ΓΛΩΣΣΑΡΙ ΒΑΣΙΚΩΝ ΌΡΩΝ

ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Απελλής: ζωγράφος του 4ου αι. π.Χ. Υπήρξε ο επίσημος ζωγράφος της Αυλής του
Φιλίππου της Μακεδονίας και του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η φήμη του βασίζεται σε
φιλολογικές αναφορές μόνο, αφού δεν σώζεται ούτε η πραγματεία του για τη
ζωγραφική, ούτε άλλα του έργα.

Απολλόδωρος: έλληνας ζωγράφος που έζησε τον 5ο π.Χ. αι., γνωστός ως ζωγράφος
πινάκων. Επονομάστηκε «σκιαγράφος» γιατί εισήγαγε το στοιχείο του σκιοφωτισμού
και της προοπτικής στα έργα του, επιδιώκοντας να δημιουργήσει μια πιο ρεαλιστική
εντύπωση και την αίσθηση του πραγματικού χώρου.

Αλληγορία: ζωγραφική αφήγηση που χρησιμοποιεί συμβολικά τις πράξεις

φανταστικών ή μη χαρακτήρων, ώστε τα ηθικά τους νοήματα να γίνουν κατανοητά
στον θεατή.

Ανθρωποκεντρισμός: αντίληψη κατά την οποία τα πάντα ερμηνεύονται με όρους της

ανθρώπινης εμπειρίας ή των ανθρώπινων αξιών. Η αντίληψη αποτελεί βασικό
διακριτικό της Αναγέννησης.

Βίνκελμαν (J.J. Winckelmann, 1717-1768): γερμανός συγγραφέας. Τα κείμενά του

για την τέχνη και την αρχαιολογία, στα οποία επιχειρεί να ταξινομήσει και να
ερμηνεύσει την τέχνη της Αρχαιότητας, συνέβαλαν αποφασιστικά στη γέννηση και
στη διάδοση του νεοκλασικισμού. Στο βασικό του έργο Ιστορία της τέχνης της
Αρχαιότητας (1764), ερμηνεύει την αρχαία ελληνική τέχνη τονίζοντας τη
μεγαλοπρεπή της απλότητα και την ήρεμη επιβλητικότητά της, αντίληψη που θα
παραμείνει κυρίαρχη για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Βράχυνση (σε ζωγραφικό ή σε γλυπτό έργο): ο σταδιακός περιορισμός των

διαστάσεων αντικειμένων ή μορφών σε σχέση με τα αντικείμενα ή τις μορφές του
πρώτου επιπέδου, ώστε να δημιουργείται στον θεατή η εντύπωση ότι αυτά βρίσκονται
μακρύτερα από αυτόν, να δημιουργείται, δηλαδή, η ψευδαίσθηση του βάθους και της
απόστασης.

Εκλεκτικισμός: αρκετά ασαφής όρος που αναφέρεται γενικά στην τάση του
καλλιτέχνη να αντλεί στοιχεία από πολλές, συχνά διαφορετικές μεταξύ τους,
τεχνοτροπίες με σκοπό την επίτευξη ενός τελειότερου ύφους.

Εξηκίας: έλληνας αγγειοπλάστης και αγγειογράφος του Μελανόμορφου ρυθμού.

Έζησε κατά τον 6ο αι. π.Χ. Αριστούργημά του θεωρείται ο αμφορέας που απεικονίζει
τον Αχιλλέα και τον Αίαντα να παίζουν πεσσούς (ένα είδος αρχαία ζάρια) και
βρίσκεται στο Βατικανό.

Ερυθρόμορφος ρυθμός: τεχνοτροπία της αρχαίας ελληνικής αγγειογραφίας,

σύμφωνα με την οποία οι μορφές είναι ζωγραφισμένες με κόκκινο χρώμα πάνω σε
μαύρο φόντο. Λέγεται ότι επινοήθηκε από τον Ανδοκίδη και εφαρμόστηκε από τον 6ο
ως και τα μέσα του 4ου αι π.Χ.

Ζεύξις: έλληνας ζωγράφος, μαθητής του Απολλόδωρου που έξησε στον 5ο αι. π.Χ.
Γνωστός για τον ρεαλισμό των εικόνων του. Λέγεται πως κάποτε ζωγράφισε ένα
τσαμπί σταφύλια τόσο νατουραλιστικό, ώστε τα πουλιά προσπαθούσαν να το
τσιμπήσουν.

Κλειτίας: έλληνας αγγειογράφος που έζησε στις αρχές του 6ου αι. π.Χ. Σώζονται
μόνο 5 έργα του και διακρίνονται για τη ζωντάνια του ύφους τους.

Κολοσσός της Ρόδου: Μπρούτζινο άγαλμα του θεού Ήλιου, έργο του Χάρητος του
Λίνδιου (περ. 280 π.Χ.). Δέσποζε στην είσοδο του λιμανιού της αρχαίας Ρόδου. Το
ύψος του ήταν 32μ. και θεωρούνταν ένα από τα Επτά Θαύματα του Κόσμου.
Γκρεμίστηκε από σεισμό το 225 π.Χ. Ως το 656 μ.Χ. εξακολουθούσαν να σώζονται
κομμάτια του.

Μαικήνας: το πλούσιο και κοινωνικά ισχυρό άτομο που υποστηρίζει οικονομικά την
υλοποίηση έργων τέχνης κάθε κατηγορίας και προστατεύει τους δημιουργούς τους,
παρέχοντάς τους τις απαραίτητες συνθήκες για την καλλιτεχνική τους δημιουργία.

Μελανόμορφος ρυθμός: τεχνοτροπία της αρχαίας ελληνικής αγγειογραφίας,

σύμφωνα με την οποία, οι μορφές είναι ζωγραφισμένες με μαύρο χρώμα πάνω σε
κόκκινο φόντο. Συναντάται από τα τέλη του 7ου ως τα τέλη του 6ου αι. π.Χ. και
ακολουθείται από τον ερυθρόμορφο ρυθμό.

Ουμανισμός: το πνευματικό κίνημα που αναπτύχθηκε στην Ιταλία τον 14ο, 15ο και
16ο αι. με σκοπό τη μελέτη των κλασικών κειμένων της αρχαίας ελληνικής και
λατινικής γραμματείας. Το κίνημα εξαπλώθηκε γρήγορα και στον Βορρά της
Ευρώπης, όπου γνώρισε μεγάλη άνθηση.

Πλαστικότητα: η ιδιότητα του εικαστικού έργου να αποδίδει πειστικά και με

ρεαλισμό τις καμπύλες και τους όγκους των εικονιζομένων θεμάτων, ώστε να
δημιουργείται μια ψευδαίσθηση πραγματικότητας.

Προτομή: γλυπτό προτραίτο που περιλαμβάνει μόνο το κεφάλι και το πάνω μέρος
του κορμού.

Φειδίας (500-432 π.Χ. περίπου): ζωγράφος και γλύπτης. Η χρυσελεφάντινη Αθηνά

στον βράχο της Ακρόπολης των Αθηνών, τα γλυπτά του για τον Παρθενώνα και ο
χρυσελεφάντινος Δίας στην Ολυμπία (ένα από τα Επτά Θαύματα της Αρχαιότητας),
ήταν τα σημαντικότερα έργα του. Εγκατέλειψε την Αθήνα ύστερα από κατηγορίες για
κατάχρηση των πολύτιμων μετάλλων που του είχαν δοθεί για τη φιλοτέχνηση των
έργων του.