Professional Documents
Culture Documents
GÜVENLİK
Yavuz CALP
Makine Mühendisi
KYS&İş Güvenliği Uzmanı (B)
0 507 984 71 34
1 www.3ydanismanlik.com 30.11.2013
Basınçlı Kap
2
2. Basınçlı Kap Çeşitleri ve Sınıflandırılması
Kazanlar
Kompresörler, Hidroforlar
Buhar ve sıcak su kapları
Basınçlı asit tankları
Gaz tankları, Otoklavlar, Fiksaj
Makineleri
Sıvılaştırılmış Petrol Gazı tankları ve
tüpleri
Asetilen tankları ve tüpleri
İçinde zehirli ve zararlı gazların
bulunduğu kaplar
3 www.3ydanismanlik.com 30.11.2013
2. Basınçlı Kapların Oluşturduğu Tehlikeler
ve Korunma Tedbirleri
2.1. Basınçlı Kaplarda Meydana
Gelebilecek Tehlikeler
Kabın patlaması
İçindeki gazın ortama yayılıp patlaması
Ocaklarda oluşan gazların patlaması
Zararlı ve zehirli gazların etkileri
Zararlı sıvıların sıçraması
Büyük yangın ve facialara sebep olması
4 www.3ydanismanlik.com 30.11.2013
2. Basınçlı Kapların Oluşturduğu Tehlikeler ve
Korunma Tedbirleri
2.2. Genel Olarak
Alınması Gerekli Tedbirler
Patlamalara karşı dayanıklı bir yerde
bulundurmak
Uygun emniyet donanımının olması
Gaz kaçağı ihtimaline karşı uygun
havalandırma,
Periyodik bakım ve periyodik kontrol
zamanında yapılması
Ehil kişiler tarafından kullanılması
(Kazan ise; yakıtın türüne Ateşleyici Belgesi
olması gerekir)
5 www.3ydanismanlik.com 30.11.2013
Emniyet Aksesuarları 2 çeşittir.
Emniyet valfleri,
Patlama diski,
Bel verme çubukları,
Kontrollü basınç düşürme sistemleri.
6
Emniyet Aksesuarları 2 çeşittir.
2- Otomatik sistemler
7
3. Kazanlarda Güvenlik
3.2. Kazanların Patlama Sebepleri
Tipleri
Kazanın ve tesisin uygun yapılmamış
olması,
Gerekli emniyet donanımının
olmaması,
Kullanıcı hataları,
Zamanında bakım ve periyodik
kontrollerinin yapılmamış olması,
8 www.3ydanismanlik.com 30.11.2013
3. Kazanlarda Güvenlik
3.3. Sıcak Su Kazanlarında
Emniyet Donanımı
Termometre
Su Seviye Göstergesi (2)
Hidrometre (sıvıların özgül ağırlığını ölçmeye
yarayan alete verilen isimdir)
Gidiş dönüş Emniyet boruları
Patlama kapağı
Gözleme deliği
İmbisat deposu (Genleşme Tankı, Taşma
Havuzu) Taşma Havuzu
Termostat
9 www.3ydanismanlik.com 30.11.2013
3. Kazanlarda Güvenlik
3.4. Buhar Kazanlarında
Emniyet Donanımı
Kazan besleme cihazı
Su seviye göstergeleri
Manometre (Gaz veya sıvı akışkanların basıncını
ölçmek için kullanılan bir alet)
Presostat
Emniyet Ventili
Emniyet düdüğü
10 www.3ydanismanlik.com 30.11.2013
Basınçlı kap ve tesisatlar
11 www.3ydanismanlik.com 30.11.2013
PERİYODİK KONTROLLER
12 www.3ydanismanlik.com 30.11.2013
PERİYODİK KONTROLLER
Standartlarda süre
Kullanımdaki LPG tüpleri belirtilmemişse
1 Yıl
Standartlarda süre
Basınçlı hava tankları(2), (3) belirtilmemişse
1 Yıl
TS EN:13458 – 3 standardında
Kriyojenik tanklar
belirtilen sürelerde.
