Univerzitet u Sarajevu

Fakultet islamskih nauka

Islamska teologija

Peti semestar prvog ciklusa studija

Historija i kultura islamske civilizacije do 1700. godine

2020/2021.

Seminarski rad:

Rekonkvista

Mentor: Azra Kulenović, MA Student: Edin Fehrić, R,

4075

1
 Sarajevo, novembar 2020. godine

Sadržaj
1. Uvod....................................................................................................................................................3

2. Početak rekonkviste.............................................................................................................................4

3. Završetak rekonkviste..........................................................................................................................6

4. Zaključak.............................................................................................................................................8

Literatura.....................................................................................................................................................9

2
 1. Uvod

U ovom radu ćemo da govorimo o rekonkvisti, pokretu Španaca i Portugalaca koji su

imali za glavni cilj ponovno osvajanje izgubljenih teritorija koje su bili u rukama muslimana. El-
Endelus je bila srednjovjekovna teritorija pod kontrolom muslimana, takozvanih Maura na
području Pirinejskog poluotoka. U ovome periodu, kada su zapadnoevropske zemlje bile
nerazvijene, gdje je znanje bilo rezervisano samo za crkvu, dolaze muslimani kod kojih je znanje
bilo dostupno u mnogo većem obimu i koje nisu posjedovali samo alimi, nego svi u
muslimanskom društvu. Dolaskom na ova područja, muslimani i dalje napreduju u nauci,
ekonomiji i drugim oblastima.

Ovaj rad ćemo podijeliti na tri dijela. U prvom dijelu ćemo govoriti o samome početku
rekonkviste, to jeste 8. stoljeću, i formiranju strategije Španaca i Portugalaca kako da pobijede
muslimane, prvu pobjedu nad muslimanima i prvim dvjema vraćenim teritorijama, te o početku
protjerivanja Židova iz Španije.

Zatim u nastavku ćemo govoriti o periodu nakon 13. stoljeća, kada sukobi između
muslimana i katolika se nastavljaju nakon nekoliko stoljeća utihnuća. Nakon ovoga perioda
rekonkvista dobija na snazi te Španci nastavljaju s daljnjim osvajanjima, pronalasku saveznika,
te ujedinjenjem sa Portugalom u borbi sa muslimanima.

U trećem dijelu ćemo govoriti o završetku rekonkviste, to jeste periodu od 13. do 16.
stoljeća, periodu kada su bivali povlačeni posljednji potezi osvajanja Andaluzije, zatim
zatvaranju, ubijanju i protjerivanju muslimana i Židova sa ovih područja s ciljem homogenizacije
ovog područja.

Postoji mnogo literature koja se odnosi na ovu temu, što na stranim jezicima, tako i na
našem, ali zbog nemogućnosti korištenja biblioteke zbog pandemije koristio sam literaturu koju
sam mogao pronaći online. Među najznačajnija djela se mogu ubrojati enciklopedije poput
Britannica-e, koju sam ja koristio. U ovome radu sam se koristio historijskim metodom
istraživanja.

3
 2. Početak rekonkviste

Rekonkvista (španski: reconquista – ponovno osvajanje) je naziv za seriju pokreta na

području Pirinejskog poluotoka, pokrenutih od strane Španije i Portugala u cilju protjerivanja
muslimana i povrata osvojenih teritorija. Ovaj otok na koji su se muslimani došli 711. godine,
skoro je u potpunosti osvojen od iskrcavanja Tarika ibn Zijada sa njegovom vojskom koja je
brojala oko sedam hiljada vojnika, do 720. godine. Ova vojska se iskrcala na mjestu nazvanom
Džebelu Tarik, koje je vremenom naziv izmijenilo u Gibraltar. Sama rekonkvista počinje 718.
godine kada je portugalski kralj Manuel pobijedio u bici kod Covadonge. Prve teritorije koje
bivaju vraćene su Galicija i Leon.1

Razdoblje rekonkviste je trajalo cijelih 7 stoljeća, od 8. do 15. stoljeća. Tako dugo

razdoblje vlasti je ostavilo tragove u Španiji koji su i danas vidljivi. Među pomoćnicima Španije
i Portugala je bila Francuska, koja je strateški naseljavala Francuze u mjestu Santiago de
Compostel. Samim naseljavanjem Francuza u Španiji stvorio se takozvani ''strateški
međuprostor'' koji su Španci koristili kao sigurnu zonu, znajući da muslimani neće napasti civile.
Također samim jačanjem rekonkviste, stvarala se slika jedinstvene katoličke Španije, u kojoj
pored muslimana, mjesto nisu imali ni Židovi. Sinagoge bivaju pretvarane u crkve, dok su velike
mase, pod uticajem tada
znatno uticajnih svećenika,
rušila i palila sela, te
uzvikivali ''Židovi, u smrt,
ili u vodu!''. Tada većina
Židova prelazi na
kršćanstvo, ili biva ubijena.
Najveću ulogu u rekonkvisti
je imala Kastilja2, i okolni

godine. https://alchetron.com/cdn/umayyad-conquest-of-hispania-719dfebc- gradovi. Nosioci rekonkviste

c090-4149-b0ee-0d3e2b36790-resize-750.jpeg (20.10.2020)

1
Michael Ray, 2019, „Reconquista“, Britannica [online], https://www.britannica.com/event/Reconquista
(20.10.2020)
2
Unutrašnji dio Pirinejskog poluotoka, visoravan, mjesto gdje se nalaze brojne utvrde, okolina današnjeg Madrida.

