You are on page 1of 14

miajk fldgi

ck;d flakaøSh wd¾Ólh

wd¾Ólfha whs;sh ck;djg ysñjk" ck;d flakaøSh cd;sl wd¾Ól ms<sfj;la lrd
f.khdfuka rfÜ iïm;a iy wd¾Ól u¾uia:dk úfoaYhka i;= lsÍu fjkqjg rg ;=<
u b;sß lrñka" foaYSh jHjidhlhd Yla;su;a lrk" j;auka md,kh hgf;a wmg wysñ
lr we;s cd;sl wd¾Ól m%;sm;a;shla wmg yd wkd.; mrmqrg Wreu lr oSug wmf.a
wruqK fõ'

2020-2025 id¾j wd¾Ól b,lal nÿ m%;sm;a;sh


f.da,Sh ;;a;ajh iy rfÜ iudc wd¾Ól fCIa;%hkaf.a j¾;udk rfÜ ksIAmdokh j¾Okh lsÍu
;;a;ajh ieflúka wOHhkh lsÍfuka wk;=re j tla tla i`oyd Wr fok nÿ l%uhla y÷kajd
wxYj, wksjd¾hfhka u isÿl< hq;= jHqyd;aul fjkialï fokq ,efí' oekg l%shd;aul jk
rdYsshla wm úiska y÷kdf.k ;sfí' ta wkqj 2020-2025 ld,h foaYSh wdodhï mk; fjkqjg kj
;=< oS <`.d lr .ekSug wfmaCIs; id¾j wd¾Ól b,lalhka nÿ mk;la f.k tk w;r ks;r
lsysmhla my; oelafõ' ks;r fjkia fkdù jir lSmhla
wLKav j mj;sk ir, ñ;%YS,S kj
•• idudkH wd¾Ól j¾Ok fõ.h 6'5] ka by<g" nÿ l%uhla ia:dmkh flf¾'
•• we'fvd' 6"500 blaujd hk tal mqoa., wdodhula"
•• fiajd úhqla;s wkqmd;h 4] g wvq w.hla" Ôjk úhou
cSjk úhou ms<sn`o fndre
•• WoaOuk fõ.h 5] lg jvd wvq w.hla" fmdfrdkaÿ oSug jvd wm l<
•• whjeh ysÕh o'foa'ks' m%;sY;hla f,i 4] g jvd wvq w.hla" hq;af;a fï iïnkaOfhka mj;sk
lgql h:d¾:h f;areï .ekSu
•• ;ks b,lalfï fmd,S wkqmd;h"
h' b;d blaukska n, .ekafjk
•• remshf,a w.h ia:djr uÜgul' wmf.a wd¾Ól m%;sm;a;sfha
jdish;a" úfYAIfhka u nÿnr wvq
lsÍfï laIKsl m%;s,dNh;a u`.ska
ck;djf.a cSjk nr ieye,a¨
lsÍug lghq;= flf¾'

wmkhk fNda. j.dj


f;a" rn¾" fmd,a flakaø lr.;a
wmkhk fNda.hka h' wkd.;fha
oS;a tu wjldYh oskd .ekSu i`oyd
j¾;udk f.da,Sh fjf<|fmd<g
.e<fmk wdldrhg iy
fjf<|fmdf<a ia:djr;ajh iy;sl
lr .ekSu i`oyd kj ;dlaIKh
yd uqiq jákdlï tl;= lsÍfï kj
;dlaIKh yd uqiqjk wfma f.dú;ek ie,eiaula l%shd;aul lsÍug lghq;=
l=vd N+ñ m%foaYl" wvq ksIamdok msßjehlska" Wiia ;dlaIKsl flf¾'
l%ufõohka Ndú;fhka" jeä .=Kd;aulNdjhlska hq;= by<
wiajekakla ,nd .ekSug yels ixj¾ê; lDIs wd¾Ólhla
f.dvke`.Su wfma lDIsld¾ñl m%;sm;a;sh fõ'

34 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


ld¾ólrKfhka Tíng
wmf.a rch jrdh yd .=jka f;dgqfmd<j,a
ixj¾Okhg úfYaI wjOdkhla fhduq
lf<a Y%S ,xldj ol=Kq wdishdkq l,dmh
;=< m%Odk fiajd iemhqï flakøa ia:dkhla
njg m;a lsÍfï wruqK we;s j h'
tfy;a miq.h s jir lsyms h ;=< fï
i`oyd lsiÿs wjOdkhla fkdoelaùu ksid
f.dvkefÕñka wd l¾udka; m%fndaOh
uq¿ukska u ì| jeà we;'

ixpdrl l¾udka;h
ixpdrl l¾udka;h Tiafia by< u úfoaY úksuh
rg ;=<g f.k wd yels wfma rfÜ wd¾Ólfha
jeo.;a fldgils' ta jdf.a u myiqfjka oshqKq l<
yels fCIa;%hls' ta hgf;a jd¾Isl j weußldkq
fvd,¾ ì,shka 10 la cd;sl wd¾Ólhg tla
lsÍu wmf.a wruqK fõ' tu j¾Okfha m%;s,dN
ixpdrl l¾udka;h wdY%s; j iajhx /lshdjl
fhfokakdf.a isg uyd mßudK jHdmdßlhd olajd
úyso hd hq;= h'

weÕ¨ï l¾udka;h
weÕ¨ï l¾udka;h ;ju;a wfma rfÜ
iuia; wmkhk m%udKfhaka 43] la muK
ksfhdackh lrk" wmkhk wdodhug
weußldkq fvd,¾ ì,shk 5la muK jd¾Isl
j tla lrk m%Odk;u ksIm A dok l¾udka;h
fõ' tfuka u rfÜ o< cd;sl ksIm a dokhg
ie,lsh hq;= odhl;ajhla imhk w;r
/lshd iemhSfï oS iy m%dfoaYhS ixj¾Okfha
oS mqfrda.dó fufyjrla o bgq flf¾'

boslsÍï l¾udka;h
oekqu" w;aoelSï iy ;dlaIK Ndú;h
weiqßka ,ndf.k we;s mßK;Ndjh
ksid oekgu;a wm fuu fCIa;%h ;=<
cd;Hka;r ;,hg f.dia we;' ›
,xldjg wdfõKsl jkakd jQ mßir
ys;ldó udkj ys;ldó boslsÍï
l¾udka;hla weiqßka cd;Hka;rh
ch .ekSug wjYH mßirh ieliSu
wmf.a wfmalaIdj fõ'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 35


miajk fldgi
ck;d flakaøSh wd¾Ólh
ck;d flakaøSh wd¾Ólhla •• YS% ,xldj ;=< wdkhk wdfoaYk l¾udka; yd wmkhk
l¾udka; ;r.ldÍ f,i mj;ajdf.k hd yels mßos wjYH
wd¾Ólfha whs;sh ck;djg ysñjk" ck;d flakaøSh cd;sl hka;%iQ;% iy ;dlaIKsl WmlrK i`oyd lsisÿ noaola wh
wd¾Ól ms<sfj;la lrd f.khdfuka rfÜ iïm;a iy wd¾Ól fkdflf¾'
u¾uia:dk úfoaYhka i;= lsÍu fjkqjg rg ;=< u b;sß
lrñka" foaYSh jHjidhlhd Yla;su;a lrk" j;auka md,kh •• rdcH ñ,oS.ekSï" boslsÍï iy wdfhdack wjia:d m%uqL;d
hgf;a wmg wysñ lr we;s cd;sl wd¾Ól m%;sm;a;shla wmg mokula hgf;a foaaYSh jHjidhlhskag újr lr rdcH
yd wkd.; mrmqrg Wreu lr oSug wmf.a wruqK fõ' úhoï wfma rfÜ jHdmdßlhkag yd l¾udka;lrejkag
wdodhï njg m;a lsÍug mshjr .kq ,efí'
2020 -2025 id¾j wd¾Ól b,lal
•• oekg ì|jeà we;s fm!oa.,sl uQ,H iud.ïj,
f.da,Sh ;;a;ajh iy rfÜ iudc wd¾Ól fCIa;%hkaf.a
;ekam;alrejkag Wmßu idOdrKhla bgq lsÍu i`oyd
j¾;udk ;;a;ajh ieflúka wOHhkh lsÍfuka wk;=re
úfYAI jevms<sfj<la y÷kajd fok w;r uy nexl=fõ
j tla tla wxYj, wksjd¾hfhka u isÿl< hq;= jHqyd;aul
øjYS,;d wruqo, yryd wjodku jeä uQ,H wdh;k kej;
fjkialï rdYsshla wm úiska y÷kdf.k ;sfí' ta wkqj 2020-
ia:djr lsÍu i`oyd lghq;= flf¾'
2025 ld,h ;=< oS <`.d lr .ekSug wfmaCIs; id¾j wd¾Ól
b,lalhka lsysmhla my; oelafõ' •• bosß oYlh ;=< wfma wmkhk wd¾Ólh uq¿ukska u mdfya
jákdlï tla lsÍfï ksIamdok olajd ú;eka lsÍug mshjr
•• idudkH wd¾Ól j¾Ok fõ.h 6'5] ka by<g" .kq ,efí'
•• we'fvd' 6"500 blaujd hk tal mqoa., wdodhula"
•• lsisÿ úfgl wdydr ysÕhla we;s fkdùu msKsi rfÜ wdydr
•• fiajd úhqla;s wkqmd;h 4] g wvq w.hla" iqrlaIs;;dj ;yjqre flf¾'
•• WoaOuk fõ.h 5] lg jvd wvq w.hla"
•• iudc jHjidhlhka hkq úúO iudc iy wd¾Ól .eg¨
•• whjeh ysÕh o'foa'ks' m%;sY;hla f,i 4] g úi`oSu i`oyd NdKav yd fiajd ksIamdokh lrk jHdmdr
jvd wvq w.hla" ;=<ska u úi`ÿï ,nd fok kjHlrKYS,S jHjidhlhka h'
•• ;ks b,lalfï fmd,S wkqmd;h" YS% ,xldfõ tjeks iudc jHjidhlhska oshqKq lsÍu i`oyd
wjYH rdcH m%;sm;a;s ilia lr iudc jHjidh ixj¾Ok
•• remshf,a w.h ia:djr uÜgul"
flakaøhla we;s lsÍug lghq;= flf¾'

id¾j wd¾Ól m%;sm;a;s rduqj


läkï iyk ie,eiau
•• foaYmd,k wruqK bgqlr .ekSug" mqoa., m%;srEm
m%j¾Okhg iy tosfkod úhoï i`oyd miq.sh jir 4 ;=< j¾;udk rcfha wid¾:l wd¾Ól l<ukdlrKh ksid mSvdjg
j;auka md,lhka ,ndf.k we;s úfoaY Kh m%udKh 1948 m;aj isák fmdÿ ck;djg iy foaYSh jHdmdßl m%cdjg tu
§ ksoyi ,eîfï isg 2014 olajd wfma rg ,ndf.k we;s ;;a;ajfhka b;d blaukska kej; ke`.Sisàu i`oyd wmf.a
úfoaY Kh m%udKhg iudk fõ' fï Kh W.=, ksid rfÜ rch n,hg m;a jQ ú.i cSjk úhou my< ±ófï iy wmf.a
ixj¾Ok ld¾hhka i`oyd w;HjYH Kh muKla ,nd nÿ m%;sm;a;sh hgf;a úfYAI iyk ie,iaula l%shd;aul lrkq
.ekSug uq,a ld,fhA § wmg isÿjkq we;' foaYSh wdfhdack ,efí'
osß .ekaùu" wdkhk úhou wvq lsÍu iy wmkhk wdodhu
by< kexùu u.ska fuu ;;a;ajh md,kh lsÍug wm nÿ m%;sm;a;sh
wjYH mshjr .kq ,efí' oekg mj;sk nÿ l%uh u.ska foaYSh jHjidhlhd iy nÿ
f.jk fmdÿ ck;dj uq¿ukska u wffO¾hg m;a lr we;s
•• ±kg cd;sl wdodhfuka 7]lg muK jeä ù we;s whjeh
wd¾Ólh fjkqjg rfÜ ksIAmdokh j¾Okh lsÍu i`oyd;a
mr;rh 4]lg jvd l%udkql+,j wvq lsÍu i`oyd w;HdjYH
fmdÿ ck;dj iún, .ekaùu i`oyd;a wjYH wdldrhg wfma
úhoï iy m%uqL;djfhka hq;a rdcH wdfhdack yer rcfha
nÿ l%uh ixfYdaOkh lrkq ,efí'
ish¨ wkjYH úhoï lmd yef¾'

