lOMoARcPSD|3824912

Samenvatting Analyse 1: compleet

Analyse 1 (Technische Universiteit Delft)

StuDocu is not sponsored or endorsed by any college or university

Downloaded by Haia Sharif (spring.song1992@gmail.com)
 lOMoARcPSD|3824912

WI1030MT Analyse 1
SAMENVATTING

Inhoud
Opmerkingen Vooraf..............................................................................................................................3
§12.1 3D-coordinatensysteem [blz. 786-790]..................................................................................4
§12.2 Vectoren [blz. 791-799]....................................................................................................4
§12.3 Inproduct [blz. 800-807]....................................................................................................4
Richtingshoeken.................................................................................................................................4
Projecties............................................................................................................................................5
§12.4 Uitproduct [blz. 808-816].....................................................................................................5
Triple Producten.................................................................................................................................6
Torsie..................................................................................................................................................6
§1.1 Stelsels lineaire Vergelijkingen [Lay blz. 2-11]..........................................................................6
Existentie en Uniciteit.........................................................................................................................7
§1.2 Rijreductie en Echelonvorm [Lay blz. 12-23]............................................................................7
§1.3 Vectorvergelijkingen [Lay blz. 24-33].....................................................................................7
§1.5 Oplossingen van Stelsels vergelijkingen [Lay blz. 43-48]............................................................7
§1.6 Inverse Functies en Logaritmen [blz. 58-71].............................................................................7
Logaritmische Functies.......................................................................................................................8
Natuurlijk Logaritme...........................................................................................................................8
Inverse Goniometrische Functies.......................................................................................................8
§2.2 De Limiet van een Functie [blz. 87-98].....................................................................................9
Eenzijdige Limieten.............................................................................................................................9
Oneindige Limieten............................................................................................................................9
§2.3 Rekenregels voor Limieten [blz. 99-107]................................................................................10
§2.4 Definitie ‘Limiet’ [blz. 108-117]...........................................................................................11
§2.5 Continuïteit [blz. 118-129]..................................................................................................11
§2.6 Limieten naar Oneindig; Horizontale Asymptoot [blz. 130-142]...............................................12
Oneindige limieten naar Oneindig....................................................................................................13
§4.4 Onbepaalde vormen en de regel van L’Hopital [blz. 301-309]..................................................13
De Regel van L’Hopital......................................................................................................................13
Onbepaalde producten....................................................................................................................13
Onbepaalde verschillen....................................................................................................................14
Onbepaalde krachten.......................................................................................................................14
§3.4 Kettingregel [blz. 198-208]...................................................................................................14

Downloaded by Haia Sharif (spring.song1992@gmail.com)

 lOMoARcPSD|3824912

§3.5 Impliciet Differentiëren [blz. 209-217]...................................................................................14

§3.10 Lineaire Benadering en Afgeleide [blz. 250-263]...................................................................14
§5.2 Bepaalde Integraal [blz. 371-385]........................................................................................14
Eigenschappen van de bepaalde Integraal.......................................................................................15
§5.3 Hoofdstelling van de Calculus [blz. 386-396]..........................................................................15
§5.5 Substitutieregel [blz. 407-414].............................................................................................16
§7.1 Partiele Integratie [blz. 464-470]..........................................................................................16
§7.2 Machten van Goniometrische Integralen [blz. 471-477]..........................................................17
§7.4 Integratie Rationele Functies mbv. Fracties [blz. 484-493].......................................................18
§7.6 Integratietabellen en Algebra programma’s [blz. 500-505]......................................................18
§7.8 Onvolledige Integralen [blz. 519-528]...................................................................................18
Type 1 : Oneindig Integrant..............................................................................................................18
Type 2 : Discontinu Integrant...........................................................................................................18
Vergelijkingstest...............................................................................................................................19

Downloaded by Haia Sharif (spring.song1992@gmail.com)

 lOMoARcPSD|3824912

Opmerkingen Vooraf
Met “#” worden nieuwe punten aangemerkt. Zo wordt voorkomen over bepaalde informatie heen te
lezen en blijft het overzichtelijk.

# De paginanummers verwijzen naar de betreffende pagina’s in het boek ‘Calculus Early

Transcendentals’ van James Stewart, tenzij er “Lay” staat, dan verwijzen de paginanummers naar de
pagina’s in het boek ‘Lineair Algebra and It’s Applications’ van David C. Lay.

