ΕΝΟΤΗΤΑ 1η

BΙΒΛΙΟ 1
ΚΕΦ. 24, 1-7

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

Επίδαμνός εστι πόλις εν δεξια εσπλέοντι ες τόν Ιόνιον

κόλπον΄ προσοικουσι δ’ αυτήν βάρβαροι Ταυλάντιοι

Ιλλυρικόν έθνος. Ταύτην απώκισαν μέν Κερκυραιοι,

οικιστής δή εγένετο Φάλιος Ερατοκλείδου Κορίνθιος γένος

των αφ’ Ηρακλέους, κατακληθείς εκ της μητροπόλεως

κατά δή τόν παλαιόν νόμον. Ξυνώκισαν δέ καί τινες

Κορινθίων καί του άλλου Δωρικου γένους. Προελθόντος

δέ του χρόνου ή των Επιδαμνίων εγένετο δύναμις μεγάλη

καί πολυάνθρωπος΄ στασιάσαντες δέ εν αλλήλοις έτη

πολλά, ως λέγεται, από πολέμου τινός των προσοίκων

βαρβάρων εφθάρησαν καί εστερήθησαν της πολλης

δυνάμεως. Τά δέ τελευταια πρό τουδε του πολέμου ο

δημος αυτων εξεδίωξε τούς δυνατούς, οι δέ επελθόντες

μετά των βαρβάρων ελήζοντο τούς εν τη πόλει κατά γην

τε καί κατά θάλασσαν. Οι δέ Επιδάμνιοι εν τη πόλει όντες

επειδή επιέζοντο, πέμπουσιν πρέσβεις ες τήν Κέρκυραν

ως ουσαν μητρόπολιν, δεόμενοι μή σφας περιοραν

φθειρομένους, αλλά τούς τε φεύγοντας ξυναλλάξαι σφίσιν

καί καταλυσαι τόν πόλεμον των βαρβάρων. Ταυτα δέ

εδέοντο καθεζόμενοι ικέται ες τό Ήραιον. Οι δέ

Κερκυραιοι ουκ εδέξαντο τήν ικετείαν, αλλ’ απέπεμψαν

απράτους.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Η Επίδαμνος είναι πόλη προς τα δεξιά, καθώς μπαίνει κανείς στον Ιόνιο
κόλπο΄ πλησίον της κατοικούν οι βάρβαροι Ταυλάντιοι, ιλλυρική φυλή. Αυτήν
έκτισαν οι Κερκυραίοι ως αποικία, αρχηγός όμως της αποικίας ήταν ο Φάλιος,
ο γιος του Ερατοκλείδη από την Κόρινθο, από τους απογόνους του Ηρακλή, ο
οποίος προσκλήθηκε από την μητρόπολη, σύμφωνα με αρχαία συνήθεια. Στην
ίδρυση της πόλης συμμετείχαν και μερικοί από τους Κορινθίους και από την
άλλη Δωρική φυλή.
Με την πάροδο του χρόνου η [πόλη] των Επιδάμνιων έγινε ισχυρή και
με πολλούς κατοίκους΄ επειδή όμως σπαράσσονταν από εμφύλιες έριδες για
πολλά χρόνια, καθώς λέγεται, εξ αιτίας κάποιου πολέμου προς τους γείτονες
βαρβάρους, καταστράφηκαν κι έχασαν τη μεγάλη τους δύναμη.
Τελευταία, πριν απ’ αυτόν εδώ τον πόλεμο, οι δημοκρατικοί έδιωξαν
τους ολιγαρχικούς, κι αυτοί, κάνοντας επιθέσεις μαζί με τους βαρβάρους,
λήστευαν τους κατοίκους της πόλης από τη στεριά κι από τη θάλασσα.
Οι δε Επιδάμνιοι που ήταν στην πόλη, επειδή πιέζονταν, στέλνουν
πρέσβεις στην Κέρκυρα, γιατί ήταν η μητρόπολή [τους], παρακαλώντας να μην
αδιαφορήσουν να καταστρέφονται αυτοί, αλλά και με τους εξόριστους [δηλ.
τους ολιγαρχικούς] να τους συμφιλιώσουν και να σταματήσουν τον πόλεμο
των βαρβάρων. Αυτά παρακαλούσαν [οι πρέσβεις] καθισμένοι ως ικέτες στο
Ήραιο [δηλ. στο ναό της Ήρας]. Οι Κερκυραίοι όμως δε δέχτηκαν την
παράκληση αλλά έδιωξαν [τους πρέσβεις] χωρίς αποτέλεσμα.

