Yıldız Teknik Üniversitesi

İnşaat Mühendisliği Bölümü

Ders:2
Standart Penetrasyon Deneyi -SPT

Doç. Dr. Saadet Berilgen

Arazi Deneyleri
Standart Penetrasyon Deneyi (SPT)
Standart Penetrasyon Deneyi (SPT)
Standard Penetrasyon Deneyi
Yine de bir
anlamı var

Çoğunlukla granüler zemin; Killerde güvenilmez

N-değeri ’, E … parametrelerine korole edilir

Sondaj çukurlarında 1.5 m aralıklarla yapılır

Yarık kaşık numune alıcılarla örselenmiş numuneler

aşınır.
AR = 112%;
sınıflandırma için
kullanılır
zemin
Standard Penetrasyon Deneyi
SPT Hammers

SAFETY

PINWEIGHT

AUTO

DONUT
Calibration of SPT Hammer & System
Modified after Kulhawy and Mayne (1990)

Hammer Operation Typical

Type Method Range of
Energy
Ratios
Pinweight Manual 30 - 40

Donut Manual 40 - 55

Safety Manual 50 - 75

Automatic Auto 45 - 95
 Standard Penetration Test (SPT) in Uniform
Sand

Measured N-values Corrected N60

0 10 20 30 40 50 0 10 20 30 40 50
4 4

Donut
ER = 34 (energy ratio)
6 6 Saf ety
55 45
60 Trend
40

Depth (meters)
8
Depth (meters)

8
56 41
63
41 10
10
63
39
63 12
12 47

Donut 64 56
14 Saf ety 14
69
Sequence
16 16

Data modified from from Robertson, et al. (JGE 1983)

Northwestern University
National Geotechnical Experimentation Site (Finno 2000)

SP
Sand
Layer
0.15 <
D50 <
0.30 mm
Northwestern University
National Geotechnical Experimentation Site (Finno 2000)

corrected
= N60

SP
Sand
Layer
0.15 <
D50 <
0.30 mm
SPT Granüler Zeminlerde Korelasyon
SPT N - ° korelasyonları
 Wolf (1989) düşey efektif gerilmeye
göre düzeltilmiş SPT değeri N1 ’ e göre

° = 27.1 + 0.3 N1 – 0.054 N1²

bağıntısı ile içsel sürtünme açısının

bulunabileceğini belirtmektedir.
 SPT-N Düzeltmeleri
 SPT deney düzeneğindeki farklılıklar ölçülen arazi 𝑁
değerlerini etkilemektedir.
 Ayrıca siltli kum ve ince kum zeminlerde
penetrasyon esnasında yükselen boşluk suyu
basınçları darbe sayılarını değiştirmektedir. Bu
nedenlerle deney sonuçlarının yorumlanması
öncesinde SPT-𝑁 değerlerinde bir seri düzeltmeler
yapılması gereklidir.

15.10.2020 YÜZEYSEL VE DERİN TEMELLER 14

A- Siltli Kum/İnce Kum Düzeltmesi:

 Dinamik yüklemelere maruz kalan suya

«doygun siltli veya ince dane oranı yüksek
kumlu zeminlerde düşük geçirgenlikten dolayı
su aniden drene edilememekte ve boşluk
suyu basınçları yükselmektedir. Drene
olmayan suyun varlığı zeminin mukavemetini
geçici olarak arttırmakta ve SPT-𝑁 değerini
yanıltıcı olarak yükseltmektedir.
 Bu nedenle 𝑁 değerlerine, aşağıdaki
koşulların tamamı geçerli olması durumunda
siltli kum düzeltmesi yapılır

15.10.2020 YÜZEYSEL VE DERİN TEMELLER 15

 B-Enerji Düzeltmesi-CE
 SPT tüpüne uygulanan dinamik enerji her darbe için
63.5 kg ağırlığındaki bir kütlenin 76.2 cm’den
düşürülmesi olarak standartlaştırılmış olmakla
birlikte, deney esnasında yapılan ölçümler tüpün
ucuna transfer edilen enerjinin, tatbik edilen 473.4
Jül enerjinin %40’larına kadar inebildiğini
göstermiştir.
 Enerji düzeltmelerinde, emniyetli şahmerdan
sisteminde elde edilebilen %60 enerji transferi
standart olarak alınmış, ve diğer sistemlerdeki enerji
transfer değerlerine oranlanmıştır.
 Farklı ülkelerde kullanılan farklı sistemlerdeki enerji
oranları Tablo 1.4’teverilmektedir.