# In de bijbehorende boeken staat veel voorbeelden, vaak met plaatjes, wat de losse informatie veel
duidelijker maakt.

# In deze samenvatting staat enkel de informatie uit de boeken, dus exclusief eventuele extra
informatie uit hoorcolleges.

Downloaded by Haia Sharif (spring.song1992@gmail.com)

 lOMoARcPSD|3824912

§12.1 3D-coordinatensysteem [blz.

786-790]
Ff

§12.2 Vectoren [blz.

791-799]
Fff

§12.3 Inproduct [blz.

800-807]
Als a = <a1 , a2 , a3> en b = <b1 , b2 , b3>, dan is het inproduct:

a ∙ b=a1 b1 +a2 b2 +a 3 b 3

# Als θ de hoek is tussen a en b , dan:

a∙ b
a ∙ b=|a||b|cos θ →cos θ=
|a||b|

# Vector a en b zijn orthogonaal als en alleen als a ∙ b=0.

# Rekenregels voor inproduct:

2
1. a ∙ a=|a|
2. a ∙ b=b ∙ a
3. a ∙ ( b+c ) =a ∙b +a ∙ c
4. ( c a ) ∙ b=c ( a ∙ b )=a∙ (c b)
5. 0 ∙ a=0
Richtingshoeken
Zie vector A=⟨ a1 , a2 , a 3 ⟩ in Figuur 1. De vectorprojectie (zie volgende paragraaf) van A op de x-as, y-
as en z-as is:

a ∙ i a1
proj x A → cos α = =
|a||i| |a|
a ∙ j a2
proj y A →cos β= =
|a|| j| |a|
a ∙ k a3
proj z A → cos γ= =
|a||k| |a|
Kortom:

1
A=⟨|a|cos α ,|a|cos β ,|a|cos γ ⟩=|a|⟨ cos α , cos β , cos γ ⟩ → a=⟨ cos α , cos β , cos γ ⟩
|a|

Downloaded by Haia Sharif (spring.song1992@gmail.com)

 lOMoARcPSD|3824912

Figuur 1: Richtingshoeken

Projecties
Scalaire projectie van vector b op vector a:

a∙ b
comp a b=
|a|
# Vector projectie van vector b op vector a:

proja b= ( a|a∙|b ) |aa|= |aa∙|b a

2

# Arbeid W is kracht F maal afgelegde weg D en θ is de hoek tussen de vectoren F en D.

W =F ∙ D=|F||D| cos θ

§12.4 Uitproduct [blz. 808-

816]
Als a=⟨ a1 , a2 , a3 ⟩ en b=⟨ b1 , b2 ,b 3 ⟩ dan is het uitproduct:

| |[ ]
i j k a 2 b 3−a3 b2
a × b= a1 a2 a3 = a 3 b 1−a1 b3 =( a2 b3−a3 b2 ) i+ ( a3 b1−a1 b 3 ) j+ ( a1 b2−a2 b1 ) k
b1 b 2 b3 a 1 b 2−a2 b1

# Vector c=a ×b is orthogonaal met zowel a als b.

# Als ϴ ( 0 ≤ θ ≤ π ) de hoek is tussen a en b , dan:

Downloaded by Haia Sharif (spring.song1992@gmail.com)

 lOMoARcPSD|3824912

|a× b|=|a||b|sin θ

# Vectoren a en b zijn parallel als en alleen als a x b = 0.

# De lengte |a× b| is gelijk aan de oppervlakte van het parallellogram, bepaald door de vectoren a
en b.

# Rekenregels voor uitproduct:

1. a × b=−b ×a
2. ( c a ) ×b=c ( a ×b )=a × ( c b )
3. a × ( b+c )=a× b+ a× c
4. ( a+ b ) ×c=a× c +b × c
5. a ∙ ( b ×c ) =( a ×b ) ∙ c
6. a × ( b ×c )=( a∙ c ) b− ( a ∙b ) c

Triple Producten
Het volume V van een parallellepipedum (Figuur 2), waarvan de zijden de vectoren a, b en c zijn is
het volume: V =|a ∙ ( b × c )|.

Figuur 2: Parallellepipedum

Torsie
Moment is arm maal kracht, en θ is de hoek tussen r en F (met 0 ≤ θ ≤ π ), dan:

τ =r × F en |τ|=|r × F|=|r||F|sin θ

§1.1 Stelsels lineaire Vergelijkingen

[Lay blz. 2-11]
Een lineaire vergelijking is in de vorm a 1 x 1+ a2 x 2 +…+ an x n =b , waarbij b en de coëfficiënten
a 1 , … , an reële of complexe getallen zijn.