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
 ε(ι)σπλέω, ε(ι)σέπλεον, ε(ι)σπλεύσομαι-ε(ι)σπλευσουμαι, ε(ι)σέπλευσα,
ε(ι)σπέπλευκα, ε(ι)σεπεπλεύκειν
 προσοικέω-ω, προσώκουν, προσοικήσω, προσώκησα, προσώκηκα,
προσωκήκειν
 αποικίζω, απωκιζον, αποικίσω-αποικιω, απώκισα, απώκικα, απωκίκειν
 γίγνομαι, εγιγνόμην, γενήσομαι, εγενόμην, γεγένημαι-γέγονα,
εγεγενήμην-εγεγόνειν
 κατακαλέομαι-ουμαι, κατεκαλούμην, κατακαλέσομαι-κατακληθήσομαι,
κατεκαλεσάμην-κατεκλήθην, κατακέκλημαι, κατεκεκλήμην
 προέρχομαι-πρόειμι, προηα-προήειν, πρόειμι, προηλθον, προελήλυθα,
προεληλύθειν
 στασιάζω, εστασίαζον, στασιάσω, εστασίασα, εστασίακα, εστασιάκειν
 φθείρομαι, εφθειρόμην, φθερουμαι-φθαρήσομαι, εφθάρην, έφθαρμαι,
εφθάρμην
 στερέομαι-ουμαι, εστερούμην, στερήσομαι-στερηθήσομαι,
εστερησάμην-εστερήθην, εστέρημαι, εστερήμην
 εκδιώκω, εξεδίωκον, εκδιώξω, εξεδίωξα, εκδεδίωχα, εξεδεδιώχειν
 επέρχομαι-έπειμι, επηα-επείην, έπειμι, επηλθον, επελήλυθα,
επεληλύθειν
 λήζομαι, εληζόμην, λήσομαι, ελησάμην, λέλησμαι, ελελήσμην
 ειμί, η-ην, έσομαι, εγενόμην, γέγονα, εγεγόνειν
 πιέζομαι, επιεζόμην, - , επιέσθην, πεπίεσμαι-πεπίεγμαι, επεπιέσμην-
επεπιέγμην
 πέμπω, έπεμπον, πέμψω, έπεμψα, πέπομφα, επεπόμφειν
  δέομαι, εδεόμην, δεήσομαι-δεηθήσομαι, εδεησάμην-εδεήθην, δεδέημαι,
εδεδεήμην
 περιοράω-ω, περιεώρων, περιόψομαι, περιειδον, περιεόρακα-
περιεώρακα-περιόπωπα, περιεωράκειν-περιεορακώς ην
 φεύγω, έφευγον, φεύξομαι-φευξουμαι, έφυγον, πέφευγα, επεφεύγειν
 ξυναλλάσσ[ττ]ω, ξυνήλλασσον, ξυναλλάξω, ξυνήλλαξα, ξυνήλλαχα,
ξυνηλλάχειν
 καταλύω, κατέλυον, καταλύσω, κατέλυσα, καταλέλυκα, κατελελύκειν
 καθέζομαι, εκαθεζόμην, καθεδουμαι
 δέχομαι, εδεχόμην, δέξομαι-δεχθήσομαι, εδεξάμην-εδέχθην, δέδεγμαι,
εδεδέγμην
 αποπέμπω, απέπεμπον, αποπέμψω, απέπεμψα, αποπέπομφα,
απεπεπόμφειν

