LIMITI I VARGUT | 2014

LIMITI I VARGUT 1
 LIMITI I VARGUT | 2014

GJIMNAZI “GJON BUZUKU”

MATEMATIKË - INFORMATIKË

Punim Seminarik
Limiti i vargut – Vargjet Numerike

Punoi :
Artan Gruda

Mentor :
Prof. Afrim Shemsidini

Lënda :
Analizë

Punuar :
Maj, 2014
Prizren

LIMITI I VARGUT 2
 LIMITI I VARGUT | 2014

Përmbajtja
Kuptimi i vargut numerik ......................................................................................................... 5
Vargjet e kufizuara dhe ato monotone .................................................................................. 6
Vargu Aritmetik ........................................................................................................................ 7
Kuptimi I vargut aritmetik ...................................................................................................... 7
Shuma e termave te vargu aritmetik.................................................................................. 8
Vargu Gjeometrik ...................................................................................................................... 9
Kuptimi I vargut gjeometrik.................................................................................................... 9
Shuma e termave te vargu gjeometrik ............................................................................. 10
Shembuj – Vargjet Numerike ................................................................................................. 12
Kuptimi i limitit të vargut ....................................................................................................... 16
Kuptimi I epsilon delta rrethinës .......................................................................................... 17
Vetitë e vargjeve .................................................................................................................. 18
Shembuj të të gjitha formave .............................................................................................. 19
Numri e ................................................................................................................................ 22
Detyra të kombinuara ......................................................................................................... 25
Literatura ................................................................................................................................ 29

LIMITI I VARGUT 3
 LIMITI I VARGUT | 2014

HYRJE

Vargjet numerike në përgjithësi si kapitull në Matematikë kanë përdorim

jashtëzakonisht të madh në të gjitha shkencat, pa to shumë kuptime dhe dukuri
nga fizika dhe shkencat e tjera nuk do mund të studioheshin në tërësi. Duke e
ditur rëndësinë e vargjeve, do përkushtohemi në kuptimin e Vargut numerik dhe
shqyrtimin e detyrave nga Vargjet Aritmetike dhe Gjeometrike ndërsa rëndësi
më të madhe do ti kushtojmë studimit të Limitit të vargut i cili si kuptim në
matematikë është fundamental, dhe shumë praktik si në matematikë ashtu
edhe në fusha të tjera. Gjithashtu do të studiojmë delta rrethinën, që përmendet
shumë shpesh në shqyrtimin e limiteve.

LIMITI I VARGUT 4
 LIMITI I VARGUT | 2014

KUPTIMI I VARGUT NUMERIK

Fillimisht le të jetë E nën bashkësi e numrave realë, dhe nëse elementet e saj i shkruajmë në
një renditje të caktuar :
𝑎1 , 𝑎2 , 𝑎3 , 𝑎4 , … , 𝑎𝑛
fitojmë vargun apo progresionin numerik.
P.sh.: 1, 5, 7, 8, ... , apo 3, 4, 6, 8, ..., janë dy vargje numerike.
Pra, duke iu referuar shembullit të mëparshëm, Varg numerik apo thjesht varg quajmë
pasqyrimin nga bashkësia e numrave natyralë në bashkësinë e numrave realë, apo :

𝑎∶𝑵→𝑹
që do të thotë se funksioni i cili çdo numri natyral ia shton numrin real
Elementet 𝑎1 , 𝑎2 , 𝑎3 , 𝑎4 , … , 𝑎𝑛 , quhen terma ose kufiza të vargut. Kufiza apo termi 𝑎𝑛 i vargut
quhet term i përgjithshëm i tij, dhe nga këtu themi se vargu konsiderohet i njohur vetëm nëse
dihet termi i përgjithshëm. Pra, kufiza 𝑎𝑛 na jep vargun e numrave natyralë 𝑎1 = 1, 𝑎2 =
2, 𝑎3 = 3.. e nëse kërkojmë termin e 42 të vargut, nisemi nga termi i përgjithshëm, ku 𝑎42 =
2 , pra termi i 42 i vargut është 42.
Shembulli 1. Nëse kemi termin e përgjithshëm 𝑎𝑛 = 2𝑛 + 2 atëherë fitojmë vargun me terma
:
𝑎1 = 2 ∙ 1 + 2 = 2 + 2 = 4
𝑎2 = 2 ∙ 2 + 2 = 4 + 2 = 6
𝑎3 = 2 ∙ 3 + 2 = 6 + 2 = 8
𝑎4 = 2 ∙ 4 + 2 = 8 + 2 = 10
Nga termi i përgjithshëm i përmendur më lartë fitojmë vargun: 4, 6, 8, 10 , ... ,
Shembulli 2. Nëse kemi termin e përgjithshëm 𝑎𝑛 = 3𝑛 + 1 atëherë fitojmë vargun me terma
:
𝑎1 = 3 ∙ 1 + 1 = 3 + 1 = 4
𝑎2 = 3 ∙ 2 + 1 = 6 + 1 = 7
𝑎3 = 3 ∙ 3 + 1 = 9 + 1 = 10
𝑎4 = 3 ∙ 4 + 1 = 12 + 1 = 13
Nga termi i përgjithshëm i përmendur më lartë fitojmë vargun: 4, 7, 10, 13 ,... ,
Ku p.sh termi i 50 i këtij vargu është : 𝑎50 = 3 ∙ 50 + 1 = 150 + 1 = 151
Nga shembujt 1 dhe 2 kuptojmë ndërtimin e vargut numerik, bazuar në termin apo kufizën e
përgjithshme që na jepet, ku na jep vargun e numrave natyralë (1, 2, 3, 4, ...)

LIMITI I VARGUT 5
 LIMITI I VARGUT | 2014

VARGJET E KUFIZIARA DHE ATO MONOTONE

Nisemi nga përkufizimi se, Vargu është i kufizuar nga sipër (poshtë) në qoftëse egziston
numri në mënyrë që : Ndërsa numri quhet kufi i sipërm (i poshtëm) i vargut nga ku themi se
vargu i kufizuar nga sipër dhe poshtë quhet varg i kufizuar.

𝑎𝑛 ≤ 𝑀 (𝑎𝑛 ≥ 𝑚), ∀∈ 𝑁

(−1)𝑛
Duke u bazuar në përkufizim shqyrtojmë vargun me termin e përgjithshëm 𝑎𝑛 =
𝑛
1 1 1
Termat e këtij vargu janë : −1, , − , …
2 3 4
1
këtu vërejmë se −1 ≤ 𝑎𝑛 ≤ që na jep të kuptojmë se vargu i dhënë është varg i kufizuar
2

Nëse do të shqyrtojmë monotoninë e vargjeve, atëherë do të na hyjë në punë kjo tabelë :

Vargu quhet monotono-jozvogëlues në qoftë se :

𝑎𝑛 ≤ 𝑎𝑛+1 , ∀𝑛 ∈ 𝑁;
quhet monotono-jorritës në qoftë se :

𝑎𝑛 ≥ 𝑎𝑛+1 , ∀𝑛 ∈ 𝑁;
quhet monotono-rritës në qoftë se :

𝑎𝑛 < 𝑎𝑛+1 , ∀𝑛 ∈ 𝑁;
quhet monotono-zvogëlues në qoftë se :

𝑎𝑛 > 𝑎𝑛+1 , ∀𝑛 ∈ 𝑁;

Shembulli 1. Të tregohet se vargu me termin e përgjithshëm 𝑎𝑛 = 𝑛 + 1 është monotono-

rritës.
𝑎𝑛
Zgjidhja. Detyrën e shqyrtojmë përmes formës , 𝑝𝑟𝑎𝑛𝑑𝑎𝑗 𝑘𝑒𝑚𝑖 ∶
𝑎𝑛+1

𝑎𝑛 𝑛+1 𝑛+1
= = < 1,
𝑎𝑛+1 (𝑛 + 1) + 1 𝑛 + 2

Dhe themi se vargu është monotono rritës duke u bazuar te 𝑎𝑛 < 𝑎𝑛+1 , ∀𝑛 ∈ 𝑁

LIMITI I VARGUT 6
 LIMITI I VARGUT | 2014

VARGU ARITMETIK

Për studimin dhe shqyrtimin e vargjeve aritmetike duhet të nisemi nga përkufizimi për vargun
numerik, pra një renditje e numrave na jep vargun numerik. Një varg është aritmetik vetëm
atëherë kur në mes dy termave ekziston një distancë e njëjtë, apo të nisemi nga përkufizimi
ku thuhet se : Vargun e quajmë varg aritmetik nëse ndryshimi i secilit term dhe termit para tij
është i njëjtë :

𝑎𝑛 𝑎𝑛−1 = 𝑑 , 𝑛 ≥ 2

Numri d quhet ndryshimi apo diferenca e vargut aritmetik.

Si formulë që do na ndihmojë në shqyrtimin e vargjeve aritmetike është:

𝑎𝑛 = 𝑎1 + (𝑛 − 1)𝑑 , 𝑎𝑝𝑜 𝑚𝑢𝑛𝑑 𝑡ë 𝑝ë𝑟𝑑𝑜𝑟𝑒𝑡 𝑒𝑑ℎ𝑒 𝑎𝑛 = 𝑎𝑛−1 + 𝑑

Shembulli 1. Të shqyrtohet nëse vargu vijues është varg aritmetik dhe të gjendet diferenca d
2, 4, 6, 8, 10
duke u nisur nga përkufizimi kemi :
𝑑 = 𝑎𝑛 − 𝑎𝑛−1
𝑑 = 4 − 2 = 2 , 𝑝𝑟𝑎 𝑑 = 2
𝑑 = 6 − 4 = 2 , 𝑝𝑟𝑎 𝑑 = 2
𝑑 = 8 − 6 = 2 , 𝑝𝑟𝑎 𝑑 = 2

shohim se diferenca në këtë varg është e njëjtë mes secilit term, dhe themi se ky varg është
aritmetik

E nëse e shqyrtojmë përmes formulës tjetër kemi :

𝑎𝑛 − 𝑎1
𝑎𝑛 = 𝑎1 + (𝑛 − 1)𝑑 ⟹ 𝑑 =
𝑛−1
Nëse nisemi nga 𝑎3 = 6 dhe 𝑎1 = 2

6−2 4
𝑑= = = 2 , 𝑝𝑟𝑎 𝑑𝑖𝑓𝑒𝑟𝑒𝑛𝑐𝑎 𝑑 = 2
3−1 2

LIMITI I VARGUT 7
 LIMITI I VARGUT | 2014

Nëse shqyrtojmë shumën e termave të vargut aritmetik, nisur nga :

𝑆1 = 𝑎1
𝑆2 = 𝑎1 + 𝑎2
𝑆3 = 𝑎1 + 𝑎2 + 𝑎3
…
𝑆𝑛 = 𝑎1 + 𝑎2 + 𝑎3 + 𝑎4 + ⋯ + 𝑎𝑛

fitohen dy formula të cilat na ndihmojnë në zgjidhjen e detyrave ku kërkohet shuma e disa

termave të parë të ndonjë vargu të çfarëdoshëm aritmetik, pra :

𝑛 𝑛
𝑆𝑛 = (𝑎1 + 𝑎𝑛 ) 𝑑ℎ𝑒 𝑆𝑛 = [2𝑎1 + (𝑛 − 1)𝑑]
2 2

Pra 𝑆𝑛 quhet edhe shuma e n të pjesshme të vargut aritmetik, ndërsa vargu 𝑆𝑛 quhet vargu i
shumave të pjesshme.

