Professional Documents
Culture Documents
ZŁĄCZY SPAWANYCH
Z TWORZYW TERMOPLASTYCZNYCH
mgr inż. Janusz Czuchryj; mgr inż. Sławomir Sikora
Instytut Spawalnictwa, GLIWICE
WPROWADZENIE
1
2
2
a)
b)
3
Temperatura powierza lub innego gazu (N2, CO2, H2, O2, Ar) mieści się zwykle
w granicach 250 – 450 °C, natężenie przepływu – 15 do 60 l/min (lub ciśnienie
rzędu od 1 do 50 kPa), prędkość spawania – 120 do 300 mm/min (przy
spawaniu ręcznym).
Do badań radiograficznych wykorzystano złącza próbne z płyt
termoplastycznych o grubości 10, 15, 20 mm. Ogółem przebadano 12 sztuk
złączy spawanych ręcznie strumieniem gorącego powietrza.
BADANIA WIZUALNE
• odległość:
do kontroli bezpośredniej należy zapewnić dostęp, umożliwiający
obserwację wzdłuż całej spoiny z odległości do 600 mm.
4
Badania wizualne złączy spawanych z tworzyw termoplastycznych
przeprowadza się, z reguły, na złączach gotowych (po realizacji procesu
spawania) w takim stanie, w jakim je wykonano oraz po każdorazowym
wykonaniu obróbki powierzchniowej. Spoina powinna być oceniana celem
określenia, czy spełnia wymagania zawarte w uzgodnionych warunkach
odbioru (np. uzgodniony poziom jakości). Wyjątkowo, na przykład, gdy norma
wyrobu lub umowa pomiędzy zainteresowanymi stronami tego wymaga,
badania mogą być przeprowadzone w czasie innych faz procesu spawania.
Z tego powodu mogą one również obejmować:
• ocenę wizualną elementów przygotowanych do łączenia;
• ocenę wizualną podczas spawania.
5
Tablica 1. Niezgodności spawalnicze w złączach z tworzyw termoplastycznych spawanych gorącym powietrzem
WARTOŚĆ
RODZAJ SCHEMAT NIEZGODNOŚCI OPIS NIEZGODNOŚCI
LP GRANICZNA
NIEZGODNOŚCI
NIEZGODNOŚCI
1 2 3 4 5
6
1 2 3 4 5
7
1 2 3 4 5
8
Tablica 2. Niezgodności spawalnicze w złączach z tworzyw termoplastycznych spawanych ekstruderem ręcznym
WARTOŚĆ
RODZAJ SCHEMAT NIEZGODNOŚCI OPIS NIEZGODNOŚCI
LP GRANICZNA
NIEZGODNOŚCI
NIEZGODNOŚCI
1 2 3 4 5
9
1 2 3 4 5
NIEDOSTATECZNE Niedopuszczalne.
4 Jedno lub obustronne niedostateczne spawanie
SPAWANIE STREF Wymiar wymagany
krawędzi rowka spawalniczego w strefie
BRZEGOWYCH ∆ b ≥ 3 mm
brzegowej.
Karb powstały w wyniku niedostatecznego
wypełnienia spoiny w grani w skutek:
• nadmiernie zaokrąglonych krawędzi grani;
Niedopuszczalne
5 KARB W GRANI • zbyt małego odstępu w grani;
• zbyt małej siły tłoczenia tworzywa;
zmniejszenia odstępu przez skurcz.
Dopuszczalne,
ograniczone
BRAK PRZETOPU Brak przetopu spowodowany wadliwym miejscowo, jeżeli:
6
GRANI przygotowaniem rowków do spawania. ∆ e ≤ 0,15 e
∆ e ≤ 2 mm
Nadmierna wypływka w grani spowodowana: Dopuszczalna, jeżeli:
NADMIERNA • zbyt dużym odstępem między łączonymi ∆ e ≤ 0,15 s
7 WYPŁYWKA W elementami;
GRANI ale max . 2 mm
• zbyt dużą siłą tłoczenia tworzywa.
Zbyt wysoka warstwa wierzchnia spoiny czołowej
Dopuszczalny, jeżeli:
wskutek:
NADMIERNY 0,1 e ≤ ∆ e ≤ 0,4 e
8 • wadliwego ukształtowania głowicy
NADLEW LICA ekstrudera; ale max . 6 mm
• zbyt małej siły docisku ekstrudera.
10
1 2 3 4 5
11
1 2 3 4 5
12
Protokół badań wizualnych złączy spawanych z tworzyw sztucznych
powinien zawierać: identyfikację elementów (producenci itp.), położenie spoin
w elementach łączonych, rodzaj zastosowanego materiału lub materiałów,
rodzaj połączenia i spoiny zgodnie z EN 12345, informację na temat techniki
spawania, zakres badań z odniesieniem do zapisów wizualnych (odpowiednie
rysunki, fotografie itp.), przyrządy zastosowane do badań, wyniki badań
w odniesieniu do kryteriów odbioru, nazwę instytucji realizującej badanie,
nazwisko i podpis osoby przeprowadzającej badanie i datę badania.
BADANIA RADIOGRAFICZNE
13
W radiografii przyjmuje się, że wykrywalność schodkowa mieści się,
przeciętnie, w przedziale 1 do 2%. W przypadku złączy o grubości 20 mm
oznacza to, że uzyskany obraz charakteryzuje się wystarczającą jakością, gdy
na radiogramie widoczny jest element wskaźnika o grubości 0,2 mm lub
zbliżonej.
Ponadto, uzyskane obrazy złączy spawanych z tworzyw termoplastycznych
oceniano przez porównanie z obrazem radiograficznym złącza spawanego
elementów stalowych charakteryzującym się, co najmniej, klasą A badania
oraz na odstawie zdobytego w tym zakresie doświadczenia. Do wykonania
radiogramów zastosowano błony rentgenowskie STRUCTURIX D4
naświetlone bez okładek wzmacniających. Wyniki badań radiograficznych
zestawiono w tablicy 3, natomiast przykłady uzyskanych radiogramów
pokazano na rysunku 2.
a)
14
b)
c)
d)
15
Z tablicy 3 wynika, że we wszystkich przypadkach badanych złączy
na uzyskanych radiogramach widoczny był najcieńszy element wskaźnika
schodkowego, tj. element o grubości 0,2 mm.
Oznacza to wysoką wykrywalność schodkową równą 1%, świadczącą
o wysokiej jakości obrazu radiograficznego. Do podobnego stwierdzenia
prowadzi również analiza zmierzonej na radiogramach gęstości optycznej
(zaczernienia). W zależności od zastosowanych parametrów prześwietlania
przyjmuje ona wartość D=2,1-4,4. W każdym przypadku jest to gęstość
spełniająca minimalne wymagania przedstawione w normie PN-EN 1435.
Z przeprowadzonych badań radiograficznych wynika, że we wszystkich
przypadkach badanych złączy możliwe było uzyskanie radiogramów, których
obraz charakteryzuje się wysoką jakością. Umożliwia to ujawnienie
szczegółów wewnętrznej budowy spawanych złączy z tworzyw
termoplastycznych i świadczy o dobrej dokładności przeprowadzonych badań.
LITERATURA:
16