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

1. Επίδαμνος: Η Επίδαμνος ήταν ελληνική πόλη της Ιλλυρικής παραλίας, το

σημερινό Δυρράχιο. Ιδρύθηκε γύρω στα 630 π.Χ., με οικιστή τον Κορίνθιο
Φάλιο. Πήρε το όνομά της από τον Επίδαμνο, μυθικό ήρωα και ηγεμόνα των
γύρω βαρβάρων. Υπήρξε σημαντικό εμπορικό λιμάνι και η κατάληψή της από
τους Κερκυραίους αποτέλεσε μια από τις αφορμές της έκρηξης του
Πελοποννησιακού πολέμου. Κατά την επικράτηση Ρωμαίων προχώρησε στη
Ρωμαϊκή δημοκρατία, διατηρώντας την αυτονομία της΄ προτιμήθηκε τότε,
κατά τον Αππιανό, η ονομασία Δυρράχιον, καθώς η λέξη Επίδαμνος
θεωρήθηκε γρουσούζικη, επειδή κατά μία ετυμολογία σχετιζόταν με το
θάνατο [δάμνημι, λατιν. Damno=καταδικάζω σε θάνατο].
1. Ιόνιον κόλπον: Η θαλάσσια περιοχή μεταξύ Απουλίας και Ιλλυρίας΄
πρόκειται για το στενό Οτράντο, την είσοδο της σημερινής Αδριατικής
Θάλασσας.
1. Ταυλάντιοι βάρβαροι: Πολυπληθείς και ισχυρό Ιλλυρικό φύλο, που
κατοικούσε στην Επίδαμνο και την Απολλωνία. Ο Μέγας Αλέξανδρος τους
υπέταξε όταν πολέμησε εναντίον τους το 335 π.Χ. Το 295 π.Χ. πέρασαν στην
κυριαρχία του Πύρρου κι αργότερα των Δαρδανίων.
1. Ιλλυρικόν έθνος: Αναφορά στους Ταυλαντίους βαρβάρους. Η Ιλλυρία
ήταν η περιοχή της δυτικής Βαλκανικής Χερσονήσου, που περιελάμβανε την
παραλιακή ζώνη της Αδριατικής. Τα ευρύτερα όριά της προσδιορίζονταν από
την Ήπειρο στα νότια και στις ροές του Μοράβα και του μέσου Δούναβη στα
βοριοανατολικά, παρ’ όλα αυτά υπήρχε μια ασάφεια ως προς τα ακριβή όριά
της, πράγμα που έδωσε αφορμές για διαμάχες με σκοπό την επεκτατική
πολιτική διαφόρων λαών.
2. Κερκυραιοι: Κάτοικοι της Κέρκυρας. Η Κέρκυρα είναι νησί του Ιονίου
Πελάγους και ανήκει στα Επτάνησα. Στην αρχαιότητα είχε διάφορες
ονομασίες, όπως Σχερία, Δρεπάνη, Μάκρις, Φαιακία, Κόρκυρα ή Κέρκυρα.
Πρώτοι κάτοικοι του νησιού ήταν οι Φαίακες και πρώτοι άποικοι οι Ευβοείς
στα μέσα του 8ου αι. π.Χ. Αργότερα, μια ομάδα πολιτικών φυγάδων της
Κορίνθου με αρχηγό το Χερσικράτη ίδρυσαν στο νησί κορινθιακή αποικία,
διώχνοντας τους προηγούμενους.
2. Φάλιος: Κορίνθιος οικιστής της Επιδάμνου, που ίδρυσε την πόλη γύρω στα
630 π.Χ.
2. Ερατοκλείδου: Πατέρας του Φαλίου, που άνηκε στη γενιά των
Ηρακλειδών.
2. αφ’ Ηρακλέους: Πρόκειται για τους απογόνους του Ηρακλή, τους
λεγόμενους Ηρακλείδες, που πραγματοποίησαν κάθοδο στην Πελοπόννησο
ισχυριζόμενοι ότι είχαν εκεί κληρονομικά δικαιώματα. Με αρχηγό το
μεγαλύτερο γιο του Ηρακλή, Ύλλο, ζήτησαν τη βοήθεια των Δωριέων για την
επικράτησή τους στην Πελοπόννησο. Η «κάθοδος των Ηρακλειδίων» είναι ο
μύθος που δημιουργήθηκε από τη μετανάστευση ελληνικών φύλων στην
Ηπειρωτική Ελλάδα γύρω στο 110 π.Χ.
2. κατά δή … κατακληθείς: Σύμφωνα με το έθιμο, όταν μια μεγάλη πόλη
ίδρυε αποικίες ονομαζόταν μητρόπολη και εκπρόσωπός της από ονομαστή
γενιά γινόταν οικιστής της εκάστοτε αποικίας. Στην προκειμένη περίπτωση,
μητρόπολη είναι η Κόρινθος, αποικία της οποίας είναι η Επίδαμνος.
2. Κορινθίων: Κάτοικοι της Κορίνθου. Η Κόρινθος είναι πόλη της
Πελοποννήσου, πρωτεύουσα του νομού και της επαρχίας Κορινθίας. Κατά τη
μυθολογία, ο Ήλιος και ο Ποσειδώνας, που μάλωναν για την κυριαρχία της