4
su bili seljaci, građani, sitni vitezovi, a naravno, najveću korist su imali krupni feudalci i
svećenici.3

Porazom muslimana od strane Franaka 732. godine, predvođen Karlom Martelom, kod
Toursa, zaustavljen je dublji prodor Arapa u Europu, a koji su do tada su osvojili sve do
Bordeauxa. Međusobni sukobi su nakon 8. stoljeća skoro u potpunosti prestali, sve do 13.
stoljeća, jer su samo naizmjenično smjenjivali vlast nad manjim terirotijama. U međuvremenu
slabljenjem Emevijske države uspostavlja se nekoliko manjih halifata u Endelusu stabilnijih
politički u odnosu na prethodnu zajednicu muslimana, a slabijih ekonomski i vojno. Na području
Enedelusa osnovano je nekoliko halifata u periodu od 929. do 1031. godine, poput Granade i
Kordobe, pa je tako olakšan nastavak rekonkviste zbog njihove podjele. Nakon ovoga jedini veći
otpor tokom rekonkviste je imao kordobski halifat.4

U 11. stoljeću rekonkvista poprima oblik križarskih pohoda. Tada jedinstvo muslimana
lagano opada, te se kršćanske zemlje sjeverne Španije pod vođstvom Sancha III ujedinjvaju. Na
osvojenim područjima od muslimana osniva se kraljevstvo Aragon 1035. godine, a njegovi
nasljednici su nastavili sa osvajanjima s ciljem kršćanske obnove poluotoka. Njegov nasljednik
Alfonso I Aragonski osvaja bivšu prijestolnicu Zaragozu 1118. godine. Nakon toga, 1179.
godine, Alfonso II Aragonski, i
Alfonso VIII Kastiljski su
stupili u Pakt Kazorla s ciljem
osvajanja Valensije. Nakon
velikog poraza 18.6.1195.
godine od strane Jakuba el-
Mensura, Alfonso VIII se
obratio drugim kršćanskim
vođama, te dobio podršku od
pape Inocenta III, koji je
Slika 2: Osvajanja od 914-1492 proglasio križarski pohod,
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e
3/Reconquista_%28914-1492%29.svg/1200px- zatim od Aragona, Navare i
Reconquista_%28914-1492%29.svg.png (20.10.2020)
3
Perica Vujić, „Španjolska rekonkvista – demografija, politika i kultura“, Rostra, Zadar, vol 4., br. 4., 2011. godina,
str. 139-143.
4
Marija Benić, Đuro Benić, „Srednjovjekovna islamska civilizacija: Postignuća i doprinosi razvoju ekonomske
misli“, Hum, Vol. 14, br. 21., 2019., str 180-181.

5
Portugala, te su bez problema pobijedili posljednju veću prijetnju homogenoj kršćanskoj Španiji,
marokanskog emira Muhammeda el-Nasira. Ovime je bio otvoren put za osvajanje Andaluzije.
Svi gradovi su bili osvojeni do 1260. godine, a jedini grad koji se držao još cijela dva stoljeća je
bila Granada, koja je osvojena tek 1492. godine.5

3. Završetak rekonkviste

Pod vođstvom Alfonsa IX, ujedinjena Kastilja i Leon su odmah krenuli sa osvajanjem
Andaluzije. Kordoba je osvojena 1236. godine, a Sevilja biva predana 1248. godine. Već u ovom
periodu počinju masovna protjerivanja muslimana iz andaluzijskih gradova, ali ovim činom
andaluzijska ekonomija je drastično opala, te je bio primoran da zaustavi protjerivanje. Alfonso
IX je osnovano kraljevstvo Granada pod kastiljskim protektoratom, koje je godišnje izdvajalo
ogroman danak. Koliko su već tada muslimani bili oslabili govori nam i to da je u Toledu,
Alfonso X, osnovao školu prevoditelja, instituciju koja je prevodila sve arapske knjige, i tako ih
učinila dostupnim kršćanskim zemljama. Brakom između Ferdinanda II Aragonskog i Isabelle I
Kastiljske 1469. godine Španija biva ujedinjena. Rekonkvista je okončana 1492. godine
osvajanjem Granade, ali mnogi historičari smatraju da je duh rekonkviste sačuvan i dalje
španskom homogenizacijom, i protjerivanjem muslimana i Židova. 6 Španska inkvizicija, koja je
djelovala u ovome periodu je bila ustanova Rimokatoličke crkve čiji je zadatak bio da pronalazi,
zatvara, optužuje, sudi, kažnjava sve one koji su bili proglašeni hereticima.7

