Ölçüm Sisteminin Analizi

(Measurement System Analysis)

Prof. Dr. Nihal Erginel
 TOPLAM DEĞİŞKENLİK
SÜREÇTEN KAYNAKLANAN DEĞİŞKENLİK
ÖLÇÜM SİSTEMİNDEN KAYNAKLANAN
DEĞİŞKENLİK
Süreç Değişkenlik Kaynakları
 HAMMADDE
 O P E R AT Ö R
 MAKİNE
 EKİPMAN VB.

Ölçüm Sistemi Değişkenlik Kaynakları

Ölçüm aleti
Operatör
Ölçüm metodu vb.
 Toplam Değişkenlik

Ölçüm yapılan parçadan kaynaklanan değişkenlik

Ölçüm sisteminden kaynaklanan değişkenlik

 2
toplam  2
parça  2
ölçümsistemi
Montgomery,1985
 Ölçüm Sistemi Analizinin Kullanım Alanları

Ölçümlere dayanan çalışmaların başlangıç

noktasında
Yeni ölçüm aletinin kabulünde
İki ölçüm aletinin karşılaştırılmasında
Kullanılan ölçüm aletinin değerlendirilmesinde vb.
 Ölçüm Sistemindeki Değişkenlik
Doğruluk(accuracy)
Hassasiyet(precision)
 Hassasiyet, ölçüm cihazı ve ölçümü
yapan operatörlerden kaynaklanan
değişkenlikler ile ilgilidir

Tekrar edilebilirlik(repeatability)
Tekrar üretilebilirlik(reproducibility)

 2
ölçülendeğer  2
gerçekdeğer  2
tekraredilebilirlik  2
tekrarüretilebilirlik

Kolarik, 1995
Tekrar edilebilirlik (repeatability):
Ölçüm cihazından kaynaklanan değişkenlik tekrar
edilebilirlik olarak tanımlanmaktadır. Tekrar
edilebilirlik, ölçüm cihazının aynı ölçüyü aynı
operatör ile pek çok kere ölçtüğünde meydana
gelen değişkenliktir.
 Tekrar üretilebilirlik (reproducibility):

Operatörlerden kaynaklanan değişkenlik ise, tekrar

üretilebilirlik olarak tanımlanmaktadır. Tekrar
üretilebilirlik, aynı ölçüm cihazı ile aynı ölçünün farklı
operatörler tarafından ölçüldüğünde meydana gelen
değişkenliktir. Tekrar üretilebilirlik, operatörlerin
farklılıklarından kaynaklanan etkiyi içerdiği gibi, operatör
x parça etkileşiminden kaynaklanan etkileri de
kapsamaktadır.
Ölçüm sisteminin güvenirliliğinin test edilebilmesi
için aynı ölçüm cihazı kullanılarak birden fazla
operatörün, birden fazla parçayı, birden fazla kere
ölçmesi gerekmektedir. Bu verileri toplamak için
gerekli adımlar aşağıda verilmiştir:
Ölçüm sisteminin güvenirliliğinin testi için gerekli
verilerin toplanması:

1) Parçaların numaralandırılması,
2) İlk operatörün önceden numaralanmış tüm parçalardaki
belirlenmiş ölçüyü rassal bir sırada birer kez ölçmesi,
3) Sırasıyla ikinci, üçüncü,...operatörlerin önceden
numaralanmış tüm parçalardaki belirlenmiş ölçüyü rassal
bir sırada birer kez ölçmesi,
4) Tüm operatörlerin ilk ölçümlerini tamamlamalarından
sonra, tekrar ölçüm sayısı kadar 2 ve 3. Adımların
tekrarlanması.
5) Paket program ile verilerin analiz edilmesi ve
yorumlanması
Süreç değişkenliğinin belli bir yüzdesine, tekrar
edilebilirlik ve tekrar üretilebilirlik bileşenlerinden
oluşan ölçüm sistemi katkıda bulunur

 ölçümsistemi
%R & R  100 (Breyfogle, 1999)
 toplam

Yukarıdaki formül, ölçüm sisteminden kaynaklanan değişkenliğin,

toplam değişkenlik içindeki oranını göstermektedir. % R&R  0.10
olması istenir. Ancak uygulamalarda 0.30’a kadar da kabul
edilebilir.
Tekrar edilebilirlik ve tekrar üretilebilirlik
değişkenlerinden oluşan ölçüm sistemi ile ilgili
toleransın yüzdesi:

5.15 ölçümsistemi
%Tolerans  (Breyfogle, 1999)

tolerans
Burada tolerans Üst Spesifikasyon Limitinden, Alt Spesifikasyon
Limitini çıkararak tespit edilir. Toleransın yüzde kaçının ölçüm hatası
tarafından kullanıldığını açıklar.
• 5.15 Sigma = 5.15 x faktörün standart sapması. 5.15
değeri, cihaz anakütle dağılımının değişkenliğini temsil
edebilmek için deneysel olarak geliştirilmiştir.
% Katkı (Contribution) = Varyansa bağlı olarak her faktörün yüzde
katkısı
Tekraredebilirlik = 100 x tekraredebilirlik varyansı/ toplam
değişimin varyansı.
% Çalışma Varyansı (% Study Variance) = 5.15 x faktör standart
sapmasının, 5.15 x toplam değişimin standart sapmasına oranı.
% Süreç Değişkenliği = 5.15 x faktör standart sapmasının süreç
değişimine oranı. Tekraredebilirlik = 100 x 5.15 tekraredebilirlik
standart sapması / süreç değişimi.
Farklı Kategorilerin Sayısı = parça standart sapmasının toplam
cihaz R&R standart sapmasının 1.41 katına oranı.
ÖRNEK:

