EEM 201 ELEKTRONİK 1

Dr. Öğr. Üyesi Akif KARAFİL

Yalova Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü

Yalova 2020
 İçerik
 Gerilim Bölücülü Polarma

 Kollektör Geri Beslemeli Polarma

 Ödevler

akif.karafil@yalova.edu.tr 2
 Gerilim Bölücülü Polarma
Gerilim bölücülü polarma devresi, lineer çalışmada sıkça tercih edilen en
popüler polarma metodudur. Gerilim bölme işlemi dirençlerle gerçekleştirilir.
Bu polarma tipi transistörün son derece kararlı çalışmasını sağlar ve βDC’den
bağımsızdır. Bu tip polarma devresinde tek bir besleme geriliminin
kullanılması ise diğer bir avantajdır. Özellikle lineer yükselteç devrelerinin
tasarımlarında gerilim bölücülü polarma devreleri kullanılır. Polarma
devrelerinde çalışma noktası βDC yükseltme faktörüne aşırı derecede bağımlı
idi. β’ya bağımlılık yükselteç devrelerinde bir takım sorunlar yaratır. Örneğin
aynı firma tarafından üretilen aynı tip transistörlerin β değerleri farklılıklar
içerir. Ayrıca β ısı değişiminden de etkilenmektedir. Bu durum transistörün
kararlı çalışmasını engelleyerek çalışma noktasının istenmeyen bölgelere
kaymasına neden olur. Transistörlerde kararlı bir çalışma için gerilim bölücülü
polarma devreleri geliştirilmiştir. Tipik bir gerilim bölücülü polarma devresi
şekil-a’da verilmiştir. Görüldüğü gibi devre tek bir gerilim kaynağından (VCC)
beslenmiştir. Devrede transistörün beyz akımı R1 ve R2 dirençleri tarafından
sağlanmaktadır. Devrenin kararlılığı çok yüksektir. Transistörün çalışma bölgesi
değerleri βDC’nin değişiminden etkilenmez. Bu nedenle bu tür polarma tipine
“β’dan bağımsız polarma” adı da verilmektedir. Şekil-b’de ise polarma
devresinin analizini kolaylaştırmak amacı ile polarma akım ve gerilimleri devre
üzerinde gösterilmiştir.

akif.karafil@yalova.edu.tr 3
 Gerilim Bölücülü Polarma
Devre dikkatlice incelenirse; transistörün beyz polarması için ayrı bir dc
kaynak kullanılmamıştır. Transistörün beyz polarması RB direnci
kullanılarak VCC gerilim kaynağından alınmıştır. Bu yöntem pratiktir ve
avantaj sağlar.

Devrenin çözümü için çeşitli yöntemler uygulanabilir. İki temel yöntem

vardır. Birinci yöntem devrede beyz akımı ihmal edilebilecek kadar küçük
ise uygulanır. Bu yöntemde I1 akımının tamamının I2 olarak yoluna devam
ettiği varsayılarak çözüm üretilir. İkinci yöntemde ise devre analizi beyz
akımı dikkate alınarak yapılır. Çözüm tekniğinde theve’nin teoreminden
yararlanılır.

akif.karafil@yalova.edu.tr 4
 Gerilim Bölücülü Polarma
Yöntem 1:
Bu yöntemde beyz akımı ihmal edilebilecek kadar küçük kabul edilir. R1
direncinden akan akımın R2 direncinden de aktığı kabul edilir. Çünkü
transistörün giriş direnci Rin, R2 direncinden çok büyük olduğu kabul edilir
(Rin>>R2). Yapılan kabuller neticesinde polarma devresinin eşdeğeri şekil-b’de
verilen hale gelir. Eşdeğer devrede; R1 ve R2 dirençlerinin birleştiği noktada
elde edilen gerilim, transistörün beyz polarma gerilimi olacaktır.

akif.karafil@yalova.edu.tr 5
Gerilim Bölücülü Polarma

akif.karafil@yalova.edu.tr 6
Gerilim Bölücülü Polarma

akif.karafil@yalova.edu.tr 7
 Gerilim Bölücülü Polarma
Yöntem 2:
Gerilim bölücülü polarma devresinde bir diğer yöntem ise Theve’nin
teoremini kullanmaktır. Bu yöntem tam çözüm sunar. Hiçbir kabul içermez.
Devrenin girişinde (beyz) theve’nin teoremi uygularsak polarma devresi şekil-
b’de verilen basit forma dönüşür.

Theve’nin eşdeğer gerilimi olan VTH değerini bulmak için devre girişini A
noktasından ayıralım (Transistörü bağımlı akım kaynağı gibi düşünebiliriz).
Bu durumda devremiz şekil-a’da verilen forma dönüşür. VTH gerilimi ise A
noktasında elde edilecek gerilim değeridir.

akif.karafil@yalova.edu.tr 8
Gerilim Bölücülü Polarma

akif.karafil@yalova.edu.tr 9
Gerilim Bölücülü Polarma

akif.karafil@yalova.edu.tr 10
Gerilim Bölücülü Polarma

akif.karafil@yalova.edu.tr 11
Gerilim Bölücülü Polarma

akif.karafil@yalova.edu.tr 12
 Gerilim Bölücülü Polarma
Ödev-16: Yukarıdaki devrede β=200 olması durumunda polarma akım ve
gerilim değerlerini hesaplayınız. Devreyi PSIM programında kurunuz.
Hesapladığınız değerler ile kıyaslayınız.

