ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΑΡΙ΢ΣΟΣΕΛΗ΢, Μετὰ τὰ φυσικά, Α 2, 982b 12-28

Διὰ γὰρ τὸ καυμάηειν οἱ ἄνκρωποι καὶ νῦν καὶ τὸ πρῶτον ἤρξαντο

φιλοςοφεῖν, ἐξ ἀρχῆσ μὲν τὰ πρόχειρα τῶν ἀτόπων καυμάςαντεσ, εἶτα
κατὰ μικρὸν οὕτω προϊόντεσ καὶ περὶ τῶν μειηόνων διαπορήςαντεσ,
οἷον περί τε τῶν τῆσ ςελήνθσ πακθμάτων καὶ τῶν περὶ τὸν ἥλιον καὶ τὰ
ἄςτρα καὶ περὶ τῆσ τοῦ παντὸσ γενέςεωσ. Ὁ δ’ ἀπορῶν καὶ καυμάηων
οἴεται ἀγνοεῖν (διὸ καὶ ὁ φιλόμυκοσ φιλόςοφόσ πώσ ἐςτιν· ὁ γὰρ μῦκοσ
ςύγκειται ἐκ καυμαςίων)· ὥςτ’ εἴπερ διὰ τὸ φεύγειν τὴν ἄγνοιαν
ἐφιλοςόφθςαν, φανερὸν ὅτι διὰ τὸ εἰδέναι τὸ ἐπίςταςκαι ἐδίωκον καὶ
οὐ χρήςεώσ τινοσ ἕνεκεν.

Μαρτυρεῖ δὲ αὐτὸ τὸ ςυμβεβθκόσ· ςχεδὸν γὰρ πάντων ὑπαρχόντων τῶν

ἀναγκαίων καὶ τῶν πρὸσ ῥᾳςτϊνθν καὶ διαγωγὴν ἡ τοιαφτθ φρόνθςισ
ἤρξατο ηθτεῖςκαι. Δῆλον οὖν ὡσ δι’ οὐδεμίαν αὐτὴν ηθτοῦμεν χρείαν
ἑτζραν, ἀλλ’ ὥςπερ ἄνκρωποσ, φαμζν, ἐλεφκεροσ ὁ αὑτοῦ ἕνεκα καὶ μὴ
ἄλλου ὤν, οὕτω καὶ αὐτὴν ὡσ μόνθν οὖςαν ἐλευκζραν τῶν ἐπιςτθμῶν·
μόνθ γὰρ αὕτθ αὑτῆσ ἕνεκζν ἐςτιν.

Α1. α. 1) «δι’ οὐδεμίαν αὐτὴν ηθτοῦμεν χρείαν ἑτζραν»: Σε ποια λζξθ

του αρχαίου κειμζνου αναφζρεται θ αντωνυμία αὐτὴν, και με ποια
ζννοια είναι ιςοδφναμθ νοθματικά θ λζξθ αυτι; (μονάδεσ 2)
2.1) «εἶτα, μειηόνων». Λαμβάνοντασ υπόψθ τα ςυμφραηόμενα
του κειμζνου ςτα οποία οι δφο λζξεισ εντάςςονται, να γράψετε με ποιεσ
άλλεσ λζξεισ του κειμζνου αντιδιαςτζλλονται (μονάδεσ 2)
(μονάδεσ 4)