Nakon pada Granade između muslimana i kršćana se pregovaralo o toleranciji prema

muslimanima, te time je muslimanima omogućeno da ispovijedaju islam javno, i da neće plaćati
veliki danak. Kada su shvatili da to nije bila najbolja odluka, i da grad ne gubi islamske
karakteristike počelo je jače propagiranje kršćanstva, i u konačnici došlo je do nasilnog
pokrštavanja. To dovodi do ustanka muslimana, što su katolički kraljevi iskoristili kao izgovor za
još strožije mjere. Muslimani i Židovi su mogli da zadrže svoju religiju, nakon osvajanja
Granade, ali uz plaćanje velikog poreza sve do dana 30.06.1492. kada je donesen proglas o

5
Michael Ray, 2019, „Reconquista“, Britannica [online], https://www.britannica.com/event/Reconquista
(20.10.2020)
6
Flash Point History, 12.2.2019., https://youtu.be/o9UnQa0m8pQ, (20.10.2020). Historijski dokumentarni kanal na
You tubu. Za ovaj dokumentarac su se referirali na oksfordsku historiju islama.
7
Hasan Stranjac, Muslimani u Španiji, El-Asr, broj 71, april 2016. godine, dostupno na: https://el-
asr.com/tekstovi/muslimani-u-spaniji/ (20.10.2020)

6
protjerivanju Židova iz Granade, te je njih oko 200.000 protjerano. Daljnjim zakonima o
protjerivanju, zatvaranju i ubijanju, mnogi Židovi, ali i muslimani prelaze na kršćanstvo. Oni za
koje je inkvizicija utvrdila da tajno ispovijedaju islam ili židovstvo bili su pogubljeni, zatvoreni
ili protjerani. Nakon uspješnog protjerivanja i pokrštavanja Židova, isto je učinjeno i sa
muslimanima, koji su na kraju trebali biti pokršteni ili protjerani, što je i učinio Filip III od 1609.
do 1616. godine kada je protjerano oko 272 hiljade maura.8

8
Leonard Patrick Harvey, Muslims in Spain 1500 to 1614 [e-book], University of Chicago Press, Chicago, 2005.
godina, str. 20-22. Dostupno na: https://archive.org/details/muslimsinspain1500lple/page/n10/mode/1up
(20.10.2020)

7
 4. Zaključak

Sama rekonkvista je počela samo nekoliko godina nakon prvih osvajanja Pirinejskog
poluotoka od strane muslimana. Koliko su tada muslimani bili snažni govori nam to da su gotovo
cijeli poluotok osvojili za desetak godina, a rekonkvista je trajala od osmog do petnaestog
stoljeća.

U početku je rekonkvista bila samo ponovno osvajanje izgubljenih teritorija, ali poslije se
pretvorilo u protjerivanje, ubijanje, zatvaranje muslimana i Židova u cilju homogenizacije ovog
prostora. Prvi saveznik koji je stao na stranu Španaca i Portugalaca je bila Francuska. Godine
1212. rekonkvista je dobila na značaju kada je papa Inocente III pomogao Špance i Portugalce, te
je tada rekonkvista postala križarski pohod.

Na samome kraju, prije izgona muslimana, kada su shvatili koliki obim literature su
muslimani posjedovali osnovana je škola prevoditelja, koja je prevodila sva djela koja su nedugo
nakon toga pomogla samu renesansu, ekonomski i kulturni procvat zapadnoevropskih zemalja.

Čak i nakon završetka rekonkviste, islamski stil gradnje, kultura i pojedini jezički izrazi
su ostali prisutni čak i među katolicima. Također i danas svjedočimo mnogim građevinama u
Španiji koje datiraju iz ovih perioda poput džamija ili utvrda.

8
Literatura

1. Benić, Marija, Benić, Đuro, „Srednjovjekovna islamska civilizacija: Postignuća i doprinosi

razvoju ekonomske misli“, Hum, Vol. 14, br. 21., 2019.
2. Flash Point History, 12.2.2019., https://youtu.be/o9UnQa0m8pQ (20.10.2020)
3. Harvey, Leonard Patrick, Muslims in Spain 1500 to 1614 [e-book], University of Chicago
Press, Chicago, 2005. Dostupno na:
https://archive.org/details/muslimsinspain1500lple/page/n10/mode/1up (20.10.2020)
4. https://alchetron.com/cdn/umayyad-conquest-of-hispania-719dfebc-c090-4149-b0ee-
0d3e2b36790-resize-750.jpeg (20.10.2020)
5. https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Reconquista_%28914-
1492%29.svg/1200px-Reconquista_%28914-1492%29.svg.png (20.10.2020)
6. Ray, Michael, 2019, „Reconquista“, Britannica [online]. Dostupno na:
https://www.britannica.com/event/Reconquista (20.10.2020)
7. Vujić, Perica, „Španjolska rekonkvista – demografija, politika i kultura“, Rostra, Zadar, vol
4., br. 4., 2011. godina.