You are on page 1of 15

fy< fjo w;afmd;

md,s; Y%S .S.k wdrÉÖf.a


fy< fjo w;a fmd; 00
fmrjok lg urK 149 isg 9'9 olajd wvq ù ;sfí' rch jirlg tla mqoa.,hl=f.a fi!LH
myiqlï fjkqfjka fvd,¾ 369 la jeh lrk w;r iuia: fi!LH úhou rfÜ o< cd;sl
wdodhfuka 3'5] ls' tfy;a miq.sh jir 30 l ld,h ;=< Èhjeähdj" wê reêr mSvkh"
È<s÷lu" id.skak" ia;%S mqreI úIu;d msgqoelSu" c,h yd ikSmdrlaIdj fj; m%fõYh weÿu yd yDohdndO jeks fnda fkdjk frda. fya;=fjka ñh hk ixLHdj úYd, jYfhka
jeäÈhqKq lsÍu iyY%l ixj¾Ok b,lalj, uQ,sl wruqK úh' fï hgf;a tlai;a by< f.dia we;s nj;a tAjd fndfyda fihska j<lajd .; yels tAjd nj;a ixLHd f,aLk
cd;Skaf.a ixúOdkfha idudðl rgj,g ixj¾Okh i|yd l%shdrduqjla imhk ,o w;r wkqj fy<sfõ' Ôjk rgd yd fkdfhla mqreÿ yryd È.=ld,Skj yg .kakd fnda fkdjk
tu b,lal idlaId;a lr .ekSu i|yd f,dalfha rgj,a úiska ork ,o m%h;ak fya;=fjka ksOka.; frda.dndO u;=ùfï bvlv jeäfhka we;af;a jhia.; jk úghs' tfy;a iuyr
oejeka; wd¾Ól yd iudc ixj¾Okhla isÿ úh' 2015 iema;eïn¾ 30 hska iyY%l fnda fkdjk frda. oeka ;reKhkag yd <uqkago yg .ekSu ksid fi!LH fiajdjkag f,dl=
ixj¾Ok b,lal i|yd ld,h wjika úh' wms iyY%l ixj¾Ok b,lal ^MDGs& j,ska mSvkhla we;s lrhs' 2013 § fnda fkdjk frda. i|yd iuia; fi!LH úhoñka 35]la
oeka ;sridr ixj¾Ok b,lal ^SDGs& j,g t<ö isákafkuq' 2015 iema;eïn¾ 25od /ia fhduq ù ;sfnk w;r th l%ufhka jeä fjñka ;sfí' fuh wd¾Ól jYfhka ;ju;a ÈhqKq
jQ tlai;a cd;Skaf.a uyd uKav,h úiska OrKSh ixj¾Ok b,lal 17la iïu; lr .kakd fjñka mj;sk Y%S ,xldj jeks rgj,a uqyqK fok m%Odk wNsfhda.hla f,i oaú;aj nr
,§' ó<Õg f,dalh msúfiñka ;sfnk OrKSh ixj¾Ok b,lalj,ska wfmalaId lrkafka bis,Sula ^Double Burden& f,i ye¢kafjkafka fnda fkdjk frda. ksid wysñ j hk Y%u
iyY%l ixj¾Ok b,lalj,ska Tíng f.dia È<s÷Ndjfha uQ,sl fya;= y÷kd.ekSu yd n,ldfha bmhSfï Yla;sh yd tAjdfha ixl=,;d j,g jeh jk fi!LH úhou .ek i,ld
ishÆ ck;djkag iß,k ixj¾Okhla fjkqfjka jk úYaùh wjYH;dj n,k úgh'
wduka;%Kh lsÍuhs' tys ;=kajekak —iEu jhil§ u fi!LH iïmkak yd
fyd| Ôú;hla m%j¾Okh lsÍu˜ fõ' f,dal fi!LH ixúOdkhg wkqj fnda fkdjk frda. me;sÍ hk fõ.h yd tys ÈYdk;sh .ek ie,lSfï§ frda. jHdma;sfha
f,dal ck.ykfhka yß wvlg w;HjYH fi!LH fiajd fkd,efnk isÿ jkq we;ehs wfmalaIs; fjkialïj,g ^Epidemiological Transition& iu.dój rfÜ fi!LH
tfukau fi!LHh i|yd jk úhoï fya;=fjka ñ,shk 100 lg lafIa;%h o mßKduhg ,la úh hq;=j we;' t<fUk oYlh ;=< wfma fi!LHhg jeä
wêl ck;djla Ôj;a jkafka Èklg fvd,¾ 1'90 g jvd wvq nrla megfjkq we;af;a Èhjeähdj" wê reêr mSvkh" yDohdndO wd§ frda.j,ska nj
wdodhula iys;j wka; ÿmam;alfuka mSvd ú¢ñks' tfiau f,dal ixLHd f,aLk yryd mqfrdal:kh l< yelsh' fï frda.Skg §¾>ld,Sk m%;sldr wjeis
ck.ykfhka 12] la fyj;a ñ,shk 800 lg ish wdodhfuka w;r oekg;a rcfha frday,aj, idhk lrd meñKsh o fun÷ frda.Ska nyq;rhla jQ T!IO
10] la fi!LH úhoï fjkqfjka jeh lsÍug isÿj we;' fuu ;;a;ajh ñ< § .kafka ;ukaf.a miqïìfha úhoñka ^out of pocket& nj fmfka' tfiau ie,lsh
uÕyrjd .ekSu i|yd tlai;a cd;Skaf.a ixúOdkhg wh;a rgj,a hq;= m%;sY;hla foaYSh ffjoH m%;sldr i|yd fhduq jk w;r tu.ska fi!LH lafIa;%hg
;sridr ixj¾Ok b,lal hgf;a 2030 jk úg Universal Health Coverage isÿjk idOkSh n,mEu fï jkf;la .Kka n,d fkdue;s ùfuka tys Wmfhda.s;dj
^UHC& fyj;a úYaùh fi!LH wdjrK l%ufõohla y÷kajd§ug tlÕ ù isá;s' iïnkaOfhka meyeÈ,s woyila ke;' l%ufhka jeäysá ck.yKh by< heu ksid
o Èhjeähdj" wê reêr mSvkh" yDohdndO wd§ §¾> ld,Sk frda. nyq, ùu ksid
úYaùh fi!LH wdjrK l%ufõoh hkafkka woyia lrkafka wd¾Ól fi!LH fiajh u; megfjk nr wêl fjñka hhs' tfukau bÈß oYl fol ;=, furg
wmyiq;djhlska f;drj ishÆ m%cdjg ;u fi!LH wjYH;d imqrd.ekSug wjYH jeäysáhkaf.a m%;sY;h iS>%fhka by< hkq we;ehs wfmalaId lrk w;r jir 2041 jk
myiqlï ie<iSu hs' fuys§ ishÆ ck;djg iy m%cdjkag m%dfhda.slj" m%;sl¾u" iqjlsÍfï" úg iEu mqoa.,hka isõ fofkl=f.kau tla wfhla jhia.;jQfjla jkq we;ehs .Kka
mqkre;a:dmk iy iykuh fi!LH fiajd" M,odhS ùug m%udKj;a .=Kd;aulNdjhla n,d we;' tneúka ;ks mqoa.,hka jYfhka iy m%cdj jYfhka úYaùh fi!LH wdjrKh
wuq weg Ndú;d l< yels jk w;ru" fuu fiajdjka Ndú;d lrkak wd¾Ól ÿIalr;djkag uqyqK wfmalaIdjka iy fmdÿfõ ;sridr ixj¾Ok b,lal <Õd lr .ekSu i|yd
Paspalum scrobiculatum fkd§u iy;sl lsÍuhs' tfy;a tfukau úYaùh fi!LH wdjrK hkq fi!LH myiqlï wmf.a odhl;ajh ,nd §u jvd hym;a fygla Wod lr .ekSug
,nd.ekSug wd¾Ól myiqlï ie<iSu muKla fkdjk w;r f,dal fi!LH ixúOdkh
1978 § iïu; l< w,aud wdgd m%ldYkh wkqj ieug iqjfi; hk f;audj ;j ÿrg;a
w¾: .ekaùuls' w,aud wdgd fhdackdj wkqj ishÆ idudðl rgj,a Tjqka f.a foaYSh
ffjoH l%u m%d:ñl fi!LH ixrlaIK l%shdj,sfha § odhl lr.; hq;=h hk uq,O¾uh
wkqj mdrïmßl oekqug fi!LH flaIa;%h ;=< hï ms<s.ekSula we;s úh' fi!LH
fiajdjkays .=Kd;aul ;;a;ajh mj;ajdf.k hdug" wod< fi!LH myiqlï ;jÿrg;a
ÈhqKq lsÍug iy ishÆ mqrjeishkag iudc" wd¾Ól fyda fjk;a fn§ï fkdi,ld iudk
fi!LH myiqlï ,nd §ug o úYaùh fi!LH wdjrKh u.ska wfmalaId flf¾'