•• jirlg fvd,¾ ì,shk 10 blaujd we;s fj<`o ys`.h oekg l%shd;aul jk foaYSh wdodhï mk; fjkqjg kj nÿ
rgg ord .;yels uÜgulg wvq lr úfoaY Kh u; r`od mk;la f.k tk w;r ks;r ks;r fjkia fkdù jir lSmhla
mj;sk wd¾Ólh fjkqjg foaYSh iïm;a mokï lr.;a wLKav j mj;sk ir, ñ;%YS,S kj nÿ l%uhla ia:dmkh
wmkhkh yd wdkhk wdfoaYk ksIamdok mq`M,a flf¾' flf¾' ta hgf;a"
•• ksIamdok jHdmdr i`oyd wh lrk wdodhï noao 28] isg
•• foaYSh j ksIAmdokh l< yels NdKav ksIAmdokh lsÍug 18] olajd wvq flf¾'
wjYH wuqøjH wdkhkh lsÍu i`oyd whlrk nÿ tlS
ksIamdok wdkhkh lsÍug jvd by< uÜgul mj;S' tu •• wd¾Ól fiajd .dia;= (ESC) yd r`ojd.ekSfï nÿ (WHT)
ksid foaYSh ksIamdok osß .ekaùu msKsi jyd u wuqøjH wfydais flf¾'
wdkhk nÿ my< oeóug mshjr .kq ,efí'

36 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• tl;=l, w.hu; nÿ (VAT) 15]la yd cd;sh fmdÿ ck cSjk iyk
f.dvke.Sfï nÿ (NBT) 2]la fjkqjg 8]l ir,
cSjk úhou ms<sn`o fndre fmdfrdkaÿ oSug jvd wm l<
tl;=l, w.h u; noaola l%shd;aul flf¾'
hq;af;a fï iïnkaOfhka mj;sk lgql h:d¾:h f;areï .ekSu
•• fmd,sh u; wh flfrk r`ojd.ekSfï nÿ (WHT) wfydais h' b;d blaukska n, .ekafjk wmf.a wd¾Ól m%;sm;a;sfha
flf¾' jdish;a" úfYAIfhka u nÿnr wvq lsÍfï laIKsl m%;s,dNh;a
u`.ska ck;djf.a cSjk nr ieye,a¨ lsÍug lghq;= flf¾'
•• rdcH iy fm!oa.,sl wxYj, /lshd lrkakkaf.a
jegqmg wh lrk Wmhkúg f.ùï nÿ (PAYE TAX) •• nÿ wvq lsÍfuka wvqjk w;HdjYH nvqj, ñ, wvqùu
wfydais lrkq ,efí' ia:djr j mj;ajdf.k hdug lghq;= flf¾'
•• mqoa.,sl wdodhï nÿ j,ska ksoyiajk wdodhu (Tax Free •• mj;sk rch úiska wêl ñ<g úÿ,s ñ<§ .ekSu i`oyd
Threshold Income) wdodhï by< oud nÿ wkqmd;h 15] w;aika ;nd we;s .súiqï wfydais lr tys jdish
l Wmßuhlg iSud lrk w;r wdodhï nÿ f.úh hq;= mdßfNda.slhdg ,nd foñka úÿ,s ì,g iykhla ,nd fok
ish¨ fokdf.ka nÿ whlsÍfï l%ufõohla ilia flf¾' w;r c, ì, my< ±óug o lghq;= flf¾'
•• lDIsld¾ñl iy iq`M yd uOH mßudK jHjidhlhka •• oekg l%shd;aul jk bkaOk ñ, iQ;%h jydu wfydais flf¾'
i`oyd jir 5lg nÿ wh lsÍu w;aysgqjk w;r ys`. nÿ
uqo,a lmd yef¾' •• úY%dñl" fcHIaG mqrjeis iy <ud b;=re lsÍfï .sKqï u;
mkjd we;s r|jd.ekSfï nÿ wfydais flf¾'
•• nÿ l%ufha wld¾hCIu;djh" wl%ñl;d" ¥IK fuka u
úksúoNdjfhka f;drùug n,md we;s wfkl=;a úúO •• ;u ;ukaf.a ckjd¾.sl;ajh iy wd.ñlNdjh u;
nÿ wfydais lr ta fjkqjg tla úfYaI NdKav yd fiajd t<fUk cd;sl W;aij ys;g nrla ke;s j ieuÍug
noaola l%shd;aul flf¾' isxy, - yskaÿ w¨;a wjqreoao" k;a;, fyda rduidka W;aij
udij,ska tll oS jdßl ixLHdj fjkia fkdjk mßos nexl=
•• foaYSh ksIamdolhka úiska ksIamdok lrkq ,nk wdkhk Kh whlr fkd.ekSfï l%uhla l%shd;aul flf¾'
wdfoaYk NdKav Èß.ekaùu i`oyd wod< wdkhksl
NdKavj, nÿ by< oukq ,efí' •• ú/lshdj" wdodhï ud¾. wysñ ùu" f,v frda. fyda
wdmodjka" jk cSùkaf.ka jk ydksh" kshx yd .x j;=r
•• jdyk ,shdmÈxÑh yd jd¾Isl fiajd .dia;= i`oyd mSvk" foaY.=Ksl úm¾hdi" u;aøjHkag weíneys ùu" cd;sl
wh lrkq ,nk úúO nÿ yd .dia;= wfydais lr ir, wdmod ksid cSú;" ksjdi yd foam< wysñ ùu jeks úúO
l%ufõohla y`ÿkajd fokq ,efí' fya;= ksid mSvd ú`osk os<s`ÿ ck.ykh thska uqod .ekSu
i`oyd läkï jev ms<sfj<la ls%hd;aul flf¾'
•• wd.ñl ia:dk u; mkjd we;s úúO nÿ wfydais lrkq
,efí' •• os<s`ÿ nj ;=rka lsÍu b,lal lr .;a jev ms<sfj<j,a
.%dóh yd kd.ßl wd¾Ólhka ;=< ls%hd;aul jk úúO
•• ixpdrl fydag,a iy ixpdrlhka i`oyd fiajd imhk wd¾Ól fCIa;%hka YS>%fhka oshqKq lsÍu u.ska cSjfkdamdh
wdh;k i`oyd fhdod .kakd wdydr wuqøjH" frosms<s ud¾. nyq, flf¾'
iy wfkl=;a mßfNdack øjH jeks foaYSh ksIamdokj,ska
,nd .kakd fhojqïj,ska 60] blaujk jHdmdr wmkhk •• w;HjYH mdie,a isiqkag we`ÿï" mdjyka yd fmd;a nE.a
l¾udka; fia i,ld Y+kH jeÜ (Zero VAT) nÿ wkqmd;h iyk ñ,g ,nd .ekSu i`oyd jjqp¾ myiqlï ,nd fok
ls%hd;aul flf¾' w;r fmdaIHodhS wdydr fõ,la iemhSu u.ska orejkaf.a
fmdaIK ;;a;ajh iunrj mj;ajd .ekSug lghq;= flf¾'
•• ÿrl;k fiajd .dia;= iy wka;¾cd, myiqlï i`oyd
whlrk nÿ 50] lska wvq lrkq ,efí'
kj nexl= l%uhla

•• úfoaY wdfhdack m%j¾Okh i`oyd nÿ iyk iys; úfYAI fõ.j;a bosß wd¾Ól msïula mekSu i`oyd ksIamdok
m%j¾Ok jevigykla l%shd;aul flf¾' wd¾Ólhla f.dvke`.Su w;HdjYH fõ' ta i`oyd osß fok
wdkhk wmkhk wxYh" bÈlsÍï lafIa;%h" iq¿ iy uOH
•• y÷kd.;a fCIa;% lsysmhla i`oyd wdfhdack m%j¾Ok —nÿ mßudK jHdmdr iy lDIsl¾uh jeks wxY ÈhqKq lsÍu i`oyd
úuqla;s meflachla— y÷kajd fokq ,efí¡ wjYH iyk fmd<S Kh §¾> ld,Sk f.ùfï mokula hgf;a
,nd Èh yels kj l%ufõohka iys; —cd;sl ixj¾Ok nexl=j˜
•• wka;¾cd, myiqlï" uDÿldx. iy wfkl=;a ;dlaIKsl kñka kj nexl=jla ia:dmkh flf¾'
Ndú;hka weiqßka rfÜ nÿ wh lr.ekSfï l%h s dj,sh b;d
meyeos,s iy mSvdldÍ;ajfhka f;dr tlla njg;a m;a flf¾'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 37


miajk fldgi
ck;d flakaøSh wd¾Ólh
YS% ,xldfõ m%d.aOk fjf<|fmd< iudf,dapkh lr lkakfhka lkakhg fjkia fkdjk kj
cd;sl lDIsld¾ñl m%;sm;a;shla ilia lrk ,efí' tu`.ska
fld<U fldgia fjf<|fmd< h<s kÕd isgqùu i`oyd
rfÜ o< cd;sl ksIamdos;hg oekg ,ndfok lDIsld¾ñl
wjYH m%uqL;u idOlh kï wdfhdaclhlhka ;=< úYajdih
odhl;ajh myiqfjka u ;j lSm .=Khla jeä lsÍu wfma
f.dvkeÕSu h' ta i`oyd m%dfhda.sl jevms<sfj<la wm i;=j
b,lalh fõ' tfuka u bosß oYlh ;=< foaYSh iy cd;Hka;r
we;s nj wdfhdaclhkag iy;sl flf¾' ta i|yd .;hq;=
mdßfNda.slhdg jiúfika f;dr › ,dxlsl lDIs ksIamdok
mshjr lsysmhla my; ±lafõ¦
ñ,g .ekSfï wjia:dj Wod flf¾'
•• fld<U fldgia fjf<|fmd< widuQySlrKh lsÍu
•• f.dú úY%du jegqm kej; ia:dmkh flf¾'
(Demutualization)"
•• j.dfjys wjodku f.dúhd wffO¾hhg m;a lrjk neúka
•• w¨;a iud.ï fldgia fjf<|fmdf<a ,ehsia;=.; lsÍu
by< m%;s,dN ysñjk jk f.dú rlaIK l%uhla y÷kajd
i`oyd imqrd,sh hq;= wjYH;d ,sys,a lsÍu jeks kj
fokq ,efí'
ls%hdud¾. wkq.ukh lsÍu'
•• miq.sh ld,h ;=< f.dúhd uqyqK ÿka j.d ydks i`oyd
•• fldgia fjf<|fmd< ms<sn`oj wdfhdaclhska iy uyck;dj
f.jk jkaos udi yhla we;=<; f.jd ksu flf¾'
;=< RKd;aul wdl,am ÿre lsÍu i`oyd jvd;a iodpdrj;a
fldgia fjf<|fmd< ixialD;shla ìys lsÍug YS% ,xld •• Ndú;hg .; yels" tfy;a Ndú;hg fkd.kakd iy
iq/l=ïm;a iy úksuh fldñiu úiska isÿ lrkq ,nk W!k Ndú; bvïj, .eg¨ y÷kdf.k tu bvï Wmßu
kshdukh jvd;a M,odhS lsÍu iy fldgia fjf<|fmd< M,odhS;djla iys; j lDIsld¾ñl lghq;= i`oyd Ndú;hg
wdY%s; j isÿjk jxpd iy ¥IKj,g tfrys j kS;suh .ekSfï läkï l%ufõohla ilia flf¾'
mshjr .ekSu'
•• idïm%odhsl j.d l%ufõoh fjkqjg ish¨ j.d ìïj, mfiys
•• rdcH ne÷ïlr fjf<|fmd< iïnkaO úêúOdk iy .=Kd;aul nj" Ndú; l< hq;= fmdfydr" lDIs ridhk"
úfoaYslhkag rcfha ne÷ïlrj, wdfhdackh lsÍu me< iy weg m%udKh ñkqï lsß fuka .=Kd;aul iy
iïnkaOfhka mkjd we;s 10] iSudj ms<sn`oj h<s i,ld by< m,odjla ,nd.; yels h' ta i`oyd —mfiys irenj
ne,Su' l<ukdlrK wka;¾ iïnkaê; ;dlaIKsl l%fõohla
(Integrated Soil Fertility Management System) y÷kajd
•• NdKavd.dr ì,am;a iy ne÷ïlr m%d:ñl fjf<|fmd<
oSug mshjr .kakd w;r tu l%ufõoh jirla ;=< lDIs
lghq;= ;j ÿrg;a m%idrKh iy kshdukh lsÍu jeks
ks,OdÍka u.ska iEu j.dlrejl= w;g u m;a lsÍug
m%;sm;a;s l%shdjg kexùu'
mshjr .kq ,efí'