•Yer karosu pasta yoğunluk

•Son karonun renk ölçümleri-a değeri

Pasta yoğunluk Gage R&R
Gage R&R Study - ANOVA Method
Gage R&R for yogunluk

Two-Way ANOVA Table With Interaction

Source DF SS MS F P
parça 9 127736 14192,9 130,847 0,00000
operatör 1 416 416,0 3,835 0,08185
operatör*parça 9 976 108,5 0,722 0,68424
Repeatability 20 3006 150,3
Total 39 132135

Two-Way ANOVA Table Without Interaction

Source DF SS MS F P
parça 9 127736 14192,9 103,345 0,00000
operatör 1 416 416,0 3,029 0,09238
Repeatability 29 3983 137,3
Total 39 132135
Gage R&R
%Contribution StdDev Study Var %Study Var
Source VarComp (of VarComp) (SD) (5,15*SD) (%SV)

Total Gage R&R 151,3 4,13 12,2992 63,341 20,32

Repeatability 137,3 3,75 11,7190 60,353 19,36
Reproducibility 13,9 0,38 3,7329 19,224 6,17
operatör 13,9 0,38 3,7329 19,224 6,17
Part-To-Part 3513,9 95,87 59,2781 305,282 97,91
Total Variation 3665,2 100,00 60,5406 311,784 100,00
Number of Distinct Categories = 7
 Gage name:
Date of study:
Gage R&R (ANOVA) for yogunluk Reported by:
Tolerance:
Misc:

Components of Variation By parça

100 1750
%Contribution
%Study Var
1700
Percent

50
1650

1600
0
Gage R&R Repeat Reprod Part-to-Part parça 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

R Chart by operatör By operatör

70 mesut nedim
1750
60
Sample Range

50
1700
40 UCL=38,06
30
1650
20
10 R=11,65
1600
0 LCL=0

0 operatör mesut nedim

Xbar Chart by operatör operatör*parça Interaction

mesut nedim
1750
operatör
1750 mesut
Sample Mean

nedim
Average

UCL=1695 1700
Mean=1673
1650 LCL=1651
1650

1600
1550
0 parça 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Birinci grafikte (Components of Variation)’da Gage R&R = %20.32 olarak bulunmuştur. <%30 olduğu için yoğunluk
ölçüm sistemi kabul edilebilir yeterliliktedir.

İkinci grafik (R chart by operatör), operatörün iki ölçümü arasındaki farkı göstermektedir. Birinci operatörün 4. parça
ölçümünde iki tekrarı arasındaki fark kabul edilebilir limitlerin üzerinde çıkmıştır. Ancak genel olarak yoğunluk için
ölçüm sistemi yeterli görülmektedir.

Üçüncü grafik (Xbar Chart by operatör), operatörlerin aynı parçayı iki kez ölçümlerinin ortalamalarını göstermektedir.
İki operatör için de sırasıyla gösterilmiştir.

Dördüncü grafik (By parça), herbir parça için alınan 4 ölçümüm dağılımlarını göstermektedir. 2. ve 4. parçaların
öiçümleri diğer parçalara göre daha dağınıktır.

Beşinci grafik (By operatör), operatörlerin toplamda yaptıkları 20 ölçümün ortalamalarını ve dağılımlarını
vermektedir.

Altıncı grafik (operatör*parça interaction) operatör ile parçaların etkileşimini göstermektedir. 2. parçada birinci ve
ikinci operatör ölçüm ortalamaları arasında fark vardır. Ancak bu fark, ölçüm sisteminin analizinin yeterli bulunmasını
etkilememiştir.
 Yer Karosu, Renk-a Ölçümleri Analiz
Sonuçları
Gage name: MÝNOLTA
Date of study: 20.08.2001
Renk a deðeri Reported by: Banu Doðan
Tolerance:
Misc:

Xbar Chart by Operator Operator*Part Interaction

ERDOGAN SIBEL 0.4 Operator
0.4 3.0SL=0.3950
ERDOGAN
Sample Mean

SIBEL

Average
0.3 0.3
X=0.2783

0.2 0.2
-3.0SL=0.1617
0 Part ID 1 2 3 4 5

R Chart by Operator By Operator

ERDOGAN SIBEL
0.3 3.0SL=0.2935 0.4
Sample Range

0.2 0.3

0.1 R=0.1140
0.2

0.0 -3.0SL=0.000 0.1

0 Oper IDERDOGAN SIBEL

Components of Variation By Part

100
90 %Total Var 0.4
80 %Study Var
70
Percent

60 0.3
50
40
30 0.2
20
10 0.1
0
Gage R&R Repeat Reprod Part-to-Part Part ID 1 2 3 4 5
Teşekkürler