# Een stelsel lineaire vergelijkingen (of: lineair stelsel) is een verzameling lineaire vergelijkingen die
dezelfde variabelen x 1 , … , x n bevatten.

# De set van alle oplossingen heet de oplossingsverzameling van het lineaire stelsel. Wanneer twee
stelsels gelijke oplossingsverzameling hebben, heten de stelsels equivalent.

Downloaded by Haia Sharif (spring.song1992@gmail.com)

 lOMoARcPSD|3824912

# Er zijn maar 3 mogelijkheden voor de hoeveelheid oplossingen van een stelsel vergelijkingen,
namelijk:

1. Géén oplossingen
2. Precies één oplossing
3. Oneindig veel oplossingen

# Matrixnotatie: de coëfficiënten van het stelsel vergelijkingen worden in rijen genoteerd. Een kolom
stelt een variabele voor. Een matrix met enkel de coëfficiënten heet een coëfficiëntenmatrix en een
coëfficiëntenmatrix aangevuld met de oplossingsvector heet een aangevulde matrix. (voor een
voorbeeld zie de volgende paragraaf)

# De grootte van een m x n matrix is “aantal rijen x aantal kolommen”.

# Basis rij-operaties om tot oplossingen van lineaire stelsels te komen.

1. Vervanging : vervang een rij door de som van zichzelf met een aantal maal een andere rij
2. Verwisselen : verwissel 2 rijen
3. Schalen : vermenigvuldig alle coëfficiënten in een rij met een constante ≠ 0

# Twee matrices zijn rij-equivalent als door een opeenvolging van rij-operaties de ene matrix
hetzelfde wordt als de ander. Als de aangevulde matrices van twee lineaire stelsels rij-equivalent zijn,
dan hebben de stelsels dezelfde oplossingsverzameling.

Existentie en Uniciteit
Twee fundamentele vragen over een lineair stelsel:

1. Is het stelsel consistent; bestaat ten minste één oplossing?

2. Als er een oplossing is, is dit de enige oplossing; is de oplossing uniek?

# Een stelsel lineaire vergelijkingen is inconsistent als na het uitvoeren van rij-operaties een
dergelijke vorm tot stand komt: 0 x n=a met a ≠ 0 : er bestaat geen mogelijke x n waarvoor dit waar
is.

§1.2 Rijreductie en Echelonvorm [Lay

blz. 12-23]
..

§1.3 Vectorvergelijkingen [Lay

blz. 24-33]
..

§1.5 Oplossingen van Stelsels vergelijkingen

[Lay blz. 43-48]
..

Downloaded by Haia Sharif (spring.song1992@gmail.com)

 lOMoARcPSD|3824912

§1.6 Inverse Functies en Logaritmen

[blz. 58-71]
Voor een één-op-één (one-to-one) functie geldt dat die nooit meer dan eenmaal een functiewaarde
bereikt, dus:

f (x 1)≠ f ( x2 ) wanneer x 1 ≠ x 2

# Een functie is één-op-één als en alleen als geen horizontale lijn de grafiek meer dan eenmaal snijdt.

# Als f een één-op-één functie is met domein A en bereik B, dan heeft de inverse functie f −1 een
domein B en bereik A en wordt gedefinieerd door:

f −1 ( y )=x ⇔ f ( x )= y voor iedere y in B

D ( f −1 )=B ( f ) en B ( f ) =D( f )
−1

f −1 ( f ( x ) )=x voor iedere x in A

f ( f −1 ( x ) )=x voor iedere x in B

# De grafiek van f −1 wordt verkregen door de grafiek van f te spiegelen in de lijn y=x .

Logaritmische Functies
Een logaritme is een inverse functie van een functie in de vorm y=a x. We noemen het ‘een
logaritmische functie met basis a’. Dus:

y=a x ⇔ log a y =x
# Rekenregels voor logaritmen:

1. log a a x =x
2. a log x =x
a

3. log a xy=log a x + log a y

x
4. log a =log a x−log a y
y
5. log a x r=r log a x
6. log a a=1
7. log a 1=0 voor iedere a