•• wiajekak tlu iuhl oS fjf<|fmd<g meñKSu ksid


taldnoaO ixj¾Ok o¾Yl m%fõYh
wiajkq úkdYh" ñ, my< jeàu iy f.dúhd Khlrejl=
(Inclusive Development Indicator Approach) ùu jeks m%Odk f.dú .eg¨ rdYshla we;sùfuka foaYSh
rgl ixj¾Okh ms<sn`o h,a mskQ l%fudamdhka weiqßka wm hï f.dúhd nrm;< ÿIAlr;djlg ,laùu wm ks;r w;aolsk
hï m%;sM, ,ndf.k ;snqK o ta i`oyd jehlr we;s ld,hg fohla h' tu .eg¨j úi|Su rg lDIs wd¾Ól l,dmj,g
idfmalaI j tajd lsisfia;a u m%udKj;a fkdfõ' nyq;rhlg fnod j.dlsÍfï kj —lDIs wiajkq l<ukdlK l%ufõohla—
wd¾Ól ia:djr;ajhla f.dvkÕd .ekSug fkdyels ùu" (Agricultural Crop Management System) y÷kajd fokq ,efí'
mjqf,a úhoug iß,k wdodhï by< fkdhEu iy wdodhï
•• idïm%odfhka tyd hk wê ;dlaIKsl lDIs l¾udka;hla
wiudk;dj os.ska os.g u mej;Su u`.ska fmkakqï lrkafka
fj; fhduqùu i`oyd by< wiajkq ,nd.; yels" mßir
tu ;;a;ajh h' tu ;;a;ajh fjkia fldg ieug m%;s,dN
ys;ldó iy ldnksl j.djka i`oyd yß;d.dr j.dj
ysñjk ixj¾Okhla w;am;a lroSu i`oyd bosß.dó ixj¾Ok
(Green House Agriculture)" osh j.dj (Hydroponics
m%fõYhla f,i —taldnoaO ixj¾Ok o¾Yl m%fõYh˜ (Inclusive
Agriculture) osh-u;aiH j.dj (Aquaponics Agriculture)
Development Indicator Approach) fhdod .ekSug wfmalaId
y÷kajd fokq ,efí' fuu wxY i`oyd ;reK lDIs
flf¾'
jHjidhlhka fm<Uúh hq;= h' ta i`oyd wjYH wuqøjH
iy WmlrK wdkhkh i`oyd ;Sre nÿ iyk iy jir
;dlaIKh yd uqiqjk wfma f.dú;ek foll iyk ld,hla iys; wvq fmd,S Kh l%uhla y÷kajd
wmf.a wd¾Ól m%;sm;a;sh wkqj lDIsl¾udka;fha uQ,sl moku fokq ,efí'
jkafka f.dú;ek w;ayer fjk;a jD;a;Skag fhduqùu fjkqjg
fjk;a jD;a;Skays fhfokakka mjd f.dú;ekg wdl¾IKSh jk •• j¾Ih mqrd j.d c,h wLKav j iemhSu i`oyd wm
jD;a;shla njg m;a lsÍu h' l=vd N+ñ m%foaYl" wvq ksIamdok .kakd l%shd ud¾.j,ska Wmßu m%fhdackh ,nd.; yelafla
msßjehlska" Wiia ;dlaIKsl l%ufõohka Ndú;fhka" jeä c,h wrmsßueiafuka Ndú; lsß fuka h' ta i`oyd —c,
.=Kd;aulNdjhlska hq;= by< wiajekakla ,nd .ekSug yels ìxÿ l%uh˜ (Drip Irrigation) iy —j;=ru,a l%uh— (Sprinkler
ixj¾ê; lDIs wd¾Ólhla f.dvke`.Su wfma lDIsld¾ñl System) jeks oshqKq ;dlaIKsl l%ufõo u`.ska c,h
m%;sm;a;sh fõ' ta i`oyd ±kg we;s ish¨ m%;sm;a;s wrmsßueiafuka Ndú; lr jeä wiajkq ,efnk l%ufõo

38 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


Ndú;hka i`oyd wjYH úoHd;aaul oekqu iy ;dlaIKssl •• uq¿ukska u ì| jeà we;s wfma f.dúhd kej; kÕd
{dkh f.dúck fiajd fomd¾;fïka;=j yryd iEu isgqùu i`oyd fmdfydr iykdOdr l%uh fjkqjg j.djg
f.dúfhl=g u ,nd fokq ,efí' wjYH fmdfydr iy ldnksl fmdfydr fkdñf,a ,nd oSug
lghq;= flf¾' l%udkql+, j f.dúhd mQ¾K jYfhka ldnksl
•• tu l%u i`oyd wjYH WmlrK iy tu l%u Ndú;h fmdfydr Ndú;d lrk ji úfika f;dr wdydr ksIamdokh
i`oyd jehjk bkaOk msßjeh wju lr .ekSug iQ¾h i`oyd osß .kajkq ,efí'
n,Yla;sfhka l%shd lrk j;=r fmdïm iy iQ¾h fldaI
wdkhkh ish¨ nÿj,ska ksoyia flf¾' •• osjhsk mqrd we;s mdrïmßl lDIs .ïudk ldnksl lDIs
fNda. ksIamdokhg fhduq lsÍu i`oyd j.d wdOdr l%uhla
•• f.dúhd wúêu;a Khlrejkaf.a iy wêl fmd,S l%u iys; ls%hd;aul flf¾'
laIqø uQ,H iud.ïj, .%yKhg yiqùu foaYSh f.dúhd
j.dfjka wE;a lsÍug n,mdk m%Odk .eg¨jla nj wm •• ldnksl t<j`M yd m,;=re mßfNdackh .Dy uÜgfuka
fyd|ska jgyd f.k we;' f.dúhd fuu Kh WÕ=f,ka uqojd mq`M,a lsÍu i`oyd f.j;= ,laI 20la j.d lsÍfï jev
.ekSSu i`oyd wju fmd,S wkqmd; ir, Kh l%uhla y÷kajd ms<sfj<la ls%hd;aul flf¾'
fokq ,efí' tu Kh l%uh l%shd;aul lsÍu ish¨ rdcH iy
fm!oa.,sl nexl=j,g wksjd¾h flf¾' •• bosß jir lSmh w;HjYH u fmdfydr rg ;=< u ksIm a dokh
lsÍu i`oyd wjYH jevms<fs j<la fkdmud j wdrïN flf¾'
•• iEu f.dúhl=f.a u lDIs j.djka rlaIKh lsÍfï myiq
l%ufõohla iy fkdmud j jkaos ,ndoSfï kj l%ufõohla •• rg ;=< we;s iajdNdúl jkdka;r iy f;;a ìïj, cSj;a
y÷kajd fokq ,efí' jk laIqø cSúka wdOdrfhka by< m%ñ;sfhka hq;= ffcj
fmdfydr iy ldnksl fmdfydr ksIamokh lsÍu i`oyd
•• bosß oi jir ;=< ;reK m%cdj lDIs jHjidhlhka njg jevms<sfj<la fkdmud j wrïN flf¾'
m;alsÍu i`oyd wjYH kùk ;dlaIKsl oekqu" j.d l%ufõo
ms<sn`o oekqu" ia:djr wdodhï ud¾. ,nd.; yels l%ufõo" •• ukd li< lukdlrK l%ufõohla rg ;=< ia:dmkh lsÍu
fjf<|fmd< Wmdh ud¾." myiq Kh l%u iy nÿ iyk u.ska li< Ndú;fhka wka;¾cd;sl m%ñ;shg wkq.; j
,ndoSug mshjr .kq ,efí' ldnksl fmdfydr ksIamdokh lsÍug ia:sr jevms<sfj<la
y÷kajd fokq ,efí'
•• wê;dlaIKsl l%ufõo Ndú;fhka by< M,odhS;djla ,nd
.ekSug jvd;a iqÿiq jkafka uyd mßudK f.dúfmd< l%uh
h' tu ksid m%dfoaYSh uÜgñka —iuQmldr f.dú ksIamdok îc iy me< ksIamdokh
l%ufõohla— y÷kajd fokq ,efí' tjeks f.dúfmd< osß wfma m%;sm;a;sh hgf;a bosß jir lsysmh ;=< we;sjk
.ekaùu i`oyd ;dlaIKsl wdOdr" há;, myiqlï iy lDIsld¾ñl j¾Okh i`oyd m%udKj;a f,i îc iy me<
wdfhdack myiqlï imhkq ,efí' ksIamdokh l< hq;= h' ta i`oyd ish¨ úYajúoHd,hj, lDIs
mSG" rcfha f.dú m¾fhaIK wdh;k iy rcfha f.dúfmd<j,a
•• úh<s ñßia" nv bß`.=" fidahd" uqx yd lõms" `MEKq iy fuka u fm!oa.,sl wxYh;a fõ.j;aj l%shd l< hq;= fõ'
w, jeks fNda. ksIamdokh lsÍu i`oyd jev ms<sfj<la
ls%hd;aul lr tu NdKav wdkhkh lsÍu i`oyd jeh •• —foaYSh îc m%;sm;a;shla˜ hgf;a rcfha ;;a;aj md,kh u;
jk fvd'ñ'500lg wêl úfoaY úksuh tu fNda. jjk iq¿ iy uOH mßudK foaYSh f.dùka u`.ska ksis m%ñ;sfhka
f.dùkaf.a wdodhu njg m;a lsÍug lghq;= flf¾' hq;= .=Kd;aul îc ksIamdokh i`oyd kj l%ufõohla
•• lsß" ì;a;r" mY= iïm;a u;aiH" t<j`M iy m,;=re jeks y÷kajd fokq ,efí'
mßfNdack NdKav ksIamdokh i`oyd iqúfYaIS jQ N+f.da,Sh •• › ,xld m%ñ;s wdh;kh u`.ska wdkhk îcj, m%ñ;sh
mßirhla yd ixialD;shla mj;sk W;=re m%foaYj, ;yjqre lsÍu i`oyd m%ñ;s iy;slhla ksl=;a lsÍu wksjd¾h
f.dúhka ksIamdokh i`oyd osß .kajd oekg wdkhkh flf¾'
i`oyd jeh jk we'fvd'ì,shkhlg wêl úfoaY úksuh
f.dúhdf.a wdodhula njg m;a lsÍu lghq;= flf¾' •• mgl frdamKh iy noaO lsÍfï l%ufõohka (Tissue Culture
and Grafting) u.ska m%fõKs.; .=Kfhka hq;a me< iy
•• i;a;j
a wdydr wdkhkh i`oyd jeh jk úYd, úfoaY úksuh by< M,odjla iys; fouqyqka îc ksIamdokh uyd mßudK
b;sß lr .ekSu i`oyd foaYh
S ksIm
a dokh m%j¾Okh flf¾' uÜgñka ksIamdokh lsÍu i`oyd wjYH ish¨ myiqlï ,nd
oSfuka fm!oa.,sl wxYh osßu;a flf¾'
fmdfydr Ndú;fha kj fmr<sh •• îc iqrlaIs;;dj i`oyd lDIsl¾u wud;HdxYh hgf;a —îc
ksfrda.S iy M,odhS mqrjeisfhla ìys lsÍug kï rch úiska nexl=jla— ia:dmkh flf¾'
ji úfika f;dr wdydr fõ,la i`oyd ck;djg we;s whs;sh
iy;sl l< hq;= h' ta i`oyd bosß oYlh ;=< › ,xldfõ
lDIsl¾udka;h uq¿ukska u ldnksl fmdfydr Ndú;hg fhduq
l< hq;= w;r ta i`oyd ldnksl fmdfydr ksIamdok fõ.j;a
l< hq;= h'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 39