cd;Hka;r o¾Yl j,g wkqj Y%S ,xldfõ fi!LH fiajdj idfmalaIj by< .=Kd;aul
;;a;ajhl we;s w;r tAjd l,dmsh rgj,a w;r hï idOkSh m%.;shla w;a lrf.k
we;ehs úfYaI{ u;h fõ' furg mqoa., wdhq wfmalaIdj ldka;djka i|yd wjqreÿ 78
la iy mqreIhka i|yd wjqreÿ 72 la jk w;r th ol=Kq wdishdkq l,dmfha by<u
w.hhs' tfukau furg <ore urK wkqmd;slh miq.sh jir 70 ;=< ore Wm;a 1000
wuq weg f.dksld
Hoya ovalifolia
Paspalum scrobiculatum

00
08 fy< fjo w;a fmd; fy< fjo w;a fmd; 00
fya;= jkq we;' tA i|yd foaYSh ffjoH wOHdmksl jevigyka fkdue;s ùuhs' wjdikdjg fuka fuu .Dyia: m%;sldr iy w;a
l%ufha odhl;ajh ,nd fkd.ekSu tla;rd fnfy;a l%u l%ufhka wmf.ka wE;a ùug mgka f.k we;af;a wo mj;sk jdKsclrKfha
wdldrhlska lK.dgqodhl jk w;r tfiau iudc m%jK;djla fukau wúfõls ðjk rgdfõ Rcq m%;sM,hla jYfhks'
rfÜ wd¾:sl ixj¾Okh fjkqfjka hï
fufyjrla l< yels lafIa;%hla fkdi,ld w;a fnfy;a hkq ´kEu ixialD;shl mj;sk w;S; ffjoH oekqï iïNdrfha Wreuhla jk
isàula o fõ' f,dal fi!LH ixúOdkh u.ska
w;r th úfYaIfhka u wdishd;sl rgj, fi!LH myiqlï wvq msáir m%foaY fnfyúka
Èyska È.gu wjOdrKh lrk mßÈ foaYSh ffjoH
m%p,s; ir, m%;sldr moaO;shla f,i ye¢kaúh yelsh' w;a fnfy;a ffjoH Wmfoia
l%u fi!LH lafIa;%fha m%.ukh i|yd fhdod .ekSug
j,ska f;drj idod.; yels w;r frday,a j,ska m%;sldr .kakd uÜgug we;s frda. mjd
hï úêu;a yd §¾>ld,Sk cd;sl jevigykla fkdue;s
ùu Bg m%Odk fya;=j nj fkdlsjukdh' tA u.ska ir,ju iqj lr .; yels njg wfma w;aoelSuhs' w;afnfy;a fyj;a .Dyia:
bruqiq T!IO i|yd fhdod .kakd fnfy;a uq¿;ekaf.hska" f.j;af;ka" fyda le<Efjka fidhd
Hemidesmus indicus tfy;a fulS wdl,amuh mßj¾;kh we;s lsÍu i|yd m%Odk;u úNjh we;af;a m%cd .; yels tAjd jk fyhska tAjd .ek b;d meyeÈ,s oekqula merKshka yg ;sìK' tfiau
uÜgñka ckhd oekqj;a lsÍu yd tu oekqu m%dfhda.slj Wmfhda.S jk nj iy;sl lsÍu fuu w;a fnfy;a ñ, uqo,a" ld,h wdÈh wmf;a fkdhjd ksjfia§u idod.; yels ir,
yrydhs' 1990 oYlfha fi!LH ixLHd f,aLk wkqj m%cd fi!LH fiajd i|yd tjlg m%;sldr l%u jk w;r tu.ska hï frda.S ;;ajhla iqjm;a lr .ekSu ksid b;sÍ jk uqo,
úhoï lrkq ,enqfõ iuia; fi!LH m%;smdokj,ska 17] la muKla jqj;a 2005-2016 yd ld,h o Bg fkdfofjksh' hï frda.hla je<ÿKq úg ffjoH Wmfoia me;Su idudkH
w;r oYlh ;=< fi!LH m%;smdok 9 .=Khlska by< f.dia we;s neúka uyck fi!LH mqreoaola jqjo frda. ,laIK oekqk úg th jeä ÈhqKq ùug fmr w;a fnfy;aj,ska frda.
fiajfha .=Kd;aul nj kexùug m%;smdok .egÆjla fkdfmfka' 2013 fi!LH uQ,H md,kh lsÍug fukau iuyr úg thskau frda.h iqjùuo olakg ,efí' tu ksid uqo,a
jd¾;djg wkqj tu jif¾ fi!LH lafIa;%h fjkqfjka furg úhoï lrk ,o remsh,a
yd ld,h b;sßlr .ekSug wu;rj iajNdúl wuqøjH j,ska idod .kakd neúka w;=re
ì,shk 281la jQ iuia; uqo, rfÜ o< cd;sl ksIamdÈ;fhka 3'2]la úh' fi!LHhg
wdndO we;s fkdù frda.fha uq,a wjia:dfõ§u iq¿ m%;sldrhla u.ska iqjh ,nd.; ùu
lrk iuia; úhou iqúi,a fia fmkqK;a 2013§ tla mqrjeishl=g lrk ,o idudkH
fuys we;s ;j;a jdishls' úfYaIfhka jeàï" ;e,Sï" iSÍï" iq¿ ;=jd," lDñ oIag" fydß"
úhou re' 12"636 .ek i,lk úg wmg iudk fi!LH o¾Yl ,nd.ekSu i|yd fjk;a
fndfyda rgj, óg jvd fnfyúka úhoï lrk njhs fmkS hkafka' tfia kï úl,am oo" jK" l=IaG" wðrK" w;Sidrh" jukh" mKq wudre" jd; fõokd" ysiroh wdÈhg
ffjoH l%u ksid fi!LH o¾Yl by< kexùug hï odhl;ajhla ,eî we;s nj fmfka' fuu w;a fnfy;a u.ska iykh ,ndÈh yelsh'
rfÜ mqkrdj¾;k fi!LH úhoñka 24]lau fnfy;aj,g jeh ùu wjOdkhg ,la úh
hq;af;a w;HjYH fnfy;a m%;sm;a;sh ksis f,i l%shd;aul lsÍfuka fuh iSud lr .; .Dyia: m%;sldr fyj;a zw;a fnfy;aZ ms<sn|j Y%S ,dxlsl wm yg §¾> b;sydihla
yels njhs' fï úhou wvq lr .ekSu i|yd b;d iq¿ ir, m%;sldr u.ska f.or§ iqj ;sfnk w;r th iïm%odhla f,i mj;ajd f.k tAug wfma uq;=kañ;a;ka iu;aù we;'
lr.; yels frda. ;;ajhka i|yd frday,a lrd we§ hdu wju lsÍug foaYSh ffjoH fuu iïm%odfha u ;j;a jeo.;a idOlhla jQfha idudkH ck;dj iy .DyKshka ;=<
l%uh ;=< we;s w;afnfy;a iïm%odh ÈhqKq fldg iudc.; l< hq;= nj wuq;=fjka lsj tÈfkod fi!LH .eg¿ iïnkaOfhka ;snQ by< oekqu iy wjfndaOhhs' tfiau tu
hq;= fkdfõ' tu.ska úfoaY úksuh b;sÍ lsÍfuka foaYSh wd¾:slhg msájy,la ,nd Èh oekqu iuÕ ðjk l=i,;d iuqodhla o f.dvke.=Kq w;r Bg iß,k mdßißl idOl
yels nj idlaIH mdolj fmkajd Èh yelsh'
o ixrlaIKh lsÍug j.n,d.;a iudchla w;S;fha úh' fuu oekqu ld,h;a iuÕ
w;ayod n,k ,o ixialD;sluh foAm<la f,i iudch ;=< f.!rjhg md;% jQ jákd
wo iudcfha fi!LHh hkq ñ< wêl fjf<| NdKavhla jk w;r ñksiqka tA fjkqfjka
Wreuhla fõ' tu oekqu mrmqfrka mrmqrg ffjoH iïm%odhka jYfhka fuka u idudkH
hyñka uqo,a úhoï lrkafka ;uka yg je<£ we;s frda. ;;ajh .ek t;rï wjfndaOhla
ck;dj ;=< .Dy m%;sldr jYfhka o ÈhqKq fjñka j¾;udkh olajd u mj;S' fun÷
fkdue;sjh' tfiau frda. je<£ug fya;= fidhd tAjd j<lajd .ekSu fyda frda.hla uq,a
m%;sldr iy w;a fnfy;a ld,h úiska m%;sM, ;yjqre lrk ,o tfiau w;a;ïudf.ka
wjia:dfõ §u md,kh lsÍu iïnkaOfhka ie,ls,a,la fkdolajk iudch tAjd nrm;<
mej; tk wïudf.ka W.;a oekqulg;a jvd m%dfhda.slj m%fhdackhg .kakd l=i,;djla
jQ miq iqjm;a lsÍfï ,d fjfyfihs' l=vd orejka fuka u jeäysáhka o iu. rcfha
ksid tAjd <orejkag mjd fhÿfõ mdrïmßl {dkh flf¾ we;s úYajdih ksid h' fun÷
iy fm!oa.,sl frday,aj, fm< .eiS isák whf.ka ishhg mkylaj;a fuhg oYl
w;a fnfy;a iudch ;=< m%p,s; fldg ck;djg yqre lsÍfuka cd;sl uÜgfuka fi!LH
lsysmhlg fmr fun÷ frda. ;;a;ajhkg ;u ksjfia § u m%;sldrhla ,nd .;a;d
fiajh fjkqfjka rchg jehfjk uqo,ska iEfyk m%udKhla wvqlr .; yelsfjkjd
ñi fuf,i ld,h iy uqo,a jeh lrñka ffjoHjreka yuq ùug fmda,sï j, ria;shdÿ
fukau frday,a ;onoh o wju lr .; yelsh' wkdÈu;a ld,hla mqrd w;aÿgq m%;sM,
fkdùh' tys§ jvd is;a.kakd iqÆ lreK jkafka b;d iq¿ frda. ;;a;ajhkag mjd
iys; ir, m%;sldr l%uhla jk w;afnfy;a moaO;sh ck.; lsÍfuka fi!LHh i|yd
m%;sldr i|yd ffjoH úfYaI{hkaf.a fiajh ,nd .ekSug Tjqka fm< .eiS isàu h'
T!IO ñ<§ .ekSug ck;dj fmd<Ujk fjf<| oekaùï úYajdi lsÍfï mrdëk
b;d w;S;fha isgu .eñhka iq¿ frda. i|yd w;a fnfy;a fhdod .kakd w;r tAjd
udkisl;ajh o l%ufhka ch.; yels jkq we;'
j¾;udkfha f.dv fjolï f,i y÷kajd wj{d iy.;j neyer,Sug iudch yqre
ù ;sfí' ngysr W!rejg is;k m;k kùk hehs olsk wdl,am lr mskakd .;a kj ffjoH veksiag¾ t,a' fmf¾rd
mrmqr ;=< fïjd flfrys úYajdihla we;s fkdùug fya;= ù we;af;a Bg iß,k úêu;a wdhq¾fõo ffjoH

