -
νNDE proračunski koeficijent oslabljenja čvrstoće vara -
y proračunski koeficijent za Y-cevne priključke -

14
 SRPS EN 12952-1
Simbol Opis Jedinica

Φ ugao linija koje spajaju centre dva otvora, u odnosu na osu tela stepen
Φb ugao rastojanja centra za susedne nastavke na sfernom omotaču rad
δ5 izduženje pri lomu (odnos merne dužine epruvete= 5) %

Ψ ugao nagiba cevnog priključka u odnosu na osu tela stepen

NAPOMENA 1 N/mm2 = 1 MN/m2 = 1 MPa

Tabela 4-2 – Skraćenice

Skraćenica Opis
DFC Departure from circularity (Odstupanje od kružnosti)
EAM European approval of material (Evropsko odobrenje materijala)
EC European Commission (Evropska komisija)
EMDS European material data sheet (Evropska lista podataka za materijal)
NDE Non-destructive examination (Ispitivanje bez razaranja)
PBHT Post-bend heat treatment (Termička obrada posle oblikovanja)
PED Pressure equipment directive (Direktiva za opremu pod pritiskom)
PWHT Post-weld heat treatment (Termička obrada posle zavarivanja)
OJEC Official Journal of the European Communities (Službeni list evropskih zajednica)
RA Responsible authority (Nadležni organ)
US Ultrasonic (Ultrazvučni)

5 Odgovornosti

5.1 Kupac

Kupac je odgovoran za davanje proizvođaču specifikacije normalnih radnih uslova kotlovskog postrojenja (videti
takođe uputstva za nabavku EN 45510-3-1 i EN 45510-3-3, gde je primenljivo), zajedno sa detaljima bilo kojih
prelaznih i/ili nepovoljnih uslova izložena kojima se zahteva da kotlovsko postrojenje radi i bilo kojih posebnih
zahteva da bi se olakšalo kontrolisanje u eksploataciji.

5.2 Proizvođač

Proizvođač je odgovoran za potpunost i tačnost svih projektnih proračuna i za uskladjenost sa svim merodavnim
zahtevima iz ovog standarda za sklop kotla.

Proizvođači moraju osigurati da realizacija odredaba ovog evropskog standarda bude poverena odgovarajuće
kvalifikovanom i iskusnom osoblju.

Dužnosti koje vrše ostali nadležni organi ne oslobađaju proizvođača od njegove odgovornosti po pitanju
uskladjenosti sa merodavnim zahtevima ovog standarda. Uputstvo za korišćenje postupka ocenjivanja usaglašenosti
je dato u prilogu A.

Preduzeća, pogoni i mesta posla vezana za projektovanje i proizvodnju kotlova sa vodogrejnim cevima moraju biti
potpuno opremljeni i moraju imati odgovarajuće uslove za sva kontrolisanja i ispitivanja navedena u prEN 12952-

15
 SRPS EN 12952-1
6:1998. Postupci procesa proizvodnje i drugi postupci moraju odgovarati, a osoblje koje vrši izradu mora biti
kompetentno i propisno kvalifikovano za dodeljene zadatke.

Proizvođač mora biti kompetentan da proizvede kotao u skladu sa ovim standardom (videti prilog F standarda EN
12952-5:2001).

5.3 Nadležni organ

Odgovornost nadležnog organa je navedena u prilogu A standarda prEN 12952-6:1998.

6 Tumačenja

Ako nastane bilo kakva nejasnoća ili sumnja u vezi sa značenjem ili posledicom nekog normativnog dela ovog
evropskog standarda ili da li nešto treba uraditi ili izostaviti da se ovaj evropski standard u potpunosti ispuni, to
pitanje se mora uputiti komitetu CEN/TC 269.

Zaključci i odluke komiteta po svim pitanjima, uključujući i pitanja tumačenja, koja se od strane komiteta smatraja
dovoljno važnim da se i pitanja i odgovori objave što je pre moguće, moraju se objaviti u obrascu sa upitima i
odgovorima za uključenje u listu tumačenja tog evropskog standarda.

NAPOMENA Nakon uzimanja u obzir svih javnih primedbi o njima, liste tumačenja se mogu uključiti, ako je to
potrebno, u evropski standard kao izmene i dopune koje će predstavljati deo sledećeg ažuriranog izdanja (videti
dokument BT N 5103).