β. Να γράψετε τον αρικμό που αντιςτοιχεί ςε κάκε μία από τισ

παρακάτω περιόδουσ λόγου και δίπλα ςε αυτόν τθ λζξθ «Σωςτό», αν
είναι ςωςτι, ι τθ λζξθ «Λάκοσ», αν είναι λανκαςμζνθ, με βάςθ το
αρχαίο κείμενο (μονάδεσ 3). Να τεκμθριϊςετε τθν απάντθςι ςασ,
γράφοντασ τισ λζξεισ/φράςεισ του αρχαίου κειμζνου που τθν
επιβεβαιϊνουν (μονάδεσ 3).
1) Η φιλοςοφία είναι μια μορφι άγνοιασ
2) Η άνεςθ είναι προχπόκεςθ τθσ γνϊςθσ
3) Ο ελεφκεροσ άνκρωποσ υπάρχει για τουσ άλλουσ.
(μονάδεσ 6)
 Μονάδες 10
Β1. «(διὸ καὶ ὁ φιλόμυκοσ φιλόςοφόσ πώσ ἐςτιν)»: Λαμβάνοντασ υπόψθ
τα ςυμφραηόμενα του κειμζνου, να γράψετε πϊσ καταλιγει ςτθ
διαπίςτωςθ αυτι ο Αριςτοτζλθσ; (μονάδεσ 5). Ποια είναι θ λζξθ του
κειμζνου που ςυνδζει τον φιλόμυκο με τον φιλόςοφο και ποια θ
ςθμαςία τθσ; (μονάδεσ 5)
Μονάδες 10
Β2. Με αναφορζσ ςτο κείμενο, να εξθγιςετε πϊσ φτάνει ο Αριςτοτζλθσ
ςτο ςυμπζραςμα ότι θ φιλοςοφία δεν ζχει χρθςτικι αξία («ὥςτ’ *…+ καὶ
οὐ χρήςεώσ τινοσ ἕνεκεν» (μονάδεσ 5). Με ποια πρόςκετθ, εμπειρικι
παρατιρθςθ υποςτθρίηει το ςυμπζραςμα αυτό; (μονάδεσ 5).
Μονάδες 10
Β3. Να γράψετε το γράμμα που αντιςτοιχεί ςε κάκε μία από τισ
παρακάτω περιόδουσ λόγου και δίπλα ςε αυτό τθ λζξθ «Σωςτό», αν
είναι ςωςτι, ι τθ λζξθ «Λάκοσ», αν είναι λανκαςμζνθ:
α. Ο Αριςτοτζλθσ γεννικθκε ςτα Στάγειρα και πζκανε ςτθ Χαλκίδα.
β. Η απουςία του Πλάτωνα ςτθ Σικελία ςτάκθκε κετικό γεγονόσ ςτθ
διαμόρφωςθ τθσ κετικισ ςκζψθσ του Αριςτοτζλθ ςτθν Ακαδθμία.
γ. Φιλία και αλικεια ςτα νεανικά χρόνια του Αριςτοτζλθ ιταν ζννοιεσ
αταίριαςτεσ.
δ. Όταν ο Αριςτοτζλθσ επζςτρεψε από τθ Μακεδονία ςτθν Ακινα, δεν
ζγραψε κάποιο ζργο αλλά αςχολικθκε με τθ διδαςκαλία ςτο Λφκειο.
ε. Ο Αριςτοτζλθσ κατθγορικθκε από τουσ Ακθναίουσ ότι ιταν άκεοσ.
Μονάδες 10
Β4. α. Να γράψετε τον αρικμό που αντιςτοιχεί ςε κακεμία από τισ
λζξεισ τθσ Στιλθσ Α του παρακάτω πίνακα και δίπλα ςε αυτόν το
γράμμα τθσ πρόταςθσ από τθ Στιλθ Β που αντιςτοιχεί ςτθν ορκι
ςθμαςία τθσ λζξθσ, ςφμφωνα με το κείμενο του Αριςτοτζλθ.
(μονάδεσ 5)
β. Να γράψετε μία περίοδο λόγου με κακεμία από τισ λζξεισ τθσ
Στιλθσ Α του παρακάτω πίνακα. Να χρθςιμοποιιςετε τθν κάκε λζξθ με
διαφορετικι ςθμαςία από εκείνθ που τθσ δίνει ο Αριςτοτζλθσ ςτο
αρχαίο κείμενο. Οι λζξεισ πρζπει να είναι ςτο ίδιο μζροσ του λόγου και
μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν ςε οποιονδιποτε γραμματικό τφπο.
(μονάδεσ 5)
΢τήλη Α ΢τήλη Β
1. διαγωγιν α. μεταβίβαςθ
β. απόλαυςθ