13 www.3ydanismanlik.com 30.11.2013
PERİYODİK KONTROLLER
14 www.3ydanismanlik.com 30.11.2013
3. Kazanlarda Güvenlik
3.5. Buhar Kazanlarında
Otomatik Kontrol Sistemleri
Yanma kontrolü (Kazandaki basıncın sabit
tutulması gereken yerlerde uygulanır)
Besleme suyu kontrolü
(Kazan dom su seviyesini sabit tutar)
Sıcaklık kontrolü
(Buhar çıkış sıcaklığını sabit tutar)
15 www.3ydanismanlik.com 30.11.2013
3. Kazanlarda Güvenlik
3.6. Buhar Kazanlarında Otomatik Kilitleme
ve Koruma Donanımı
Brülor alevi söndüğünde yakıtı kesen
fotoelektrik gözleyici,
Aşırı buhar basıncında yakıtı kesen basınç
şalteri (presostat)
Dom suyu seviyesi aşırı düştüğünde yakıtı
kesen su seviye aygıtı,
Yakıt pompası çıkış basıncı düştüğünde yakıtı
kesen basınç şalteri,
16 www.3ydanismanlik.com 30.11.2013
3. Kazanlarda Güvenlik
17 www.3ydanismanlik.com 30.11.2013
3. Kazanlarda Güvenlik
18 www.3ydanismanlik.com 30.11.2013
3. Kazanlarda Güvenlik
3.9. Kazanların İşletilmesinde Alınması Gereken Tedbirler
Kazan dairesine sorumlu ve yetkili olmayanlar girmemeli
Kazan yakılmadan önce kazancı tarafından tüm vanalar,
klepeler, kapaklar, emniyet supapları, yakıt ve su miktarı
kontrol edilmeli,
İlk ateşlemede sıcaklık yavaş yavaş yükseltilmeli
Sıvı ve gaz yakan kazanlarda, kazan ateşlenmeden önce,
ocağın içinde, beklerin yanında, kazanın etrafında yakıt
olmamalı
Her vardiya değişiminde emniyet supabı kontrol edilmeli
Kazan, ehil kişiler tarafından işletilmeli
Periyodik kontrol ve testleri yapılmalı
Basınç altında bakım onarım yapılmamalı
19 www.3ydanismanlik.com 30.11.2013
Kazanlarda, Basınçlı Kaplarda ve Kompresörlerde Alınacak
Güvenlik Tedbirleri
20
4. Kompresörlerde Güvenlik
21 www.3ydanismanlik.com 30.11.2013
4. Kompresörlerde Güvenlik
22 www.3ydanismanlik.com 30.11.2013
4. Kompresörlerde Güvenlik
23
4. Kompresörlerde Güvenlik
24
5. Basınçlı Tüpler
Tüplerin depolanması ile ilgili tüm kurallar ve
resmi mevzuat uygulanmalıdır.
Dolumu yapan firma tarafından tüp üzerine
konulan ve içindeki gazı tanıtan etiketler
kesinlikle kopartılmamalıdır. (MSDS bilgisi
tedarikçi firmalardan alınmalı ve çalışanlara tebliğ
edilmelidir.)
25 www.3ydanismanlik.com 30.11.2013
5. Basınçlı Tüpler
Gazın kullanımı ile ilgili herhangi bir
tereddüt durumunda mutlaka gazı veren
firmaya başvurulmalıdır.
Tüpler, valfler ve diğer gaz ekipmanlarının
kontrol ve testleri sistemli olarak zamanında
yapılmalıdır.
Tüpler sadece bu amaç için yapılmış, çok
iyi havalandırılan ve tercihen üzeri açık
mahallerde depolanmalıdır.
Tüplerin depolandığı mahallerde ateş, ark
veya herhangi bir ısı kaynağı kesinlikle
bulunmamalıdır.
26 www.3ydanismanlik.com 30.11.2013
5. Basınçlı Tüpler
Tüp depo mahalleri temiz ve düzenli
tutulmalı, yetkisiz kişilerin buralara
girmelerine engel olunmalıdır.
Buralarda tüp depolandığını belirten
işaretler görünür şekilde asılmalıdır.
Tüp depo mahalleri içinde veya yakınında
çıplak ateş oluşturulmasına ve sigara
içilmesine engel olunmalıdır.
Depolanan tüpler devrilmeyecek veya
yuvarlanmayacak şekilde emniyete
alınmalıdır.
27 www.3ydanismanlik.com 30.11.2013
5. Basınçlı Tüpler
Tüpler her zaman dikey olarak tutulmalı,
mümkünse valflere kapak takılmalı, tüp kapakları
ise her zaman takılı bulunmalıdır.
Dolu ve boş tüpler ayrı olarak depolanmalı, dolu
tüplerin kullanılmasına önce gelenlerden
başlanmalıdır.
Tüpler, içlerindeki gazın yanıcılık, yakıcılık,
zehirlilik vs. özelliklerine göre gruplara ayrılarak
depolanmalıdır.
Oksijen veya yanmayı destekleyen diğer gazların
tüpleri, yanıcı gaz tüplerinden en az 6 m. uzakta
veya ateşe dayanıklı bir duvar ile bu tüplerden
ayrılmış olarak depolanmalıdır.
28 www.3ydanismanlik.com 30.11.2013
5. Basınçlı Tüpler
Mümkün olduğunca az miktarda yanıcı
veya zehirleyici gaz tüpü stokta tutulmalıdır.