7 Procena projekta/tipa delova izložena pritiskom

Proizvođač je dužan izdati izjavu da su tehnička projektna specifikacija i prateća dokumentacija u skladu sa
zahtevima ovog standarda.

Zbog širokog opsega vrsta vodogrejnih kotlovskih postrojenja koja se mogu projektovati i proizvesti u skladu sa
ovim standardom, nije moguće pokriti sve kombinacije situacija koje mogu nastati. Ovo može nastati zbog
uobičajenog vremenskog zaostajanja koje postoji između standardizacije i napredovanja tehnologije. Da se zbog
ovoga ne sprečava napredak, dato je opšte uputstvo u ovom evropskom standardu koje se odnosi na takve situacije.
Proizvođač mora utvrditi posebne zahteve za slučajeve prema određenim primenjenim projektnim i konstrukcionim
detaljima, tako da bezbednost kotla nije ugrožena.

Ako se tokom faza izrade javljaju nepredviđeni zahtevi za uvođenje izmene projekta i/ili naknadnih dozvola za
odstupanje u izradi koji uslovljavaju odstupanja od navedenih zahteva koji su obuhvaćeni na početku procene
projekta/tipa. Takva odstupanja su dozvoljena ovim standardom ako se može utvrditi da bezbednost i zahtevana
funkcija sastavnog dela nisu ugroženi. Sva takva odstupanja moraju da se uključe u tehničku dokumentaciju i
predstavljaju deo zbirke isprava koju sačinjava proizvođač..

16
 SRPS EN 12952-1
PRILOG A
(informativan)

Uputstvo za korišćenje postupaka utvrđivanja usaglašenosti

A.1 Opšte odredbe

A.1.1 Primena PED-a

Direktiva za opremu pod pritiskom (PED) zahteva da se za projekat i izradu opreme koja je izložena pritisku i na
koju se odnosi primena ove direktive i utvrdi usaglašenost u skladu sa serijom modula za utvrđivanja usaglašenosti
– videti Član 10 PED-a. Ovi moduli su detaljno opisani u Prilogu III PED na koji se mora pozivati da se obezbedi
usklađenost. Sledeći rezime dat je samo za potrebe uputstva.

NAPOMENA U ovom prilogu se razmatra utvrđivanje usaglašenosti opreme koja je izložena pritisku kao dela
sklopa kotla, u vezi sa osnovnim zahtevima PED-a. Tu se ne razmatra utvrđivanje usaglašenosti ostale opreme koja
je izložena pritisku koja je obuhvaćena kotlovskim postrojenjem!

A.1.2 Rezime modula opisanih u PED-u

Modul Opis osnovnih svojstava

A Izrada pod odgovornošću proizvođača

A1 Odgovornost proizvođača, ali konačno ocenjivanje nadgleda Ovlašćeno telo.

B Proizvođač uspostavlja EC Uverenje o ispitivanju tipa sa Ovlašćenim telom.

B1 Proizvođač uspostavlja EC Uverenje o ispitivanju projektovanja sa Ovlašćenim telom.

C1 Izrada u skladu sa EC Uverenjem o ispitivanju tipa, izradu nadgleda Ovlašćeno telo.

D Proizvođač koristi odobreni Sistem kvaliteta (npr. tipa EN ISO 9001) i usaglašava se sa EC
Uverenjem o ispitivanju projektovanja ili tipa.
D1 Proizvođač koristi odobreni Sistem kvaliteta (npr. tipa EN ISO 9001), a izradu vrši bez upotrebe
EC Uverenja o ispitivanju projektovanja ili tipa.

E Proizvođač koristi odobreni Sistem kvaliteta (npr. tipa EN ISO 9001) i usaglašava se sa EC
Uverenjem o ispitivanju tipa.
E1 Proizvođač koristi odobreni Sistem kvaliteta (npr. tipa EN ISO 9001), bez upotrebe EC Uverenja o
ispitivanju tipa .

F Izrada prema EC Uverenju o ispitivanju tipa ili projektovanja tako što je sva oprema pod
pritiskuom ispitana od strane Ovlašćenog tela.

G Proizvođač bira ovlašćeno telo. Ovlašćeno telo vrši ispitivanja na svakom delu opreme pod
pritiskom.