10 fy< fjo w;a fmd; fy< fjo w;a fmd; 11


udilald
Quercus infectoria

lD;.+K msÿu
fuu ldf,daÑ; lD;sh t<soelaùu fjkqfjka ä,aud wdh;kfha ks¾ud;D fuß,a fÊ'
m%kdkaÿ ue;s;=udg" ä,aud wdh;kfha m%Odk úOdhl ks,OdÍ ä,aydka iS' m%kdkaÿ
ue;s;=udg iy u,sla m%kdkaÿ ue;s;=udg" ä,aud ixrlaIK l<uKdlre wixl
wNhfldaka ue;s;=udg iy ld¾h uKav,hg

mdrïmßl w;a fnfy;a ms<sn`o oekqu ,nd ÿka mQcH udf,ajk fidaNs; kdysñmdKkag
iy wkqrdOmqr tmamdj, .,alkao mqrdK úydrfhys uyudkalvj, mshr;k kdhl
iajdñka jykafiag

udj; j;a; - fn,a,k ffjoH fla' ta' úchr;ak" fírej, ld,ú, úI ffjoH
yßYapkaø fmf¾rd" fldäldrf.dv mdrïmßl ffjoH ví' ta' mshodi" ndk.,
wdhq¾fõo ffjoH mS' chj¾Ok" fmdrj.u úI ffjoH w'fya' wmamqydñ hk
fjouy;=kag

úúO w;a fnfy;a l%u ms<sn`o f;dr;=re ,nd ÿka tmamdj, .,alkao m%foaYjdiSka"
ud;,dmsáh ta' Ô' isßfiak we;=`M m%foaYjdiSka" ;Ku,aú, fndaod.u wdhq¾fõo
ffjoH iaj¾Kd wdrÉÑf.a we;=`M m%foaYjdiSkag fukau ud;r" .d,a," u;=.u"
l,jdk" wkqrdOmqr wd§ m%foaYj, idïm%odhsl oekqu ,nd ÿka m%cdjg

Tiq Whkaj, PdhdrEm ,nd .ekSug wjir ÿka wdhq¾fõo flduidßia;=udg

fmrjokla ,nd ÿka fcHIaG ffjoH veksiag¾ t,a' fmf¾rd uy;dg

kdúkak nKavdrkdhl wdhq¾fõo m¾fhaIKdh;kfha wOHlaI;=ud iy úoHd{


^jkiam;s & iq§md iq.;odi" m¾fhaIK ks,Odß wfYdal lreKdr;ak" jHdma;s ks,Odß
w;=, lklr;ak hk uy;au uy;aókag

y,aÿuq,a, Tiq Whfkys l<uKdlre we;=`M ld¾h uKav,hg

úh<s U!IO PdhdrEm ,nd .ekSug iyh oelajQ tia' tÉ' ã fy< Tiqyf<ys
wêm;s;=ud we;=`M ld¾h uKav,hg

msgq ie,iqï ks¾udKh l< liqka fnkr.u uy;dg" mß>kl wlaIr ixfhdackh
l< bfkdald ch;s,l fufkúhg

lafIa;% wOHhk lghq;=j, iyh ÿka brx.d iñkaokS ùrlafldä lÓldpd¾h;=ñhg

w;sWvhka
Cryptocoryne spp.