Natuurlijk Logaritme
Het natuurlijke logaritme is een logaritmische functie met als basis het Euler-getal e. Voor het
natuurlijk logaritme gelden precies dezelfde rekenregels als voor de andere logaritmische functies.
Het is echter wel handig om een ‘normaal’ logaritme om te schrijven naar een natuurlijk logaritme.

log e x=ln x

log b x ln x
log a x= =
log b a ln a

Downloaded by Haia Sharif (spring.song1992@gmail.com)

 lOMoARcPSD|3824912

# Soms staat er geen a als basis bij een logaritme. Dan geldt: log x=log10 x .

Inverse Goniometrische Functies

Onderstaande informatie geldt ook voor de cosinus ( cos x ), tangens ( tan x ),
cosecans ( csc x ), secans ( sec x ) en cotangens ( cot x ). De laatste 3 zijn reciproque
functies van respectievelijk de cosinus, sinus en tangens. Dus bijvoorbeeld:
overstaande zijde schuine zijde
sin α = → sec α=
schuine zijde overstaande zijde
sin y=x →arcsin x= y
sin ( arcsin x )=x

§2.2 De Limiet van een Functie

[blz. 87-98]
Stel f (x) is bepaald wanneer x ‘in de buurt van’ de waarde x=a is, maar niet voor x=a zelf. Dit
noemen we de limiet van f (x), met x nadert a, gelijk aan L:

lim f ( x )=L
x→ a

Om een beeld te krijgen van de uitkomst van de limiet, is de GR-functie ‘Table’ heel handig.

Eenzijdige Limieten
Als we de limiet van een functie willen weten aan de linkerkant van a, dan:

lim ¿, dit spreek je uit als: “de limiet van f(x) als x a nadert van links”.
−¿
x→ a f (x)= L¿

# Ook geldt het volgende:

lim f ( x )=L als en alleen als lim ¿ én lim ¿.

−¿ +¿
x→ a x→ a f (x)= L¿ x→ a f (x)=L¿

Oneindige Limieten
Als een functie x=a als verticale asymptoot heeft, dan is tenminste één van de volgende beweringen
waar:

lim f ( x )=∞ , lim f ( x )=−∞ ,

x→ a x→ a

lim ¿, lim ¿,
−¿ −¿
x→ a f (x)=∞ ¿ x→ a f (x)=−∞ ¿

lim ¿, lim ¿.
+¿ +¿
x→ a f (x)=∞ ¿ x→ a f (x)=−∞ ¿

# De limiet van de natuurlijke logaritme, waarvan de grafiek is weergegeven in Figuur 3, is als volgt:

lim ¿
+¿
x→ 0 ln x=−∞ ¿

Downloaded by Haia Sharif (spring.song1992@gmail.com)

 lOMoARcPSD|3824912

Figuur 3: Grafiek natuurlijk logaritme

§2.3 Rekenregels voor Limieten

[blz. 99-107]
Stel c is een constante en de limieten van f (x) en g( x ) naar a bestaan. Dan:

1. Somregel: lim [ f ( x )+ g (x) ] =lim f (x)+lim g ( x)

x→ a x →a x→ a

2. Verschilregel: lim [ f ( x )−g(x) ]=lim f (x)−lim g( x )

x→ a x→ a x→a

3. Constante-regel: lim [ c ∙ f ( x ) ] =c ∙ lim f (x )

x→ a x →a

4. Productregel: lim [ f ( x ) ∙ g ( x) ]=lim f ( x) ∙ lim g( x)

x→ a x→a x →a
lim f (x)
5. Quotiëntregel: lim
x→ a g( x)
=
[ ]
f ( x) x →a
lim g(x )
voor lim g (x) ≠ 0
x→ a
x→a

[ ]
n n
6. Krachtregel: lim [ f ( x ) ] = lim f (x) voor n is een positief geheel getal
x→ a x →a

7. lim c=c
x→ a

8. lim x =a
x→ a
n n
9. lim x =a voor n is een positief geheel getal
x→ a

10. lim √ x= √ a
n n
voor n is een positief geheel getal
x→ a
(Als n is even, nemen we aan dat a> 0 )
√ f ( x)=√n lim f ( x)
n
11. lim voor n is een positief geheel getal
x→ a x→a