H Proizvođač koristi odobreni Sistem kvaliteta (npr. EN ISO 9001 tip) za svaki deo opreme pod
pritiskom.
H1 Proizvođač koristi odobreni Sistem kvaliteta (npr. EN ISO 9001 tip). Ovlašćeno telo izdaje EC
Uverenje o ispitivanju projektovanja i učestvuje u konačnom ocenjivanju opreme pod pritiskom.

17
 SRPS EN 12952-1
A.1.3 Izbor modula

Izbor modula zavisi od kategorije rizika gde se svrstava oprema pod pritiskom ili sklop kotla. Ove kategorije su
definisane u Članu 10 PED-a i dalje detaljno izložene u Prilogu II PED-a.

Na osnovu radnih parametara opreme, PED od proizvođača zahteva da utvrdi kategoriju rizika u kojoj će oprema
raditi. Prilikom izbora modula, proizvođač mora obezbediti da njegova organizacija poseduje sistem upravljanja
procesima koji zahteva PED za izradu u okviru tog modula.

A.2 Principi primene PED-a

A.2.1 Status ovog standarda

Sastavni delovi kotla sa vodogrejnim cevima su opisani u članu 3 dela 1.2 PED-a, a sklopovi kotlova sa
vodogrejnim cevima su opisani u članu 3 dela 2.1 PED-a, sa kategorijama rizika definisanim u prilogu II – Tabela 5.
Tekst standarda o vodogrejnim kotlovima uključuje sva pravila neophodna da se osigura da će kotao sa
vodogrejnim cevima i sastavni delovi sklopa, nakon projektovanja, izrade i kontrolisanja u skladu sa njegovim
odredbama, prilikom rada funkcionisati bezbedno u skladu sa osnovnim zahtevima PED-a.

A.2.2 Angažovanje ovlašćenog tela

Moduli koji se tiču izrade sastavnih delova kotlova sa vodogrejnim cevima i sklopova kotlova sa vodogrejnim
cevima mogu zahtevati angažovanje ovlašćenog tela. Izbor ovlašćenog tela je odgovornost proizvođača.

A.2.3 Izbor modula za sastavne delove kotlova sa vodogrejnim cevima

Uzimajući u obzir pritiske i zapremine koji deluju na sastavne delove kotlova sa vodogrejnim cevima, treba
razmotriti tabele 1 do 9 u prilogu II PED da se utvrdi kategorija rizika. Moduli dozvoljeni za ove kategorije rizika
su obuhvaćeni prilogom III PED-a.

NAPOMENA Proizvođač može odlučiti da prihvati višu kategoriju nego što je navedeno u prilogu II.

A.2.4 Izbor modula za sklopove kotlova sa vodogrejnim cevima

Ocenjivanje spajanja raznih delova sklopa treba utvrditi prema najvišoj kategoriji koja se primenjuje na sastavni deo
osim one koja se primenjuje na bezbednosnu pomoćnu opremu.

Uzimajući u obzir pritisak i zapremine koji obično deluju na sklopove kotlova sa vodogrejnim cevima, u tabeli 5 u
prilogu II PED-a je naznačeno da se primenjuje kategorija rizika IV.

A.2.5 Uputstvo za module

Uputstvo za module za kategoriju rizika IV dato je u daljem tekstu. Za precizne detalje, pozvati se na prilog II PED.

MODUL B – EC ISPITIVANJE TIPA

- Ovlašćeno telo potvrđuje da reprezentativni uzorak predviđene proizvodnje ispunjava propisane zahteve
PED.

- Priprema se tehnička dokumentacija koja obuhvata projekat, izradu i rad dela kotla ili sklopa kotla. Osim
toga, odgovarajući podaci koji obuhvataju kvalifikacije i odobrenja moraju se obezbediti za postupke
zavarivanja i ispitivanja bez razaranja koje se koriste.

18
 SRPS EN 12952-1

- Tehnička dokumentacija mora se čuvati najmanje deset godina.

- Ovlašćeno telo izdaje EC Uverenje o ispitivanju tipa koje važi deset godina i može se obnoviti.

- Proizvođač mora obavestiti ovlašćeno telo o svim modifikacijama na nekom delu, što se mora zabeležiti u
tehničkoj dokumentaciji.

