You are on page 1of 89

‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪١‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻻت اﻟﺪرﺟﺔ اﻟﺜﺎﻧﯿﺔ ﻓﻰ ﻣﺘﻐﯿﺮ واﺣﺪ‬

‫‪۲‬‬
‫اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ :‬ا س ‪ +‬ب س ‪ +‬ﺣـ = ‪ ٠‬ﺣﯿﺚ ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ﺣـ ‪ g‬ﺣﺢ ‪ ،‬ا ≠ ‪٠‬‬
‫ھﻰ ﻣﻌﺎدﻟﺔ ﻣﻦ اﻟﺪرﺟﺔ اﻟﺜﺎﻧﯿﺔ ﻓﻰ ﻣﺠﮭﻮل واﺣﺪ ھﻮ س ﻟﮭﺎ ﺟﺬران ) ﺣﻼن (‬
‫‪۲‬‬
‫* وﯾﺴﻤﻰ ا ﻣﻌﺎﻣﻞ س ‪ ،‬ب ﻣﻌﺎﻣﻞ س ‪ ،‬ﺣـ اﻟﺤﺪ اﻟﻤﻄﻠﻖ‬
‫* ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ " ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻟﺤﻞ ﻟﻠﻤﻌﺎدﻟﺔ " ھﻮ ﻛﻞ ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘﻰ ﯾﺤﻘﻘﮭﺎ‬

‫ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻟﺔ ﻣﻦ اﻟﺪرﺟﺔ اﻟﺜﺎﻧﯿﺔ ﻓﻰ ﻣﺠﮭﻮل واﺣﺪ ﺟﺒﺮﯾﺎ ﺑﺈﺳﺘﺨﺪام اﻟﺘﺤﻠﯿﻞ‪:‬‬


‫ﻓﻤﺜﻼ ‪:‬‬
‫‪۲‬‬
‫‪ (١‬إذا ﻛﺎن ‪ :‬س – ‪ ٥‬س – ‪ ، ٠ = ٦‬س ‪ g‬ﺣﺢ‬
‫ﻓﺈن ‪ ) :‬س – ‪ ) ( ٦‬س ‪٠ = ( ١ +‬‬
‫‪ B‬إﻣﺎ س – ‪ ٠ = ٦‬وﻣﻨﮭﺎ س = ‪ ٦‬أ‪ ،‬س ‪ ٠ = ١ +‬وﻣﻨﮭﺎ س = – ‪١‬‬
‫‪ B‬ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻟﺤﻞ = } ‪{ ١ – ، ٦‬‬
‫‪۲‬‬
‫‪ (٢‬إذا ﻛﺎن ‪ :‬س – ‪ ٦‬س ‪ ، ٠ = ٩ +‬س ‪ g‬ﺣﺢ‬
‫‪۲‬‬
‫‪ B‬ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻟﺤﻞ = } ‪{ ٣‬‬ ‫وﻣﻨﮭﺎ س = ‪٦‬‬ ‫ﻓﺈن ‪ ) :‬س – ‪ B ٠ = ( ٣‬س – ‪٠ = ٣‬‬
‫‪۲‬‬
‫‪ (٣‬أﻣﺎ إذا ﻛﺎن ‪ :‬س – ‪ ٤‬س – ‪ ، ٠ = ٦‬س ‪ g‬ﺣﺢ‬
‫‪۲‬‬
‫ﻓﺈن ‪ :‬س – ‪ ٤‬س – ‪ ٦‬ﯾﺼﻌﺐ ﺗﺤﻠﯿﻠﮫ ﻟﺬا ﻟﺤﻞ ﻣﺜﻞ ھﺬه اﻟﻤﻌﺎدﻻت ﻧﻠﺠﺄ ‪:‬‬