00 fy< fjo w;a fmd; fy< fjo w;a fmd; 12


l<d÷re w, l=re÷
Cyperus rotundus Cinnamomum zeylanicum

4'4 wei wdY%s; frda. 57


weia ±ú,a," r;=ùu" ln" l`ÿ¿ .e,Su yd wei leiSu 57
wei ;e,Su 57
wefia mSvdjg 58

mgqk

wefia k.khg
wei ms,siaiqkq úg


58
58
wefia fldrfmd;=j,g 59
fmrjok 08 rd;%S wkaONdjh 59
lD;.=K msÿu 12 4'5 uqLh wdY%s; frda. 59
1' ye`Èkaùu 18 o;a lelal=u 59
1'1 foaYSh fjolfï b;sydih 18 o;a uq,a Èhùu 60
^tÞ isg wo olajd ixlaIsma;j ckY%e;s yd ckm%jdo we;=<;aj& lg .`o .eiSu 60
1'2 j¾;udk ,dxlsl iudchg w;a fnfy;ays we;s jeo.;alu 19 f;d,a me,Su 60
jevlrk ck;dj" Tjqkaf.a fi!LHh yd rfÜ wd¾Ólh lfÜ jkhg 61
ngysr T!IOj,ska w;=re wdndO W,af,da.ï j,g 61
w;a fnfy;a Ndú;h ÈhqKq lsÍfuka we;s jk mßir ixrlaIKh
4'6 Yajik jHqy.; frda. 61
2' w;a fnfy;a hkq ljf¾ o@ 21
fiïm%;sYHdj 61
2'1 w;a fnfy;a 22
mSki 62
2'2 Ndú; l< yels wjia:d yd frda. 22
nq¿ kdifhka f,a hk úg 62
2'3 ksje/Èj w;a fnfy;a ilid .kakd wdldrh 23
Terminalia bellirica fiï iys; leiai 62
3' úúO frda. i`oyd Ndú; l< yels le| j¾. 27
úh<s leiai 63
3'1 fld< le| ksje/Èj ilid .ekSu 29
fiïf.ä 63
3'2 .Dyia:j fld< le`ola ms<sfh, lsÍfï§ 30
W.=r ne/kaäh ^Yíoh msg fkdùu& 63
wjYH øjH iy le| j¾.
yslaldj 64
3'3 fld< le| i`oyd Ndú;d l< yels Ydl 32
m%;sYHd leiai 64
yd tAjdfhka iqj jk frda.
weÿu 64
4' w;a fnfy;a uxcqidj 45
llal,a leiai 65
4'1 ir, frda. i`oyd ksjfia ;nd .; yels ksIamdÈ; T!IO 46
4'7 wdydr Ô¾K moaO;sh wdY%s; frda. 65
yd tAjd Ndú; lrk wdldrh
wï, ms;a;h 65
4'2 ysi wdY%s; frda. 53
u< noaOh 66
ysiroh 53
w¾Yia 66
ysiafydß j,g 55
brejdrohg 55
W`ÿf.dõjd lEug 56
4'3 lk wdY%s; frda. 56
bruqiq
Hemidesmus indicus
lka lelal=u 56
lkg lsks;=,a,ka we;=¿ jQ úg 57

úh<s bÕ=re
Zingiber officinale
lraalgl YDx.s
Rhus succedanea

00 fy< fjo w;a fmd; fy< fjo w;a fmd; 00


w;% mgg r;+ iy,a
Anacyclus pyrethrum Oryza sativa
f,d;a iqUq,a
Symplocos racemosa

oo 83
wreÑh 67 iqÿ lnr 83
wÔ¾Kh 67 l=re,E - úimamq 84
nfâ lelal=u 68 w¿yï 84
nv t<sh hkjdg 68 ;=jd, 85
w;Sidrh 68 4'13 <ud frda. 85
lsß mKq.dhg 69 <orejkaf.a iu wdY%s; frda. 85
jukhg 69 <ore ySox msgùu 86
nv msmqu 70 <ore wlaIs frda. 86
fix.ud,h 71 <ore w;Sidrh 87
4'8 uq;%d jHqy.; frda. 72 <ore jukh 88
uq;%d ±ú,a, 72 <ore fiïfrda. - leiai$fiïf.ä$weÿu 88
uq;%d wviaish 73 fmlKsh meiùu 89
uq;%d ud¾.fhka f,a hdu 74 <ore j,smamqj 90
uq;%d Yauß ^.,a& 74 ì<sÿ WK 90
uq;%d iu. Od;= msgùu 75 udkaou 91
uq;%d msßisÿ ùug 75 4'14 fnda fkdjk frda. 95
4'9 ,sx.dY%s; frda. 77 Èhjeähdj 95
wKav jDoaêh 77 fïfoda jDoaê ^fldf,diagfrda,a& 95
iajmak fudapkh 77 wêl reêr mSvkh 95
,sx.sl fn,ySk;dj 78 wêl ia:q, nj 95
uo ire Ndjh - ia;%shf.a äïn fïÍug 78 yDo frda. 95
mqreIhdf.a îc fodaIj,g 79 4'15 fndajk frda. 96
4'10 ldka;d frda. 79 mefmd, 96
rla; m%orh 79 irïm 97
Yafõ; m%orh 80 nrjd 97
udia Y=oaêfha oS we;s jk wêl fõokdj 80 lïuq,a.dh 98
udia Y+oaêh isÿ fkdùu $ wl%uj;a ùu 80 4'16 iq¿ wdndO 99
4'11 úúO WK 81 .,a ;e¿u 99
idudkH m%;sYHd WK 81 ;e,au 99
j÷re uE
wdujd; WK 81
Mucuna pruriens
f.ä ms m s r ùu 99
wNs>d; WK 82 fudaÿ jQ f.ä msmsrùug 100
úIc WK 82 lfÜ mKq f.äj,g 100
uef,aßhd WK 82 im;a;=jg lemqug 100
fvx.= WK 83 mrK ;=jd, $ l,a .; jQ ;=jd,j,g 101
4'12 p¾u frda. 83 lgq wekS meijd we;s úg 101

fjksje,a
Coscinium fenestratum

wuq weg
Paspalum scrobiculatum
00 fy< fjo w;a fmd; fy< fjo w;a fmd; 00
fl,s| yd,a
l=Uqla Holarrhena pubescens
Terminalia arjuna

ms<siaiqkdu 101
.=o ud¾.h me,Sug 102
flKavd fmr,Sug 102
4'17 levqï ì`ÿï 104
wiaÓ ì§ï $ wjikaÈ ùï 104
ì`ÿKq wiaÓ ikaê mEySug 104
W¿lal= 106
ikaê weUÍu $ fmr,Su 106
ikaê flàu 107
;e,au 107
bÈuqj 108
ksÈ W¿lal=j 108
úúO jd; frda. 109
4'18 úI 112
m;a;E úI 112
fonr nUr úI 112
f.dakqiq úI 113
Èú ul=¿ úI 113
l=Klgq úI 114
kshÕ,d úI 114
lsks;=¿ úI 115
w;a;k úI 115
lfkare úI 115
cdmd, úI 116
f.dvlÿre úI 116
mdidkï úI 116
lÿre úI 117
uoHidr úI 117
N+ñf;,a úI 117
l+v¿ úI 118
n¨ úI 118
ó úI 118
n<,a úI 118
lerfmd;= úI 119
wìx úI 119
u[afØlald úI 119
fyd`v, úI 120
riÈh úI 120
o<Uq úI 120
5' fnfy;a øjH yd me<eá ye¢kqu 122

fmd,a imai|
Cocos nucifera Aristolochia indica L.