MODUL D – OBEZBEĐENJE KVALITETA PROIZVODNJE

- Proizvođač mora primenjivati Sistem kvaliteta proizvodnje (npr. EN ISO 9001) koji je odobren od strane
ovlašćenog tela.

- Proizvođač ili njegov predstavnik moraju potvrditi u pisanoj izjavi da deo kotla ili sklop kotla ispunjava
odgovarajuće zahteve PED i da je u saglasnosti sa zahtevima:

EC Uverenja o ispitivanju tipa u skladu sa Modulom B.

- Ovlašćeno telo vrši nadzor sistema kvaliteta tokom najavljenih i nenajavljenih poseta.

- Proizvođač ili njegov predstavnik stavljaju CE znak i identifikacioni broj ovlašćenog tela odgovornog za
nadzor.

- Tehnička dokumentacija i EC Uverenje o ispitivanju tipa moraju se čuvati najmanje deset godina.

MODUL F – VERIFIKACIJA PROIZVODA

- Proizvođač ili njegov predstavnik moraju osigurati i izdati potvrdu da deo kotla ili sklop kotla ispunjava
odgovarajuće zahteve Direktive i da je u saglasnosti sa zahtevima:

EC Uverenja o ispitivanju tipa u skladu sa Modulom B.

- Ovlašćeno telo pregleda i ispituje svaki deo ili sklop kotla uključujući zahteve po pitanju:

Kvalifikacije i odobrenja
Materijala
Ispitivanja pritiskom

- Proizvođač priprema izjavu o usaglašenosti koja se mora čuvati najmanje deset godina.

- Proizvođač ili njegov predstavnik stavljaju CE znak i identifikacioni broj angažovanog ovlašćenog tela.

MODUL G – EC VERIFIKACIJA JEDINICE

- Proizvođač mora osigurati i dati izjavu da deo kotla ili sklop kotla ispunjava odgovarajuće zahteve PED-a.

- Proizvođač mora angažovati ovlašćeno telo prema sopstvenom izboru za verifikaciju jedinice i dostaviti na
odobrenje tehničku dokumentaciju koja mora obuhvatati:

Izveštaje o ispitivanju
Postupke proizvodnje i ispitivanja
Podatke o kvalifikaciji i odobrenjima za zavarivanje i ispitivanje bez razaranja

19
 SRPS EN 12952-1
- Ovlašćeno telo mora veifikovati tehničku dokumentaciju i izvršiti odgovarajuća ispitivanja kao što je
navedeno u standardu za kotao sa vodogrejnim cevima. Osim toga, ovlašćeno telo mora da izvrši završno
kontrolisanje dela ili sklopa kotla uključujući i završno ispitivanje.

- Ovlašćeno telo mora pripremiti uverenje o usaglašenosti koje se mora čuvati najmanje deset godina.

- Proizvođač ili njegov predstavnik stavljaju CE znak na deo ili sklop kotla. Ovlašćeno telo osigurava da je i
njegov identifikacioni broj takođe stavljen.

MODUL H1 – OBEZBEĐENJE POTPUNOG KVALITETA SA ISPITIVANJEM PROJEKTA I

POSEBNIM NADZOROM ZAVRŠNOG ISPITIVANJA

- Proizvođač mora primenjivati Sistem kvaliteta tipa EN ISO 9001 odobren od strane ovlašćenog tela koje on
odabere, a taj sistem pokriva projektovanje, izradu, kontrolisanje i ispitivanje.

- Proizvođač mora izdati molbu da ovlašćeno telo pregleda projekat .

- Ovlašćeno telo izdaje EC uverenje o ispitivanju projektovanja kojim se potvrđuje da projekat ispunjava
odredbe PED i vrši pojačan nadzor tokom završnih faza ocenjivanja proizvodnje.

- Proizvođač mora potvrditi u pisanoj izjavi da deo kotla ili sklop kotla ispunjava odgovarajuće zahteve PED.

- Ovlašćeno telo vrši najavljene i nenajavljene posete i ispituje sistem kvaliteta uključujući:

Dokumentaciju koja se odnosi na sistema kvaliteta

Zapise o kvalitetu vezane za projektovanje
Zapise o kvalitetu vezane za proizvodnju

- Proizvođač ili njegov predstavnik stavljaju CE znak i identifikacioni broj ovlašćenog tela odgovornog za
nadzor.

