GJEOMETRIA I ORGEST ZAKA

ORGEST ZAKA

GJEOMETRIA I
GJEOMETRIA ANALITIKE
DHE
GJEOMETRIA E LËVIZJES

Tiranë, Mars 2013

ORGEST ZAKA Gjeometria I

Gjeometria I

Botuar në Tiranë në muajin Mars 2013.

Punoi në kompjuter: Orgest ZAKA

Kopertina: Orgest ZAKA.

© Orgest ZAKA: Të gjitha të drejtat e autorit janë të rezervuara.

Kopjimi, Riprodhimi i materialit me cdo mënyrë është i ndaluar pa
lejën e autorit.

CIP katalogimi, BK, Tiranë

ZAKA, Orgest

Gjeometria I\
Orgest ZAKA.-Tiranë

ISBN: 978-9928-140-94-4
PARATHËNIE ORGEST ZAKA

PARATHËNIE.

Teksti Gjeometri I është i ndarë në dy pjesë, Pjesa I i përket

Gjeometrisë Analitike, kurse Pjesa II i përket Gjeometrisë së
lëvizjeve. Programi i këtij teksti është menduar të organizohet në këtë
mënyrë, për një përfshirje sa më të plotë, dhe pajisjen e studentëvë
apo lexuesve të thjeshtë me njohuritë themelore të Gjeometrisë.
Në këtë kurs, kur ne i referohemi gjeometrisë, ajo që ne kemi në
mëndje është studimi i pikës, vijave, planeve dhe figurave të tjera, siç
ato shfaqen te ne në lëndët e gjimnazit dhe në gjeometritë
universitare.
Figurat që vendosen në një plan i përkasin planit real ose gjeometrisë
2-Dimensionale, ndërsa trupat i përkasin gjeometrisë 3-Dimensionale
apo si njihet tjetër gjeometrisë së hapsirës. Është gjithashtu e mundur
ti referohemi gjeometrisë një dimensionale si gjeometria përgjatë një
vije të drejtë.
Për më tepër gjeometria që ne po mendojmë këtu është quajtur
gjeometria Euklideane për nder të Euklidit i cili ishtë i pari që bëri në
mënyrë sistematike studimet ne librin e tij të famshëm të quajtur
“Elementët”. Gjeometria analitike është studimi i gjeometrisë nga
ana algjebrike. Është zbuluar nga Rene Dekartit (1596–1650) një
matematikan dhe filozof i famshëm francez i cili shpjegoi metodën në
librin e tij “Gjeometria”(1651).
Në mënyrë esenciale, metoda e gjeometrisë analitike konsiston në
ndërtimin e një fjalori që jep një përkthim të problemeve gjeometrike,
dhe një përkthim gjeometrik të zgjidhjeve algjebrike të këtyre
problemeve. Ajo çfarë ne kemi për qëllim është studimi i këtij fjalori
në mënyrë preçize.
Hyrja më e rëndësishme e një fjalori është pika numri i
koordinatave dhe kjo ishte e pasqyruar në librin e Dekartit.
Megjithatë, në shek e 19-të dhe vecanerisht për nevojat e fizikës,
Hamilton dhe Grassmann zbuluan disa objekte të ndërmjetme të

Gjeometria I i
ORGEST ZAKA PARATHËNIE
quajtura vektorë, që janë objektë gjeometrike nga njëra anë dhë që
mund të llogariten algjebrikisht nga ana tjeter.
Vektorët janë shumë të mirë për të përfaqësuar kuptimet fizike sic
janë: shpejtësia, nxitimi, forca etj por ky përfaqësim është pas qëllimit
tonë. Në bazë të saj ne do të studiojmë fillimisht algjebrën e vektoreve
dhe pastaj ne do ti përdorim për të zhvilluar gjeometrinë analitike.
Më pas në pjesën e dytë të këtij teksti vazhdojmë me njohuritë e
Gjeometrisë së Lëvizjeve. Jam përpjekur të jap thelbin e njohurive si:
zhvendosja paralele, homotetia, simetria etje..
Shpresoj që ta kem bërë sa më të thjeshtë studimin e Lëmisë më të
bukur matematikore, si Gjeometria.
Planet në të ardhmen janë që të plotësojmë ciklin e gjeometrive, sic
janë. Gjeometria Analitike(e plotë dhe e detajuar), Gjeometria
Diferenciale, si dhe Gjeometrtë: Hiperbolike, Sferike, Projektive,
etje..