Shembulli 1. Të gjendet shuma e 100 termave të parë të vargut aritmetik 1, 2, 3, 4, ...

Zgjidhja. Shohim se termi apo kufiza e parë e vargut aritmetik të paraqitur më lartë është 1,
ndërsa diferenca mes termave është 2. Kështu vazhdojmë dhe e shqyrtojmë përmes
formulave të paraqitura më lartë.
𝑛 100
𝑆𝑛 = (𝑎1 + 𝑎𝑛 ) ⟹ 𝑆100 = (1 + 100) = 50 ∙ 101 = 5050
2 2

E nëse e shqyrtojmë përmes formulës së dytë kemi :

𝑛 100
𝑆𝑛 = [2𝑎1 + (𝑛 − 1)𝑑] ⟹ 𝑆100 = [2 ∙ 1 + (100 − 1)1] = 50 ∙ 101 = 5050
2 2

Pra shohim se në të dyja rastet rezultati është i njëjtë, 5050, dhe themi se shuma e 100
termave të parë të vargut 1, 2, 3, 4 ... është 5050

LIMITI I VARGUT 8
 LIMITI I VARGUT | 2014

VARGU GJEOMETRIK
Nëse shqyrtojmë vargun gjeometrik atëherë nisemi nga përkufizimi për vargun të i cili thotë
se vargu 𝑎𝑛 është varg gjeometrik nëse herësi i cilit do term dhe i termit para tij është
numër i njëjtë q. Pra :

𝑎𝑛+1
= 𝑞, 𝑞 ≠ 0, 𝑎𝑛 ≠ 0, ∀𝑛 ∈ 𝑁
𝑎𝑛

Sikur edhe te vargu aritmetik, dhe te kuptimi i vargjeve numerike , 𝑎𝑛 quhet term i
përgjitshëm edhe tek vargu gjeometrik. Dhe qartazi ai konsiderohet i njohur vetëm atëherë
kur është dhënë termi i përgjithshëm i tij. Edhe vargu gjeometrik mund të jepet me një
formulë :

𝑎𝑛+1 = 𝑞 ∙ 𝑎𝑛 , 𝑛 ∈ 𝑁, 𝑛>1

Ku, numri q quhet herës i vargut gjeometrik

Shembulli 1. Të shqyrtohet nëse vargu vijues është varg gjeometrik dhe të gjendet herësi q
2, 4, 8, 16
𝑎𝑛+1
Zgjidhja. Duke u nisur nga përkufizimi kemi : 𝑎𝑛+1 = 𝑞 ∙ 𝑎𝑛 ⟹ 𝑞 =
𝑎𝑛

4
𝑞= = 2, 𝑑=2
2
8
𝑞= = 2, 𝑑=2
4
Shohim se herësi q është i njëjtë dhe themi se vargu është gjeometrik.
Shembulli 2. Të shqyrtohet nëse vargu vijues është varg gjeometrik dhe të gjendet herësi q
1 1
2, 1, , , …
2 4
𝑎𝑛+1
Zgjidhja. Duke u nisur nga përkufizimi kemi : 𝑎𝑛+1 = 𝑞 ∙ 𝑎𝑛 ⟹ 𝑞 =
𝑎𝑛

1 1 1
𝑞= = , 𝑞=
2 2 2
1
1 1
𝑞=2= , 𝑞=
1 2 2
1
Themi se vargu i paraqitur më lartë është varg gjeometrik, me herës 𝑞 = 2

LIMITI I VARGUT 9
 LIMITI I VARGUT | 2014

Te vargu gjeometrik vlen edhe një formulë e cila përdoret për gjetjen e n termave të vargut
gjeometrik, dhe thuhet se termi i përgjithshëm i vargut gjeometrik, me termin e parë 𝑎𝑛 dhe
me herësin q, është :
𝑎𝑛 = 𝑎1 ∙ 𝑞 𝑛−1
Shembulli 1. Të gjendet termi i përgjithshëm i vargut gjeometrik nëse termi i 4 i tij është 16,
dhe i dyti është 4. Po ashtu të gjenden termi i 7 dhe termi i 20 .

Nga të dhënat që na janë paraqitur në detyrë rrjedh se :

𝑎 = 𝑎1 ∙ 𝑞3 = 16 ⟹ 𝑎1𝑞3 = 14 ⟹ 𝑞 = 2
{ 4
𝑎2 = 𝑎1 ∙ 𝑞 = 4 𝑎1 𝑞 4

16
Pra, 𝑎1 = =2
23
Prandaj𝑎𝑛 = 𝑎1 ∙ 𝑞 𝑛−1 ⟹ 2 ∙ 2𝑛−1 = 2𝑛 , 𝑝𝑟𝑎 𝑡𝑒𝑟𝑚𝑖 𝑖 𝑝ë𝑟𝑔𝑗 ë𝑠ℎ𝑡ë 2𝑛

prej ku gjejmë edhe 𝑎7 = 27 = 128

dhe 𝑎20 = 220 = 12058624

Nëse shqyrtojmë shumën e termave të vargut gjeometrik fillimisht kemi :

𝑆𝑛 = 𝑎1 + 𝑎1 𝑞 + 𝑎1 𝑞 2 + 𝑎1 𝑞 3 + ⋯ + 𝑎1 𝑞 𝑛−1

nga ku fitojmë dy barazime, pres të cilëve fitojmë formulën

𝑞𝑛 − 1 1 − 𝑞𝑛
𝑆𝑛 = 𝑎1 ∙ , 𝑞 ≠ 1 𝑎𝑝𝑜 𝑆𝑛 = 𝑎1 ∙
𝑞−1 1−𝑞

Shembulli 1. Nëse për vargun gjeometrik duhet se termi i parë është 5, dhe herësi 2, të
gjendet shuma e 3 termave të parë
Zgjidhja. Nisemi nga formula e dhënë më lartë dhe zëvendësojmë :

𝑞𝑛 − 1 23 − 1 8−1
𝑆𝑛 = 𝑎1 ∙ ⟹ 𝑆3 = 5 ∙ =2∙ = 14,
𝑞−1 2−1 1
pra shuma e 3 termave të parë të vargut është 𝑆3 = 14

LIMITI I VARGUT 10
 LIMITI I VARGUT | 2014

Shembulli 2. Nëse për vargun gjeometrik duhet se termi i parë është 5, q= 2, 𝑆𝑛 = 155 të
gjendet n
Zgjidhja. Nisemi nga formula e dhënë më lartë dhe zëvendësojmë :
𝑞𝑛 − 1
𝑆𝑛 = 𝑎1 ∙
𝑞−1
2𝑛 − 1
155 = 5 ∙
2−1
2𝑛 − 1
31 =
1
2𝑛 = 32
2𝑛 = 25
𝑛=5
pra numri i termave është 5

LIMITI I VARGUT 11
 LIMITI I VARGUT | 2014

SHEMBUJ
𝑇ë 𝑠ℎ𝑞𝑦𝑟𝑡𝑜ℎ𝑒𝑡 𝑛ë𝑠𝑒 𝑣𝑎𝑟𝑔𝑗𝑒𝑡 𝑗𝑎𝑛ë 𝑣𝑎𝑟𝑔𝑗𝑒 𝑎𝑟𝑖𝑡𝑚𝑒𝑡𝑖𝑘𝑒 𝑑ℎ𝑒 𝑝𝑎𝑠𝑡𝑎𝑗 𝑡ë 𝑔𝑗𝑒𝑛𝑑𝑒𝑡 𝑑𝑖𝑓𝑒𝑟𝑒𝑛𝑐𝑎 𝑑
1. 2, 3, 4, 5, 6, …
1. 𝑉𝑎𝑟𝑔𝑢 ë𝑠ℎ𝑡ë 𝑎𝑟𝑖𝑡𝑚𝑒𝑡𝑖𝑘 𝑝𝑎𝑠𝑖 𝑞ë 𝑑𝑖𝑓𝑒𝑟𝑒𝑛𝑐𝑎 𝑛𝑑ë𝑟𝑚𝑗𝑒𝑡 𝑡𝑒𝑟𝑚𝑎𝑣𝑒 ë𝑠ℎ𝑡ë 𝑒 𝑛𝑗𝑒𝑗𝑡ë, 𝑝𝑟𝑎 𝑑𝑢𝑘𝑒 𝑢 𝑛𝑖𝑠𝑢𝑟
𝑛𝑔𝑎 𝑎𝑛 − 𝑎𝑛−1 = 𝑑 , 𝑘𝑒𝑚𝑖 𝑑 = 3 − 2 = 1 ,
𝑑 = 4 − 3 = 1, 𝑑 = 5 − 4 = 1, 𝑝𝑟𝑎 𝑑 = 1

2. − 10, −8, −6, −4, …

2. 𝑉𝑎𝑟𝑔𝑢 ë𝑠ℎ𝑡ë 𝑎𝑟𝑖𝑡𝑚𝑒𝑡𝑖𝑘 𝑝𝑎𝑠𝑖 𝑞ë 𝑒𝑑ℎ𝑒 𝑘ë𝑡𝑢 𝑑𝑖𝑓𝑒𝑟𝑒𝑛𝑐𝑎 𝑛𝑑ë𝑟𝑚𝑗𝑒𝑡 𝑡𝑒𝑟𝑚𝑖𝑡 𝑑ℎ𝑒 𝑡𝑒𝑟𝑚𝑖𝑛 𝑝𝑎𝑟𝑎 𝑡𝑖𝑗
ë𝑠ℎ𝑡ë 𝑒 𝑛𝑗ë𝑗𝑡ë, 𝑑𝑢𝑘𝑒 𝑢 𝑛𝑖𝑠𝑢𝑟 𝑛𝑔𝑎 𝑝ë𝑟𝑘𝑢𝑓𝑖𝑧𝑖𝑚𝑖 𝑠ℎ𝑜ℎ𝑖𝑚 𝑠𝑒 ∶
𝑑 = −8 − (−10) = −8 + 10 = 2