miajk fldgi
ck;d flakaøSh wd¾Ólh
ieliqïlrKh yd .nvd lsÍu lDIs kfjda;amdok m¾fhaIK fhduqjla
•• lDIs ksIamdokj,g w.h tl;= lsÍfï iy ieliSfï •• wdfõKsl m%fõKs .=Kfhka hq;= iy f,v frda.j,g
ld¾hhg l=vd jHjidhla f,i m%j¾Okh lsÍu i`oyd Tfrd;a;= fok" wê M,od îc" me< j¾. y÷kajd oSu"
wjYH hka;%iQ;% nÿj,ska ksoyia flf¾' kQ;k j.d l%u" ;dlaIKsl WmlrK iy hka;%iQ;% wdY%s;
kfjda;amdok i`oyd rcfha iy fm!oa.,sl wxYfha lDIs
•• w;sßla; ksIamdokh .nvd lsÍu i`oyd rcfha úoHd{hkag" m¾fhaIlhkag" úYajúoHd, iy wod<
ueosy;aùfuka wjYH myiqlï imhkq ,efí' wdh;kj,g wjYH myiqlï iy m%;smdok ,ndoSu i`oyd
lDIs l¾udka; wud;HdxYfha jd¾Isl whjefhka ksYaÑ;
•• lDIs ksIAmdok uQ,sl iajrEmfhka isÿ lrk Rcq wmkhkh
m%;sY;hla fjka flf¾'
fjkqjg jákdlï tl;= lr wmkhkh lsÍu i`oyd foaYSh
f.dùkag iy ksIamdolhskag uyd mßudK lDIs wiajkq •• tfuka u tjeks kfjda;amdok wdY%s; ksIamdok foaYSh
tla/ia lsÍfï iy ieliSfï uOHia:dk boslsÍug wjYH ikakduhla hgf;a ksIamdokh lsÍu i`oyd wjYH foaYSh
ia:dk y÷kdf.k wdrïN lsÍu i`oyd wjYH myiqlï fyda úfoaYSh wdfhdaclhska y÷kajd fokq ,efí'
imhkq ,efí'
•• wys;lr lDIs ridhk øjH Ndú;h wju lsÍu i`oyd
cSj lDIs ridhk øjH (Bio- Pesticide) wdY%s; kfjda;amdok
wf,úh iy m%jdykh m¾fhaIK iy wvq úhoï taldnoaO m<sfndaO l<ukdlrK
•• Rcq ksIamdolhd iy wmkhk iud.ï" ieliqï wdh;k l%ufõoh (Low Cost Integrated Pest Management System)
iy f;d. fjf<| iud.ï w;r fmr .súiqï l%uh m%p,s; fidhd .ekSu i`oyd jk m¾fhaIK osß .ekaùug rch
flf¾' iïmQ¾K wkq.%yh olajkq ,efí'

•• lDIs ld¾ñl ksIAmdok wmkhkh m%j¾Okh lsÍu •• wod< m¾fhaIlhskag fyda wdh;kj,g ;u kfjda;amdok
i`oyd w;HjYH jk fjf<| ikakdulrKh (Branding)" fidhd.ekSï iy m¾fhaIKj, ks¾udK whs;sh iy;sl
weiqreïlrKh iy ksIamdok ia:dk y÷kd.ekSfï iy;sl lrk fmagkaÜ n,m;% (Patent License) ,ndoSfï l%ufõoh
(Geographical Indication Certificate) mokï lr.;a —kj ld¾hlaIu flf¾'
ksIamdok wf,úlrK Wmdh ud¾.sl ie,eiaula˜ y÷kajd
fokq ,efí' •• lDIs wOHdmkh mq¿,a lsÍu i`oyd oekg msysgqjd we;s lDIs
úoHd, ;dlaIKfhka n,.kajk w;r tajdfha bf.kqu ,nk
•• foaYSh ksIAmdolhdg fuka u mdßfNda.slhdg o idOdrK iy b.ekaùfï fhfok ish¨ fokdg ksis wjYH myiqlï
iy ia:djr fjf<|fmd< ñ, l%uhla mj;ajdf.k hdug;a ,ndoSug mshjr .kq ,efí'
yelsjk mßos foaYSh j ksIamdokh l< yels lDIs ksIamdok
wdkhkh Wmßu jYfhka iSud flf¾' jir 2025 jkúg •• lDIs ld¾ñl fCIa;%hg wod< ish¨ u wka;¾cd;sl
tu ksIamdokj,ska rg iajhxfmdaIs; lsÍu wmf.aa m¾fhaIK wdh;k iuÕ tla j lghq;= lsÍu i`oyd wjYH
n,dfmdfr;a;=j fõ' rdcH;dka;%sl iïnkaO;d oshqKq lsÍug mshjr .kq ,efí'

•• foaYSh iy wmkhk fjf<|fmd<g .e<fmk mßos •• lDIsld¾ñl m¾fhaIK i`oyd odhljk fm!oa.,sl
jiúfika f;dr ldnksl lDIs ksIAmdok i`oyd cd;Hka;r jHjidhlhkag m¾fhaIK i`oyd jehjk uqo,g wod<j nÿ
uÜgfï ;;a;aj iy;slhla ,ndoSug;a" lDIs ksIamdok iyk ,nd fokq ,efí'
wdkhkfha oS m%ñ;s iy;slhla wksjd¾h lsÍug;a mshjr
.kq ,efí' tys j.lSu › ,xld m%ñ;s wdh;khg mjrkq w¨;a iy,a ux.,Hh
,nk w;r Bg .e<fmk wdldrhg tu wdh;kfha
;;a;ajh iïmQ¾Kfhka u kùlrKh flf¾' wfma f.dúhdg ù j.dj cSjfkdamdh ud¾.hla muKla fkdj
ixialD;shls' ù f.dú;ek wdodhï ud¾.hla muKla fkdj
•• wiajkq fk<SfïoS;a" m%jdykfhaoS;a" f.dvnEfïoS;a isÿjk Tjqkaf.a wNsudkh ms<sn`o ixfla;hls' f.dú;ek f.dúhdf.a
wmf;a hdu j<lajd .ekSu i`oyd rdcH iy fm!oa.,sl yoj;g u ne|S we;af;a ta ksid h' wm tu wNsudkh iqrlsñka
wxYh taldnoaO lr kj jevms<sfj<la y÷kajd fokq ,efí' B<Õ w¨;a iy,a ux.,Hhg rgmqrd iEu f.dú f.orl u
wgqfldgq mqrjkakg wjYH lghq;= i`oyd jev ms<sfj<la ilia
•• NdKav m%jdykh i`oyd ÿïßh Ndú;h mq¿,a lsÍu i`oyd flf¾'
wjYH wdrlaIs; kj ÿïßh ueosß y÷kajd fokq ,efí' Bg
idfmalaI j iy .e<fmk mßos ÿïßh ia:dk" m%fõY ud¾." •• foaYSh f.dúhd wdrlaId lrkq msKsi kdvq ù lsf,dajla
iy wjYH wfkl=;a há;, myiqlï oshqKq lsÍug;a lghq;= re'52$- lg;a" iïnd lsf,dajla re'57$- g;a" lSß iïnd
flf¾' lsf,dajla re'63$- g;a jk iy;sl ñ,lg ñ, oS .kq ,efí'

•• f.dúkaf.a ù wiajekakg idOdrK iy ia:djr ñ,la ysñ


úh hq;= h' ta i`oyd ù wf,ú uKav,fha ueosy;aùu by<
kexùug iy m%udohlska f;dr j ù ñ,g .ekSu i`oyd

40 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


wjYH .nvd iy m%jdyk myiqlï j¾Okh lsÍu" lsreï f;a j.dj
ñkqï i`oyd wjYH kQ;k l%ufõo y÷kajdoSug mshjr .kq
•• foaYSh f;aj, .=Kd;aulNdjh wdrlaId lsÍfï l%ufõohla
,efí'
y÷kajdoSug wfmalaId flf¾'
•• ù ksIamdok w;sßla;hla b,lal lsÍu fuka u fmdaIK
•• foaYSh msßisÿ f;a (Pure Ceylon Tea) › ,xldfõ wk¾>;u
.=Kfhka hq;a mdrïmßl ù iy iy,a ksIamdokh jeä
ksIamdokhla f,i cd;Hka;r fjf<|fmd< ;=< m%j¾Okh
lsÍug iy wmkhkhg osß .kajkq ,efí'
flf¾'
•• foaYSh iy,a ksIAmdokh by< hdug idfmalaIj wdkhkh
•• uyd mßudK f;d. wmkhkh fjkqjg jákdlï tl;= l<
lrk ;sßÕ= msá i`oyd wdfoaYlhla f,i .=Kd;aul
ksIamdok f,i f;a wmkhkh osß .kajkq ,efí' tu`.ska
;;a;ajfhka hq;= iy,a msá ksIamdokh flf¾'
oekg ,efnk wdodhu bosß oYlh ;=< fo.=Khla njg
•• miq.sh jir y;rl ld,h ;=< kshÕh" j.d frda. iy m;a lsÍug wmg yelsjkq we;'
.xj;=r wdoS wdmodjka ksid f.dùkag isÿ ù we;s w,dN
•• wysñ j we;s cd;Hka;r f;a fjf<|fmd< kej; oskd.ekSu
i`oyd fkdmud j jkaos mQ¾Kh flf¾'
i`oyd fm!oa.,sl wxYfha il%Sh odhl;ajfhka rdcH
•• mqrka l=Uqre h<s wiajeoaoSu i`oyd wjYH kj jevms<sfj<la ;dka;%sl m%j¾Ok jev ms<sfj<la osh;a flf¾'
y÷kajd fok w;r ta i`oyd wjYH wkq.%yh wod<
•• ldnksl f;a j.dj m%j¾Okh lsÍu i`oyd by< rdcH
wud;HdxY yryd ,nd fokq ,efí'
wkq.%yhla ,nd fokq ,efí'
•• wfma jdß c, ie,iqu u.ska l=Uqrg wjYH jdß c,h
•• j.dfõ .=Kd;aulNdjh iy M,odhS;dj by< kexùu
wLKav j iïmdokh flf¾'
iy ld,.=Ksl fjkialï hk wNsfhda.j,g uqyqKoSu
•• ta ta m%foaYj,g wjYH îc ù ksIamdok iy ù iy iy,a i`oyd .e<fmk úi÷ï ,ndoSu iy kj ;dlaIKh y÷kajd
.nvd lsÍfï l%ufõo m%dfoaYSh f.dú ksIamdok iuQmldr foñka f;a l¾udka;fha ixj¾Okh i`oyd wjYH ienE
l%uhla u.ska ,ndoSug wjYH mshjr .kq ,efí' odhl;ajhla iemhsh yels wdldrhg f;a m¾fhaIK
wdh;kh ixj¾Okh flf¾'