Autori
Orgest ZAKA

ii Gjeometria I
PËRMBLEDHJA ORGEST ZAKA
PËRMBLEDHJE

PARATHËNIE................................................................................................i
PËRMBLEDHJA..........................................................................................iii

PJESA I
KAPITULLI I.
ALGJEBRA E VEKTORËVE
ALGJEBRA E VEKTORËVE..............................................................1
VEKTORËT E LIRË............................................................................2
VEPRIMET LINEARE ME VEKTORËT………................................6
USHTRIME DHE PROBLEME………….........................................17
KOORDINATAT E VEKTOËVE DHE PIKAVE............………….19
USHTRIME DHE PROBLEMA………................................………30
PRODUKTET E VEKTORËVE.........................................................32
USHTRIME DHE PROBLEMA........................................................50
PËRKUFIZIM i HAPËSIRËS AFINE DHE ASAJ EUKLIDIANE..53
KAPITULLI II
GJEOMETRIA LINEARE
VIJAT DHE SIPËRFAQET………...............................................….55
EKUACIONET E DREJTËZAVE DHE PLANEVE…………….…58
USHTRIME DHE PROBLEMA………..........................…………..72
PROBLEMET GJEOMETRIKE MBI DREJTËZAT
DHE PLANET………...………….....................................................75
USHTRIME DHE PROBLEMA……….......................................….91
KAPITULLI III
NJË SHTOJCË E PJES‘SHME
GJEOMETRIA KUADRATIKE
RRATHËT DHE SFERAT…………....................................……….95

PJESA II
KAPITULLI IV
ELEMENTË TË ALGJEBRËS
NJOHURI PARAPRAKE. ...................................................………103
PASQYRIMET……….........................................................………103
PASQYRIMET INJEKTIVE DHE SYRJEKTIVE…….............….104
KOMPOZIMI I PASQYRIMEVE……............................................105
TRANSFORMIMET E NJË BASHKËSIE X. ................................106
GRUPI I TRANSFORMIMEVE………..........................................106
RELACIONI I EKUIVALENCËS (NJËVLERSHMËRIA)……....107

Gjeometria I iii
ORGEST ZAKA PËRMBLEDHJA
PËRKUFIZIMI I PËRGJITHËSHËM I BARAZIMIT
TË FIGURAVE…………………………………………………….110
KAPITULLI V
LËVIZJA ZHVENDOSJA
VETITË E LËVIZJES………………………………………….…..113
ZHVENDOSJET………………………………………………...…121
VETITË E ZHVENDOSJES…………………………………….…123
RROTULLIMI………………………………………………….….125
ZHVENDOSJA PARALELE (TRANSLACIONI)………….…….129
DREJTËZA NË NJË ZHVENDOSJE………………………......…131
KAPITULLI VI
SIMETRIA BOSHTORE
PËRKUFIZIMI, VETITË E PARA…………………………….….133
KOMPOZIMI I DY SIMETRIVE………………………………....134
LËVIZJA SI KOMPOZIM SIMETRISH BOSHTORE……….…..138
KAPITULLI VII
HOMOTETIA
PËRKUFIZIME………………………………………………...….143
KOMPOZIMI I DY HOMOTETIVE…………..………………….146
DISA VETI TË HOMOTETIVE…………………………………..148
KAPITULLI VIII
PARAQITJA ANALITIKE E LËVIZJES
PARAQITJA ANALITIKE E LËVIZJES………....................……157
PARAQITJA ANALITIKE E ZHVENDOSJES..............................158
PARAQITJA ANALITIKE E SIMETRISË BOSHTORE…...........160
PARAQITJA ANALITIKE NË KOORDINATA….....................…161
PARAQITJA ANALITIKE E HOMOTETISË ME
NUMRA KOMPLEKSE………...................................................…163
NGJASHMËRIA...............................................................................164
VETI TË NGJASHMËRISË……….................................................164
REFERENCAT..........................................................................................168

iv Gjeometria I