πόλης, μοίρασαν τα δικαιώματά τους σ’ αυτήν΄ ο Ποσειδώνας κράτησε τον
Ισθμό και ο Ήλιος τον Ακροκόρινθο. Οικιστής της Κορίνθου ο Αλήτης,
πέμπτος απόγονος του Ηρακλή. Σημαντικό ρόλο έπαιξε στη γενεαλογία της
πόλης και ο Βάκχις, πέμπτος απόγονος του Αλήτη, ιδρυτής της δυναστείας
των Βακχιαδών ή Βακχιδών, που κυβέρνησαν απολυταρχικά μέχρι τα μέσα
του 7ου αι. π.Χ.
2. Δωρικου γένους: Αναφορά στους Δωριείς, μια από τις τέσσερις φυλές του
ελληνικού έθνους, που πήρε το όνομά της από το Δώρο, το γιο του Έλληνα.
Ο Δώρος πήρε από την πατρική περιουσία μια έκταση με έδρα τη Θεσσαλία κι
ονόμασε τους κατοίκους Δωριείς. Οι Καδμείοι, σύμφωνα με το μύθο εκδίωξαν
τους Δωριείς πιο ορεινά, στους πρόποδες της Πίνδου. Πολύ αργότερα, οι
Δωριείς πραγματοποίησαν κάθοδο και κατέκτησαν την Πελοπόννησο.
Απόγονοί τους θεωρούνταν οι Σπαρτιάτες.
5. ο δημος αυτων εξεδίωξε τούς δυνατούς: Πρόκειται για εμφύλια διαμάχη
δημοκρατικών-ολιγαρχικών, καθώς οι δημοκρατικοί είχαν αποκτήσει πλούτο
και δύναμη και αποφάσισαν να αντισταθούν στον απολυταρχισμό.
5. οι δέ επελθόντες μετά των βαρβάρων… θάλασσαν: Πρόκειται για τους
εκδιωχθέντες ολιγαρχικούς που συμμάχησαν με βαρβάρους, δηλαδή όχι
ελληνικά φύλα, προκειμένου να ξανακερδίσουν την εξουσία στην Επίδαμνο.
6. πρέσβεις: Οι πρέσβεις ή άγγελοι ή κήρυκες ήταν πολίτες ώριμοι, με
γνώση και υπευθυνότητα, προικισμένοι με ρητορική δεξιότητα, που δρούσαν
ως μεμονωμένοι απεσταλμένοι μιας πόλης ή ως συλλογική αποστολή,
φέρνοντας προτάσεις για ειρήνη, συμμαχία και για να ζητήσουν βοήθεια. Στην
Αθήνα εκλέγονταν με χειροτονία από την εκκλησία του δήμου, ενώ στη
Σπάρτη ορίζονταν από τους βασιλείς αρχικά και από τους εφόρους αργότερα.
Το αξίωμά τους θεωρείτο τιμητικό και η αμέλεια του καθήκοντός τους
συνεπαγόταν πολύ σοβαρή τιμωρία.
6. ως μητρόπολιν ουσαν: Σύμφωνα με το ηθικό δίκαιο, η αποικία και η
μητρόπολη ήταν συνδεδεμένες, παρ’ όλο που η αποικία διατηρούσε αυτονομία.
Έτσι, όταν μία από τις δύο κινδύνευε, η άλλη είχε χρέος να τη βοηθήσει.
7. ικέται καθεζόμενοι: Αναφορά στο θεσμό της ικεσίας, της ζήτησης δηλαδή
βοήθειας ή προστασίας. Αρχικά, ικέτες γίνονταν όσοι είχαν διαπράξει
ανθρωποκτονία΄ ζητούσαν ασφάλεια σε ιερούς χώρους, όπου είχαν άσυλο.
Αργότερα, όποιος κινδύνευε μπορούσε να παρουσιαστεί ως ικέτης στο βωμό
θεού ή στον άρχοντα της πόλης κρατώντας κλαδί ελιάς τυλιγμένο με έριο
[μαλλί προβάτου], που λεγόταν «ικετηρία» και το ακουμπούσε πάνω στο βωμό
ή στην πόρτα του άρχοντα, ώσπου να πάρει τη βοήθεια που χρειαζόταν. Κάθε
βίαιη πράξη εναντίον των ικετών ήταν μεγάλο θρησκευτικό αδίκημα και
ονομαζόταν «άγος».
7. Ήραιον: Ήραιο ή Ηραίο ήταν ονομασία ναού της θεάς Ήρας. Τέτοιοι ναοί
βρίσκονταν αρκετοί στην αρχαία Ελλάδα, όπως στη Σάμο, στο Άργος, στην
Περαχώρα, στην Ολυμπία, στην Κόρινθο, στην Επίδαυρο, στη Φλιούντα, στην
Κέρκυρα, στις Πλαταιές, στη Δήλο κ. ά. Το Ηραίο της Κέρκυρας χτίστηκε
μεταξύ τέλους του 7ου π.Χ. και αρχές του 6ου αι. π.Χ. Βρισκόταν στην περιοχή
της Ακρόπολης μέσα στο κτήμα Mon repos και σώθηκαν μόνο η κοίτη
θεμελίωσής του, αρχιτεκτονικά μέλη και αφιερώματα.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να γράψετε 2 ομόρριζα (ένα απλό κι ένα σύνθετο) της Νεοελληνικής για