(Als n is even, nemen we aan dat lim f ( x )> 0 )

x→ a

10

Downloaded by Haia Sharif (spring.song1992@gmail.com)

 lOMoARcPSD|3824912

# Als f een polynoom of rationele functie is en a is in het domein van f, dan:

lim f ( x )=f (a)

x→ a

# Als f ( x )=g (x) wanneer x ≠ a , dan lim f ( x )=lim g (x), op voorwaarde dat de limieten bestaan.
x→ a x→ a

lim ¿
# De limiet lim f ( x )=L als en alleen als −¿
x→ a f (x)= L= lim ¿¿ .
x→ a +¿
x →a f( x)¿

# Als f (x) ≤ g ( x) wanneer x in de buurt is van a en de limieten bestaan, dan wanneer x naar a:

lim f ( x )≤ lim g( x)
x→ a x→ a

# Als f (x) ≤ g ( x)≤h ( x) (oftewel: g( x ) ligt tussen f (x) en h(x )) wanneer x nabij a en
lim f ( x )=lim h( x)=L , dan:
x→ a x→ a

lim g (x)=L
x→ a

§2.4 Definitie ‘Limiet’ [blz.

108-117]
..

§2.5 Continuïteit [blz. 118-

129]
Een functie f (x) is continu in x=a als:

lim f ( x )=f (a)

x→ a

# Een functie f (x) is discontinu in x=a als het bovenstaande niet geldt, a niet in het domein van f
lim ¿
ligt of x→ a −¿
f (x)≠ lim ¿¿ (zie Eenzijdige Limieten).
+¿
x→ a f (x) ¿

# Een functie heet ‘oneindig discontinu’ als er sprake is van de limiet naar een verticale asymptoot.
Een functie heet ‘sprong-discontinu’ als een functie “springt” van een waarde naar een andere.

# Een functie is links- of rechtscontinu als respectievelijk:

lim ¿ of lim ¿
−¿ +¿
x→ a f (x)=f (a)¿ x→ a f (x)= f (a )¿

# Als f en g continu zijn in x=a en c is een constante, dan zijn de volgende functies ook continu in
x=a :
1. f +g
2. f −g
3. cf
4. fg

11

Downloaded by Haia Sharif (spring.song1992@gmail.com)

 lOMoARcPSD|3824912

f
5. , als g( a) ≠ 0
g
# De volgende type functies zijn continu voor iedere waarde van x in hun domein:

- Polynomen
- Rationele functies
- Wortelfuncties
- Goniometrische functies
- Inverse goniometrische functies
- Exponentiele functies
- Logaritmische functies

# Als f continu is in x=b en lim g ( x)=b, dan lim f ( g( x))=f ( b). In andere woorden:
x→ a x→ a
lim f ( g( x))=f (lim g ( x ))
x→ a x→a

# Als g continu is in a en f is continu in g( a) , dan is de samengestelde functie f ° g, gegeven door

( f ° g ) ( x ) =f (g ( x ) ) , continu in a.
# Stel f is continu op het gesloten interval [ a , b ] en laat N een willekeurig getal zijn tussen f (a) en
f (b), met f (a) ≠ f (b). Dan bestaat er een getal c, zo dat f ( c ) =N .

§2.6 Limieten naar Oneindig; Horizontale Asymptoot

[blz. 130-142]
1
In Figuur 4 is de grafiek van f ( x )=
te zien. De grafiek heeft als horizontale asymptoot de lijn
x
y=0. De limiet van x naar oneindig van f (x) is dan ook 0 : dezelfde waarde als de horizontale
asymptoot.

12

Downloaded by Haia Sharif (spring.song1992@gmail.com)

 lOMoARcPSD|3824912

Figuur 4: Grafiek van x-1

# Stel f een functie gedefinieerd op interval ( a , ∞ ) , waarbij f (x) steeds dichter bij L komt, naarmate
x toeneemt, maar het nooit écht wordt. Dan is de lijn y=L de horizontale asymptoot van y=f ( x ).

lim f ( x)=Lof lim f ( x ) =L

x→ ∞ x→−∞

Bijvoorbeeld in Figuur 5 is de grafiek van f ( x )=arctan x weergegeven. Hierin is duidelijk te zien dat:
π −π
lim arctan x = en lim . Bedenk ook, met behulp van de grafiek, dat bijvoorbeeld:
x→ ∞ 2 x→−∞ 2

lim e x =0.
x→−∞

Figuur 5: Grafiek van arctan(x)

# Als r >0 een rationeel getal is, dan:

1
lim =0
x→ ∞ xr
# Als r >0 een rationeel getal is, zo dat x r gedefinieerd is voor alle x, dan:

1
lim =0
x→−∞ xr

13

Downloaded by Haia Sharif (spring.song1992@gmail.com)

 lOMoARcPSD|3824912

Oneindige limieten naar Oneindig

Bijvoorbeeld f ( x )=x 3; de functiewaarde gaat naar oneindig naarmate x naar oneindig gaat. Tevens
gaat de functiewaarde naar oneindig negatief, naarmate x naar oneindig negatief gaat.