wmkhk fNda. j.dj


rn¾ j.dj
› ,xldfõ kduh ft;sydisl j" ld,hla mqrd cd;Hka;r
fjf<|fmdf<a by<ska ;nk ,oafoa f;a" rn¾" fmd,a flakaø •• iajNdúl rn¾ j.dj fjkqjg flá lf,lska lsß ,nd.;
lr.;a wmkhk fNda.hka h' wkd.;fha oS;a tu wjldYh yels kj m%fNao y÷kajd oS j.dlrejd wdrlaId lr.;
oskd .ekSu i`oyd j¾;udk f.da,Sh fjf<|fmd<g .e<fmk yels kj jevms<sfj<la iy ksIamdokh by< oeóug wjYH
wdldrhg iy fjf<|fmdf<a ia:djr;ajh iy;sl lr .ekSu l%ufõohla ilia flf¾'
i`oyd kj ;dlaIKh yd uqiq jákdlï tl;= lsÍfï kj
•• laf,dakSlrK ;dlaIKh Ndú;fhka ksIAmdokh lrk by<
ie,eiaula l%shd;aul lsÍug lghq;= flf¾'
M,odhS;djla iys; noaO rn¾ me< rn¾ j.dj i`oyd
y÷kajd fokq ,efí'
•• j¾;udkfha úYd, jYfhka wmkhkh u; nÿ whlsÍu
ksid fuu j.dlrejka iy ta wdY%s; jHdmdrj, fhÿKq •• jákdlï tl;= l< ksIamdok f,i rn¾ foaYSh iy
ish¨ fokd uqyqK md isák nrm;< .eg¨j,g úi÷ula cd;Hka;r fjf<|fmd<g heùu" ksIamdok i`oyd wjYH
f,i tu fNda. i`oyd iy;sl ñ, l%uhla y÷kajd fok ;dlaIKsl oekqu iy Ndú;h by< kexùu yd tys,d wod<
w;r ,ndf.k we;s jHdmdßl Kh i`oyd iyk ld,hla jk m¾fhaIK isÿlsÍu i`oyd m¾fhaIlhka" úoHd{hka"
,nd fokq ,efí' úYajúoHd, iy fm!oa.,sl wdh;k osß .kajkq ,efí'
•• iq¿ iy uOH mßudK wmkhk fNda. j.dlrejkag iyk •• l=vd iy uOHu mßudK rn¾ j;= ysñhkaf.a iy
ñ,g fmdfydr ,ndoSfï jevms<sfj<la l%shd;aul flf¾' ksIamdolhskaf.a iñ;s Yla;su;a lsÍu i`oyd rdcH wkq.%yh
,nd fokq ,efí'
•• wmkhk fNda. kej; j.d lsÍu i`oyd iyk ld,hla
iys; iyk Kh l%uhla y÷kajd fokq ,efí'
fmd,a j.dj
•• cd;Hka;r uÜgfï ;;a;aj mÍlaIK l%ufõohla yÿkajd
fok w;r N+f.da,Sh f;dr;=re iy;slhla (Geographical •• fmd,a j.dj wdYs%; j os¾> ld,hla ;siafia mj;sk
Information Certificate) ,ndoSug lghq;= flf¾' uhsgd iy fmd,a l=reñKs jix.;h úi|Su i`oyd ffcj
;dlaIKsl úi÷ula fidhd .ekSu i`oyd rdcH;dka;s%l
•• f;a" fmd,a iy rn¾ j.d lr we;s bvï len,s lr ckdjdi wdOdr ,nd .ekSug lghq;= flf¾'
njg m;a lsÍu iïmQ¾Kfhka u ;ykï flf¾'
•• fmd,a leãfï hka;% ksIamdokh lsÍu iy Ndú;h j¾Okh
lsÍug wdOdr fokq ,efí'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 41


miajk fldgi
ck;d flakaøSh wd¾Ólh
•• jd¾Isl fmd,a j.d wjYH;djg .e<fmk wê M,od fouqyk q a •• foaYSh .ïñßia ksIamdolhd oeä ÿIalr;djg m;a lrñka
fmd,a me< j¾. y÷kajdoSu fmd,a m¾fhaIK wdh;khg iy cd;Hka;r fjf<|fmdf<a › ,xldjg we;s fjf<|
fuka u ta i`oyd fhduqùug leu;s fm!oa.,sl m¾fhaIKd.dr lS¾;skduhg ydks lrñka isÿlrk .ïñßia wdkhkh iy
ysñhka i|yd;a wjYH myiqlï rch u`.ska imhkq ,efí' m%;s wmkhkh iSud lsÍu i`oyd .ïñßia wdkhkh u;
by< ;Sre noaola mkjkq ,efí'
•• oekg fmd,a j.dj jHdma; ù fkdue;s W;=r" kef.kysr
iy ol=Kq m<d;aj,g .e<fmk fmd,a me< y÷kajdoSu •• .ïñßia ieliqïlrKh by< kexùu i`oyd wjYH
i`oyd wjYH m¾fhaIK osß .kajkq ,efí' ksIAmdokd.dr WmlrK iy ;dlaIKsl Ndú;hka i`oyd wvq
fmd,S iyk Kh l%uhla y÷kajd fokq ,efí'
•• fmd,a me< ;jdka we;s lsÍu i`oyd l=vd iy uOH mßudK
fmd,a j.d jHjidhlhskag wjia:dj i,id fokq ,efí' •• ls,sfkdÉÑh" uq,;sõ" wkqrdOmqr" fmdf<dkakrej"
;%sl=Kdu,h" uvl,mqj" mq;a;,u" fudKrd., iy
•• fmd,a j;= ysñhkaf.a wdodhu jeä lsÍu i`oyd fmd,aj;=j, yïnkaf;dg hk osia;%slalj, foaYSh fjf<|fmd< wjYH;d
.ïñßia" bÕ=re" ly iy fldaudßld" jeks w;=re fNda. iïmQ¾K lsÍu i`oyd fukau wmkhkh mokï lr.;a lDIs
j.dj i`oyd wjYH osß.ekaùï ,nd fokq ,efí' wmkhk .ïudk l%uhla y÷kajd fokq ,efí'
•• f.j;= fmd,aj.dj jHdma; lsÍu i`oyd wê M,od fouqyqka •• úfoaY fjf<|fmd< mokï lrf.k fldaudßld" ly iy
fmd,a me< ,ndoSug mq¿,a jevigykla l%shd;aul flf¾' bÕ=re jeks fNda. j.dj m%j¾Okh lsÍug iy jákdlï
tl;= lsÍfï ksIamdok i`oyd wjYH m%;smdok iy ish¨
osß.ekaùï ,nd fokq ,efí'
wfkl=;a wmkhk fNda.
miq.sh ld,h mqrd foaYSh wmkhk fNda. f.dúhd uqyqK •• wmkhkh mokï lr.;a ish¨ wmkhk fNda. m%j¾Ok
ÿka m%Odk wNsfhda.h jkafka tu fNda. iSudjlska f;dr j lsÍu i`oyd wjYH ;dlaIKsl myiqlï m%j¾Okh" ieliqï
wdkhkh lsÍug iy m%;s wmkhkhg bv ie,iSu ksid we;s iy w.h tl;=lsÍfï ksIamdok iy fjf<|fmd< m%j¾Okh
jqKq ñ, my; jeàu h' tu ksid tlS fNda. wdkhk yd m%;s i`oyd mQ¾K rdcH wkq.%yh ,nd fokq ,efí'
wmkhkh k;r lsÍug lghq;= flf¾'

l=re÷ j.dj ëjr l¾udka;hg iún,


•• cd;Hka;r fjf<|fmdf<a › ,xldfõ l=re÷ i`oyd we;s bkaoshdkq id.rfha j¾. lsf,da óg¾ 500"000 wdikak
úYsIAg lS¾;s kduh m%fhdackhg .ksñka ;;a;ajfhka Wiia uqyqÿ l,dmhlg" lsf,daóg¾ 1"700 lg wdikak m%udKhl
l=re÷ wmkhkh by< kexùu i`oyd j.dlrejkag wjYH muK fjr< ;Srhlg ysñlï lshk" úYd, .x.d iy c,dY
myiqlï imhkq ,efí' rdYshlg ysñlï lshk wm b;d blaukska ëjr wd¾Ólfha
iajxfmdaIs; ;;a;ajhg m;a úh hq;= h' ck;djf.a fmdaIKh"
•• l=re÷ ;e,Su iy ieliSu i`oyd wjYH kQ;k ;dlaIKsl wdydr iqrlaIs;;djh" úfoaY úksuh bmhSu" /lshd iy
l%u y÷kajd oSug lghq;= lsÍug kfjda;amdok ksIamdok cSjfkdamh wjia:d j¾Okh lsÍu" ÿ.Slu ;=rka lsÍu iy
wêldßfha úfYAI wjOdkh fhduq lrjkq ,efí' tjeks cd;sl yd .%dóh wd¾Ólhg by< odhl;ajhla ,ndoSu mokï
wê;dlaIKsl WmlrK wdkhk nÿj,ska ksoyia flf¾' lr.;a meyeos,s yd ;sridr ëjr ud¾. ie,eiaulaa wm
oekgu;a ilia lr wjika h'
•• l=re÷ ;e,Su iy ieliSu ksis f.!rjhla iys; /lshdjla
njg m;a lsÍu i`oyd ms<s.;a wdh;khlska NVQ iy;slh •• fjr<dikak u;aiH .ykh iy l<mq moaO;sj,
i`oydjk Ys,amSh fYa%Ks mdGud,djla y÷kajd fokq ,efí' iu;=,s;;dj ksrka;r wëlaIKhg Ndckh lrñka ySk jQ
u;aiH .ykh f.dvkexùu iy l<mq moaO;sj, mdßißl
•• wlalr mylg wvq ish¨ l=re÷ j;= ysñhka i`oyd ieliqï
;;a;ajh by< kexùu i`oyd úoHd;aul l%ufõohla
uOHia:dkhla b|slr .ekSu i`oyd msßjeh iykhla ,nd
y÷kajd oSug lghq;= flf¾'
fokq ,efí'
•• .eUqre uqyqfoa ëjr l¾udka;h by< kexùu i`oyd uyd
•• l=re÷ l¾udka;h wdY%s; w.h tl;= lsÍfï l¾udka; yd
mßudK iy nyqosk ëjr hd;%d keje;aùug yelsjk
wmf;a hk fldgia mokï lr.;a kj ksIamdok i`oyd
wdldrhg oekg mj;sk ish¨ ëjr jrdh kùlrKh lrk
wdOdr l%uhla y÷kajd fokq ,efí'
w;r wjYH;d wkqj w¨;ska boslsÍug o mshjr .kq ,efí'

•• T¿ú,a jrdh uyd mßudK ëjr hd;%d fufyhúh yels


.ïñßia
ish¨ myiqlï iys; m%Odk ëjr jrdhla njg m;a flf¾'
•• .=Kd;aul ;;a;ajfhka by< .ïñßia ksIamdokhg wjYH
;dlaIKsl oekqu f.dúhdg ,ndoSu i`oyd läkï jev •• nyqosk ëjr hd;% i`oyd uqyqÿ c,h Ndú; lrk YS;lrK
ms<sfj<la l%shd;aul flf¾' l%u m%j¾Okh iy ta i`oyd iQ¾h n,h Ndú;h osß .ekaùu
i`oyd wjYH l%fudamdh ilia flf¾'

42 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• wka;¾cd;sl uqyqÿ m%foaYfha uiqka we,a,Su i`oyd foaYSh •• ksIamdolhdg iy mdßfNda.slhdg o idOdrKh bgqjk
iud.ï fhduqùu m%j¾Okh i`oyd uiqka .ejfik l,dm wdldrhg u;aiH wiajkq ñ,g .ekSu iy wf,úh i`oyd
y÷kd.ekSug wjYH kQ;k ;dlaIKh iy kùk fufyhqï mq¿,a wdldrhg ëjr ixia:dj iy ëjr m%cd uQ, ixúOdk
l%ufõo iys; jeä oshqKq l< nyqosk ëjr hd;%d fm<la fhdod .kq ,efí'
y÷kajd fokq ,efí'