15.10.2020 YÜZEYSEL VE DERİN TEMELLER 16

15.10.2020 YÜZEYSEL VE DERİN TEMELLER 17
C-Delgi Çapı, Tüp Tipi, Tij Uzunluğu ve
Darbe Hızı için Düzeltmeler: CR, CS, CB, CBF

15.10.2020 YÜZEYSEL VE DERİN TEMELLER 18

 D-Örtü Yükü Düzeltmesi: CN
 Zeminin homojen, derinlikle değişmeyen birim
ağırlık ve su içeriğine sahip olması durumunda
SPT-𝑁 değerleri derinlikle artmaktadır.
 Bunun nedeni derine inildikçe örtü yükü
gerilmelerinin (overburden stress) artması,
dolayısıyla da deneyin daha yüksek düşey ve
yatay çevre basınçları altında
gerçekleştirilmesidir.
 Sonuçta aynı penetrasyonu sağlayan darbe sayısı
artmaktadır. Örtü yükü düzeltmesi yapılmış SPT-
𝑁 değeri 𝑁1 olarak gösterilmektedir.
15.10.2020 YÜZEYSEL VE DERİN TEMELLER 19
 Burada, (𝑁1)60: %60 enerji ve örtü yükü
düzeltmesi yapılmış SPT değeri ve 𝐸𝑅
:Tablo 1.4’te verilen enerji oranıdır.
 Örtü yükü düzeltmesi (𝐶𝑁) uygulanmamış
SPT değeri, 𝑁60 sembolü ile
gösterilmektedir.

15.10.2020 YÜZEYSEL VE DERİN TEMELLER 20

15.10.2020 YÜZEYSEL VE DERİN TEMELLER 21
15.10.2020 YÜZEYSEL VE DERİN TEMELLER 22
 Df < B için qu  30 N kPa Parry (1977)
 N N Tassias (1983)
qa   MPa  su altında  MPa 
100 150
 Bu eşitliklerde qu son taşıma gücü qa ise izin verilebilir
taşıma gücünü göstermektedir.
 Diğer yandan SPT deneyine bağlı olarak içsel sürtünme
açısını tahmin etmek, daha sonra bunu taşıma gücü
eşitliklerinde kullanmak şeklinde araştırmalar vardır.
Parry (1977)
N 
  25  28  1 
 P 
 0 
 Burada N1 düzeltilmiş SPT değeri, P0′ deney yapılan
yerdeki efektif düşey gerilme (kPa) dır.
15.10.2020 YÜZEYSEL VE DERİN TEMELLER 23
SPT N - ° korelasyonları
Arazide ölçülmüş ve düşey efektif gerilmelere göre
düzeltilmiş N değerleri ile Kulhawy ve Mayne
(1990)

bağıntısını önermektedirler. Burada Pa atmosferik

basınç, ’0 deney yerinde düşey jeolojik efektif
gerilmedir.
SPT N - ° korelasyonları
 Son yıllardaki bir araştırmaya göre
Hatanaka ve Uchida (1996)

 ° = 20 N 1  20

bağıntısını önermektedirler.
SPT N - Cu korelasyonları
Hara ve diğerleri (1971)

cu = 29 N 0.72 ( kN/m²)

eşitliğini önermişlerdir.
SPT N - Cu korelasyonları
Mayne ve Kemper (1988)
doğal killer için

OCR = 0.193 (N/o’)0.689

önermişlerdir.
Burada o’ (MN/m²) olarak efektif
düşey gerilmedir.