- Proizvođač mora čuvati svu tehničku i dokumentaciju za kvalitet najmanje deset godina.

20
 SRPS EN 12952-1

PRILOG ZA
(informativan)

Tačke ovog evropskog standarda koje se odnose na osnovne bezbednosne zahteve ili druge odredbe Direktive
za opremu pod pritiskom

Ovaj evropski standard je izrađen na osnovu mandata koji je CEN dobio od Evropske komisije i Evropskog
udruženja za slobodnu trgovinu i podržava osnovne bezbednosne zahteve Direktive za opremu pod pritiskom
97/23/EC imajući u vidu osnovne zahteve za kotlove sa vodogrejnim cevima.

UPOZORENJE: Drugi zahtevi i druge EU Direktive mogu da se primenjuju na proizvod(e) koji spadaju u predmet i
izloženaručje primene ovog standarda.

Sledeće tačke ovog standarda date u tabeli ZA-1 verovatno će podržavati zahteve Direktive za opremu pod
pritiskom 97/23/EC:

Tabela ZA-1 – Poređenje između Direktive za opremu pod pritiskom 97/23/EC i EN 12952-1 vezana za opšte
zahteve za kotlove sa vodogrejnim cevima

EN 12952-1 harmonizovane Sadržaj Direktiva za opremu izložena

tačke pritiskom 97/23/EC
Prilog I
1.1 Osiguranje bezbednosti u 1.1
radu, Opšte

Usklađenost sa tačkama ovog standarda pruža jedan način usaglašavanja sa posebnim osnovnim zahtevima
Direktive u pitanju i odgovarajućih EFTA propisa.

21
 SRPS EN 12952-1

BibliografijA

[1] prEN 12952-7, Water-tube boilers and auxiliary installations – Part 7: Requirements for equipment for the
boiler. (Kotlovi sa vodogrejnim cevima i pomoćna oprema – Deo 7: Zahtevi za opremu za kotao.)

[2] prEN 12952-8, Water-tube boilers and auxiliary installations – Part 8: Requirements for firing systems for
liquid and gaseous fuels for the boiler. (Kotlovi sa vodogrejnim cevima i pomoćna oprema – Deo 8: Zahtevi za
opremu kotla za loženje tečnih i gasovitih goriva.)

[3] prEN 12952-9, Water-tube boilers and auxiliary installations – Part 9: Requirements for firing systems for
pulverized solid fuel for the boiler. (KotlovI sa vodogrejnim cevima i pomoćna oprema – Deo 9: Zahtevi za opremu
kotla za loženje praškastih goriva.)

[4] prEN 12952-16, Water-tube boilers and auxiliary installations – Part 16: Requirements for fluidized bed and
grate firing systems for solid fuels for the boiler. (Kotlovi sa vodogrejnim cevima i pomoćna oprema – Deo 16:
Zahtevi za opremu kotla za loženje za čvrsta goriva sa rešetkom i u fluidiziranom sloju.)

[5] EN 45510-3-1, Guide for procurement of power station equipment - Part 3-1: Boilers - Water tube boilers
(Uputstvo za nabavku opreme za energanu – Deo 3-1: Kotlovi – Kotlovi sa vodogrejnim cevima.)

[6] EN 45510-3-3, Guide for procurement of power station equipment - Part 3-3: Boilers – Boilers with fluidized
bed firing. (Uputstvo za nabavku opreme za energanu – Deo 3-3: Kotlovi – Kotlovi za loženje u fluidiziranom
sloju.)

[7] EN ISO 9001, Quality management systems – Requirements (ISO 9001:2000). (Sistemi menadžmenta kvalitetom
– Zahtevi (ISO 9001:2000).)

22
 SRPS EN 12952-1

ICS 27.040 Kataloška grupa:M.E2

Deskriptori: kotlovska postrojenja, kotlovi sa vodogrejnim cevima, opšti zahtevi, termini, definicije,
simboli, skraćenice, odgovornosti

Descriptors: boiler plants, water-tube boilers, general requirements, terms, definition, symbols,
abbrevations, responsibilities

Ukupno strana 23

23