§4.4 Onbepaalde vormen en de regel van L’Hopital

[blz. 301-309]
0
Een onbepaalde limiet komt neer op een vorm waar als oplossing wordt verkregen. Delen door 0 is
0
niet mogelijk.

∞
# Een onbepaalde vorm van het type is een limiet waarbij zowel de teller als de noemer naar
∞
oneindig (positief of negatief) gaat.

De Regel van L’Hopital

Stel f en g zijn differentieerbaar en g '( x )≠ 0 op een open interval I waarvan de waarde a deel
uitmaakt. Wanneer lim f ( x )=0 en lim g ( x )=0 of lim f ( x )=± ∞ en lim g ( x )=± ∞ , dan geldt (als
x→ a x→ a x→ a x→ a
de rechterlimiet bestaat of gelijk is aan ± ∞ ):

f (x) f '( x )
lim =lim
x→ a g(x ) x → a g ' (x)
# LET OP! Je mag de regel van L’Hopital meerdere malen toepassen op dezelfde limiet, zolang aan de
voorwaarden voldaan wordt.

Onbepaalde producten
Een onbepaalde vorm van het type 0 ∙ ∞ moet worden omgeschreven naar een quotiënt, zodat de
regel van L’Hopital toegepast kan worden. Bijvoorbeeld:

f
f ∙ g=
1
g
Onbepaalde verschillen
Een onbepaalde vorm van het type ∞−∞ moet worden omgeschreven naar een quotiënt. Dit kan
door middel van het zoeken naar een gemeenschappelijke deler. Op deze manier kan de regel van
L’Hopital weer worden toegepast.

Onbepaalde krachten
Een onbepaalde vorm van type 00 , ∞ 0 of 1∞, kan worden opgelost door de natuurlijke logaritme toe
te passen. Bijvoorbeeld:
x
x x =( e ln x ) =e x ln x → lim ¿
+¿ x
x→0 x = lim ¿¿
x →0+¿ e x ln x =e 0 =1¿

14

Downloaded by Haia Sharif (spring.song1992@gmail.com)

 lOMoARcPSD|3824912

§3.4 Kettingregel [blz. 198-

208]
Als g differentieerbaar is in x en f differentieerbaar is in g( x ), dan is de samengestelde functie
F ( x )=f (g ( x )) differentieerbaar in x en F ' gelijk aan het onderstaande product:

F ' ( x )=f ' (g ( x ) )∙ g '( x )

dy dy du
De Leibniz notatie hiervoor is: = ∙ .
dx du dx
# Als n een reëel getal is en u=g (x) differentieerbaar is, dan:

d n
( u ) =n un−1 ∙ du
dx dx
d n n−1
[ g(x) ] =n [ g ( x)] ∙ g ' (x )
dx
# Een rekenregel:

d x x
a =a ln a
dx

§3.5 Impliciet Differentiëren [blz.

209-217]
..

§3.10 Lineaire Benadering en Afgeleide [blz.

250-263]
…

§5.2 Bepaalde Integraal [blz.

371-385]
Zie Figuur 6. Als de oppervlakte onder een grafiek berekend wil worden, moet een Riemannsom
opgesteld worden met het aantal ‘stapjes’ n op het interval [a , b], met grootte dx , naderen naar
oneindig. Die Riemannsom is gelijk aan een integraal:
n b
lim ∑ f (x ¿ )∙ ∆ x=∫ f ( x ) dx ¿
¿
i
n → ∞ i=1 a

15

Downloaded by Haia Sharif (spring.song1992@gmail.com)

 lOMoARcPSD|3824912

Figuur 6: Riemannsom

# Als de limiet van de Riemannsom bestaat, dus als f continu is op [a , b], dan is f integreerbaar.

b−a
# dx=
n
Eigenschappen van de bepaalde Integraal
a b
1.∫ f ( x ) dx=−∫ f ( x ) dx
b a

a
2.∫ f (x )dx=0
a

b
3.∫ c dx =c (b−a)
a

b b b
4. ∫ [f ( x ) +g ( x ) ]dx=∫ f ( x)dx+∫ g (x) dx
a a a

b b
5.∫ c ∙ f ( x)dx=c ∙∫ f (x) dx
a a

b b b
6.∫ [f ( x )−g ( x ) ]dx=∫ f (x) dx−∫ g ( x ) dx
a a a

c b b
7.∫ f ( x ) dx+∫ f ( x) dx=∫ f ( x )dx
a c a

§5.3 Hoofdstelling van de Calculus [blz.