Örnek: Aşağıda şekil-a’da verilen yükselteç devresinde transistörün aktif

bölgenin ortasında çalışması isteniyor. Gerekli çalışma koşulunun sağlanması
için R1 direncinin değeri ne olmalıdır? Hesaplayınız?

akif.karafil@yalova.edu.tr 13
Gerilim Bölücülü Polarma

akif.karafil@yalova.edu.tr 14
Gerilim Bölücülü Polarma

akif.karafil@yalova.edu.tr 15
Gerilim Bölücülü Polarma

akif.karafil@yalova.edu.tr 16
Gerilim Bölücülü Polarma

akif.karafil@yalova.edu.tr 17
 Kollektör Geri Beslemeli Polarma
Transistörlü yükselteç devrelerinin polarmalandırılmasında kullanılan bir diğer
yöntem ise kollektör geri beslemeli devredir. Bu devrenin kararlılığı oldukça
yüksektir. Transistörün çalışma bölgesi değerleri βDC değişimlerinden pek fazla
etkilenmez.
Tipik bir kolektör geri beslemeli polarma devresi aşağıdaki şekilde verilmiştir.
Devrede negatif geri besleme yapılmıştır. Çünkü beyz ve kollektör gerilimleri
arasında 180° faz farkı vardır. Devre, yapılan geribesleme sayesinde kararlı bir
yapıya kavuşmuştur. Çünkü transistörün β’sının neden olduğu etkiler ve
değişimler geribesleme ile azaltılmıştır. Kısaca geri besleme sayesinde kararlı bir
çalışma sağlanmıştır.

akif.karafil@yalova.edu.tr 18
Kollektör Geri Beslemeli Polarma

akif.karafil@yalova.edu.tr 19
Kollektör Geri Beslemeli Polarma

akif.karafil@yalova.edu.tr 20
Kollektör Geri Beslemeli Polarma

akif.karafil@yalova.edu.tr 21
Kollektör Geri Beslemeli Polarma

akif.karafil@yalova.edu.tr 22
 Ödevler
Ödev-17: Üst örnekte yer alan kollektör-geri beslemeli polarma devresinin β
değeri 250 olduğunda polarma akım ve gerilimlerini hesaplayınız? Bir önceki
örnek çözümü ile kıyaslayınız. Devreye PSIM programında kurunuz ve elde
edilen değerleri kıyaslayınız.

Ödev-18: Aşağıdaki devrenin polarma akım ve gerilim değerlerini

hesaplayınız. Devreye PSIM programında kurunuz ve elde edilen değerleri
kıyaslayınız.

akif.karafil@yalova.edu.tr 23
 Ödevler
Ödev-19: Aşağıdaki devrenin IB ve VC değerlerini hesaplayınız. Devreye PSIM
programında kurunuz ve elde edilen değerleri kıyaslayınız.

Ödev-20: Aşağıdaki devrenin VB ve VC değerlerini hesaplayınız. Devreye PSIM

programında kurunuz ve elde edilen değerleri kıyaslayınız.

akif.karafil@yalova.edu.tr 24
 Ödevler
Ödev-21: Aşağıdaki devrenin VB ve VC değerlerini hesaplayınız. Devreye PSIM
programında kurunuz ve elde edilen değerleri kıyaslayınız.

akif.karafil@yalova.edu.tr 25
 Ödevler
Ödevler (13’ten itibaren), 13 Kasım 2020 Cuma saat 17:00’a kadar
akif.karafil@yalova.edu.tr adresine pdf formatında gönderilecektir. Ödev
hazırlanırken aşağıdaki kurallara uyunuz.

1. Ödevi önce matematiksel hesaplama ile çözünüz. Formüller ve çözüm için

Microsoft Word’ün "Denklem" yazma kısmı veya Mathtype programı
kullanarak formülleri yazıp çözümü gerçekleştiriniz.

2. PSIM programında elde ettiğiniz sonuçlar da mutlaka ödevinizde yer

almalıdır (sunumlarda gösterdiğim gibi). Gerekirse "Measure" kısmını da
kullanarak bulduğunuz tam değerleri gösteriniz.

3. Ödev için bir kapak sayfası hazırlayınız. Kapak üzerinde üniversitenin adı,
logosu, fakültenin ismi ve bölüm ismi, dersin ismi, öğrencinin numarası
adı-soyadı, dersi veren hocanın adı-soyadı yer alacak şekilde düzenleme
yapınız.

4. Soruları birbiriniz ile tartışabilirsiniz. Fakat kopyala-yapıştır şeklinde aynı

ödevleri göndermeyiniz. Ödevler tek tek incelenecektir.

akif.karafil@yalova.edu.tr 26
 Dersin Tüm Kaynakları
1. Karafil, Akif. "Elektronik 1-2 Ders Notları".
2. Boylestad, R. L., & Nashelsky, L. (2012). Electronic devices and circuit theory. Prentice
Hall.
3. Gates, E. (2011). Introduction to electronics. Cengage Learning.
4. Selek, Hasan Selçuk. "Elektronik 1", Seçkin Yayıncılık, Ankara 2019.
5. Demirel, Hüseyin. "Elektronik Devre Elemanları ve Elektronik Devreler", Birsen Yayınevi,
2012.
6. http://yucelkocyigit.cbu.edu.tr/elektronik2.pdf
7. https://docplayer.biz.tr/68560667-Elektronik-1-bulent-cakmak.html
8. http://ckk.com.tr/ders/analog/AnalogElektronikDersNotlar%C4%B1.pdf
9. https://avesis.yildiz.edu.tr/nergis/dokumanlar
10. https://www.turanerdemsimsek.com/p/esogu-electrical-electronics.html
11. http://hbkarakaya.com/ders-notlari/
12. https://acikders.ankara.edu.tr/mod/resource/view.php?id=76352

akif.karafil@yalova.edu.tr 27
Sorularınız?

akif.karafil@yalova.edu.tr 28