00 fy< fjo w;a fmd; fy< fjo w;a fmd; 00


wo o fuys fnfy;a Trejla we;=¿ kgnqka olakg we;' ÿgq.euqKq rc wjêfha
f,daÈfhka ±jqkq lfvd,a we;= fnfy;a .e,a jQ mq¿ka fhdÞ iqjm;a l< nj
lshefõ'

foaYSh ffjoH l¾ufhys ÈhqKq hq.hla iksgqyka jkafka nqoaOÞi rc wjêfha


§ h' nqoaOÞi rcq olaI Y,H ffjoHjrfhla hehs o mejfia' i;=kag mjd
fjolï l< nj b;sydifha lshefõ' idrd¾: ix.%yh kï ffjoH .%ka:h
t;=ud w;ska rÑ; lD;shls' fï wdldrfhka b;sydihla we;s wm foaYSh

1' ye`Èkaùu ffjoH l%uh m%p,s; lsÍug iEu .ulu ksoyia fnfy;a Yd,d msysg jQ
njg uydjxYfha i`oyka fõ'

fmdf<dkakre hq.fha oS uyd merl=ïnd rcq úiska ;u wud;H


uKav,hg uy fjokd iy iq¿ fjokd kñka fi!LH weu;s moú
folla we;s l< nj b;sydifha ±lafõ' oUfoks hq.fha oS wmf.a
´kEu rgl ´kEu ck j¾.hla i;=j úúOdldr jQ
foaYSh ffjoH ±kqu we;=<;aj fNaiÊc uxcqidj" fhda.d¾kjh"
ffjoH l%u we;' tu ffjoH l%u f.dv kef.kqfha
m%fhda. r;a;kdj,sh" idr ix.%yh wd§ fjo fmd;a rpkd úh'
tu ck;dj i;= ixialD;sluh ,laIK yd wjg
mßirh Wmfhda.S lr f.kh' ,dxflah ck
,xldfõ fndfyda m%foaYj, wjYH T!Iëh Ydl we;s uq;a tl, rc
iudch .;a l,ays tys ffjoH l%ufha
orejka Tiq Whka o ks¾udKh l< njg idlaIs yuq fõ' tA i`oyd fyd`ou
b;sydih nqoaO ld,hg;a tmsg hehs
WÞyrKh jkqfha ks,a., Tiq jkdka;rh hs' kuq;a 1505 isg úúO
is;sh yel' uyd rdjKf.a uq;a;kqjka
wdl%uKhka fya;=fjka wmf.a fuu ±kqï moaO;sh úisÍ úkdY
jQ mq,ia;s iDIsjrhd jdih lf<a hehs
uqLhg .sfhah' fndfyda mqiafld< fjo fmd;a iqÿ cd;ska úiska
ie,flkqfha ,la ìfuysh' mq,ia;s hkq
/f.k hk ,oS' kuq;a tA tA mrïmrd i;= j mej;s fjolï
ffjoHjrfhls' wdhq¾fõo b;sydifhys
uqL mrïmrd.;j wo jk ;=re mej; ths'
i`oyka jk bkaÈhdkq l,dmSh iDIs
iïfï,kfha iNdm;s;ajh ±refõ
wm rfÜ iEu mqrjeisfhl= u mdfya tÈfkÞ je<f`ok fndfyda
hehs mjikqfha zmq,ia;s iDIsjrhdh'
frda.j,g hï hï m%;sldr" w;a fnfy;a ±k isáhy'
fuu iïfï,kh ffjoHjrekaf.a
tA nj frdnÜ fkdlaiaf.a tÞ fy<Èj keu;s .%ka:fha
iïfï,khla f,i b;sydifhys
Tyq i`oyka lrkqfha fï rfÜ iEu mqrjeisfhl= u
±lafõ' wog;a tu mqrdjD;a; w;r mq,ia;s
fjfola hkakhs' fuhska meyeÈ,s jkqfha tÈfkÞ
fuka u mrdl%u iuqøh winv we;s ms<suh mq,ia;s
je<fok frda.j,g ffjoHjrfhl= lrd fkdf.dia
iDIsjrhdf.a hehs o i,lkq ,efí' ,laÈj jdih l,d
m%;sldr lr .ekSug olaI jQ njhs' kuq;a j¾;udkh
hehs ie,flk rdjK ksß`ÿ o nd, frda. ^<ud frda.& iy
jk úg fuu uyd¾> ±kqï moaO;sh wNdjhg f.dia
ri ffjoH Ydia;%h m%.=K l< wfhl= hehs i`oyka fõ'
we;' thg fndfyda fya;= we;s uq;a blaukska fjkia jQ
wmf.a iudc ixialD;sl rgdj fndfyda f,i bjy,a
nqÿrcdKka jykafia kd. §mhg jevu ùfï oS kd. f.da;%slhka w;r
jkakg we;ehs is;sh yelsh'
hqoaOhla wdrïN ùug .sh nj m%ldY fjhs' fndfyda úg hqoaO we;s ùfï
§ tys§ ;=jd, jk fin¨kag m%;sldr lsÍug wjYH fjhs' tu ksid tu
60 oYlfhka miq fndfyda úg wm ,dxlSh ck;dj
ld, j, § hï hï m%;sldr l%u ;sfnkakg we;ehs wkqudk l< yelsh'
b;d iS>% fjkiaùïj,g Ndckh úh' úfYaIfhka
lDIsl¾udka;hg jvd ld¾ñl ksIamdok yd fiajd
kuq;a uq,au ffjoH jd¾;djla f,i b;sydifha i`oyka jkafka l%s( mQ(
wd¾Ólh jvd by<ska jecfUkakg úh' kùk
377-307 m`vqjiafoõ rcqf.a uqKqnqrd jQ mKavqldNh rc iufha lr jq
lDIsl¾udka;fha § wm i;=j ;snqKq uy
isúld Yd,djka fyj;a ;sôß f.hla ^iQ;sld.drhla& iïnkaOjhs'
fmdf<dj iqjm;a lrk f.dú;ekg jvd
ñys`ÿ ysñhka ,laÈjg jevu jQ miq O¾udfYdal rc;=ud tjk
jdksc j.djg lD;su fmdfydr yd fjk;a
,o ;=gq m`vqrej,ska tlla f,i ;%sm,d ;snqKq nj i`oyka fjhs'
ridhkslhka fhdokakg úh' fulS
l%s( mQ( 247 § ñyska;,d l`ÿ mduq, fojkmE;sia rc;=ud úiska
;;a;ajhka rfÜ ck;djf.a fi!LH
f,dalfha m%:u wdhq¾fõo frday, msysgqjQ nj i`oyka fõ'
lsßn÷
Ipomoea mauritiana

00 fy< fjo w;a fmd; fy< fjo w;a fmd; 00


a
msßySfuys m%Odk fya;= idOlhla úh' wêl kd.ßlrKh" ld¾ólrKh yd
ne`È fiajd wd¾Ólh ck;djf.a fi!LHuh ;;ajh ;j ÿrg;a msßySug Wr
ÿkafkah' j¾;udkh jk úg jev lrk ck;djf.ka nyq;rhla fnda fkdjk
frda.j,g ,la ù we;' yDo frda." Èhjeähdj" ms<sld" wï,ms;a;h" reêr.;
fïoh"^fldf,diagfrda,a& ikaê .; frda." p¾u frda." wlaIs frda. wdÈ úúO
frda.dndOj,g f.dÿre ù we;' Tjqkaf.a fi!LH msßySu rdcH yd fm!oa.,sl
lafIa;%fha úYd, ì`o jeàulg fya;= fjhs' úfYaIfhka fiajl ld¾hlaIu;dj
msßySu iDcqj wdh;ksl fuka u rfÜ o wd¾Ólhg fndfyda fia n,md we;'
fï fya;=j ksidu jev lrk ck;dj fjkqfjka fi!LH myiqlï jv jvd;a
ÈhqKq lrkakg rdcH yd fm!oa.,sl wxY folg u isÿj we;' tA i`oyd
wdvf;davd
Justicia adhathoda L
úYd, uqo,a iïNdrhla jeh lsÍug o isÿ fõ' tu uqo,a T!IO iy WmlrK
wdkhkh fjkqfjka fjk;a rgj,g we§ hduls' jevlrk ck;dj Tjqkaf.a
fi!LH /l .kq jia tÈfkÞ Ôjk rgdfõ oS mqyq wdfgdam wdydr yd
mqreÿ j,ska ñ§ b;d yrj;a fi!LH mqreÿ yd wdydr rgd j,g