386-396]
Stel f is continu op [a , b], dan:

16

Downloaded by Haia Sharif (spring.song1992@gmail.com)

 lOMoARcPSD|3824912

x
1. Als g ( x )=∫ f (t )dt , dan g' ( x )=f (x ).
a
b b
2. ∫ f ( x )dx=∫ F '( x )dx=F ( b )−F (a) , waarbij dus F ' =f .
a a

§5.5 Substitutieregel [blz.

407-414]
Een integraal zoals ∫ 2 x √1+x 2 dx kan gemakkelijk worden uitgerekend met behulp van de
substitutieregel. Eerst u=1+x 2, met du=2 x ∙ dx . Dit correspondeert met de kettingregel bij
differentiëren. Dus:
3 3

∫ 2 x √1+ x dx =∫ √1+x ∙ 2 x ∙ dx=∫ √ u du= 23 u 2 +C= 23 ( x 2 +1 ) 2 +C

2 2

# In algemene vorm:

∫ F ' ( g ( x ) ) g ' ( x ) dx=F ( g ( x ) ) +C

∫ f ( g ( x )) g' ( x ) dx=∫ f (u)du , met u=g (x)
LET OP: dit is precies hetzelfde als de kettingregel bij differentiëren, alleen dan omgekeerd.

# Voor bepaalde integralen:

b g ( b)

∫ f ( g ( x )) g' ( x ) dx= ∫ f (u ) du ,met u=g( x)

a g ( a)

# Symmetrie, zoals sinus en cosinus:

π π

∫ cos ( x ) dx=2 ∙∫ cos ( x ) dx

−π 0

∫ sin ( x ) dx=0
−π

§7.1 Partiele Integratie [blz.

464-470]
Dit is het ‘omgekeerde’ van de productregel bij differentiëren. Deze regel is nodig om integralen zoals
bv. ∫ x ∙sin ⁡(x)dx op te lossen, die niet bepaald kunnen worden met de substitutieregel of andere
regels voor integralen. De algemene regel:

∫ f ( x ) ∙ g ' ( x ) dx=f ( x ) ∙ g ( x )−∫ f ' ( x ) ∙ g( x )dx

∫ u dv =uv−∫ v du , met u=f ( x ) du=f ' ( x ) dx v=g ( x ) dv =g ' ( x ) dx
# Meerdere malen toepassen kan ook leiden tot antwoord, bijvoorbeeld:

(i)∫ e x sin x dx=−e x cos x +∫ e x cos x dx

17

Downloaded by Haia Sharif (spring.song1992@gmail.com)

 lOMoARcPSD|3824912

( ii )∫ e x cos x dx=e x sin x−∫ e x sin x dx

(ii) invullen in (i) geeft:

∫ e x sin x dx=−e x cos x+ e x sin x−∫ e x sin x dx

2 ∙∫ e x sin x dx =−e x cos x+ e x sin x

1
∫ e x sin x dx= 2 e x (sin x−cos x)

§7.2 Machten van Goniometrische Integralen

[blz. 471-477]
De integralen ∫ sin m x ∙cos n x dx en ∫ tanm x ∙ sec n x dx zijn niet op te lossen zonder een aantal extra
regels. Hieronder strategieën om deze problemen op te lossen. Gebruik de identiteit sin2 +cos 2=1
en sec 2 x=1+ tan 2 x om de volgende integralen om te schrijven.

∫ sin m x ∙cosn x dx
a) Als m oneven is. Gebruik dan de substitutieregel met u=cos x .
∫ sin 2 k+1 x ∙ cosn x dx=∫ ( sin2 x ) ∙ cosn x ∙ sin x dx=∫ (1−cos 2 x )k ∙ cosn x ∙sin x dx
k

b) Als n oneven is. Gebruik dan de substitutieregel met u=sin ⁡(x ) .