3. 3, 5, 8, 10, 12, …
3. 𝐾𝑦 𝑣𝑎𝑟𝑔 𝑛𝑢𝑘 ë𝑠ℎ𝑡ë 𝑎𝑟𝑖𝑡𝑚𝑒𝑡𝑖𝑘 𝑝𝑎𝑠𝑖 𝑞ë 𝑛𝑢𝑘 𝑝𝑙𝑜𝑡ë𝑠𝑜𝑛 𝑘𝑢𝑠ℎ𝑡𝑖𝑛 𝑛𝑔𝑎 𝑖 𝑐𝑖𝑙𝑖 𝑑𝑒𝑙 𝑝ë𝑟𝑘𝑢𝑓𝑖𝑧𝑖𝑚𝑖 𝑝ë𝑟
𝑣𝑎𝑟𝑔𝑢𝑛 𝑎𝑟𝑖𝑡𝑚𝑒𝑡𝑖𝑘, 𝑝𝑟𝑎 𝑑𝑖𝑓𝑒𝑟𝑒𝑛𝑐𝑎 𝑑 ë𝑠ℎ𝑡ë 𝑒 𝑛𝑑𝑟𝑦𝑠ℎ𝑚𝑒 , 𝑑 = 5 − 3 = 2 ; 𝑑 = 8 − 5
=3

3 5 7
4. , 2, , 3, , …
2 2 2
4. 𝑉𝑎𝑟𝑔𝑢 ë𝑠ℎ𝑡ë 𝑎𝑟𝑖𝑡𝑚𝑒𝑡𝑖𝑘 𝑝𝑎𝑠𝑖 𝑞ë 𝑑𝑖𝑓𝑒𝑟𝑒𝑛𝑐𝑎 ë𝑠ℎ𝑡ë 𝑒 𝑛𝑗ë𝑗𝑡ë, 𝑝𝑟𝑎 𝑘𝑒𝑚𝑖 ∶
3 1 5 1 1
𝑎𝑛 − 𝑎𝑛−1 = 𝑑 ⟹ 𝑑 = 2 − = , 𝑑 = − 2 = , 𝑝𝑟𝑎 𝑑 =
2 2 2 2 2

5. 𝑇ë 𝑔𝑗𝑒𝑛𝑑𝑒𝑡 𝑎16 , 𝑛ë𝑠𝑒 𝑎1 = 4, 𝑑 = 5.

5. 𝑃𝑟𝑎 𝑔𝑗𝑖𝑡ℎ𝑛𝑗ë 𝑑𝑢𝑘𝑒 𝑢 𝑛𝑖𝑠𝑢𝑟 𝑛𝑔𝑎 𝑝ë𝑟𝑘𝑢𝑓𝑖𝑧𝑖𝑚𝑖 𝑝ë𝑟 𝑣𝑎𝑟𝑔𝑢𝑛 𝑎𝑟𝑖𝑡𝑚𝑒𝑡𝑖𝑘, 𝑘𝑒𝑚𝑖 ∶
𝑎𝑛 = 𝑎1 + (𝑛 − 1)𝑑 𝑛𝑔𝑎 𝑘𝑢 𝑔𝑗𝑒𝑗𝑚ë 𝑡𝑒𝑟𝑚𝑖𝑛 𝑒 𝑐𝑎𝑘𝑡𝑢𝑎𝑟 ∶
𝑎16 = 4 + 15 ∙ 5 = 4 + 75 = 79, 𝑝𝑟𝑎 𝑎16 = 79

6. 𝑇ë 𝑔𝑗𝑒𝑛𝑑𝑒𝑡 𝑎17 , 𝑛ë𝑠𝑒 𝑎1 = −10 , 𝑑 = −3.

6. 𝑃𝑟𝑎 𝑔𝑗𝑖𝑡ℎ𝑛𝑗ë 𝑑𝑢𝑘𝑒 𝑢 𝑛𝑖𝑠𝑢𝑟 𝑛𝑔𝑎 𝑝ë𝑟𝑘𝑢𝑓𝑖𝑧𝑖𝑚𝑖 𝑝ë𝑟 𝑣𝑎𝑟𝑔𝑢𝑛 𝑎𝑟𝑖𝑡𝑚𝑒𝑡𝑖𝑘, 𝑘𝑒𝑚𝑖 ∶
𝑎17 = 4 + 16 ∙ (−3) = −10 − 48 = −58, 𝑝𝑟𝑎 𝑎17 = −58

1
7. 𝑇ë 𝑔𝑗𝑒𝑛𝑑𝑒𝑡 𝑎12 , 𝑛ë𝑠𝑒 𝑎1 = 2, 𝑑 = .
3
7. 𝑃𝑟𝑎 𝑔𝑗𝑖𝑡ℎ𝑛𝑗ë 𝑑𝑢𝑘𝑒 𝑢 𝑛𝑖𝑠𝑢𝑟 𝑛𝑔𝑎 𝑝ë𝑟𝑘𝑢𝑓𝑖𝑧𝑖𝑚𝑖 𝑝ë𝑟 𝑣𝑎𝑟𝑔𝑢𝑛 𝑎𝑟𝑖𝑡𝑚𝑒𝑡𝑖𝑘, 𝑘𝑒𝑚𝑖 ∶
1 11 17 17
𝑎12 = 2 + 11 ∙ ( ) = 2 + = , 𝑝𝑟𝑎 𝑎17 =
3 3 3 3

8. 𝑁ë 𝑣𝑎𝑟𝑔𝑢𝑛 5, 9, 13, 17, … 𝑡ë 𝑔𝑗𝑒𝑛𝑑𝑒𝑡 𝑎16

8. 𝑁ë 𝑣𝑎𝑟𝑔 𝑠ℎ𝑜ℎ𝑖𝑚 𝑠𝑒 𝑡𝑒𝑟𝑚𝑖 𝑓𝑖𝑙𝑙𝑒𝑠𝑡𝑎𝑟 𝑎𝑝𝑜 𝑎1 = 5, 𝑛𝑑ë𝑟𝑠𝑎 𝑑𝑖𝑓𝑒𝑟𝑒𝑛𝑐𝑎 𝑑
= 4, 𝑑ℎ𝑒 𝑘𝑒𝑚𝑖 ∶

LIMITI I VARGUT 12
 LIMITI I VARGUT | 2014

𝑎16 = 5 + 15 ∙ 4 = 5 + 60 = 65, 𝑝𝑟𝑎 𝑎16 = 65

9. 𝑁ë 𝑣𝑎𝑟𝑔𝑢𝑛 − 15, −10, −5, 0, … 𝑡ë 𝑔𝑗𝑒𝑛𝑑𝑒𝑡 𝑎25

9. 𝑇𝑒 𝑘𝑦 𝑣𝑎𝑟𝑔 𝑠ℎ𝑜ℎ𝑖𝑚 𝑠𝑒 𝑎1 = −15, 𝑛𝑑ë𝑟𝑠𝑎 𝑑𝑖𝑓𝑒𝑟𝑒𝑛𝑐𝑎 ë𝑠ℎ𝑡ë 𝑑
= 5, 𝑝𝑟𝑎𝑛𝑑𝑎𝑗 𝑣𝑎𝑧ℎ𝑑𝑜𝑗𝑚ë ∶
𝑎25 = −15 + 24 ∙ 5 = −15 + 120 = 105, 𝑝𝑟𝑎 𝑎25 = 105

10. 𝑇ë 𝑔𝑗𝑒𝑛𝑑𝑒𝑡 𝑛𝑢𝑚𝑟𝑖 𝑖 𝑡𝑒𝑟𝑚𝑎𝑣𝑒 𝑛ë 𝑣𝑎𝑟𝑔𝑢𝑛 𝑎𝑟𝑖𝑡𝑚𝑒𝑡𝑖𝑘 − 5, −1, 3, 7, … , 115.

10. 𝑁ë 𝑑𝑒𝑡𝑦𝑟ë 𝑛𝑎 ë𝑠ℎ𝑡ë 𝑑ℎë𝑛ë 𝑎1 = −5 𝑑ℎ𝑒 𝑎𝑛 = 115,
𝑣𝑎𝑧ℎ𝑑𝑜𝑗𝑚ë 𝑑ℎ𝑒 𝑒 𝑔𝑗𝑒𝑗𝑚ë 𝑑𝑖𝑓𝑒𝑟𝑒𝑛𝑐ë𝑛 𝑑 = −1 − (−5) = 5 − 1 = 4.
𝐷𝑢𝑘𝑒 𝑢 𝑛𝑖𝑠𝑢𝑟 𝑛𝑔𝑎 𝑎𝑛 = 𝑎1 + (𝑛 − 1)𝑑 , 𝑘𝑒𝑚𝑖 ∶
115 = −5 + (𝑛 − 1)4
115 = −5 + 4𝑛 − 4
124 = 4𝑛
124
𝑛= , 𝑝𝑟𝑎 𝑛 = 31
4

11. 𝑇ë 𝑔𝑗𝑒𝑛𝑑𝑒𝑡 𝑛𝑢𝑚𝑟𝑖 𝑖 𝑡𝑒𝑟𝑚𝑎𝑣𝑒 𝑛ë 𝑣𝑎𝑟𝑔𝑢𝑛 𝑎𝑟𝑖𝑡𝑚𝑒𝑡𝑖𝑘 14, 29, 44, 59, … , 89. .
11. 𝑁ë 𝑑𝑒𝑡𝑦𝑟ë 𝑛𝑎 ë𝑠ℎ𝑡ë 𝑑ℎë𝑛ë 𝑎1 = 14 𝑑ℎ𝑒 𝑎𝑛 = 89,
𝑣𝑎𝑧ℎ𝑑𝑜𝑗𝑚ë 𝑑ℎ𝑒 𝑒 𝑔𝑗𝑒𝑗𝑚ë 𝑑𝑖𝑓𝑒𝑟𝑒𝑛𝑐ë𝑛 𝑑 = 29 − 14 = 15.
𝐷𝑢𝑘𝑒 𝑢 𝑛𝑖𝑠𝑢𝑟 𝑛𝑔𝑎 𝑎𝑛 = 𝑎1 + (𝑛 − 1)𝑑 , 𝑘𝑒𝑚𝑖 ∶
89 = 14 + (𝑛 − 1)15
89 = 14 + 15𝑛 − 15
90 = 15𝑛
90
𝑛= , 𝑝𝑟𝑎 𝑛 = 6
15

1 1 27
12. 𝑇ë 𝑔𝑗𝑒𝑛𝑑𝑒𝑡 𝑛𝑢𝑚𝑟𝑖 𝑖 𝑡𝑒𝑟𝑚𝑎𝑣𝑒 𝑛ë 𝑣𝑎𝑟𝑔𝑢𝑛 𝑎𝑟𝑖𝑡𝑚𝑒𝑡𝑖𝑘 , 0, − , −1, … , −
2 2 2
12. 𝑁ë 𝑑𝑒𝑡𝑦𝑟ë 𝑛𝑎 ë𝑠ℎ𝑡ë 𝑑ℎë𝑛ë 𝑎1 = 14 𝑑ℎ𝑒 𝑎𝑛 = 89,
1 1
𝑣𝑎𝑧ℎ𝑑𝑜𝑗𝑚ë 𝑑ℎ𝑒 𝑒 𝑔𝑗𝑒𝑗𝑚ë 𝑑𝑖𝑓𝑒𝑟𝑒𝑛𝑐ë𝑛 𝑑 = 0 − = − .
2 2
𝐷𝑢𝑘𝑒 𝑢 𝑛𝑖𝑠𝑢𝑟 𝑛𝑔𝑎 𝑎𝑛 = 𝑎1 + (𝑛 − 1)𝑑 , 𝑘𝑒𝑚𝑖 ∶
27 1 1
− = + (𝑛 − 1)(− )
2 2 2
27 1 1 1
− = − 𝑛+
2 2 2 2
27 1
− =1− 𝑛
2 2
1 29
− 𝑛=− /∙ (−2)
2 2
𝑝𝑟𝑎 , 𝑛 = 29

