Redacción de Cuento para Curso Quechua Para Todos - Nivel Intermedio.

Alumna: Soledad Deisi Rojas Castro

Docente: Franklin Gutiérrez

KUNTUR
Ñaupajtaqa ajina karqanku kunturkuna campopi: pachallikoj kanku waynasjina yana
ternayoj, yura camisayoj, yana sapatosniyoq sumaq llipchiqas. Ajinatqj presentakoj
karqnku ovejerasman. Kimsa diataña rejsinakusqanku, chaymanta “Cholita,
acompañasqaykichu?” nej kanku. “Mana” nisqapuni cholita. Chaymanta “Ya, jinapis
acompañaway.” Nej kanku. “Jaqay ovejay kutichimuy” nisqa. “Qhatipusqaniña wasiyman.”
Nisqa cholita. “Ya” nisqa “Jaku, compañakuna. Qaya tarde qhatimullankitajchu kay
lugarman)” “Ari” nisqa. Cholitataj apasqa qoqawita mutiyoj charkiyoj, quesilloyojtaj. Y
nisqa condorqa: “Ajinapunichu mikunki?” Ajinata nisqa. “Arí, noqa ajinapuni apamuni,
imaraykuchus inti patapi kasajtin ñoqa ovejasta qhatimoj rini.” Ajina sapa dia tinkunakoj
kanku. Chaymanta rejsinakorqanku sumajta. Kuntur chayamoj uj meqaman chukuykoj,
chanta jovensitu presentakoj cholitaqa. Uj tardetaj qepinakus pujllasarqanku, chaymanta
“Qepisqayki” nisqa condorqa cholitataqa, ujta phawarikapusqa condorqa cholitata
qepirisqa. “Way, way way! Mayman apawasanki?” Qaqaman chankaman apasqa, mana
inti chayman chayanchu, chiri, chiri tiemporajtaj karqapis. Chaymanta ovejasnintaj
payllamanta chayasqa wasinman y wawkunanqa?”antaj mana chayasqachu. Uj kata
wawan karqa, tatasnintaj qhapaj, ashqa ovejasniyoj, ashqa wakasniyoj, ashqa llamasniyoj.
Y chaymanta nisqa mamanqa: “Maypi kunan waway, imanakuntaj waway, imanasaj
kunanqa?” Mana yacharqachu condor apasqanta, uj qaqa patapi kasqanta. Y Mamantaj uj
dia ovejasta qhatirparisqa “Waway manapuni kunankama rikhurinchu. Maypichus
Kanman?”

Chaymanta Sabastaqa nisqa: “Yarqhasawasan. Aychata apamuy mayllamantapis. Imata

Mikhusuncha?” Chaymantataq risqa cundurtaj ovejallantataj aparparimuspa. Sebastataj
tapurisqa: “Maymanta kay ovejata apamunki? Ovejay kayqa.” Nisqa, “mana ovejaykichu.
Imaynapi yachankiri?” “Noqa wawita kasajtin noqa kayta uywakorqani, chitakituy.
Killpasqanmanta noqa rejsini. Noqaypata karqa. Manchay chitakituytapuni apamunki.”
Chaymanta nisqa: “Ah, qan chayllatapuni problemasta ruanki.” Chanta rillasqataj Sabasta
hatun onqojña kasarqa. Alimentanapaj necesitarqa mikunata. Ujllata riytawanqa burru
aychata apamusqa kankasqa nispaqa usphaman suntichimusqa burru aychata y mana
kankasqachu karqa warminmantaj jaywasqa “chayasqa nispa usphaman suntichasqallataj
y warmintaj nisqa: “ Mana Kay aychata mikuyta yachanichu, burru aychaqa.” Entonces waj
aychata maskamusaj nispa mula aychatañataj apamusqa. “Kay fresquitu” nisqa, asnasajtaj.
Chaymanta manchaymanta waqaj chay juskuta” Tukuy imata mikuchiwan, burru aychasta,
asnaj aychastapis.” Manchay waqaj, Sabasta chay patamanta qhawarimun: lluskalla,
qaqalla, ni intipis chayamunchu. “Chiripis wañuchuwasanña. Imanasajchus? Tatasniy ima
nisanqankuchus noqamantaqa. Manachá yachankuchu noqa kaypi kasqaytaqa. Y kunan
piman willasajtajri? Lorenzollapis jamunman, Lorenzo kaymanta qepiwanman.”

Lorenzo loritotaj yacharqa maypichus wawan kasqanta. Enemigon karqa mamanpata.

Patiuman uj sacitaman yaykusqa. Chaymanta maman qala piñasqa “Qomer qewcha!”
Tukuy imata tratasqa rumistapis imallatawanpis chanqasqa, y Lorenzo “Noqa yachani
maypichus kasqanta wawaykita, ja, ja, ja!” nisqa. Chaymanta Lorenzitota tapurisqa
“Maypitaj kunan waway, willaway ari!” nisqa. “Uj qamqa chankapi.” Nisqa. “Ay, Lorenzito,
qam pusampuway wawayta!” nisqa “pagasqayki” nisqa. Chaymanta risqa Lorenzito,
qaqaman Sabastaman. Iskay wawitayojña kasqa Sabastaqa. Kuntur uñitas “Sabasta!” nisqa
“Lorenzo!” nisqa. “Sabasta…!” “Lorenzo …!” “Kunan kay wawastaj imanasuntajri?” Sabasta
Cundurta kachasqa ninaman, kankanankupaj, cundurtaj risqa y chaykamantaj Lorenzo:
Noqa kunan qepisqayki.” Pero kay wawaitasniytarí imanasuntaj?” nisqa. Lorenzotaj nisqa:
“Wañurachinalla.” Ujta wañuchisqa, ujtaj uj kuchuman ayqekusqa, cundur chayamunanpaj
paqarin Sabasta karqachu. “Unaytaj Mamayta qepirikapun Lorenzito, hermanuyta
wañuchin. Noqataj ayqerqani kay kuchuman.” Y chaymantataqa: “Karaju! Japisaj
Lorenzituta, wañuchisaj.” Nisqa. Y chaymanta uj machu kundurman willaj risqa kuntur,
chay machu cundurta nisqa: “Jaku, maskamunanchej, y Lorenzitutataj wañuchisunchej.”
Sabastataj tarisqanku wasinpi y Sabastataj phullu ukhuman pakaykusqanku. “Warmiyta
qopuwaychis, Sabasta warmiy!” nisqa. “Mana kaypichu. Waway chinkasqa.” Nisqa. “Ari
mana rikuchiwanki chayqa, wawaykita paqarin rikunkichu!” Techumanta “qar, qar, qar”
nispa techu patamanta y chaymanta ripusqa y ripojtinkamataj phulluta taparasqanku y
wawantataj tullullataña rikusqa. Upirikapusqa cundurqa.

“Walejita wawayta chayachimpuwanki” nisqa maman Lorenzituta.

Cuento tomado de: Florinda Martínez Morales