‫ﻹﺳﺘﺨﺪام اﻟﻘﺎﻧﻮن اﻟﻌﺎم ‪:‬‬


‫‪۲‬‬
‫‪ ،‬ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ﺣـ ‪ g‬ﺣﺢ ‪ ،‬ا ≠ ‪٠‬‬ ‫إذا ﻛﺎﻧﺖ ‪ :‬اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ :‬ا س ‪ +‬ب س ‪ +‬ﺣـ = ‪٠‬‬
‫ﻓﺈن ‪ :‬س = – ب ‪ ±‬ب‪ ٤ –۲‬ا ﺣـ‬
‫‪۲‬ا‬
‫ﻣﻠﺤﻮظﺔ ‪ :‬إذا ﻛﺎن ل‪ ،‬م ھﻤﺎ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ا س‪ + ٢‬ب س ‪ +‬ج = ‪٠‬‬
‫ﻓﺈﻧﮭﻤﺎ ﯾﺤﻘﻘﺎن اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ أي أن ‪:‬‬
‫‪ ،‬ا م‪ + ٢‬ب م‪ +‬ج = ‪٠‬‬ ‫ا ل‪ + ٢‬ب ل ‪ +‬ج = ‪٠‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٢‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪:‬ﻋﯿﻦ ﺟﺬرى اﻟﺪاﻟﺔ د)س( = س‪ ٥ – ٢‬س ‪٦+‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫ﻻﯾﺠﺎد ﺟﺬرى اﻟﺪاﻟﺔ ﻧﻀﻊ د)س( = ‪ ٠‬و ﺑﺎﻟﺘﺤﻠﯿﻞ ‪ ) :‬س ــ ‪ ) ( ٢‬س ــ ‪٠ = ( ٣‬‬
‫‪ B‬إﻣﺎ س ــ ‪ ٠ = ٢‬أو س ــ ‪ B ٠ = ٣‬س = ‪ ٢‬أو س = ‪٣‬‬
‫‪ B‬ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ھﻤﺎ ‪٣ ، ٢‬‬
‫و ﯾﻼﺣﻆ أن ‪ :‬د)‪ =٦+١٠ -٤=٦+(٢)٥ – ٢(٢) = (٢‬ﺻﻔﺮ‬
‫د)‪ =٦+١٥ -٩=٦+(٣)٥ – ٢(٣) = (٣‬ﺻﻔﺮ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﺣﻞ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ ٢‬ــ ‪ ) ٢‬س ‪ ٠ = ( ٣ +‬ﺑﺎﺳﺘﺨﺪام اﻟﻘﺎﻧﻮن اﻟﻌﺎم‬
‫؟ ‪٢.٦٥ T ٧‬‬ ‫ﻋﻠﻤﺎ ﺑﺄن‬
‫؟‪٧‬‬ ‫‪٢ ± ٢‬‬ ‫؟ ‪٢٨‬‬ ‫‪± ٢‬‬
‫=‬ ‫س=‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬س‪ ٢‬ــ ‪ ٢‬س ــ ‪٠ = ٦‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪١×٢‬‬ ‫ا = ‪ ، ١‬ب = ‪ ، ٢ -‬ﺣـ = ‪٦ -‬‬
‫= ‪ ± ١‬؟‪٧‬‬
‫‪۲‬‬
‫س ‪٣.٦٥ T ٢.٦٥ + ١ T‬‬ ‫ب – ‪ ٤‬ا ﺣـ = )‪ ٢(٢-‬ــ ‪٦ - × ١ × ٤‬‬
‫= ‪٢٨‬‬
‫س ‪ ١ T‬ــ ‪١.٦٥ - T ٢.٦٥‬‬ ‫اﻟﻘﺎﻧﻮن اﻟﻌﺎم ‪:‬‬
‫‪۲‬‬
‫ب – ‪ ٤‬ا ﺣـ‬ ‫– ب ‪±‬‬
‫م ‪ .‬ح = } ‪{ ١.٦٥ - ، ٣.٦٥‬‬ ‫س=‬
‫‪۲‬ا‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﺗﺬﻛﺮ أن ‪:‬‬

‫اﻟﺤﻞ اﻟﺒﯿﺎﻧﻰ ﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺪرﺟﺔ اﻟﺜﺎﻧﯿﺔ ﻓﻰ ﻣﺘﻐﯿﺮ واﺣﺪ ‪:‬‬


‫‪۲‬‬
‫ﻟﺤﻞ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ :‬ا س ‪ +‬ب س ‪ +‬ﺣـ = ‪ ٠‬ﺑﯿﺎﻧﯿﺎ ً ﻧﺘﺒﻊ اﻟﺘﺎﻟﻰ ‪:‬‬