LIMITI I VARGUT 13
 LIMITI I VARGUT | 2014

13. 𝐽𝑎𝑛ë 𝑑ℎë𝑛ë 𝑎1 = 3, 𝑎𝑛 = −53. 𝑇ë 𝑔𝑗𝑒𝑛𝑑𝑒𝑡 𝑑 𝑑ℎ𝑒 𝑆29

13. 𝐷𝑢𝑘𝑒 𝑝ë𝑟𝑑𝑜𝑟𝑢𝑟 𝑓𝑜𝑟𝑚𝑢𝑙ë𝑛 𝑎𝑛 = 𝑎1 + (𝑛 − 1)𝑑 , 𝑔𝑗𝑒𝑗𝑚ë 𝑑𝑖𝑓𝑒𝑟𝑒𝑛𝑐ë𝑛, 𝑝𝑟𝑎 ∶
−53 = 3 + (29 − 1)𝑑
−53 = 3 + 28𝑑
−56 = 28𝑑
𝑑 = −2
𝑛
𝑃𝑎𝑠𝑡𝑎𝑗 𝑝ë𝑟𝑚𝑒𝑠 𝑓𝑜𝑟𝑚𝑢𝑙ë𝑠 𝑆𝑛 = (𝑎1 + 𝑎𝑛 )𝑔𝑗𝑒𝑗𝑚ë 𝑠ℎ𝑢𝑚ë𝑛 𝑒 𝑡𝑒𝑟𝑚𝑎𝑣𝑒.
2
29 29
𝑆29 = (3 − 53) = (−50) = 29 ∙ (−25) = −725,
2 2
𝑝𝑟𝑎 𝑠ℎ𝑢𝑚𝑎 𝑒 29 𝑡𝑒𝑟𝑚𝑎𝑣𝑒 𝑡ë 𝑝𝑎𝑟ë ë𝑠ℎ𝑡ë − 729

14. 𝑁ë 𝑣𝑎𝑟𝑔𝑢𝑛 𝑎𝑟𝑖𝑡𝑚𝑒𝑡𝑖𝑘 3, 5, 7, … , 33 𝑡ë 𝑔𝑗𝑒𝑛𝑑𝑒𝑡 𝑆16

14. 𝑁ë 𝑑𝑒𝑡𝑦𝑟ë 𝑛𝑎 ë𝑠ℎ𝑡ë 𝑑ℎë𝑛ë 𝑎1 = 3, 𝑑ℎ𝑒 𝑎𝑛 = 33, 𝑝ë𝑟𝑚𝑒𝑠 𝑓𝑜𝑟𝑚𝑢𝑙ë𝑠 𝑔𝑗𝑒𝑗𝑚ë 𝑆16
16
𝑆16 = (3 + 33) = 8 ∙ 36 = 288, 𝑝𝑟𝑎 𝑠ℎ𝑢𝑚𝑎 𝑒 16 𝑡𝑒𝑟𝑚𝑎𝑣𝑒 𝑡ë 𝑝𝑎𝑟ë ë𝑠ℎ𝑡ë 288
2

1 3
15. 𝑁ë 𝑣𝑎𝑟𝑔𝑢𝑛 𝑎𝑟𝑖𝑡𝑚𝑒𝑡𝑖𝑘 , 1, , … , 9 𝑡ë 𝑔𝑗𝑒𝑛𝑑𝑒𝑡 𝑆18
2 2
1
15. 𝑁ë 𝑑𝑒𝑡𝑦𝑟ë 𝑛𝑎 ë𝑠ℎ𝑡ë 𝑑ℎë𝑛ë 𝑎1 = , 𝑑ℎ𝑒 𝑎𝑛 = 9, 𝑝ë𝑟𝑚𝑒𝑠 𝑓𝑜𝑟𝑚𝑢𝑙ë𝑠 𝑔𝑗𝑒𝑗𝑚ë 𝑆18
2
18 1 19
𝑆18 = ( + 9) = 9 ∙
2 2 2
1 1
= 85,5 𝑎𝑝𝑜 85 , 𝑝𝑟𝑎 𝑠ℎ𝑢𝑚𝑎 𝑒 16 𝑡𝑒𝑟𝑚𝑎𝑣𝑒 𝑡ë 𝑝𝑎𝑟ë ë𝑠ℎ𝑡ë 85
2 2
16. Ë𝑠ℎ𝑡ë 𝑑ℎë𝑛ë 𝑎𝑛 = 5 − 𝑛, 𝑔𝑗𝑒𝑗 𝑆19
16. 𝑁ë 𝑑𝑒𝑡𝑦𝑟ë 𝑛𝑎 ë𝑠ℎ𝑡ë 𝑑ℎë𝑛ë 𝑎𝑛 = 5 − 𝑛 , 𝑝ë𝑟𝑚𝑒𝑠 𝑓𝑜𝑟𝑚𝑢𝑙ë𝑠 𝑔𝑗𝑒𝑗𝑚ë 𝑆18

17. 𝑇ë 𝑔𝑗𝑒𝑛𝑑𝑒𝑡 𝑎𝑛 𝑑ℎ𝑒 𝑛, 𝑛ë𝑠𝑒 𝑎1 = 2, 𝑑 = 5, 𝑆𝑛 = 245

𝑛
17. 𝐴𝑡ëℎ𝑒𝑟ë 𝑑𝑢𝑘𝑒 𝑢 𝑛𝑖𝑠𝑢𝑟 𝑛𝑔𝑎 𝑓𝑜𝑟𝑚𝑢𝑙𝑎 𝑆𝑛 = [2𝑎1 + (𝑛 − 1)𝑑], 𝑒 𝑔𝑗𝑒𝑗𝑚ë 𝑛 . 𝑃𝑟𝑎 ∶
2
𝑛
245 = [2 ∙ 2 + (𝑛 − 1)5]
2
𝑛
245 = [4 + 5𝑛 − 5]
2
𝑛
245 = [5𝑛 − 1] /∙ 2
2
490 = 𝑛2 − 𝑛
1 ± √1 + 8900 1 + 99
𝑛2 − 𝑛 − 490 = 0, 𝑛1,2 = = ,
10 10
𝑑ℎ𝑒 𝑛 = 10 , 𝑝𝑎𝑠𝑖 𝑧𝑔𝑗𝑖𝑑ℎ𝑗𝑎 𝑡𝑗𝑒𝑡ë𝑟 𝑛𝑢𝑘 𝑛𝑎 𝑗𝑒𝑝 𝑛𝑢𝑚ë𝑟 𝑛𝑎𝑡𝑦𝑟𝑜𝑟
𝑛
𝑘ë𝑠ℎ𝑡𝑢 𝑣𝑎𝑧ℎ𝑑𝑜𝑗𝑚ë 𝑛ë 𝑔𝑗𝑒𝑡𝑗𝑒𝑛 𝑒 𝑎𝑛 𝑝ë𝑟𝑚𝑒𝑠 𝑓𝑜𝑟𝑚𝑢𝑙ë𝑠 𝑆𝑛 = (𝑎 + 𝑎𝑛 ), 𝑑ℎ𝑒 𝑘𝑒𝑚𝑖 ∶
2 1

LIMITI I VARGUT 14
 LIMITI I VARGUT | 2014

10
245 = (2 + 𝑎𝑛 )
2
245 = 5(2 + 𝑎𝑛 )
245 = 10 + 5𝑎𝑛
235
𝑎𝑛 = , 𝑝𝑟𝑎 𝑎𝑛 = 47
5

18. 𝑇ë 𝑛𝑗𝑒ℎ𝑠𝑜ℎ𝑒𝑡 𝑎1 , 𝑑 𝑛ë𝑠𝑒 𝑎2 + 𝑎5 − 𝑎4 = 10, 𝑎1 + 𝑎6 = 17

18. 𝐷𝑢𝑘𝑒 𝑢 𝑏𝑎𝑧𝑢𝑎𝑟 𝑔𝑗𝑖𝑡ℎ𝑛𝑗ë 𝑛ë 𝑝ë𝑟𝑘𝑢𝑓𝑖𝑧𝑖𝑚𝑖𝑛 𝑒 𝑎𝑟𝑔𝑢𝑡 𝑎𝑟𝑖𝑡𝑚𝑒𝑡𝑖𝑘 𝑠𝑖 𝑑ℎ𝑒 𝑛ë 𝑓𝑜𝑟𝑚𝑢𝑙ë𝑛
∶
𝑎𝑛 = 𝑎1 + (𝑛 − 1)𝑑 , 𝑧𝑏ë𝑟𝑡ℎ𝑒𝑗𝑚ë 𝑘𝑢𝑓𝑖𝑧𝑎𝑡 𝑞ë 𝑗𝑎𝑛ë 𝑛ë 𝑑𝑒𝑡𝑦𝑟ë , 𝑝𝑟𝑎 𝑘𝑒𝑚𝑖 ∶
𝑒1 ∶ 𝑎1 + 𝑑 + 𝑎1 + 4𝑑 − 𝑎1 − 3𝑑 = 10
𝑒2 ∶ 𝑎1 + 𝑎1 + 5𝑑 = 17

𝑟𝑟𝑒𝑔𝑢𝑙𝑙𝑜𝑗𝑚ë 𝑒𝑘𝑢𝑎𝑐𝑖𝑜𝑛𝑒𝑡 𝑑ℎ𝑒 𝑖 𝑝𝑎𝑟𝑎𝑞𝑒𝑠𝑖𝑚 𝑠𝑖 𝑠𝑖𝑠𝑡𝑒𝑚 ∶

𝑎 + 3𝑑 = 10 /∙ (−2) −2𝑎1 − 6𝑑 = −20
{ 1 ,{ , fitojmë d=3
2𝑎1 + 5𝑑 = 17 2𝑎1 + 5𝑑 = 17