∫ sin m x ∙cos 2 k+1 x dx=∫ sinm x ∙ ( cos2 x ) ∙ cos x dx=∫ sinm x ∙ ( 1−sin2 x ) ∙ cos x dx
k k

c) Als zowel m als n oneven is, gebruik één van de bovenstaande formules.
d) Als zowel m als n even. Gebruik dubbele hoek formules om het probleem om te schrijven
naar een simpelere vorm.

∫ tanm x ∙ secn x dx
a) Als n even is.
k −1
∫ tanm x ∙ sec 2 k x dx=∫ tanm x ∙ ( sec 2 x ) ∙ sec 2 x dx=∫ tan m x ∙ ( 1+ tan 2 x )
k−1
∙ sec 2 x dx
b) Als m oneven is.
∫ tan2 k+1 x ∙ secn x dx=∫ ( tan 2 x ) ∙ secn−1 x ∙ sec x ∙ tan x dx=∫ ( sec 2 x −1 ) ∙ secn−1 x ∙ sec x ∙ tan x dx
k k

# Andere regels voor het oplossen van integralen, met A=mx en B=nx :

∫ tan x dx=ln|sec x|+C

∫ sec x dx=ln|sec x+ tan x|+ C
1
sin A cos B= [ sin( A−B)+ sin( A−B)]
2
1
sin A sin A= [ cos ( A−B)−cos ( A+ B)]
2
1
cos A cos B= [ cos( A−B)+cos ( A+ B)]
2

18

Downloaded by Haia Sharif (spring.song1992@gmail.com)

 lOMoARcPSD|3824912

§7.4 Integratie Rationele Functies mbv. Fracties

[blz. 484-493]

§7.6 Integratietabellen en Algebra programma’s

[blz. 500-505]

§7.8 Onvolledige Integralen [blz.

519-528]
Ook wel Improper Integrals. Dit zijn integralen waarbij in het integrant een discontinuïteit zit.

Type 1 : Oneindig Integrant

Als een integraal een asymptoot van de functie nadert. Zou je denken dat het ‘gebied onder de
grafiek’ oneindig groot is, omdat de grafiek pas de asymptoot word in het oneindige. Definitie:
t
a) Als ∫ f ( x ) dx bestaat voor iedere waarde t ≥ a , dan:
a

∞ t

∫ f ( x ) dx=lim ∫ f ( x ) dx
t →∞ a
a

b
b) Als ∫ f ( x ) dx bestaat voor iedere waarde t ≤ b , dan:
t

b b

∫ f ( x ) dx=t lim
→−∞
∫ f ( x ) dx
−∞ t

De onvolledige integralen uit a) en b) heten convergent als de bijbehorende limiet bestaat en

divergent als die niet bestaat.

c) Als zowel a) als b) convergent zijn, dan geldt:

∞ a ∞

∫ f ( x ) dx= ∫ f ( x ) dx+∫ f ( x ) dx
−∞ −∞ a

∞
1
#∫ p
dx is convergent als p>1 en divergent als p ≤1.
1 x

Type 2 : Discontinu Integrant

Stel f is een positieve continue functie bepaald voor een eindig interval ¿, maar heeft een verticale
asymptoot in b . Dan is het integrant discontinu.

a) Als f continu is op ¿, dan:

b

∫ f ( x ) dx= lim
t
¿
a
t →b ∫ f ( x ) dx¿
−¿

b) Als f continu is op ¿, dan:

19

Downloaded by Haia Sharif (spring.song1992@gmail.com)

 lOMoARcPSD|3824912

∫ f ( x ) dx= lim
b
¿
a
t →a
+¿
∫ f ( x ) dx ¿
t

De onvolledige integralen uit a) en b) heten convergent als de bijbehorende limiet bestaat en

divergent als die niet bestaat.

c) Als f discontinu is in een punt c met a<c< b en zowel als zijn convergent, dan:
b c b

∫ f ( x ) dx=∫ f ( x ) dx +∫ f ( x ) dx
a a c

Vergelijkingstest
Stel f en g zijn continue functies met f (x) ≥ g (x) ≥0 voor x ≥ a .
∞ ∞
a) Als ∫ f ( x ) dx divergent is, is ∫ g ( x ) dx divergent.
a a
∞ ∞
b) Als ∫ f ( x ) dx convergent is, is ∫ g ( x ) dx convergent.
a a

20

Downloaded by Haia Sharif (spring.song1992@gmail.com)