Yanıcı ve parlayıcı gaz tüpleri, diğer yanıcı
maddelerden ayrı olarak depolanmalıdır.
Depolanan tüplerin genel durumları ve
tüplerden kaçak olup olmadığı sık sık ve
sistemli olarak kontrol edilmelidir.
Yanıcı veya zehirleyici gaz tüplerinin
bulunduğu mahallere girerken havadan bu
gazlardan bulunup bulunmadığı bu iş için
uygun cihazlar kullanılarak tespit
edilmelidir.
29 www.3ydanismanlik.com 30.11.2013
Basınçlı Tüpleri Ayırt Eden Özellikler
30 www.3ydanismanlik.com 30.11.2013
TÜP RENKLERİ
Asetilen tüpleri: Sarı
Oksijen tüpleri: Koyu Mavi
Argon tüpleri: Açık Mavi
Azot tüpleri: Yeşil
Helyum tüpleri: Kahverengi
Hidrojen: Kırmızı
Karbondioksit: Gri/Siyah
Yanıcı gaz tüpleri; KIRMIZI
Yakıcı gaz tüpleri; MAVİ (Tüplere genel olarak
bakıldığında)
32 www.3ydanismanlik.com 30.11.2013
Basınçlı Gaz Tüpleri - Uygulama
Yaygın Olarak Kullanılan Endüstriyel Gazlar - Basınçlı Tüp ve Valf Standartları
Gaz Cinsi Renk Basınç Vana/Ventil Koku İnsan ve Ortama Etkisi
230 Bar Prinç 3/4" Dış, Sağ
Oksijen (O2) Koyu Mavi (ATÜ) Diş Kokusuz Yanma ve Patlamayı hızlandırır.
230 Bar Prinç/Çelik 5/8" İç
Azot (N2) Yeşil (ATÜ) Konik Sağ diş Kokusuz Boğucudur. Yanmaz
Boğucudur. Yangın ve patlama
LPG 17,5 Bar Özel tehlikesi, hava ile %2,5 - 9,5
(Aygaz/İpragaz) Gri Mavi (ATÜ) Prinç özel valf kokulu arasındaki karışımı patlayıcı
2,5 Bar (ATÜ) fazla sıkıştırılamaz.
Prinç/Çelik kelepçeli Sarımsa Patlama Tehlikesi. Hava ile %2,3-100
Asetilen Sarı Turuncu 15 Bar (ATÜ) bağlantı k kokulu arasındaki karışımı patlayıcı
200 Bar Prinç W21,8x1/14 Yangın ve Patlama Tehlikesi. Hava ile
Hidrojen (H2) Kırmızı (ATÜ) Ters Dişli Sol Kokusuz %4-75 arasındaki karışımı patlayıcı
Karbodioksit Prinç W21,8x1/14
(CO2) Siyah 50 Bar (ATÜ) Düz Dişli Sağ Kokusuz Boğucudur. Yanmaz
230 Bar Prinç 5/8" İçkonik,
Argon (Ar) Açık Mavi (ATÜ) sağ diş Kokusuz Boğucudur. Yanmaz
200 Bar Prinç 5/8" Düz Dişli
Helyum (He) Kahverengi (ATÜ) Sağ Kokusuz Boğucudur. Yanmaz
230 Bar Prinç 5/8" İç konik,
Helyum+Argon Kahverengi (ATÜ) Sağ diş Kokusuz Boğucudur. Yanmaz
33
I. Zorlayıcı Test Teknikleri
34
II. Zorlayıcı Olmayan Test Teknikleri
(Non Deformatif)
35
Basınçlı kapların imalatçı ya da ithalatçıları tarafından
kullanıcılara verilmesi gerekli talimatlarda
aşağıdakilerden hangi bilgilerin bulunması gerekli
değildir?
36
Basınçlı kaplarda bulunması gerekli olan emniyet valfleri
hangi basınçta açacak şekilde ayarlanmalıdır?
37
Aşağıdakilerden hangisi kompresör basınçlı hava
tanklarında bulunması gerekli güvenlik cihazlarından biri
değildir?
• Manometre
• Seviye göstergesi
• Su tahliye sistemi
• Uzaktan durdurma sistemi
38
İş ekipmanlarında aşağıdakilerden hangisi önceliklidir?
• Basınç
• Hız
• Durdurma
• Çalıştırma
39
Basınçlı kabın veya tanıtım plakasının üstünde
aşağıdaki bilgilerden hangisinin bulunması gerekli
değildir?
40
Çelik malzemeden yapılmış basınçlı kabın iç basıncı ne
olursa olsun gerçek et kalınlığı için aşağıdakilerden
hangisi doğrudur?