𝑁𝑔𝑎 𝑒𝑘𝑢𝑎𝑐𝑖𝑜𝑛𝑖 2𝑎1 + 5𝑑 = 17, 𝑧ë𝑣𝑒𝑛𝑑ë𝑠𝑜𝑗𝑚ë 𝑑𝑖𝑓𝑒𝑟𝑒𝑛𝑐ë𝑛 𝑑ℎ𝑒 𝑓𝑖𝑡𝑜𝑗𝑚ë 𝑎1 = 16 ∶

2𝑎1 + 5𝑑 = 17
2𝑎1 − 15 = 17
2𝑎1 = 32
𝑎1 = 16

19. 𝑇ë 𝑛𝑗𝑒ℎ𝑠𝑜ℎ𝑒𝑡 𝑎𝑛 , 𝑑 𝑛ë𝑠𝑒 𝑎1 = 4, 𝑆21 = 1134

𝑛
19. 𝑁𝑖𝑠𝑒𝑚𝑖 𝑛𝑔𝑎 𝑓𝑜𝑟𝑚𝑢𝑙𝑎 𝑆𝑛 = (𝑎1 + 𝑎𝑛 ) , 𝑑ℎ𝑒 𝑧ë𝑣𝑒𝑛𝑑ë𝑠𝑜𝑗𝑚ë ∶
2
21
1134 = (4 + 𝑎𝑛 ) /∗ 2
2
2268 = 21(4 + 𝑎𝑛 )
2268 = 84 + 21𝑎𝑛
2184 = 21𝑎𝑛
2184
𝑎𝑛 = , 𝑝𝑟𝑎 𝑎𝑛 = 104
21

𝐾ë𝑠ℎ𝑡𝑢 𝑣𝑎𝑧ℎ𝑑𝑜𝑗𝑚ë 𝑑ℎ𝑒 𝑔𝑗𝑒𝑗𝑚ë 𝑑𝑖𝑓𝑒𝑟𝑒𝑛𝑐ë𝑛 𝑑, 𝑛𝑔𝑎 𝑓𝑜𝑟𝑚𝑢𝑙𝑎 𝑎𝑛 = 𝑎1 + (𝑛 − 1)𝑑 ∶

104 = 4 + (21 − 1)𝑑
104 = 4 + 20𝑑
100 = 20𝑑
𝑑=5

LIMITI I VARGUT 15
 LIMITI I VARGUT | 2014

KUPTIMI I LIMITIT TË VARGUT

Le të jetë 𝑥0 një pikë, delta rrethinë të pikës 𝑥0 e quajmë (𝑥0 − 𝜀, 𝑥0 + 𝜀)

Numri a quhet limiti i vargut 𝑥0 në qoftë se për çdo 𝜀 – rrethinë të numrit a ekziston numri
natyror 𝑁(𝜀)i tillë që të gjithë termat në indekse më të mëdhenj se 𝑁(𝜀) i takojnë kësaj
rrethine, prandaj shënojmë :
lim 𝑎𝑛 = 𝑎
𝑛→∞

Përkufizim : Vargu 𝑎𝑛 konvergjon te 𝑎 ∈ 𝑅 në qoftë se cilado delta rrethinë e pikës

𝑎 (𝜀 > 0) përmban pothuajse të gjithë termat e vargut që do të thotë të gjithë me
përjashtim, ndoshta, të një numri të fundëm.

Vargu 𝑎𝑛 tenton në +∞ në qoftë se termat e vargut, duke filluar nga njëri, janë më të
mëdhenj se numri i parë i dhënë, që do të thotë se :

(∀𝑀 > 0)(∃𝑛0 (𝑀 ) ∈ 𝑁) (∀𝑛 > 𝑛0 (𝑀 )) ⟹ 𝑎𝑛 > 𝑀

Ngjashëm mund të shënojmë si :

lim 𝑎𝑛 = −∞ ≔ (∀𝑀 > 0)(∃𝑛0 (𝑀 ) ∈ 𝑁) (∀𝑛 > 𝑛0 (𝑀 )) ⟹ 𝑎𝑛 < −𝑀

𝑛→∞

Vargu i cili tenton në +∞(−∞) kur 𝑛 → ∞, nuk konvergjon, që do të thotë se ai varg

divergjon. Me këtë rast, me marrëveshje ne e shkruajmë si : 𝑛 → ∞(𝑎𝑛 → −∞) , kur
𝑛 → ∞ ose lim 𝑎𝑛 = +∞( lim 𝑎𝑛 = −∞)
𝑛→∞ 𝑛→∞

Shembulli 1. Të tregohet se lim 𝑛2 = + ∞

𝑛→∞
Zgjidhje. Nëse marrim M>0 si një numër të çfarëdoshëm, tregojmë se ekziston një
𝑛0 (𝑀 ) ∈ 𝑁 në mënyrë që 𝑎𝑛 = 𝑛2 > 𝑀, ∀𝑛 > 𝑛0 (𝑀)

Shohim se 𝑛2 > 𝑀 ⟹ 𝑛 > √𝑀, prandaj marrim 𝑛0 (𝑀 ) = 𝐸(√𝑀) dhe konstatojmë se

(∀𝑀 > 0)(∃𝑛0 (𝑀 ) = 𝐸(√𝑀)) ku kemi (∀𝑛 > 𝑛0 (𝑀 )) ⟹ 𝑛2 > 𝑀

apo në qoftë se do të marrim shembull M=400 do të kemi si vijon :

për M=400 do të kemi : 𝑛0 (𝑀 ) = 𝐸(√400) = 𝐸 (20) = 20

LIMITI I VARGUT 16
 LIMITI I VARGUT | 2014

Kuptimi i 𝜺-delta rrethinës

Një epsilon delta rrethinë është përkufizim në matematikë, i cili mbështetet në një funksion
real të një variable (ndryshore) f të të pasurit p.sh formën “ për të gjithë fqinjët U i 𝑦0 ka një
fqinj V i 𝑥0 i tillë që sa herë 𝑥 𝜖 𝑈, atëherë 𝑓(𝑥) = 𝑈 “ ku thuhet se “për të gjitha 𝜀 > 0
është një 𝛿 > 0 i tillë që kur 0 < |𝑥 − 𝑥0 | < 𝛿 është |𝑓(𝑥) − 𝑦0 | < 𝜀 “ . Këto dy qëndrime
janë formulime ekuivalente të përcaktimit të një limiti apo kufiri (siç e kemi paraqitur më
lartë shkurtimisht ) :

lim 𝑎𝑛 = 𝑎
𝑛→∞

Në qëndrimin e dytë fqinji U është zëvendësuar me një interval të hapur (𝑦0 − 𝜀, 𝑦0 + 𝜀),
gjithashtu edhe fqinji V interval të hapur si (𝑥0 − 𝜀, 𝑥0 + 𝜀).
Nëse ndalemi te funksionet atëherë themi se për një funksion me n ndryshore, vlera
absolute do të zëvendësohej me normën ‖∙‖ të 𝑅 𝑛 , dhe respektivisht intervalet :

𝐵(𝑦0 , 𝜀) 𝑑ℎ𝑒 𝐵(𝑥0 , 𝛿) .

Kjo nuk do të ndikonte në kuptimin e saj që për çdo pikë

e një fqinji përmban një rreth me qendër në atë pikë.
Që të dyja qëndrimet e paraqitura më lartë shprehin
faktin se për të gjithë 𝑥 të cilët shtrihen mjaft afër 𝑥0 ,
atëherë 𝑓(𝑥) do të shtrihet aq afër ndaj 𝑦0 .
Në formulimin e dytë ky kusht është shprehur tërësisht
në terma të numrave ku është thënë se epsilon dhe delta
janë distanca të cilat masin afërsinë. Kjo e lehtëson
mjaftë shqyrtimin e limiteve pasi nisen nga formulat
fundamentale apo themelore të cilat në të vërtetë janë
treguar nisur nga ndërtimi, për çdo elpsilon dhe delta në
vendin apo “pronën” e caktuar.

LIMITI I VARGUT 17
 LIMITI I VARGUT | 2014

Llogaritja e limitit me anë të përkufizimit që e kemi paraqitur më lartë, shpesh herë për disa
lloje të vargjeve nuk është aq e thjeshtë, gjithashtu ajo ecuri shpesh herë na sjell edhe
probleme në detyrë duke sjellur njehsime shpeshë herë të komplikuara. Prandaj për
llogaritje më efikase na shërbejnë disa rezultate për vargjet konvergjente.
Vargu quhet konvergjent në qoftë se ka limit. Në të kundërt ai varg quhet divergjent. Në
qoftë se ekzistojnë lim 𝑎𝑛 dhe lim 𝑏𝑛 atëherë kemi 6 veti të vargut konvergjent
𝑛→∞ 𝑛→∞

1. lim (𝑎𝑛 ± 𝑎𝑛 ) = lim 𝑎𝑛 ± lim 𝑏𝑛 .

𝑛→∞ 𝑛→∞ 𝑛→∞

2. lim (𝑎𝑛 ∙ 𝑎𝑛 ) = lim 𝑎𝑛 ∙ lim 𝑏𝑛

𝑛→∞ 𝑛→∞ 𝑛→∞

𝑎𝑛 lim 𝑎𝑛
3. lim = 𝑛→∞ ( lim 𝑏𝑛 ≠ 0)
𝑛→∞ 𝑏𝑛 lim 𝑏
𝑛→∞ 𝑛
𝑛→∞
Limiti ka format:
4. lim (𝑎𝑛 )𝑘 = ( lim 𝑎𝑛 )𝑘 ; (𝑘 > 0) ∞
Format e pacaktuara : ∞ , ∞ − ∞, 𝟏∞
𝑛→∞ 𝑛→∞
𝟏 𝟏 𝟎
Format e caktuara: 𝟎 = ∞, ∞ = 𝟎, 𝒏 = 𝟎
5. lim |𝑎𝑛 | = | lim 𝑎𝑛 |
𝑛→∞ 𝑛→∞

6. lim log 𝑏 (𝑎𝑛 ) = log 𝑏 ( lim 𝑎𝑛 )

𝑛→∞ 𝑛→∞
lim 𝑏𝑛
7. lim 𝑎𝑛 𝑏𝑛 = lim 𝑎𝑛 𝑛→∞
𝑛→∞ 𝑛→∞

8. lim √𝑎𝑛 = √ lim 𝑎𝑛

𝑛→∞ 𝑛→∞

Pos këtyre teoremave kemi edhe teoremën mbi kufizueshmërinë ku thuhet se vargu
konvergjent është i kufizuar, pastaj teoremën mbi unicitetin e limitit të vargut ku thuhet se
vargu konvergjent ka limit të vetëm dhe së fundmi teorema mbi vlerën absolute të cilën e
kemi shënuar më lartë.
3𝑛+2 3
Shembulli 2. Të vërtetohet në bazë të përkufizimit se vlen : lim =
𝑛→∞ 2𝑛+7 2

Fillimisht duhet të tregojmë se (∀𝑀 > 0)(∃𝑁(𝜀)) i tillë që për 𝑛 > 𝑁(𝜀) vlen kjo shprehje :
3𝑛 + 2 3
| − | < 𝜀.
2𝑛 + 7 2
17−14 𝜀
nisur nga përkufizimi i paraqitur te kuptimi i limiteve do të kishim : 𝑛 >
4𝜀
mirëpo në qoftë se do pjesëtonim me 𝑛 do të kishim si vijon :
3𝑛 2
3𝑛 + 2 + 2 7 3𝑛 + 2 3
lim = 𝑛 𝑛 𝑘𝑢 𝑛𝑔𝑎 𝑘ë𝑡𝑢 = = 0 ⇒ lim =
𝑛→∞ 2𝑛 + 7 2𝑛 7 𝑛 𝑛 𝑛→∞ 2𝑛 + 7 2
+
𝑛 𝑛