1 8
yqreúh hq;=fõ' tÈfkÞ je<f`ok frda.j,g ir, w;a fnfy;a
y`ÿkajd §u ;=<ska Tjqkaf.a YdÍßl yd udkisl fi!LH
m%Yak fya;=fjka úhoï jk uqo,a b;sß lr .; yels
fõ' tu.ska fiajl ld¾hlaIu;djh o ÈhqKq fõ'

jev lrk ck;djg je<f`ok fndfyda frda. i`oyd Tjqka


Ndú; lrkqfha ngysr T!IOhka h' fndfyda úg fnda
fkdjk frda. i`oyd È.= ld,Sk jYfhka T!IO Ndú; lrhs'
WÞyrKhla f,i uOqfïyh" wê reêr mSvkh" reêr .;
fïoh ^fldf,diagfrda,a& wd§ frda. md,kh i`oyd È.= ld,Sk
jYfhka T!IO Ndú; lsÍug isÿ fõ' we;euqka fïjd Ndú;

2.
lrkqfha ffjoH Wmfoiaj,ska f;drj h' È.= ld,Sk jYfhka
fuu T!IO .ekSfuka fjk;a Wmøj we;sjk nj lshefõ'

tÈfkÞ je<fok fuu frda. fuka u fnda fkdjk frda.


i`oyd w;a fnfy;a ilid .ekSu ir, fohls' fndfyda úg

w;a fnfy;a
fïjd imhd .efkkqfha f.j;af;ks' tfia;a ke;akï wjg
mßirfhks' j¾;udkh jk úg f.j;a; l=vd ù we;' jeg
fjkqjg ;dmamh bÈ ù we;' w;S;fha f.j;a; udhsïj we;s
jeg" f.org wdydr fuka u T!IO o iemhqfõh' fuu l%uh
kej; j¾Okh lr .; yels fjf;d;a fï ;=<ska f.j;a;g

hkq ljf¾ o@
fndfyda Ydl m%udKhla tl;= fõ' tAjd wdydrh msKsi fuka u
T!IO i`oyd o w,xldrh i`oyd o ffcj úúO;ajh /l
.ekSug o bjy,a fõ' w;a fnfy;a m%p,s; lsÍu mdßißl
ixrlaIKhgo b;d jeo.;a fõ' wm fj;ska .s,syS hk
iqkaor mßirh tu.ska kej; wm fj;
w;a fnfy;a hkq ishjia .Kkdjla ;=< úúO
,`.d lr .; yels jkq we;'
frda. i`oyd mrïmrd .Kkl ffjoHjreka
iy ck;dj úiska w;ayod ne,Sfuka wk;=rej
m%;HlaI jQ T!IO yd m%;sldr úëka h'

w;sWvhka
Aconitum heterophyllum

00 fy< fjo w;a fmd; fy< fjo w;a fmd; 00


w;a fnfy;a hkq ishjia .Kkdjla ;=< úúO frda. i`oyd mrïmrd .Kkl w;a fnfy;a i`oyd Ydl" i;;aj yd Lksc øjH Wmfhda.s lr .kq ,efí'
ffjoHjre iy ck;dj úiska w;ayÞ ne,Sfuka wk;=rej m%;HlaI jQ T!IO fndfyda úg w;a fnfy;a i`oyd fhdÞ .kqfha Ydl wdY%s; øjHhs' .il mia
yd m%;sldr úëka h' fndfyda úg ck;dj w;r f.dv fjolu f,i o fuh mx.=j hkq uq,a" fmd;=" f.ä" u,a iy fld< wdÈhhs' iuyr .iaj, lsß j¾. o
ye`ÈkajQfhah' fuhg fya;= jQfha .ïno jkdka;r yd tA wdY%s;j we;s Ydl .kq ,efí' ^WÞ¦ jrd& i;a;aj øjHhka f,i .jhskaf.a .juq;%" t<lsß" uqjkaf.a
fhdÞf.k ilia lr .kakd T!IO ùuhs' wo fuka fkdj tÞ wdfrda.H Yd,d lia;=ß" ó ueiaikaf.a ó meKs" fudKr - b;a;E - Wre,E wd§ i;=kaf.a øjHhka
nyq,j fkd;sìK' ffjoHjrhd yuqjg hdug u;af;ka ir, T!IO frda.shdg o fhdod .kS' Lksc f,i f,day iy ,jK j¾. Wmfhda.S lr .kS'
,nd§u mqreoaola úh' WÞyrKhla f,i mmqfõ wudrej" nfâ wudre" le`vqï
ì`ÿï" ;e,Sï" fjk;a l=vd frda." ysiafydß" W`ÿf.dõjka lEu" lgq wekSu" o;a w;a fnfy;a Ndú;fha oS my; i`oyka lreKq flfrys wjOdkh fhduq l< hq;h= '
lelal=u wd§ frda.j,g fndfyda úg w;a fnfy;a fh§u j¾;udkfha o olakg
we;'
Èk follg jvd WK mej;Su

fuu w;a fnfy;a w;a fnfy;a §fï § fjk;a ixl=,;d we;s fõo hkak
isys uo .;sh
yqiau .ekSu wmyiq;d we;a o hk j.
T!IO tlla fyda lsysmhlska ^wvqu jYfhka mylska j;a& iukaú; fõ'
frda.shd iqj w;g m;aùu fjkqjg ;j ÿrg;a
f.j;af;ka" uq¿;ekaf.hska" wjg mßirfhka fidhd .kakd fohls'
ÿ¾j, fjkjd o hk j.
ffjoHjrfhl= lrd f.k hdug u;af;ka laIKslj idÞ" l=vd
frda.shdf.a kdä fõ.h wvq fyda jeä ùu
m%udKhla fyda Èh yelalls'
jukh yd mdpk ;;ajhka we;s ùu yd jeä úu
u, uq;%d iu.ska reêrh msg ùu
fndfyda úg fuu w;a fnfy;a Ndú;d jQfha uqL mrïmrdfjka" l<
mqreoafoka iy ±l mqreoafoks' fïjd ck;dj w;r m%p,s; jQfha YdÍßl fõokdj wêl ùu
lú" .eg mo f;arú,s yd flï l%u wdÈ f,isks' úc,kh we;s ùu
wdydr .ekSfï wmyiq;djh jeä ùu fjksje,a
Coscinium fenestratum

w;a fnfy;a Ndú; l< hq ; a f ;a wd§ lreKq flfrys wjOdkh fhduq l< hq;=h' ;j ÿrg;a w;a fnfy;a Ndú;fha §