•• úYd, m%udKfha nyqosk ëjr hd;%d boslsÍu iy kv;a;= lsfrka imsfrk rgla
lsÍu i`oyd ;%sl=Kdu, jrdh wdY%s; l,dmhla boslsÍug › ,xldfõ jd¾Isl lsß wjYH;dfjka ;ju;a ksIAmdokh lrkq
lghq;= flf¾' ,nkafka 40] lg jvd wvq m%udKhls' ta ksid fmdaIodhl kejqï
•• ,xldfõ ish¨ ëjr jrdhka" ceá iy ud¿ f.dvnEfï oshr lsß mdkh i`oydwmg we;s wjia:dj wysñ ù ;sfnkjd' ta
ia:dk kQ;k ikaksfõok myiqlï" YS;d.dr myiqlï" wkqj bosß oYlh ;=< rgg wjYH oshr lsß ksIamdokh by<
bkaOk iemhSu iy ikSmdrlaIl myiqlï wdosfhka kexùug mshjr .kq ,efí'
iukaú; uOHia:dk njg m;a flf¾'
•• rfÜ úúO m%foaYj,g .e<fmk lsß .j m%fNao y÷kajdoSu
•• u;aiH wiajkq wdrlaIs; j fjr<g /f.k tau" wdrlaIs; i`oyd wjYH m¾fhaIK osß .kajk w;r wvq bv
f.dvnEu" m%jdykh iy l,a;nd .ekSfï l%ufõo oshqKq m%udKhla ;=< jeä .jhka ixLHdjla we;slr .ekSu i`oyd
lsÍu i`oyd fmd,S rys; Kh uqo,la ëjr wud;HdxYh —isria .jy,a l%uhla— y÷kajd fokq ,efí'
yryd ,ndfokq ,efí'
•• W;=re m<df;a lsß ksIamdok l%shdj,sh n,.ekaùu i`oyd
•• c,cSù ksIamdok" uqyqÿ wdydr iy ldnksl u;aiH lsß ksIamdokd.drhla" tl;= lsÍfï l%ufõohla iy lsß
ksIamdokh" uqyqÿ fn,a,ka" uqyqÿ l+ve,a,ka iy biaika .nvd lsÍfï YS;d.dr wdoS myiqlï j¾Okh fldg
j.dj" úis;=re u;aiH ksIamdok iy wNHka;r ñßosh ëjr .Dyia: iy iq¿ mßudK l¾udka;hla f,i jHdma; lsÍug
l¾udka;h oshqKq lsÍu i`oyd wvq fmd,S Kh" nÿ iyk iy lghq;= flf¾'
rlaIK wdjrK" ;dlaIKh" WmfoaYkh iy fjf<|fmd<
iïnkaëlrK myiqlï i,id fokq ,efí' •• lsß f.dúhdg by< ñ,la ,ndoSu i`oyd lsßj,
.=Kd;aulNdjh mokï lr.;a kj ñ, l%uhla y÷kajd
•• ieuka u;aiH j.dj oshqKq lsÍu iy áka ud¿ l¾udka;h fokq ,efí'
m%j¾Okh lsÍu i`oyd fm!oa.,sl iud.ï iy wdfhdaclhska
i`oyd wjYH bvï" wdfhdack iy ;dlaIKsl myiqlï •• lsß ksIamdokh by< kexùu i`oyd by<
rcfha ueosy;aùfuka ,ndfokq ,efí' .=Kd;aulNdjfhka hq;a ;DK j¾. j.d lsÍug wjYH
myiqlï cd;sl mY+ iïm;a uKavh yryd ,ndfok w;r
•• ëjr ldka;djka flakaølr .;a ëjr l¾udka;h wdY%s; .=Kd;aulNdjfhka hq;a .j wdydr ,ndoSu i`oyd tu
.Dyia; l¾udka; y÷kajdoSfï jevigykla ëjr ksIamdok wdydr f.kaùu fjkqfjka nÿ iykhla ,ndfokq ,efí'
iuQmldr yryd l%shd;aul flf¾'
•• uydmßudK iy uOH mßudK lsß f.dúfmd< we;s lsÍu
•• W;=re iy kef.kysr m%foaYj, wkjir uiqka we,a,Su i`oyd bosßm;a jk foaYSh fm!oa.,sl jHjidhlhkag
keje;aùu i`oyd › ,xldfõ kdúl yuqodj iy fjr< wjYH bvï iy wdfhdack myiqlï imhkq ,efí'
wdrlaIl n<ldh Yla;su;a lrk w;r bkaoshdkq rch
iuÕ taldnoaO kj fíreïldr jevigykla b;d blaukska •• lsß tl;= lsÍu iy .nvd lsÍu i`oyd .nvd lsÍfï
l%shd;aul flf¾' uOHia:dk ixLHdj by< oeóu i`oyd iQ¾h n,fhka l%shd
lrk l=vd mßudK lsß YS; lsÍfï ;dlaIKsl l%u y÷kajd
•• lrosh iy ñßosh u;aiH wNsckkh jdKsc uÜgñka fokq ,efí'
jHdma; lsÍu i`oyd ëjr m%cd iñ;s iy ëjr yd c,cSù
j.d ixj¾Ok wêldßh taldnoaO j mq¿,a jevms<sfj<la •• ksjeros wdldrhg iy kshñ; m%udKhg lsß fodjd .ekSu
l%shd;aul flf¾' i`oyd hdka;%sl lsß foùfï WmlrK lsß f.dúhkag iy
f.dú iuqmldrj,g iyk ñ,g iy myiq f.ùfï l%uhg
•• ëjr c%cdj i`oyd jvd;a M,odhS rlaIK l%uhla y÷kajd ,ndoSug lghq;= lrkq ,efí'
oSug lghq;= flf¾'

•• ëjr ;reKhka jHjidhlhka njg m;alÍ s u i`oyd Tjqkg


a uia iy ì;a;r wmkhk l¾udka;hla f,i
kQ;k ;dlaIKsl l%ufõo Ndú;h iy ëjr l¾udka;h •• l=l=,a uia iy ì;a;r ksIamdokh mq`M,a lsÍu yd uyd
ms<n
s `o Wiia jD;a;h
S iy wOHdmksl oekqu ,ndoSfï mßudK ksIamdolhska wmkhk fj<`ofmd<g fhduq lsÍu
jevigykla id.r úYajúoHd,h wdY%; s j l%h
s d;aul flf¾' osß.kajkq ,efí'

•• l=vd yd uOH mßudK ksIamdokh osß .ekaùfuka foaYSh


ksmehqu jeä lsÍug lghq;= flf¾'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 43


miajk fldgi
ck;d flakaøSh wd¾Ólh
•• i;a;aj f.dúm<j,a yd ksIamdok l¾udka; i`oyd •• kej; nexl= Kh ,nd .ekSu ndOdjk wdldrhg widOq
cd;Hka;r m%ñ;Ska y`ÿkajd oSu iy kshdukh i`oyd jev f,aLkfhys (CRIB) isákafka flá ld, iSudjla i`oyd kï
ms<sfj<la ls%hd;aul flf¾' tu f,aLkfhka bj;a lsÍu i`oyd uynexl=jg Wmfoia
fokq ,efí'
•• .DydYs%; ji úfika f;dr uia úlsKSug fj<`oie,a wdrïN
lsÍu i`oyd uQ,H yd ;dlaIKsl wdOdr ,nd fokq ,efí' •• ì| jeà we;s jHdmdr kej; kÕd isgqùu i`oyd wjYH
uQ,H m%;smdok iyk fmd,S wkqmd;hla hgf;a ,ndoSug
lghq;= flf¾'
ld¾ólrKfhka Tíng
wmf.a rch jrdh yd .=jka f;dgqfmd<j,a ixj¾Okhg •• wmkhkh wdY%s; ksIamdok l%shdj,sh Yla;su;a lsÍu i`oyd
úfYaI wjOdkhla fhduq lf<a Y%S ,xldj ol=Kq wdishdkq wd¾Ól fldßfvdaj, iy fld<U" yïnkaf;dg kdúl iy
l,dmh ;=< m%Odk fiajd iemhqï flakaøia:dkhla njg m;a .=jka flakaø wdYs%;j ish¨ m<d;a wdjrKh jk mßos
lsÍfï wruqK we;s j h' tfy;a miq.sh jir lsysmh ;=< fï l¾udka;mqr" ksoyia fjf<| l,dm iy ksoyia jrdh 50la
i`oyd lsisÿ wjOdkhla fkdoelaùu ksid f.dvkefÕñka wd msysgqjkq ,efí'
l¾udka; m%fndaOh uq¿ukska u ì| jeà we;' tl me;a;lska •• oekg ;sfnk ksoyia fjf<| l,dm iy l¾udka;mqr
jHdmD;s k;r ù ;sfnk w;r wfkla me;af;ka wjika Wmßu ld¾hlaIu;djlska m%fhdackhg .ekSu i`oyd wjYH
l< jevj,gj;a uqo,a ,efnkafka ke;' ta ksid mdvq ,nk há;, myiqlï kexùu we;=¿ kùlrKh fkdmud j isÿ
jHdmdr oyia .Kkla fï jir lsysmh ;=< jeiS .sh nj flf¾'
ljqre;a okakd lreKls' tjeks fndfyda jHdmdßlhkaf.a foam,
nexl=j,ska fjkafoais lrk njg mqj;am;aj, m< fõ' •• ksoyia fjf<| l,dm iy l¾udka;mqrj, isÿúh hq;=
ld¾hhka ksjeros j iy myiqfjka lr .ekSug;a" fkdúh
jHdmdßlhka Kh nßka ñßlS we;' fmd,S wkqmd;hka hq;= foaj,a isÿùu je<elaùug;a wjYH meyeos,s kS;suh
jHdmdrj,g ord .kak neß ;rug jeä ù ;sfnk w;r rch m%;smdok md¾,sfïka;= mk;la u`.ska iïmdokh flf¾'
iEu me;a;lska u jHdmdßlhd u; nÿ jeä lr we;' rfÜ
uqo,a ixirKh b;d ÿ¾j, ;;a;j a hl we;s nj fmfkkakg •• wdkhk wmkhk l%shdj,sh ysßyerhlska f;dr j iy ld,
;sfí' udi .Kka miq ù fyda ;uka wf,ú l< NdKav a hlg fyda kdia;sh je<elafjk mßos iy ld¾hlaIu j bgqlr .ekSu
fiajdjlg fplam;la ,enqKq úg ta .ek;a úYajdihla ;shkak i`oyd —;ks taldnoaO hdka;%Khla˜ ia:dmkh flf¾'
neß ;;a;j a hla fï jk úg Woa.; ù we;' w.re fplam;a
•• wka;¾cd;sl jHdmdr m%uqLhka (International Business
idudkH fohla njg m; ù we;' fndfyda jHdmdßlhkaf.a kï
Giants) f.a jHdmdßl wdh;kj, m%Odk ld¾hd, fld<U
widOq f,aLkfha (CRIB) ;sfnk ksid Tjqkga jeä fmd,shgj;a
iy jrdh k.rh wdY%s; j ia:dmkh lsÍug wjYH
nexl=j,ska wo Kh fokafka ke;' fuh wo foaYh S jHjidhlhska
myiqlï i,ikq ,efí'
uqyK
q md isák h:d¾:h fõ' wm fuu ;;a;j a h b;d blaukska
fjkia lsÍu i`oyd wjYH jHdmdr ixj¾Ok jevigyk •• úfoaY wdfhdaclhka furgg f.kajd .ekSu i`oyd
oekgu;a ilia lr wjika h' ta hgf;a rfÜ wkd.; wd¾Ól fm!oa.,sl wxYfha o iydh we;s j wmf.a kj wd¾Ól
ixj¾Ok i`oyd rfÜ l¾udka; l%h s dj,shg iy fm!oa.,sl ie,eiau m%j¾Okh lsÍu i`oyd cd;Hka;r m%pdrK
jHjidhlhkag úYd, ld¾h Ndrhla mejfrkq we;' wd¾Ólfha jevms<sfj<la osh;a flf¾'
fmr.ukalrejka úh hq;fa ;a l¾udka; wxYh nj meyeos,s h'
•• Lksc je,s" fvd,uhsÜ" fmdiafmaÜ" ueKsla jeks oekg
ck;djf.a mdßfNda.sl wjYH;d imqrd,Su" kj l¾udka; ìys y÷kdf.k we;s jákdlu tl;= lsÍfuka f;dr j
lsÍu" /lshd W;amdokh yd rgg kj ;dlaIKh y÷kajd§u wmkhkh lrk Lksc iïm;a tfia wmkhkh lsÍu iSud
jeks jHdmdßlhka úiska l< hq;= fndfyda foa we;' wmf.aa fldg jákdlï tl;= l< by< wmkhk wdodhula ,nd.;
wd¾Ól m%;sm;a;shg wkqj rg ;=< ksIamdokh lrk iEu yels ksIamdok njg m;alr wmkhkh flf¾'
NdKavhl u yd imhk iEu fiajdjl u .=Kd;aulNdjh
by< uÜgulska mj;ajd .ekSug cd;Hka;r m%ñ;Skag wkq.; •• lmd Tm ouk ueKsla wmkhkh fjkqjg ksulrk ,o
ùug W;aidy l< hq;= h' iaj¾KdNrK ksIamdokh lsÍu i`oyd wjYH kQ;k
wê;dlaIKsl WmlrK wdkhkh nÿj,ska ksoyia flf¾'
ta i`oyd wfma rfÜ iqúfYaI N+f.da,Sh msysàfuka m%fhdack •• oekg N+.; j iy id.r wNHka;rfha we;ehs ie,flk
f.k foaYSh fuka u f.da,Sh m%jK;d o ksis mßos y÷kdf.k Lksc iïm;a kQ;k wê;dlaIK Ndú; .fõIKh lr rfÜ
tajd jHdmdßl wjia:d njg yrjd .kakg wjYH jHdmdßl ksIAmdok l%shdj,sh Yla;su;a lsÍug fhdod .efka'
mßirhla ks¾udKh flf¾'
•• uyd mßudK foaYSh wdfhdaclhkag wê;dlaIKsl ksIAmdok
•• Kh wdmiq f.ùu i`oyd iyk ld,hla ,ndoSu jeks (High Technology Products) w¨;ska wdrïN lsÍu i`oyd
iyk ,nd oSu i`oyd nexl+ fCIa;%h iuÕ idlÉPd fldg wjYH ish¨ u myiqlï ,nd fokq ,efí'
jHdmdßlhkag m%dfhda.sl yd läkï úi÷ï ,nd oSug
lghq;= flf¾'