• 2 mm’den az olmamalıdır.
• 3 mm’den fazla olmamalıdır.
• 5 mm’den fazla olmamalıdır.
• 3 mm’den az olmamalıdır
41
Aşağıdakilerden hangisi kullanımda olan basınçlı
kapların et kalınlığını ölçmek için kullanılabilecek ve
uygulanabilirliği en kolay yöntemdir?
Hidrolik test
Ultrasonik test
Radyografi testi
Manyetik partikül testi
42
1. Basit Basınçlı Kaplar Yönetmeliği uyarınca bir basınçlı
kabın iç basıncı için verilen sınır değerler ile ilgili olarak
aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
43
2. Basınç altında kabın mukavemetine katkıda bulunan
parçalar ve donanımlar “Basit Basınçlı Kaplar
Yönetmeliği” uyarınca hangi çeşit malzemelerden
yapılmış olmalıdır?
a) Alaşımsız çelikten veya alaşımsız alüminyumdan
veya yaşlandıkça sertleşmeyen alüminyumdan,
b) Paslanmaz çelikten ya da alaşımlarından,
c) Alaşımlı çelik malzemelerden,
d) Kromlu ve Vanadiumlu malzemelerden,
44
3. Alüminyum veya alüminyum alaşımlı malzemelerden
yapılmış basınçlı kaplar için azami çalışma sıcaklığı ne
kadar olmalıdır ?
a) 85 0C’den fazla olamaz,
b) 150 0C’den fazla olamaz,
c) 100 0C’den fazla olamaz,
d) 185 0C’den fazla olamaz,
45
4. Basınçlı kaplarda temel prensip olarak ………… test
yapılması esastır. Bu testler, standartlarda aksi
belirtilmediği sürece …………… basıncının 1,5 katı ile
yapılır.
46
5. Çelik malzemeden yapılmış basınçlı kabın iç basıncı
ne olursa olsun gerçek et kalınlığı en az ne kadar
olmalıdır?
a) En az 3mm. Olmalıdır.
b) 3mm.den fazla olmalıdır.
c) En az 5mm.den olmalıdır.
d) 2 mm.’den az olmamalıdır.
47
6. Basınçlı kapların imalatçı ya da ithalatçıları tarafından
kullanıcılara verilmesi gerekli talimatlarda
aşağıdakilerden hangi bilgilerin bulunması gerekli
değildir?
a) Kabın öngörülen kullanım amacı,
b) Kabın emniyeti için bakım ve montaj şartları,
c) İşaretlemeler
d) Tehlikelerin renk kotları
48
7. Basınçlı kabın veya tanıtım plakasının üstünde
aşağıdaki bilgilerden hangisinin bulunması gerekli
değildir?
a) Kabın kapasitesi Litre olarak,
b) Bar cinsinden azami çalışma basıncı
c) Azami çalışma sıcaklığı (0C) olarak,
d) Kabın imalat malzemesi,
49
8. Aşağıdakilerden hangisi kompresör basınçlı hava
tanklarında bulunması gerekli güvenlik cihazlardan biri
değildir?
a) Su tahliye sistemi,
b) Seviye göstergesi
c) Uzaktan durdurma sistemi,
d) Manometre,
50
9. Sıcak su kazanlarında güvenlik açısından hangisi
zorunlu değildir.
a. Sirkülasyon pompası
b. Brülör
c. Duman boruları
d. Manometre
51
10. Basınçlı kaplarda en az kaç tane güvenlik vanası
vardır?
a. 1 b. 2 c.3 d.4
52
11. Aşağıdakilerden hangisi basınçlı kap değildir?
a. Buhar kazanı
b. Otoklav
c. Boya kazanı
d. Güneş enerjisi su deposu
53
13. İç basıncı kaç bardan büyük olan kap ve ekipmana
basınçlı kap denir?
a. 0,5 b.1 c.1,5 d.2
54
14. Sıcak su kazanlarında kaç tane termometre
bulunmalıdır?
a. 4 b.3 c.2 d.1
55
15. Sıvılaştırılmış gaz tankları kaç yılda bir kontrol edilir.
56
16.LPG tanklarında bulunan emniyet valfleri kaç yılda bir
kontrol ve teste tabi tutulur.
a. 1 b.2 c.5 d.10
57
17. Taşınabilir gaz tüpleri (Dikişli, dikişsiz) kaç yılda bir
kontrol edilir.
a. 1 b.3 c.5 d.10
58
18. Basınçlı kap ve tesisatların periyodik kontrolleri,
kimler tarafından yapılır.
a. Makine Mühendisi
b. Makine Teknikeri
c. Makine Yüksek Teknikeri
d.Hepsi
59