LIMITI I VARGUT 18
 LIMITI I VARGUT | 2014

3
Pra kemi vërtetuar se limiti i shtruar në detyrë është i barabartë me 2

Njëjte sikur në shembullin e parë, do të shqyrtojmë edhe limitet :

𝑛2 + 3𝑛 − 4 𝑛2 + 2𝑛 + 7 𝑛2 + 4
1. lim 2. lim 2 3. lim 4
𝑛→∞ (𝑛 + 2)2 𝑛→∞ 𝑛 + 7𝑛 + 2 𝑛→∞ 𝑛 + 1

𝑛2 3𝑛 4
2
𝑛 + 3𝑛 − 4 2
𝑛 + 3𝑛 − 4 + −
1. lim = lim 𝑝𝑗𝑒𝑠𝑡𝑜𝑗𝑚ë 𝑚𝑒 𝑛 2
, 𝑑ℎ𝑒 𝑘𝑒𝑚𝑖: lim 𝑛2 𝑛2 𝑛2
𝑛→∞ (𝑛 + 2)2 𝑛→∞ 𝑛2 + 4𝑛 + 4 𝑛→∞ 𝑛2 4𝑛 4
+ +
𝑛2 𝑛2 𝑛2
1+0+0 1
= = =1
1+0+0 1
𝑛2 2𝑛 7
𝑛2 + 2𝑛 + 7 2 + 2 + 𝑛2 1+0+0 1
2. lim 2 = lim 𝑛2 𝑛 = = =1
𝑛→∞ 𝑛 + 7𝑛 + 2 𝑛→∞ 𝑛 7𝑛 2 1+0+0 1
+ +
𝑛2 𝑛2 𝑛2
𝑛2 + 4
3. lim 𝑛𝑢𝑚ë𝑟𝑢𝑒𝑠𝑖𝑛 𝑑ℎ𝑒 𝑒𝑚ë𝑟𝑢𝑒𝑠𝑖𝑛 𝑖 𝑝𝑗𝑒𝑠𝑡𝑜𝑗𝑚ë 𝑚𝑒 𝑛4 , 𝑘ë𝑠ℎ𝑡𝑢 𝑘𝑒𝑚𝑖 ∶
𝑛→∞ 𝑛4 + 1

𝑛2 4 𝑛2 4
4 + 4 4+ 4 0+0
lim 𝑛4 𝑛 = 𝑛4 𝑛 = =0
𝑛→∞ 𝑛 1 𝑛 1 1+0
+ +
𝑛4 𝑛4 𝑛4 𝑛4

Ngjashëm njehsojmë edhe këta shembuj :

2𝑛3 3𝑛 1 3 1
3 + 𝑛3 + 𝑛3 1+ 2+ 3 1
3
2𝑛 + 3𝑛 + 1 𝑛 𝑛 𝑛
4. lim 2 = lim 2 = lim = =∞
𝑛→∞ 𝑛 + 𝑛 + 1 𝑛→∞ 𝑛 𝑛 1 𝑛→∞ 1 𝑛 1 0
+ + + +
𝑛3 𝑛3 𝑛3 𝑛 𝑛2 𝑛3
Në këtë detyrë pjestojmë me 𝑛3 duke ditur se është vlera më e madhe

2𝑛 2 2 2
2𝑛 + 2 𝑛 2 + 𝑛2 𝑛 + 𝑛2 0 + 0 0
5. lim 2 = lim 2 = lim = = =0
𝑛→∞ 3𝑛 + 2 𝑛→∞ 3𝑛 2 𝑛→∞ 2 3+0 3
+ 3 +
𝑛2 𝑛2 𝑛2
(𝑛 + 1) + (𝑛 + 2) + (𝑛 + 3) 𝑛3 + 6𝑛2 + 11𝑛 + 6
6. lim = lim 𝑝𝑗𝑒𝑠𝑡𝑜𝑗𝑚ë 𝑚𝑒 𝑛3
𝑛→∞ 1 3 5 𝑛→∞ 3 1 3 5
𝑛3 + 𝑛2 + 𝑛 + 𝑛 + 𝑛2 + 𝑛 +
2 4 6 2 4 6
𝑛3 6𝑛2 11𝑛 6 6 11𝑛 6
+ 3 + 3 + 3 1+ + 2 + 3
lim 3 𝑛
3 𝑛 𝑛 𝑛 =
𝑛 𝑛 𝑛 = 1+0+0+0 = 1
𝑛→∞ 𝑛 1 3 5 1 3 5 1+0+0+0
3 + 3 𝑛2 + 3 𝑛 + 3 1+
2𝑛
+ 2+ 3
𝑛 2𝑛 4𝑛 6𝑛 4𝑛 6𝑛

LIMITI I VARGUT 19
 LIMITI I VARGUT | 2014

𝑛(𝑛 + 1)(𝑛 + 2)(𝑛 + 3) (𝑛2 + 𝑛)(𝑛 + 2)(𝑛 + 3)

7. lim = lim
𝑛→∞ (𝑛 + 1)(𝑛 + 2)(𝑛 + 4) 𝑛→∞ (𝑛 2 + 3𝑛 + 2)(𝑛 + 4)
3 2
(𝑛 + 3𝑛 + 2𝑛)(𝑛 + 3) 𝑛4 + 6𝑛3 + 11𝑛2 + 6𝑛
= lim = lim 3
𝑛→∞ (𝑛 3 + 7𝑛 2 + 12𝑛 + 8) 𝑛→∞ 𝑛 + 7𝑛 2 + 12𝑛 + 8
𝑛4 6𝑛3 11𝑛2 6𝑛 6 11 6
4 + 𝑛4 + 𝑛4 + 𝑛4 1+ + 2+ 3
= lim 3𝑛 = lim
𝑛 𝑛 𝑛 = 1+0+0+0
𝑛→∞ 𝑛 7𝑛2 12𝑛 8 𝑛→∞ 1
+ +
7 12 8
+ 0+0+0+0
4 + 4 + 4 + 4 𝑛 𝑛2 𝑛3 𝑛4
𝑛 𝑛 𝑛 𝑛
1
= =∞
0
𝑛 1 𝑛
√ +√ −√
√𝑛 + 1 − √𝑛 𝑛 𝑛 𝑛 √1 + √0 − √1 1+0−1 0
8. lim = lim = = = =0
𝑛→∞ √𝑛 + 2 + √𝑛 𝑛→∞ 𝑛 2 𝑛 √1 + √0 + √1 1+0+1 2
√ +√ +√
𝑛 𝑛 𝑛

√𝑛 2 + 3𝑛 √𝑛2 + 3𝑛 𝑛2 + 3𝑛
2 √
√𝑛 + 3𝑛 2 𝑛2
9. lim 3 = lim 3 𝑛 = lim 3 √𝑛 = lim
𝑛→∞ √𝑛 3 − 2𝑛 2 𝑛→∞ √𝑛 3 − 2𝑛 2 𝑛→∞ √𝑛 3 − 2𝑛 2 𝑛→∞ 3 𝑛 3 − 2𝑛 2
√
𝑛 3
√𝑛3 𝑛3

√1 + 3
𝑛
= lim =1
𝑛→∞ 3
√1 − 2
𝑛

3
√2𝑛3 + 13 + 𝑛 √2 + 13 + 1
3 3
3
√2𝑛3 +1+𝑛 𝑛 𝑛 𝑛 𝑛
10. lim = lim = lim
2
𝑛→∞ √7𝑛 + 3 + 3𝑛 + 2 𝑛→∞ 7𝑛2 𝑛→∞
√ 2 + 32 + 3𝑛 + 2 √7 + 32 + 3 + 2
𝑛 𝑛 𝑛 𝑛 𝑛 𝑛
3 3 3
√2 + 1 √7 − 3 ( √2 + 1)(√7 − 3) ( √2 + 1)(√7 − 3)
= lim ∙ = 2 =
𝑛→∞ √7 + 3 √7 − 3
(√7) − 32 7−9
3
( √2 + 1)(√7 − 3)
=−
2

7 2
√7𝑛5 + 2𝑛5 + 15 + 𝑛 √7𝑛2 + 23 + 15 + 1
5 5
5
√7𝑛7 + 2𝑛2 + 1 + 𝑛 𝑛 𝑛 𝑛 𝑛 𝑛 𝑛
11. lim 3 = lim = lim
𝑛→∞ 4
𝑛 − √𝑛 + 1 𝑛→∞ 4 𝑛→∞ 1
𝑛 3√𝑛 1 3
− 3 + 3 1 + √𝑛 + 3
𝑛 𝑛 𝑛 𝑛
5 7𝑛2
5 √ 15 + 31
√7𝑛2 + 1 𝑛 √𝑛 = 0 + 0 = 0 = 0
= lim 3 = lim
𝑛→∞ 1 − √𝑛 𝑛→∞ 1 3 𝑛 0 − 1 −1
3 − √𝑛
√𝑛

LIMITI I VARGUT 20
 LIMITI I VARGUT | 2014

Pos kësaj forme, kemi edhe formën ∞ − ∞ shqyrtimi i së cilës do paraqitet përmes disa
shembujve

(√𝑛2 + 1) + (√𝑛2 + 1)
12. lim (√𝑛2 + 1) − (√𝑛2 − 1) ∙
𝑛→∞ (√𝑛2 + 1) + (√𝑛2 + 1)
2 2
(√𝑛2 + 1) + (√𝑛2 + 1) 𝑛2 + 1 + 𝑛2 + 1 2
= lim = lim = =0
𝑛→∞ (√𝑛2 + 1) + (√𝑛2 + 1) 𝑛→∞ (√𝑛2 + 1) + (√𝑛2 − 1) ∞

Këtu kemi racionalizuar shprehjen me qëllim të fitojmë ndryshimin e katrorëve

3 3 3 3
3 ( √1 − 𝑛3 ) − √1 − 𝑛3 𝑛 + 𝑛2 ( √1 − 𝑛3 ) + 𝑛3
13. lim ( √1 − 𝑛3 + 𝑛) 3 3 = lim 3 3
𝑛→∞ ( √1 − 𝑛3 ) − √1 − 𝑛3 𝑛 + 𝑛2 𝑛→∞ ( √1 − 𝑛3 ) − √1 − 𝑛3 𝑛 + 𝑛2
1 − 𝑛3 + 𝑛3 1
= lim 3 3 = =0
𝑛→∞ ( √1 − 𝑛3 ) − √1 − 𝑛3 𝑛 + 𝑛2 ∞