44 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• wfma wd¾Ól m%;sm;a;sh ;=< foaYSh jHdmdßlhka wdrlaId •• rfÜ m%Odk ixpdrl k.r hdfjk ud¾. moaO;s wdY%s;
fldg Tjqkaj iún, .ekaùug úfYaI wjOdkhla fhduq j ixpdrl fiajd uOHia:dk msysgqùu" tlS ud¾.j,
flf¾' ikSmdrlaIl myiqlï" wjkay,a" uqo,a yqjudre uOHia:dk"
jeks ixpdrlhkag wjYH ish¨ myiqlï cd;Hka;r
•• foaYSh jHdmdßlhkag myiqfjka u l< yels jHdmdr m%ñ;sfhka hq;= j bos lsÍug lghq;= flf¾'
fCIa;%j,g úfoaYslhkag we;=¿ùug wjir §u iSud
lrkakg lghq;= lrkq ,efí' •• ixpdrl l¾udka;h i`oyd wjYH wkque;Ska ,nd.ekSfï oS
isÿjk m%udo iy fld<Ug meñKSu j<lajd .ekSu i`oyd
•• kj jHjidhlhka i`oyd wjYH oS¾>ld,Sk nÿ moku ixpdrl k.rj, m%dfoaYSh uOHia:dk wdrïN lsÍug
hgf;a jk bvï" Kh myiqlï" jHdmdr WmfoaYkh" lghq;= flf¾'
;dlaIKsl iy há;, myiqlï wdoS ish,a, u myiqfjka
,ndfok úfYaI jev ms<sfj<la wm l%shd;aul flf¾' •• ixpdrl m%foaY" ixpdrl k.r" ixpdrl mdie,a iy
ixpdrl fydag,a" mdi,a wdrïN lsÍfï jevms<fs j<la y÷kajd
•• mdi,a uÜgfï isgu jHjidhlh;aj keUqrejla we;s lrk fok w;r oekg we;s mdGud,dj,g wu;r j idudkH fm<
jev ms<sfj<la l%shd;aul flf¾' iqÿiqlï rys;" tfy;a fuu fCIa;f% hA /lshd lrk iy
fCIa;h% ms<n
s |j Wkkaÿjk ;reK ;reKshkag yeoEßh
yels wdrïNl ämaf,daud mdGud,djla y÷kajd fokq ,efí'
ixpdrl l¾udka;h
ixpdrl l¾udka;h Tiafia by< u úfoaY úksuh rg ;=<g •• wka;¾cd,h yryd fydag,a fjka lsÍu" m%jdyk myiqlï"
f.k wd yels wfma rfÜ wd¾Ólfha jeo.;a fldgils' ta jdf.a ud¾f.damfoaYlhska" wNHka;r .=jka m%fõY m;% iy
u myiqfjka oshqKq l< yels fCIa;%hls' tu ksid 2030 jir we;=¿ùfï m%fõY m;% ,nd.; yelsjk wdldrhg uOHu
jk úg furgg jd¾Islj meñfKk ixpdrlhka m%udKh wka;¾cd, uDÿldx. moaO;shla (Single Booking Software
ñ,shk 7 olajd by< hk wdldrfha ixpdrl m%j¾Ok System) iy ish¨ ixpdrl ia:dk i`oyd iajhxl%Sh
jevie,eiaula ilia flf¾' ta hgf;a jd¾Isl j weußldkq we;=¿ùu fodrgq l%uhla (Electronic Gates System) y÷kajd
fvd,¾ ì,shka 10 la cd;sl wd¾Ólhg tla lsÍu wmf.a fokq ,efí'
wruqK fõ' tu j¾Okfha m%;s,dN ixpdrl l¾udka;h
wdY%s; j iajhx /lshdjl fhfokakdf.a isg uyd mßudK •• ixpdrl wdl¾IKh by< kexùu i`oyd kj fiajdjka
jHdmdßlhd olajd úyso hd hq;= h' tfuka u ksjil kjd;eka y÷kajd oSu" idmamq ixlS¾K bos lsÍu" wNHka;r .=jkafiajd
.ekSfï isg ;re mfya fydag,hl kjd;eka .kakd ixpdrlhd yd wfkl=;a m%jdyk fiajd oshqKq lsÍu" fuka u ixpdrl
olajd wdl¾IKh lr .kakd ck;d iyNd.s;ajh iys; j fCIa;%h ;=< mqyqKq yd kqmqyqKq fiajd imhkakkaf.a m%udKh
mßir ys;ldó iy ixialD;sl ys;ldó ixpdrl l¾udka;hla oY ,laIhla olajd jeä lrkakg;a lghq;= flf¾'
f.dvke`.Su wmf.a ck;d flakaøSh wd¾Ólfha wruqK fõ' •• ixpdrl l¾udka;h m%j¾Okh lsÍu i`oyd f,dalfha úúO
rgj, mq¿,a m%pdrhla ,ndoSu i`oyd Wmdh ud¾.sl m%pdrK
•• ixpdrlhka › ,xldj flfrys wdl¾IKh jk iajNdúl jevms<sfj<la l%shd;aul flf¾'
fi!kao¾hhg wu;r j ixpdrl m%j¾Okh wruqKq lr.;a
kj fCIa;% y÷kd.; hq;= h' úfkdaodiajdoh mokï lr.;a •• oekg ixpdrl fydag,aj, we;s ldur m%udKh fo.=Khla
WoHdk (Theme Parks)" wd.ñl" ixialD;sl iy cd;sl lrkakg isÿjk w;r jvd by< m%ñ;sfha ixpdrl fydag,a
Wreuhka" ;%dickl l%Svd" lDIsld¾ñl iy jkdkaa;r wdY%s; bos lsÍug wjYH ish¨ osß .ekaùï fkdwvq j ,nd fokq
ixpdrl l¾udka;h" foaYSh wdhq¾fõoh wdoS fCIa;% uq,a lr ,efí'
.ksñka ixpdrl l¾udka;h oshqKq lsÍu i`oyd fm!oa.,sl
wxYhg wjYH wdfhdack myiqlï yd fjk;a myiqlï •• idïm%odhsl iy kQ;k k¾;k Ys,amSkaf.a m%dix.sl m%o¾Yk
iemhSug m%uqL;dj oSug lghq;= flf¾' wjldY ,ndfok iy Ñ;% yd uQ¾;s Ys,amSkag iajlSh
ks¾udK wf,ú lr.ekSfï ixpdrl fydag,a iy ixpdrl
•• fld<U iy yïnkaf;dg flakaø fldg f.k jHdmdßl" wdl¾IKh iys; ia:dkj, bvlv ,ndoSfï jevms<sfj<la
W;aij" m%o¾Yk" iuq¿ iy iïuka;%K mokï lr.;a ilia flf¾'
ixpdrlhka ,xldjg f.kajd .ekSfï kj jevms<sfj<la
we;slsÍug iy ixpdrl l¾udka;fha fhfok •• fydag,a fCIa;%fha jevlrk fiajlhskaf.a /lshdj wLKav
jHdmdßlhkag wjHYH myiqlï läkñka ,ndoSug j mj;ajdf.k hdu iy wfkl=;a jD;a;Sh whs;sjdislï
n,dfmdfrd;a;= fõ' wdrlaId lsÍu i`oyd Tjqkag n,mdk lïlre kSs;s
ixfYdaOk lsÍug lghq;= flf¾'
•• fld<U iy yïnkaf;dg .=jka f;dgqfmd<j,a ;=< wd.uk
ú.uk l%shdj,sh ld¾hlaIu l< hq;= w;r wNHka;r •• .DydY%s; iy m%cd mdol ixpdrl l¾udka;h oshqKq lsÍu
.=jka m¾hka; folla ilia l< hq;= h' wNHka;r .=jka i`oyd úfYAI jevms<sfj<la ilia flf¾'
f;dgqfmd<j,a kùlrKh lr wNHka;r .=jka fiajdjka
oshqKq lsÍu u.ska ixpdrlhkag ndOdjlska f;dr j
wNHka;r .ukdka;hg myiqfjka <Õd úh yels f,i
myiqlï mq¿,a flf¾'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 45


miajk fldgi
ck;d flakaøSh wd¾Ólh
•• ixpdrlhka wmyiq;djg m;aùu iy fiajd iemhSïj, oS •• ish¨ u f.dvke.s,s boslsÍï i`oyd wkque;sh ,nd .ekSug
isÿjk wjNdú; je<elaùfuka ixpdrlhkaf.a wdrlaIdj .;jk ld,h i;s ;=kla olajd wvqlr ish¨ u kd.ßl
iy;sl lsÍu i`oyd ish¨ u ixpdrl ud¾f.damfoaYlhska boslsÍï kd.ßl ixj¾Ok ie,iqïj,g wkql+, j isÿlsÍu
iy ixpdrl ßheÿrka ,shdmosxÑ lr Tjqkg wjYH kshdukh lsÍug wjYH jev ms<sfj<la ilia flf¾'
cd;Hka;r uÜgfï mqyqKqjla iy iy;sl m;%hla ,ndoSug
lghq;= flf¾' •• ish¨ kd.Íl boslsÍïj, oS r: jdyk keje;aùfï wx.k
we;slsÍu wksjd¾h flf¾'
•• ixpdrl k.r wdY%s; ixpdrl fmd,sia fiajdj jeä oshqKq
flf¾' •• miq.sj jir 5lg wdikak ld,h ;=< boslsÍï l¾udka;h
nrm;< lvd jeàulg ,la j we;s ksid j¾;udkfha
fld;a;%d;alrejka uqyqK oS we;s uQ,H w¾nqoh úi|d .ekSu
weÕ¨ï l¾udka;h i`oyd oekg ,ndf.k we;s Kh f.ùug iyk ld,hla
weÕ¨ï l¾udka;h ;ju;a wfma rfÜ iuia; wmkhk ,nd fokq ,efí'
m%udKfhaka 43] la muK ksfhdackh lrk" wmkhk wdodhug •• mj;sk rch úiska boslsÍï fCIa;%h u; mkjk ,o 300]
weußldkq fvd,¾ ì,shk 5la muK jd¾Isl j tla lrk blaujd .sh Rcq yd jl% nÿ fjkqjg 2014 mej;s nÿ
m%Odk;u ksIAmdok l¾udka;h fõ' tfuka u rfÜ o< cd;sl l%uh kej; y÷kajd fokq fokq ,efí'
ksIamdokhg ie,lsh hq;= odhl;ajhla imhk w;r /lshd
iemhSfï oS iy m%dfoaYSh ixj¾Okfha oS mqfrda.dó fufyjrla •• ;Ügq ksjdi u; mkjd we;s 15] jeÜ noao bj;a flf¾'
o bgq flf¾' ta iïnkaOfhka wm i;=gqjk w;r u fuu
l¾udka;fha oshqKqj i`oyd wjYH myiqlï iemhSu rcfha •• rdcH boslsÍï ish,a, foaYSh boslsÍïlrejka i`oyd fjka
j.lSula f,i i,lkq ,efí' lrkq ,efí'