τις λέξεις:
εσπλέοντι
εγένετο
εφθάρησαν
εξεδίωξε
επιέζοντο
2. Η λέξη ικέτης παράγεται από το:
α. ικεσία
β. ικνουμαι
γ. ικετεύω

3. Ποιες από τις παρακάτω γραμματικές παρατηρήσεις είναι σωστές;

α. εσπλέοντι: μετοχή μέλλοντα του ρ. εσπλέω.
β. απώκισα: γ΄ πληθ. πρόσωπο οριστικής αορίστου του ρ. αποικίζω.
γ. κατακληθείς: μετοχή παθητικού αορίστου του ρ. κατακαλέομαι-ουμαι.
δ. προελθόντος: μετοχή ενεστώτα του ρ. προέρχομαι.
ε. λέγεται: γ΄ ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα του ρ. λέγομαι.

4. Ποιες από τις παρακάτω γραμματικές παρατηρήσεις είναι σωστές;

α. πόλις: κατηγορούμενο στο Επίδαμνος.
β. βάρβαροι: κατηγορηματικός προσδιορισμός στο Ταυλάντιοι.
γ. Ιλλυρικόν: επιθετικός προσδιορισμός στο έθνος.
δ. έθνος: παράθεση στο Ταυλάντιοι.
ε. ταύτην: επιθετικός προσδιορισμός στο Κερκυραιοι.

5. Τι είναι συντακτικά η λέξη οικιστής;

6. Να αντιστοιχήσετε τις λέξεις της στήλης Α με τις σημασίες τους στη στήλη
Β.
Α Β
1. προσοικω α. φυλή
2. έθνος β. συνήθεια
3. οικιστής γ. κατοικώ κοντά
4. νόμος δ. επαναστατώ
5. στασιάζω ε. αρχηγός της αποικίας

7. Να κλιθούν τα ουσιαστικά: κόλπον, έθνος, οικιστής, Ηρακλης,

μητροπόλεως, γένους, έτη, γην, θάλατταν, πρέσβεις, Κέρκυραν

8. Να κλιθούν οι μετοχές: κατακληθείς, προελθόντος, στασιάσαντες,

ουσαν, δεόμενοι

9. Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση: προσοικουσι, απώκισαν, εφθάρησαν,

εδέξαντο

10. Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση: κατακληθείς, ξυνώκισαν,

στασιάσαντες, ελήζοντο, περιοραν, φθειρομένους