2. πακθμάτων α. φαινομζνων
β. εκλείψεων

3. ἐδίωκον α. ζβριςκαν
β. αναηθτοφςαν

4. πρόχειρα α. άτακτα
β. κακθμερινά

5. ἀτόπων α. παράξενων
β. δφςχρθςτων

Μονάδες 10
Β.5. ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΑΡΙ΢ΣΟΣΕΛΗ΢, Ρητορική, 1371a-b

Αλλά και το να μακαίνουμε και να ςτεκόμαςτε μπροςτά ςε κάτι με

ζκπλθξθ και απορία είναι, επίςθσ, πολλζσ φορζσ ευχάριςτο· ο λόγοσ
είναι ότι μζςα ςτθν ζκπλθξθ και τθν απορία περιζχεται θ επικυμία να
μάκει κανείσ (άρα αυτό μπροςτά ςτο οποίο ςτεκόμαςτε με ζκπλθξθ και
απορία είναι επικυμθτό), και από τθν άλλθ «μακαίνω» κα πει
«επανζρχομαι ςτθ φυςικι μου κατάςταςθ». *…+ Και αφοφ το να
μακαίνουμε και να ςτεκόμαςτε μπροςτά ςε κάτι με ζκπλθξθ και απορία
είναι ευχάριςτο, ευχάριςτα είναι τότε και τα ακόλουκα, π.χ. κακετί που
μιμείται κάτι άλλο (παράδειγμα θ ηωγραφικι, θ γλυπτικι, θ ποίθςθ),
κακϊσ και κακετί που είναι προϊόν πετυχθμζνθσ μίμθςθσ, ζςτω και αν
δεν είναι ευχάριςτο το ίδιο το πρωτότυπο· γιατί δεν είναι αυτό που
προκαλεί τθν ευχαρίςτθςθ, αλλά θ ςκζψθ: «αυτό είναι εκείνο», με
αποτζλεςμα να μακαίνει κανείσ κάτι. Επίςθσ οι ξαφνικζσ μετατροπζσ
τθσ πορείασ των πραγμάτων και θ ςωτθρία μόλισ τθν τελευταία ςτιγμι
από τουσ κινδφνουσ· γιατί όλα αυτά κινοφν τθν ζκπλθξθ και τον
καυμαςμό.

(Μτφρ. Δ. Λυπουρλισ)

Στο παραπάνω απόςπαςμα από τθ Ρθτορικι του Αριςτοτζλθ θ ζκφραςθ

«ζκπλθξθ και απορία, καυμαςμόσ» είναι μετάφραςθ τθσ ενζργειασ του
καυμάηειν ςτα Μετά τα φυςικά. Διαβάηοντασ ςυγκριτικά τα
αποςπάςματα από τθ Ρθτορικι και τα Μετά τα φυςικά του Αριςτοτζλθ,
να γράψετε δφο ανάλογεσ και τρεισ διαφορετικζσ λειτουργίεσ τθσ
ενζργειασ του καυμάηειν.

Μονάδες 10

ΑΔΙΔΑΚΣΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ι΢ΟΚΡΑΣΗ΢, Περί Αντιδόσεως, 270-271 (εκδ. Loeb)

Ο Ιςοκράτθσ ςυντάςςει ζναν φανταςτικό, δικανικό λόγο ςτον οποίο, μεταξφ άλλων,
παρουςιάηει τθ φιλοςοφία του και τθ δθμόςια ηωι του.