•• by< fmf<a boslsÍï i`oyd b,a,d isák ,xiq ne÷ïlr (Bid


•• oekgu;a wdfhdack uKav,h iuÕ taldnoaO j trdjq¾
Bonds)" ld¾h idOk wemlr (Performance Guarantees)"
m%foaYfha bvï m%;sixialrK fldñIka iNdjg wh;a bvï
w;a;sldrï uqo,a wemlr (Advance Payment Guarantees)"
wlalr 200 l m%foaYh ;=< wdrïN lsÍug ie,iqï lr
Kh myiqlï (Line of Credit) ,nd .ekSu jeks ld¾hhkays
we;s weÕ¨ï l¾udka; mqrh fkdmud j wdrïN lsÍu
oS bosslsÍïlrejka iy boslsÍï iud.ï uqyqK oS isák
i`oyd wjYH ish¨ u há;, myiqlï rch u`.ska ,nd
ÿIAlr;d wjulr .ekSu i`oyd kj nexl= l%ufõohla uy
fokq ,efí'
nexl=j yryd y÷kajdoSug lghq;= fhfoa'
•• foaYSh iy úfoaYSh wdfhdaclhkag ish¨ wdfhdack myiqlï
•• boslsÍï l¾udka;lrejka i`oyd wjYH wuqøjH imhd
iy há;, myiqlï iemfhk ksoyia weÕ¨ï l¾udka;
.ekSu i`oyd oekg mj;sk n,m;% ,ndoSfï l%ufõoh
mqrhla W;=re m<df;a wdrïN flf¾'
ixfYdaOkh lsÍu i`oyd lghq;= flf¾'
•• wmf.a kj nÿ m%;m
s ;a;h
s hgf;a ie,fik nÿ myiqlïj,g
•• boslsÍï l¾udka;h uqyqK oS isák nrm;< .eg¨jla
wu;r j weÕ¨ï iy tjeks úfoaY úksuh Wmhk l¾udka;
jkafka lïlre Y%u W!k;djh fõ' ta i|yd yels;d;a
u; oekg mkjd we;s widOdrK nÿ ms<ns `o fidhd n,d
;dlaIKsl úi÷ï lrd fhduqùug Tjqkg wjYH wdfhdack
fkdmud j wjYH ixfYdAOkh f.k tkq ,efí'
iyh ,ndoSug;a ldhsl Y%uh fjkqjg hka;% iQ;%j,ska
jevlrk mqyqKq lïlrejka ìyslsÍu i|yd;a l%shdud¾.
boslsÍï l¾udka;h .kq ,efí' jevlrk Y%u n<ldhg wjYH wdrlaIdj" ksis
.re;ajh iy by< jegqmla ,ndoSug wjYH miqìu o
boslsß ï l¾udka;h wfma wkd.; wd¾Ól ixj¾Ok ks¾udKh lr fokq ,efí'
l%shdj,shg úYd, odhl;ajhla iemhsh yels l¾udka;hla
f,i y÷kdf.k we;' oekqu" w;aoelSï iy ;dlaIK Ndú;h •• úúO fCIa;%j,g wjYH Wiia mqyqKqj iys; Ys,amSh fY%aKs
weiqßka ,ndf.k we;s mßK;Ndjh ksid oekgu;a wm iy ;dlaIKfõoSka ìyslsÍu i`oyd wjYH mshjr .kq
fuu fCIa;%h ;=< cd;Hka;r ;,hg f.dia we;' › ,xldjg ,efí'
wdfõKsl jkakd jQ mßir ys;ldó udkj ys;ldó boslsÍï
l¾udka;hla weiqßka cd;Hka;rh ch .ekSug wjYH •• boslsÍï i`oyd wjYH WmfoaYk myiqfjka ,nd .ekSu
mßirh ieliSu wmf.a wfmalaIdj fõ' i`oyd jD;a;Sh bxcsfkarejka iy Wiia ;d;aIKfõoSkaf.ka
iukaú; WmfoaYk iNdjla msysgqjkq ,efí'
•• boslsÍï l¾udka;hg wjYH wkque;Ska ,nd .ekSfï
•• › ,xldfõ boslsÍï l¾udka;fha foaYSh i,l=K cd;Hka;r
oS oekg mj;sk úúO wkque;Ska úúO ia:dkj,ska ,nd
;,fha ikakduhla njg m;alsÍug yelsjk mßos wjYH
.ekSug isÿùu wkjYH f,i lghq;= m%udoùug fya;= ù
boslsÍï ie,iqï ilia lr .ekSu i`oyd .Dy ks¾udK
we;' fï ndOdldÍ ;;a;ajh ÿre fldg tla ia:dkhlska fyda
Ys,amSkaf.a wdh;kh iu.;a bxcsfkare wdh;kh iu.;a
wka;¾cd,h Tiafia ish¨ wkque;Ska ,nd .ekSug wjYH
úYajúoHd, iy fjk;a wdh;k iu.;a myiqfjka lghq;=
myiqlï fkdmud j we;s flf¾'
lsÍfï hka;%Khla y÷kajd fokq ,efí'

46 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• m%Odk boslsÍï iud.ï iu. lghq;= lrk Wm il%Sh iuqmldr jHdmdrhla
fld;a;%d;alrejkag wdrlaIdj ie,fik kS;S mk;a iïu;
lr foaYSh iq¿ iy uOH mßudK Wm fldka;%d;alrejkaf.a f,dalfha úúO rgj, wd¾Ól fufyhqfï ksIamdok iy
wdrlaIdj i,ikq ,efí' fnodyeÍfï hka;%Khla jk iuqmldr jHdmdrh f,dj mqrdu
fmdÿ ck ys;ldó wd¾Ól l%uhkaf.a o w.kd fidhd .ekSuls'
› ,xldfõ fmdÿck ys;ldó wdKavq mej;s iEu wjia:djl
iSks ksIamdok l¾udka;h oS u iuqmldr jHdmdrh b;d Yla;su;a j l%shd;aul úh'
tneúka wm bosßm;a lrk ck;d flakaøSh wd¾Ól oelau ;=<
,xldfõ iSks wjYH;dj iïmQ¾K lsÍu i`oyd rg ;=< u iSks
foaYSh iuQmldr jHdmdrhg ksIAmdok l%shdj,sh ;=<oS;a" .fï
ksIamdokh l< hq;= h' tu`.ska iSks wdkhkhg jeh jk úYd,
wd¾Ól wjYH;d imqrd,SfïoS;a óg;a jvd iy mq¿,a úYd,
úfoaY úksuh m%udKhla wmg b;sß lr .; yels fõ'
ld¾hNdrhla rg fjkqfjka bgq l< yels h'
•• iSks ksIamdokh i`oyd wjYH Wla j.dlrk N+ñ m%udKh
•• lDIsl¾udka;h" lsß ksIamdok l¾udka;h" ëjr l¾udka;h
jeä lsÍug mshjr .kakd w;r by< M,odhS;djla iys;
iy iq¿ wmkhk fNda. j.dj" jeks úúO fCIa;% wdY%s; j
Wla j¾. y÷kajd fokq ,efí'
mq¿,aj me;sreKq oshqKq iy Yla;su;a ksIamdok iuqmldr
•• jid oud we;s lka;f,a we;=¿ ish¨ u iSks l¾udka;Yd,d l%uhla wdrïN flf¾'
fkdmud j wdrïN lsÍug lghql= lrk w;r wjYH;dj
•• ksIamdok iuqmldr l%uh u.ska ;reK iy ldka;d
mßos kj l¾udka; Yd,d boslsÍug fm!oa.,sl wxYhg
jHjidhl;ajh j¾Okh lsÍu i`oyd wmkhkh mokï
wjYH osß .ekaùï ,nd fokq ,efí'
lr.;a jákdlï tl;= lsÍfï jHdmdr ixj¾Okh lsÍu
•• Wla j.dj i`oyd wjYH c,h ld¾hlaIu j Ndú; lsÍug i`oyd osß .kajkq ,efí'
wjYH jk ;dlaIKsl oekqu ,nd oSug;a" m%d.aOk wjYH;d
•• iïm%odhsl l¾udka; wdY%s; ksIamdok i`oyd wuqøjH
imqrd,Sug;a lghq;= flf¾'
m%d.aOkh iy fjf<|fmd< y÷kajdoSfï j.lSu;a fuu
ksIamdok iuqmldrj,g mejf¾'
iq¿ iy uOH mßudK l¾udka;
•• NdKav iy fiajd ksIamdok wdrïN lsÍug wjYH
•• iq¿ iy uOH mßudK l¾udka; fCIa;%h i`oyd úúO rdcH m%d.aOkh iemhSu i`oyd ish¨ iuqmldr iñ;sj, odhl;ajh
wdh;k tl u ld¾hh bgqlsÍu fjkqjg tla wdh;khla ,nd .ksñka —iuqmldr ixj¾Ok nexl=jla— ia:dms; lsÍug
u.ska ish¨ fiajd iemhSfï l%ufõohla ilia lr tu mshjr .kq ,efí'
fiajdjka ,ndoSu ld¾hlaIu flf¾'
•• kQ;k uyd mßudK wf,ú cd, iuÕ ;r. lrñka
•• w.h jeälsÍfï l¾udka; wdrïN lsÍu i`oyd fuu iykodhS ñ,g" ;;a;ajfhka Wiia NdKav fnodyeÍu i`oyd
wxYhg m%uqL;dj ,ndfok w;r wjYH osß.ekaùï ,nd oekg rg mqrd we;s iuQmldr wf,úie,a iïmQ¾Kfhka
fokq ,efí' kùlrKh lsÍug rcfha mQ¾K wkq.%yh ,nd fokq ,efí'
•• jvq l¾udka;h" fõje,a l¾udka;h" mka l¾udka;h wdY%s; •• ;dlaIKsl f,dalh;a iuÕ bÈßhg hdu i`oyd mß.Kl
j mj;sk wuqøjH .eg¨jg ms<shula f,i j.d iuQmldr o;a; moaO;shla f.dvkexùu" f;dr;=re ;dlaIKh yd
l%uhla hgf;a W!k Ndú; rcfha bvïj, os.= ld,Sk nÿ wfkl=;a kùk ;dlaIKsl Ndú;hka Èß .ekaùu i`oyd
mokula hgf;a tlS wuqøjH j.d lr .ekSug wjia:dj iy úfYAI jevms<sfj<la y÷kajd fokq ,efí'
osß .ekaùï ,nd fokq ,efí'
•• iuqmldr fiajlhskaf.a jegqma l%uh ixfYdaOkh fldg
•• oej iy ,S nvq ksIAmdolhka uqyqK oS isák wuqøjH imhd jegqma by< kexùugg lghq;= flf¾'
.ekSfï w¾nqohg úi÷ula f,i ;Sre nÿ rys;j fmd;=
iys; oej l|ka wdkhkhg wjir fokq ,efí' •• tA ta m<d;a iNdj, tl`.;ajh u; iuqmldr m%{ma;sh
idOkSh f,i ixfYdaOkh lr jHdmdr lghq;=j,g wjYH
•• jd;a;= iy f,dal=re l¾udka; jeks iïm%odhsl l¾udka; ksoyi ,nd fokq ,efí'
wdY%s; j we;s wuqøjH iy fjf<|fmd< m%Yak ksrdlrKh
lr .ekSu i`oyd rdcH wkq.%yh ,nd fokq ,efí' •• foaYmd,kSlrKhg ,laùu ksid iuqmldr jHdmdrhg
isÿjk ydks je<elaùu i`oyd iuqmldrh iïmQ¾Kfhka u
foaYmd,kfhka ksoyia lr iajdëk flf¾'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 47

You might also like