ir, frda.j, § .¾NKS ujqjrekag" lsß fok ujqjrekag" l=vd <uhskag" Èhjeähd" yDo yd
ffjoHjrfhla lrd hdug u;af;ka weÿu frda.Skag m%;sldr lsÍfï § jvd;a ie,ls,su;a úh hq;= w;r" ks¾foaY w;a
fnda fkdjk frda. md,kh i`oyd fnfy;a muKla kshñ; ud;%dfjka Èh hq;= fõ'
rej /l .ekSu i`oyd wlaIs frda.j, § T!IO Ndú; lsÍfï § b;d msßisÿ fukau kshñ; T!IO
muKla m<mqreÿ wfhl= úiska l< hq;= fõ'
WK" w;Sidr" fvx.= jeks frda.j, oS
hï frda.hlg tlu w;a fnfy; §¾> ld,hla Ndú; fkdl< hq;= w;r"
ffjoHjrfhl= lrd hdug u;af;ka frda. frda. md,khla fyda iqj ùula fkdfõ kï
md,kh i`oyd tu w;a fnfy;a Ndú;fhka je<elsh
hq;=h'
hï frda. wjia:djl § w;a fnfy;a muKla wr¿
Terminalia chebula
Ndú;h o iqÿiq fkdfõ' fndfyda úg w;a fnfy;a
u.ska tu frda. wjia:d .ek i,ld n,d Èk
folla ^meh 48 la& jeks ld,hl § iqjhla
fmkakqï fkdlrhs kï" ffjoH m%;sldr i`oyd
fhduq l< hq;= fõ'

wuq weg
Paspalum scrobiculatum
fy< fjo w;a fmd;
w;a fnfy;a ndysrj fuka u wNHka;ßljo fhdokq ,efí' fhdÞ .kakd
T!IO j¾. imhd .; hq;= ia:dk o we;' i;=ka úiska ld fkdouk ,o" wjf,a y
ridhksl øjHhkaf.ka f;dr" b;d msßisÿ tAjd úh hq;= fõ' ;j o foajd," úúO øjHj,g" iajrihg fyda
yqUia" ;=xukai,a" fidfydka ìï wd§ ia:dkj,ska U!IO fkd.; hq;= hehs o lIdhg iSks" meKs" yl=re wdÈ
wdhq¾fõofha i`oyka fõ' YÍr wNHka;rhg T!IO fh§fï oS my; wdldrfhka øjHhka fhdÞ ,sm ;nd ye`È
Ndú; fõ' .dñka meKs moug idÞ .kakd

lIdh ,oafoa wjf,ayhhs'

wm .kakd T!IO l,x 12 la f.k" thg j;=r m; 8 la oud


m; 1 g is`o .ekSu lIdh fõ' lIdh WKq lsÍfï oS ueá
Ndckhla Ndú; l< hq;= fõ'
lvqmyr
Emilia sonchifolia

le` o
n;a le`o" fld< le`o" fnfy;a le`o wdoS f,i mdKa G
úúOdldrfhka ilid .efka' úh,s fnfy;a øjHj, l=vq kgk WKq
j;=rg oud ksfjkak yer mdkhg §u'

pQ ¾ K i¾m úI" levqï ì`ÿï iy jd; frda.


T!IO øjHhka fyd`Èka msßisÿ lr" wjqfõ
lhsmamq úh,d" isyskaj l=vq lr .ekSu pQ¾K fõ' wdÈfhys § T!IO fhdokqfha fndfydaúg
YÍrfha ndysrj h'
hq I fõÿj ue,a ¨ u
wuq Ydl øjH" fldgd ñrsld .kakd øjH hqI fhdÞ .; hq;= T!IO c,hg oud ;ïnd fhdÞ .kakd T!IO ^wuq fyda úh<s&
fõ' fuh iajri f,iska o ye`Èkafõ' tu kef.k yqud,h we,a,Su fõÿj fõ' fldgd wuq ly" ¨Kq wdÈh fhdÞ
u,jd ne`§uhs'

f,a y m;a ; = j
T!Iëh øjHhka isyskaj l=vq lr" tAjd fjk;a T!IOj, hqI" ó
wm úiska ilia lr .;a T!IO meKs fyda fjk;a iqÿiq Èhrhlska wkd wdf,am lsÍu fõ'
j¾. we`.s,af,ka f.k Èfõ .Eu
fufia ye`oskafjhs'
fmdÜgks
T!Iëh øjH fldgd msßis`ÿ frÈ lene,a,l fmdÜgkshla
ne`o jKavqfõ ;ïnd .ekSug Wmfhda.s lr .kS'

;eïnq ï
fnfy;a øjH jefik f;la c,h
oud ;ïnd mdkhg §u ñka woyia
ÿï we,a , S u iqj| fldÜgx
Saussurea lappa
T!Iëh øjH w`.=re u; oud" ke. tk ÿu we,a,Su'
lrhs'

fï wd§ jYfhka w;a fnfy;a ieliSfï oS Ndú; jk l%u úúOdldr fõ'


I; mqIam
Anethem graveolens
00
00 fy<fnfy;a
w;a fjo w;afmd;
fmd; fy< fjo w;a fmd; 27
s
w;a fnfy;a ieliSfï oS fhÈh hq;= yd .; hq;= ud;%dj ms<sn`o wjfndaOhla
;sìh hq;= fõ' Bg wu;rj tAjd ilia lsÍfï oS fhdod .kakd WmlrK" msßisÿlu
iy ixialrK l%ufõo ms<sn`oj úfYaIfhka ie,ls,su;a úh hq;= fõ'

T!Iëh ud;%d
uxpdähla hkq uoáh weghl nr m%udKhhs' fndfyda úg th 250 ñ,s .%Eï
hehs .Kka n,d we;' m%foaYh wkqj fuu wegj, nr fjkia fõ'

h
uoáh weg 20 la - l,x 01 - 05 .%Eï
l,x 12 - m; 01 - 60 .%Eï
m; ^ld,a& 1 la - 240 ñ,s ,Sgr
wjqkai 01 la - 30 ñ,s ,Sgr
f;a ye`È 01 la - 5 ñ,s ,Sgr
fïi ye`È 01 la - 15 ñ,s ,Sgr

wd§ jYfhka T!IO .; hq;= ud;%dj ms<sn`oj wjfndaOhla we;s lr .ekSu w;a
fnfy;a ilid .ekSfï oS jeo.;a fõ'

3.
fld< le|
fld< le`o hkq fmdaIH .=Kfhka wkQk
ir, wdydrhls' wdydrhla jYfhka
muKla fkdj fndfyda frda.j,ska ñoSu
i`oyd uy;afia WmldrS fõ'

lraalgl YDx.s
Rhus succedanea

00 fy< fjo w;a fmd; w;afjo


fy< fnfy;a fmd;
w;a fmd; 00
00
fld< le| ksje/Èj ilid .ekSu
fld< le| iE§fï oS we;s iqúfYaIs;djh kï tu øjH fndfyda
úg iajNdúl mßirfhka Wlyd .kakd ,o tAjd ùuhs' ^tys§
wm fld< le`o i`oyd fhdÞ .kakd tu øjHj, .=Kd.=K
ms<sn`oj muKla fkdj ;j;a lreKq lsysmhla flfrys
je,afmfk, wjOdkh fhduq l< hq;= fõ'&
Cardiospermum halicacabum