√𝑛2 + 2𝑛 + 2 − √𝑛2 − 4𝑛 + 3
14. lim (√𝑛2 + 2𝑛 + 2) + √𝑛2 − 4𝑛 + 3
𝑛→∞ √𝑛2 + 2𝑛 + 2 − √𝑛2 − 4𝑛 + 3
2 2
(√𝑛2 + 2𝑛 + 2) − (√𝑛2 − 4𝑛 + 3)
= lim 2 2
𝑛→∞
(√𝑛2 + 2𝑛 + 2) − (√𝑛2 − 4𝑛 + 3)
6𝑛 − 1
= lim 2 2
𝑛→∞
(√𝑛2 + 2𝑛 + 2) − (√𝑛2 − 4𝑛 + 3)
1
6− 6 6
= lim 𝑛 = = =0
𝑛→∞ √1 − √1 0
√1 + 2 + 22 − √1 − 4 + 32
𝑛 𝑛 𝑛 𝑛

1 3 1 + 𝑛 + 𝑛2 − 3
15. lim ( − ) = lim
𝑛→∞ 1 − 𝑛 1 − 𝑛3 𝑛→∞ 1 − 𝑛3
2
𝑛 +𝑛−2
= lim
𝑛→∞ (1 − 𝑛 )(1 + 𝑛 + 𝑛 2 )
𝑛 2
(𝑛 − 1)(𝑛 + 2) −(𝑛 + 2) − 2− 2
= lim = lim = 𝑛 𝑛 =0
𝑛→∞ (1 − 𝑛 )(1 + 𝑛 + 𝑛 2 ) 𝑛→∞ (1 + 𝑛 + 𝑛 2 ) 1 𝑛 𝑛2
+ +
𝑛2 𝑛2 𝑛2

LIMITI I VARGUT 21
 LIMITI I VARGUT | 2014

Numri e
Numri e së bashku me numrat , , dhe njësinë imagjinare është njëra prej konstantave
më të rëndësishme në matematikë. Numri e është numri i vetëm real i tillë që funksioni ex
gjatë derivimit të tij nuk ndryshon. Funksioni ex quhet funksion eksponencial dhe funksioni
inverz i tij është funksion logaritmik i cili për bazë e ka pikërisht numrin e. Numri e quhet
edhe numër i Eulerit.

Pasi e është numër transcedent dhe iracional vlera e tij nuk mund të jepet në formë të një
numri decimal të fundëm por ai është një numër decimal i pafundëm dhe joperiodik vlera
etij me 20 shifra decimale është

2.71828 18284 59045 23536….

Konstanta e për herë të parë u shfaq në vitin 1618 në punimet në lidhje me logaritmet të
matematikanit skocez John Napier jo si konstantë e izoluar, por vetëm si bazë e logaritmeve.
Zbulimi i atribuohet matematikanit zviceran Jacob Bernoulli, i cili u përpoq të gjejë limitin e
vargut :
1 𝑛
lim (1 + )
𝑛→∞ 𝑛

vlera e të cilit në fakt është numri e (shënimi me këtë germë është dhënë nga matematikani
Leonhard Euler në vitin 1727).
Numri e shfaqet në mënyra të ndryshme edhe atë si seri e pafundme, prodhim i pafundëm,
thyesë e vazhdueshme, ose si limit i një vargu të pafundëm paraqitje kjo e cila është edhe
kryesorja dhe merret si përkufizuesja e numrit në kurset fillestare të analizës matematike

1 𝑛
lim (1 + )
𝑛→∞ 𝑛

Për llogaritjen e vlerës së tij me saktësi të dëshiruar më e përshtatshme është seria e

pafundme
∞
1
𝑒=∑
𝑛!
𝑛=0
e cila konvergjon shumë shpejt.
Një paraqitje si thyesë e pafundme e vazhdueshme është kjo:

LIMITI I VARGUT 22
 LIMITI I VARGUT | 2014

Si shembuj për të kuptuar numrin e kemi paraqitur :

𝑛 𝑛 𝑛 𝑛 𝑛−𝑛−1 𝑛
16. lim ( ) = lim (1 + − 1) = lim (1 + )
𝑛→∞ 𝑛+1 𝑛→∞ 𝑛+1 𝑛→∞ 𝑛+1
𝑛
1 𝑛+1 𝑛+1 − lim
𝑛 1
= lim [(1 − ) ] = 𝑒 𝑛→∞𝑛+1 = 𝑒 −2
𝑛→∞ 𝑛+1
1 𝑛
− 𝑛 𝑛 1 1
pra 𝑒 2 𝑟𝑟𝑗𝑒𝑑ℎ 𝑛𝑔𝑎 lim = lim 𝑛 = 1+1 = 2
𝑛→∞ 𝑛+1 𝑛→∞ 𝑛
+1

𝑛+2 𝑛 𝑛+2 𝑛
𝑛+2−𝑛−5 𝑛
17. lim ( ) = lim (1 + − 1) = lim (1 + )
𝑛→∞ 𝑛 + 5 𝑛→∞ 𝑛+5 𝑛→∞ 𝑛+5
3𝑛
𝑛+5 𝑛+5
3
3 𝑛 1
= lim (1 − ) = lim (1 − )
𝑛→∞ 𝑛+5 𝑛→∞ 𝑛+5
[ 3 ]
− lim
3𝑛 3𝑛 3
= 𝑒 𝑛→∞𝑛+5 = 𝑒 −3 → lim = lim =3
𝑛→∞ 𝑛 + 5 𝑛→∞ 5
1+𝑛

2𝑛+1 2𝑛+1
𝑛2 − 𝑛 + 1 𝑛2 − 𝑛 + 1
18. lim ( 2 ) = lim (1 + 2 − 1)
𝑛→∞ 𝑛 − 𝑛 + 3 𝑛→∞ 𝑛 −𝑛+3
2𝑛+1 2𝑛+1
𝑛2 − 𝑛 + 1 − 𝑛2 + 𝑛 − 3 2
= lim (1 + ) = lim (1 − )
𝑛→∞ 𝑛2 − 𝑛 + 3 𝑛→∞ 𝑛2 − 𝑛 + 3
4𝑛+2
𝑛2 −𝑛+3 𝑛2 −𝑛+3
2
1 4𝑛+2
− lim 2
= lim (1 − ) =𝑒 𝑛→∞𝑛 −𝑛+3 = 𝑒0
𝑛→∞ 𝑛2 − 𝑛 + 3
[ 2 ]
=1
4𝑛 2
4𝑛 + 2 2 + 𝑛2 0
lim 2 = lim 2 𝑛 = =0
𝑛→∞ 𝑛 − 𝑛 + 3 𝑛→∞ 𝑛 𝑛 3 1
2 − 2+ 2
𝑛 𝑛 𝑛

LIMITI I VARGUT 23
 LIMITI I VARGUT | 2014

𝑛2 +1 𝑛2 +1 𝑛2 +1
𝑛2 + 4 𝑛2 + 4 𝑛2 + 4 − 𝑛2 + 4
19. lim ( 2 ) = lim (1 + 2 − 1) = lim (1 + )
𝑛→∞ 𝑛 − 4 𝑛→∞ 𝑛 −4 𝑛→∞ 𝑛2 − 4
8𝑛2 +8
𝑛2 −4 𝑛2 −4
𝑛 2 +1 8
8 1 8𝑛2 +8
lim
= lim (1 + 2 ) = lim (1 + 2 ) = 𝑒 𝑛→∞ 𝑛2 −4
𝑛→∞ 𝑛 −4 𝑛→∞ 𝑛 −4
[ 8 ]
= 𝑒8
E cila ka rrjedhur nga :
8𝑛2 8
8𝑛2 + 8 2 + 𝑛2 8
lim 2 = lim 𝑛2 = =8
𝑛→∞ 𝑛 − 4 𝑛→∞ 𝑛 4 1
2 − 2
𝑛 𝑛

𝑛+2 𝑛+2
𝑛2 − 3𝑛 + 7 𝑛2 − 3𝑛 + 7
20. lim ( 2 ) = lim (1 + 2 − 1)
𝑛→∞ 𝑛 + 4𝑛 − 5 𝑛→∞ 𝑛 + 4𝑛 − 5
𝑛+2
𝑛2 − 3𝑛 + 7 − 𝑛2 − 4𝑛 + 5
= lim (1 + )
𝑛→∞ 𝑛2 + 4𝑛 − 5
7𝑛 − 12 𝑛+2
= lim (1 − 2 )
𝑛→∞ 𝑛 + 4𝑛 − 5
(𝑛+2)(7𝑛−12)
𝑛2 +4𝑛−5 𝑛2 +4𝑛−5
7𝑛−12
1
= lim (1 − )
𝑛→∞ 𝑛2 + 4𝑛 − 5
[ 7𝑛 − 12 ]
7𝑛2 +2𝑛−24
− lim
= 𝑒 𝑛→∞ 𝑛2+4𝑛−5 = 𝑒 −7

7𝑛2 2𝑛 24
7𝑛2 + 2𝑛 − 24 2 + 𝑛2 − 𝑛2 7
lim 2 = lim 𝑛 2 = =7
𝑛→∞ 𝑛 + 4𝑛 − 5 𝑛→∞ 𝑛 4𝑛 5 1
+ +
𝑛2 𝑛2 𝑛2

LIMITI I VARGUT 24
 LIMITI I VARGUT | 2014

Detyra të kombinuara

1 5𝑛
1 − 5𝑛+2 1 − 5𝑛 52 1 − 5𝑛 ∙ 25 − ∙ 25 −25
22. lim = lim = lim = lim 5𝑛 5𝑛 = = 25
𝑛→∞ 3 − 5𝑛 𝑛→∞ 3 − 5𝑛 𝑛→∞ 3 − 5𝑛 𝑛→∞ 3 5𝑛 −1
−
5𝑛 5𝑛

4 ∙ 10𝑛 − 3 ∙ 102𝑛 4 ∙ 10𝑛 − 3 ∙ 102𝑛

23. lim = lim
𝑛→∞ 3 ∙ 10𝑛−1 − 2 ∙ 102𝑛−1 𝑛→∞ 1 1
3 ∙ 10𝑛 ∙ 10 − 2 ∙ 102𝑛 ∙ 10
1
4 ∙ 10𝑛 − 3 ∙ 1 −3
= lim = = 15
𝑛→∞ 1 1 1 1
3 ∙ 10 ∙ 10𝑛 − 2 ∙ 10 −
5

√ 2𝑛3 1 𝑛
3
√2 + 13 + 1
3
3
√2𝑛3+1+𝑛 + +
𝑛3 𝑛3 𝑛 𝑛
24. lim = lim = lim
𝑛→∞ √7𝑛2 + 3 + 3𝑛 + 2 𝑛→∞ 7𝑛2 𝑛→∞
√ 2 + 32 + 3𝑛 + 2 √7 + 32 + 3 + 2
𝑛 𝑛 𝑛 𝑛 𝑛 𝑛
3 3 3
√2 + 1 √7 − 3 ( √2 + 1)(√7 − 3) ( √2 + 1)(√7 − 3)
= lim ∙ = 2 =
𝑛→∞ √7 + 3 √7 − 3
(√7) − 32 7−9
3
( √2 + 1)(√7 − 3)
=−
2