περὶ δὲ ςοφίασ καὶ φιλοςοφίασ τοῖσ μὲν περὶ ἄλλων τινῶν

ἀγωνιηομζνοισ οὐκ ἂν ἁρμόςειε λζγειν περὶ τῶν ὀνομάτων τοφτων (ἔςτι
γὰρ ἀλλότρια πάςαισ ταῖσ πραγματείαισ), ἐμοὶ δ᾽ ἐπειδὴ καὶ κρίνομαι
περὶ τῶν τοιοφτων καὶ τὴν καλουμζνθν ὑπό τινων φιλοςοφίαν οὐκ εἶναι
φθμί, προςικει τὴν δικαίωσ ἂν νομιηομζνθν ὁρίςαι καὶ δθλῶςαι πρὸσ
ὑμᾶσ. ἁπλῶσ δζ πωσ τυγχάνω γιγνϊςκων περὶ αὐτῶν. ἐπειδὴ γὰρ οὐκ
ἔνεςτιν ἐν τῇ φφςει τῇ τῶν ἀνκρϊπων ἐπιςτιμθν λαβεῖν ἣν ἔχοντεσ ἂν
εἰδεῖμεν ὅ τι πρακτζον ἤ λεκτζον ἐςτίν, ἐκ τῶν λοιπῶν ςοφοὺσ μὲν
νομίηω τοὺσ ταῖσ δόξαισ ἐπιτυγχάνειν ὡσ ἐπὶ τὸ πολὺ τοῦ βελτίςτου
δυναμζνουσ, φιλοςόφουσ δὲ τοὺσ ἐν τοφτοισ διατρίβοντασ ἐξ ὧν
τάχιςτα λιψονται τὴν τοιαφτθν φρόνθςιν.
Γ.1 Να γράψετε τθ μετάφραςθ του αποςπάςματοσ: «ἐπειδὴ γὰρ οὐκ
ἔνεςτιν [...] τὴν τοιαφτθν φρόνθςιν.».

Μονάδες 10

Γ.2 Ποιεσ απόψεισ διατυπϊνει ο Ιςοκράτθσ για τθ φιλοςοφία (μονάδεσ

5), τουσ ςοφοφσ (μονάδεσ 3) και τουσ φιλοςόφουσ (μονάδεσ 2);

Μονάδες 10

Γ.3. α. περὶ ἄλλων τινῶν, πρὸσ ὑμᾶσ, ἐν τῇ φφςει, ἐκ τῶν λοιπῶν, ἐξ ὧν:
Να μεταφζρετε τισ πζντε φράςεισ ςτον άλλο αρικμό.

(Μονάδεσ 5)

Γ.3.β. «περὶ δὲ ςοφίασ καὶ φιλοςοφίασ τοῖσ μὲν περὶ ἄλλων τινῶν
ἀγωνιηομζνοισ οὐκ ἂν ἁρμόςειε λζγειν περὶ τῶν ὀνομάτων τοφτων»: Για
ποιον λόγο επιλζγεται θ χριςθ αυτισ τθσ ζγκλιςθσ ςτθν παραπάνω
πρόταςθ (μονάδεσ 2); Να μεταφζρετε τθν ζγκλιςθ ςτθν Οριςτικι
(μονάδεσ 2), γράφοντασ τθν αλλαγι που προκαλείται ςτο νόθμα του
κειμζνου. (μονάδεσ 1)

(Μονάδεσ 5)

Μονάδες 10

Γ4.α. «τοῖσ *…+ ἀγωνιηομζνοισ, ἔχοντεσ»: Να αναγνωρίςετε ςυντακτικά

τισ δφο μετοχζσ.

(Μονάδεσ 4)

Γ4.β. «ἂν εἰδεῖμεν ὅ τι πρακτζον ἤ λεκτζον ἐςτίν». Να αναγνωρίςετε το

ςυντακτικό είδοσ και τον ςυντακτικό ρόλο τθσ δευτερεφουςασ πρόταςθσ
και να δικαιολογιςετε τον τρόπο ειςαγωγισ τθσ.

(Μονάδεσ 6)

Μονάδες 10