le| i`oyd fhdÞ .kakd Ydl j¾.h ksje/Èj y`ÿkd .ekSu


msßisÿ ia:dkj, yg .kakd Ydl ùu
lDñ fyda fjk;a i;=ka ydks lrk ,o tAjd fkdùu
fufkaß yd,a
Panicum miliare lDñkdYl j,akdYl ridhksl fmdfydr wdÈ ridhkslhka
Ndú;fhka f;dr jQ tAjd ùu fnda fmd;=
FIcus religiosa
wêl f,i fïre iy ue<ejqKq tAjd fkdùu
fld< le| Ndú;h ms<sn`o u;lh Èjhkafka b;d wE; w;S;hlg h' th
nqoaO ld,hg;a tyd Èjhk wdydr ixialD;sfha tla wx.hls' f,dalfha
f.dgqfld, by; ±lajQ lreKq ms<sn`oj ie,ls,su;a ùu b;d jà' fld<
Centella asiatica úúO rgj," úúO ixialD;Skays úúO wdldrfhka le| j¾. ilid .kS'
le| iEoSfï§ w;S;fha jxf.äh Ndú; jqj o" j¾;udkfha
,dxlSh ck iudch ;=< le| j¾. lSmhla olakg we;'
tA fjkqjg .%hskavrh Ndú; fõ' kuq;a .=Kd;aul ;;ajfhka
hq;= fld< le`ola ks¾udKfha oS jxf.äfha flàu fhda.H
le| mdkh lsÍfuka fndfyda oE wmg ,efnk nj wdhq¾fõo
hehs lsj yelsh'
ffjoH u;hhs' wdhqI" j¾K" iemh" n,h" m%{d jeä jk nj
wdhq¾fõofha i`oyka jk w;r" nqoaO NdIs;h wkqj fNaiÊc
lKavlfha le| mdkh lsÍfuka ,efnk wdksixi 10 la
we;s nj NslaIQka jykafia,dg jÞ< fial' tAjd wdhqIh" f.dksld
Hoya ovalifolia
n,h" j¾Kh" m%×j jeãu" l=i.skak" msmdih keiSu"
jd;h iukh ùu" wka;% moaO;sh ^wdudYh& msßisÿ ùu
yd u< uq;% my lsÍfï myiqj wd§ jYfhka olajd we;'

fï wkqj Ndr;Sh fuka u Y%S ,dxflah ck;djf.a o
le| wkqNjh lsrSfï wdydr mqreoao wE; w;S;fha isg
mej; tkakls' j¾;udk iudch ;=< fld< le| i`oyd
úfYaI b,a¨ula we;' óg oYl lsysmhlg fmr iEu ksjil
u ksjeisfhda Wfoag fld< le`o iE§ug mqreÿj isáhy' tu.ska
YÍrhg wjYH fndfyda úgñka" Lksc ,jK" fïoh jeks fmdaIl
fldgia b;d ir, wdydrhla u.ska ,nd .ekSug yels ùu úfYaI;ajhls'
¨Kqú,
Bacopa monnieri

30 fy< fjo w;a fmd; fy< fjo w;a fmd; 00


.Dyia : j fld< le` o la 01' ¨Kq le|
ks ¾ udKfha oS wmg yd,a" c,h iy ¨Kq muKla fhdod ilik fuu le| j¾.h >k

wjYH jka f ka
wdydr fjkqjg frda.S wjia:dj, § Ndú; l< yels wdydrhls'
úfYaIfhka WK yd fjk;a frda. wjia:djkaysÈ Ô¾Khg myiq
r;+ iy,a ksid ¨Kq le| b;d ckm%sh fõ'
.%Eï .Kk Oryza sativa
b;d msßisÿ fld< $ w, 500 - 600 lrmsxpd
lel=¿ iy,a 100 02' fmd,a l s ß le| Murraya koenigii

iqÿ¿EKq 20
r;=¿EKq 20 yd,a" c,h" ¨Kq iy fmd,alsß fhdod ilik fuu le| úfYaIh
wuq b.=re 5 ojfia wu;r wdydrhla f,i .ekSug wm ck;dj mqreÿ jQjls'
fmd,a nEhla
Èh¨Kq iaj,amhla
03' ls ß le|
m%Odk jYfhka fhdod .efka' f.or fmd,a f;,a ilia lsÍfï oS f;,a bj;a lr
.ekSfuka b;sß jk fldgig yd,a oud fuu le|
bÕ=re
Zingiber officinale
j¾.h ilia lr .kS' thg lsrs le| hehs lshhs'

fuys§ iy,a jYfhka fhdod .efkkqfha r;= ksjqvq iy,a h' tAjd fmf`.kakg 04' fmdß le|
yer" jxf.äfha oud fldgd" isyskaj ,shd .;a iqÿ¿EKq" r;=¿EKq iuÕ ,sm
;nd fyd`Èka ;eïfnkakg yrskak' bka wk;=rej fyd`Èka msßisÿ lr .;a fld< fuh ú<o le| f,i o y`ÿkajhs' lel=¿ iy,a ù lnf,a neo"

fldgd" ñßld .;a hqI fjka lr.kak' kej; tu fld< iy fmd,a tlg fldgd idÞ .kakd fmdß j,ska fuu le| ilihs' Ô¾Khg myiq le|

ñßld .;a hqI ,sm ;nk ,o ;eïnqk iy,aj,g oud kgk úfYaIhls'
lSlsßÈh
;=re fyd`Èka ye`È `.dkak' m<uqj fjka lr .;a hqI tu
Ndckhg oud kej; tla jrla kgk f;la ,sm ;nd
05' neÈ yd,a le| Eclipta prostrata

wjYH muKg ¨Kq oud ,sfmka nd.; hq;= fõ' fld< iy,a lnf,a neo" c,h ¨Kq fhdÞ ilia
le`o iE§fï oS thg fmd,a lsß tl;= lrkafka lr .kakd le| úfYaIhls'
fld<j, we;s lefrdáka wdrlaId lr
.ekSfï wruqKska nj úÿyqre
u;hhs' fuh idudkHfhka 06' fld< le|
tÈfkod Ndú;h i`oyd
fld< le| ks¾udKh lr úúO fld<" w," o`vq Wmfhda.S lr f.k
.; yels wdldrh fjhs' tAjdfha hqI ^iajri& Ndú;fhka ilid .kakd le| fld< le|
f,i ye`Èkafõ' tÈfkÞ fi!LH /l .ekSug fukau T!IOhla
iqÿ ¿EKq fmd,a f,i o fld< le| Ndú;hg wm ck;dj yqre úh'
Cocos nucifera
Allium sativum kSruq,a,sh
Hygrophila schulli
32 fy< fjo w;a fmd; fy< fjo w;a fmd; 00
md,s; Y%S .S.k wdrÉÑf.a uy;d wdhq¾fõo
ffjoH l¾uh wOHhkfhys fhfokafka udf,ajk
YS% {dKsiair ffjoH úoHd,fhks' Tyq tys u
lÒldpd¾hjrfhl= f,i o fiajh lrkq ,efí'
fyf;u foaYSh ffjoH wud;HdxYh hgf;a
l%shd;aul jQ T!IO me,Eá ixrlaIKh yd
;srir Ndú;h ms<sn`o jHdmD;sfha il%Sh lafIa;%
ks,Odßfhl= f,i o mdßißl yd ldnksl
f.dú;ek wdY%s; iïm;a odhlfhl= f,i o
lghq;= lf<ah’ fi!LH yd fmdaIKh iïnkaO
,sms iïmdokh lrñka o úúO jevigyka i`oyd
iïm;a odhlfhl= f,i oekqu fnod §fuka o
frda.Ska iqjm;a lsÍfï odhl;ajh fkduiqrej ,nd
foñka o Tyq lghq;= lrhs'( Tel : +94 0 775400006)

iudc i;aldr lghq;= Wfoid msysgqjkq ,enQ


MJF iudc i;aldr mokug mßir ixrlaIK
l%shdldrlï we;=<;a lrkq jia ä,aud wdh;kh
úiska 2007 jif¾§ ä,aud ixrlaIK wdh;kh
ia:dms; lrk ,§' úúO rdcH iy rdcH fkdjk
ixúOdk iuÕ tla j lghq;= lrñka" ;sridr
mßir ixrlaIKhla Wfoid lemfjk ä,aud
ixrlaIK wdh;kh u.ska isÿ lrkq ,nk iEu
l%shdldrlulska u ä,aud wdh;kfha ks¾ud;D
fuß,a fþ' m%kdkaÿ ue;s;=ukaf.a m%;s{dj
jk —jHdmdrhla hkq ck;d fufyjrls˜ hkak
fudkjg ms<sìUq fõ' jeä úia;r i|yd wmf.a
fjí wvúhg msúfikak'
www.dilmahconservation.org
77960 00 L

RS.350.00
ISBN 978-955-0081-27-1

166 fy< fjo w;a fmd;

You might also like