3 4
√𝑛3 + 1 𝑛 + 1 + √𝑛4 + 3 𝑛 + 1 √𝑛2 + 𝑛 2 + 12 + √𝑛3 + 3𝑛3 + 13
3 3

2 2 𝑛 2𝑛 𝑛 𝑛 2𝑛 𝑛
25. lim 4 = lim
𝑛→∞ √𝑛5 + 3𝑛 − 6 + 5√𝑛6 − 2𝑛 + 1 𝑛→∞ 4 𝑛5 6
√ 4 + 34 − 64 + √𝑛5 + 2𝑛5 + 15
5

𝑛 𝑛 𝑛 𝑛 𝑛 𝑛
3 𝑛
√𝑛 + 1 + 12 + √𝑛 + 32 + 13
3
3 1 + √ 6
2𝑛 𝑛 𝑛 𝑛 √𝑛 + √𝑛 𝑛
= lim = lim 4 5 = lim
𝑛→∞ 4 𝑛→∞ √𝑛 + √𝑛 𝑛→∞ 4 𝑛 5 𝑛
√𝑛 + 33 − 64 + √𝑛 + 24 + 15
5
√ 8 + √ 10
𝑛 𝑛 𝑛 𝑛 𝑛 𝑛
1
= =∞
0

LIMITI I VARGUT 25
 LIMITI I VARGUT | 2014

√𝑛
√𝑛 √𝑛 1
26. lim = lim = lim
𝑛→∞ 𝑛→∞ 𝑛→∞
√𝑛 + √𝑛 + √𝑛 √𝑛 + √𝑛 + √𝑛
√𝑛 + √𝑛 + √𝑛
𝑛
√𝑛
1 1 1
= lim = lim = lim
𝑛→∞ 𝑛→∞ 𝑛→∞
√1 + √𝑛 + √𝑛 √1 + √𝑛 + √𝑛 √1 + √1 + √𝑛
𝑛 𝑛2 𝑛 𝑛2
1
= lim =1
𝑛→∞

√1 + √ 1 + √ 1
𝑛 𝑛3

(𝑛 + 1)! + (𝑛 + 2)! (𝑛 + 1)𝑛! + (𝑛 + 2)(𝑛 + 1)𝑛!

27. lim = lim
𝑛→∞ 𝑛! − (𝑛 + 3)! 𝑛→∞ 𝑛! − (𝑛 + 3)(𝑛 + 2)(𝑛 + 1)𝑛!
𝑛! (𝑛 + 1 + 𝑛2 + 3𝑛 + 2)
= lim
𝑛→∞ 𝑛! [1 − (𝑛3 + 6𝑛2 + 11𝑛 + 6)]
𝑛2 + 4𝑛 + 3 𝑛2 + 4𝑛 + 3
= lim = lim
𝑛→∞ 1 − 𝑛3 − 6𝑛2 − 11𝑛 − 6 𝑛→∞ −𝑛3 − 6𝑛2 − 11𝑛 − 5
𝑛2 4𝑛 3
𝑛 3 + 𝑛3 + 𝑛3 0+0+0 0
= lim = = =0
𝑛→∞ 𝑛3 6𝑛2 11𝑛 5 −1 − 0 − 0 − 0 −1
− 3− 3 − 3 − 3
𝑛 𝑛 𝑛 𝑛

3(𝑛 + 1)! − 6𝑛! 3(𝑛 + 1)𝑛(𝑛 − 1)! − 6𝑛(𝑛 − 1)!

28. lim = lim
𝑛→∞ 6𝑛! − 18(𝑛 − 1)! 𝑛→∞ 6𝑛(𝑛 − 1)! − 18(𝑛 − 1)!
3(𝑛 − 1)[𝑛(𝑛 + 1) − 𝑛(𝑛 − 1)] (𝑛2 + 𝑛 − 𝑛2 + 𝑛)
= lim = lim
𝑛→∞ 6(𝑛 − 1)(𝑛 − 3) 𝑛→∞ 2(𝑛 − 3)
2𝑛
2𝑛 𝑛 2 2
= lim = lim = = =1
𝑛→∞ 2𝑛 − 6 𝑛→∞ 2𝑛 6 2−0 2
−
𝑛 𝑛

LIMITI I VARGUT 26
 LIMITI I VARGUT | 2014

3 2 3
3
[(√1 − 𝑛3 ) − 𝑛 √1 − 𝑛3 + 𝑛2 ]
29. lim ( √1 − 𝑛3 + 𝑛) 3 2
𝑛→∞ 3
[(√1 − 𝑛3 ) − 𝑛 √1 − 𝑛3 + 𝑛2 ]
3 3
(√1 − 𝑛3 ) + 𝑛3
= lim 3 2
𝑛→∞ 3
[(√1 − 𝑛3 ) − 𝑛 √1 − 𝑛3 + 𝑛2 ]
1 − 𝑛3 + 𝑛3
= lim 3 2
𝑛→∞ 3
[(√1 − 𝑛3 ) − 𝑛 √1 − 𝑛3 + 𝑛2 ]
1 1
= lim 2 = =0
𝑛→∞ 3 3
[(√1 − 𝑛3 ) − 𝑛 √1 − 𝑛3 + 𝑛2 ] ∞

3 3
30. lim (√𝑛2 + 5𝑛 + 6 − √𝑛2 + 5𝑛 + 2) =
𝑛→∞
3 𝟐 𝟑 𝟑 3 𝟐
√𝑛2 +5𝑛+6 + √𝑛2 +5𝑛+6 √𝑛2 +5𝑛+2+ √𝑛2 +5𝑛+2
𝟐 𝟑 𝟐 =
3 2 𝟑 3
√𝑛 +5𝑛+6 + √𝑛2 +5𝑛+6 √𝑛2 +5𝑛+2+ √𝑛2 +5𝑛+2
𝑛2 +5𝑛+6−𝑛2 −5𝑛−2
lim 𝟐 𝟑 𝟐 =
𝑛→∞ 3√ 2 𝟑 3
𝑛 +5𝑛+6 + √𝑛2 +5𝑛+6 √𝑛2 +5𝑛+2+ √𝑛2 +5𝑛+2
4 4
lim 𝟐 𝟐 =∞ =0
𝑛→∞ 3√ 2 𝟑 𝟑 3
𝑛 +5𝑛+6 + √𝑛2 +5𝑛+6 √𝑛2 +5𝑛+2+ √𝑛2 +5𝑛+2

3 ∙ 10𝑛 + 5 ∙ 102𝑛 3 ∙ 10𝑛 + 5 ∙ 102𝑛

31. lim = lim
𝑛→∞ 6 ∙ 10𝑛−1 + 102𝑛−1 𝑛→∞ 6 1
∙ 10𝑛 + ∙ 102𝑛
10 10
3 ∙ 10𝑛 + 5 ∙ 102𝑛 3
10 2𝑛 10 𝑛+5∙1 0+5
= lim = lim =
𝑛→∞ 6 1 𝑛→∞ 6 1 1
∙ 10𝑛 + ∙ 102𝑛 𝑛 + ∙ 1 0 +
10 10 10 ∙ 10 10 10
10 2𝑛
5
= = 50
1
10

Kjo formë i përket formës 1∞ , prandaj fillimisht e zbërthejmë fuqinë 2n+1 dhe pastaj
pjestojmë me fuqinë më të madhe

LIMITI I VARGUT 27
 LIMITI I VARGUT | 2014

(𝑛+4)√2
𝑛+3 𝑛+3
𝑛+4
𝑛+4 √2
√2 1 1
31. lim (1 − ) = lim (1 − ) = lim (1 − )
𝑛→∞ 𝑛+3 𝑛→∞ 𝑛+3 𝑛→∞ 𝑛+3
√2 [ √2 ]
(𝑛+4)√2
− lim
= 𝑒 𝑛→∞ 𝑛+3 = 𝑒 √2
Kjo formë i përket formës e, zgjidhja ka rrjedhur nga shqyrtimi i limitit :

√2𝑛 + 4√2 4√2

(𝑛 + 4)√2 𝑛 √2 + 𝑛 √2 + 0
− lim = − lim = − lim = = √2
𝑛→∞ 𝑛+3 𝑛→∞ 𝑛+3 𝑛→∞ 3 1 + 0
1+𝑛
𝑛

𝑛+1 𝑛+1
𝑛2 − 2𝑛 + 7 𝑛2 − 2𝑛 + 7
32. lim ln ( 2 ) = ln lim (1 + 2 − 1)
𝑛→∞ 𝑛 −𝑛+5 𝑛→∞ 𝑛 −𝑛+5
𝑛+1
𝑛2 − 2𝑛 + 7 − 𝑛2 + 𝑛 − 5
= ln lim (1 + )
𝑛→∞ 𝑛2 − 𝑛 + 5
𝑛+1
2−𝑛
= ln lim (1 + 2 )
𝑛→∞ 𝑛 −𝑛+5
(𝑛+1)(2−𝑛)
𝑛2 −𝑛+5 𝑛2 −𝑛+5
2−𝑛
1 lim (𝑛 + 1)(2 − 𝑛)
= ln lim (1 + 2 ) = ln𝑒 𝑛→∞
𝑛→∞ 𝑛 −𝑛+5 𝑛2 − 𝑛 + 5
[ 2−𝑛 ]
= ln𝑒 −1 = −1.

𝑛2 𝑛 2
(𝑛 + 1)(2 − 𝑛) −𝑛 + 𝑛 + 2 2
2 −
+ 2 + 2 −1 + 0 + 0
lim = lim = 2 = lim 𝑛2 𝑛 𝑛 = = −1
𝑛→∞ 𝑛2 − 𝑛 + 5 𝑛→∞ 𝑛 −𝑛+5 𝑛→∞ 𝑛 𝑛 5 1−0+0
− +
𝑛2 𝑛2 𝑛2

LIMITI I VARGUT 28
 LIMITI I VARGUT | 2014

LITERATURA
1. Matematika 11
Gjimnazi Matematikë- Informatikë
Minir Efendija, Qamil Haxhibeqiri, Ramadan Limani
Peje : Dukagjini , Qershor 2005
2. Wikipedia – Enciklopedia e Lirë
www.sq.wikipedia.org

3. Barile, Margherita. "Epsilon-Delta Definition." From MathWorld--A Wolfram Web

Resource, created by Eric W. Weisstein. http://mathworld.wolfram.com/Epsilon-
DeltaDefinition.html

4. Mitchell, C. W. Jr. In "Media Clips" (Ed. M. Cibes and J. Greenwood). Math. Teacher 100,
339, Dec. 2006/Jan. 2007. Prevost, S. "Exploring the - Definition of Limit with
Mathematica." Mathematica Educ. 3, 17-21, 1994.

Smith, W. K. Limits and Continuity. New York: Macmillan, 1964.

5. Gruntz, D. On Computing Limits in a Symbolic Manipulation System. Doctoral thesis.

Zürich: Swiss Federal Institute of Technology, 1996.
6. http://armendshabani.dmon.com/FSHMN/AnalizaMatemat1/3.Vargjetnumerike.pdf
7. Kemal Halilović, profesor matematike Brčko - Granične vrijednosti

LIMITI I VARGUT 29