‫‪۲‬‬
‫)‪ (١‬ﻧﺮﺳﻢ ﻣﻨﺤﻨﻰ اﻟﺪاﻟﺔ د ﺣﯿﺚ د ) س ( = ا س ‪ +‬ب س ‪ +‬ﺣـ ﺣﯿﺚ ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ﺣـ ‪g‬ح‪،‬ا ≠ ‪٠‬‬

‫)‪ (۲‬ﻧﻌﯿﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻹﺣﺪاﺛﯿﺎت اﻟﺴﯿﻨﯿﺔ ﻟﻨﻘﻂ ﺗﻘﺎطﻊ ﻣﻨﺤﻨﻰ اﻟﺪاﻟﺔ ﻣﻊ ﻣﺤﻮر اﻟﺴﯿﻨﺎت ﻓﺘﻜﻮن ‪:‬‬
‫ھﻰ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻟﺤﻞ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٣‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ﻣﻼﺣﻈﺎت ‪:‬‬
‫ﺗﺤﺘﻮى ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻟﺤﻞ ﻋﻠﻰ ‪:‬‬
‫ﻻ ﺗﻮﺟﺪ ﻋﻨﺎﺻﺮ إذا ﻛﺎن‬ ‫ﻋﻨﺼﺮ واﺣﺪ إذا ﻛﺎن اﻟﻤﻨﺤﻨﻰ‬ ‫ﻋﻨﺼﺮﯾﻦ إذا ﻛﺎن اﻟﻤﻨﺤﻨﻰ‬
‫اﻟﻤﻨﺤﻨﻰ ﻻ ﯾﻘﻄﻊ ﻣﺤﻮر اﻟﺴﯿﻨﺎت‬ ‫ﯾﻘﻄﻊ ﻣﺤﻮر اﻟﺴﯿﻨﺎت ﻓﻰ‬ ‫ﯾﻘﻄﻊ ﻣﺤﻮر اﻟﺴﯿﻨﺎت ﻓﻰ‬
‫ﻓﻰ أى ﻧﻘﻄﺔ‬ ‫ﻧﻘﻄﺔ واﺣﺪة‬ ‫ﻧﻘﻄﺘﯿﻦ‬

‫)م ‪( ٠ ،‬‬ ‫)ل‪(٠،‬‬


‫)ل‪(٠،‬‬

‫ﻻ ﯾﻮﺟﺪ ﺣﻞ ﻟﻠﻤﻌﺎدﻟﺔ ﻓﻰ ﺣﺢ‬ ‫ﯾﻮﺟﺪ ﺣﻞ وﺣﯿﺪ ﻟﻠﻤﻌﺎدﻟﺔ ﻓﻰ ﺣﺢ‬ ‫ﯾﻮﺟﺪ ﺣﻼن ﻟﻠﻤﻌﺎدﻟﺔ ﻓﻰ ﺣﺢ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻟﺤﻞ = ‪Z‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻟﺤﻞ = } ل {‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻟﺤﻞ = } ل ‪ ،‬م {‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ارﺳﻢ اﻟﺸﻜﻞ اﻟﺒﯿﺎﻧﻰ ﻟﻠﺪاﻟﺔ د ﺣﯿﺚ د)س( = س‪ ٢ + ٢‬س ‪ ٣ +‬ﻓﻰ اﻟﻔﺘﺮة ] ‪[١ ، ٣ -‬‬
‫و ﻣﻦ اﻟﺮﺳﻢ أوﺟﺪ ‪:‬‬
‫أوﻻ ‪ :‬اﻟﻘﯿﻤﺔ اﻟﻌﻈﻤﻰ أو اﻟﺼﻐﺮى ﻟﻠﺪاﻟﺔ و ﻋﯿﻦ ﻧﻘﻄﺔ رأس اﻟﻤﻨﺤﻨﻰ‬
‫ﺛﺎﻧﯿﺎ ‪ :‬ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﺣﻞ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ ٢ + ٢‬س ‪ ]٠= ٣ +‬أوﺟﺪ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ [‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪٦‬‬ ‫ﻧﻜﻮن اﻟﺠﺪول ‪:‬‬
‫س ‪١ ٠ ١- ٢- ٣-‬‬
‫‪٥‬‬ ‫ص ‪٦ ٣ ٢ ٣ ٦‬‬

‫‪٤‬‬ ‫‪٢-‬‬ ‫‪-‬ب‬


‫=‪١-‬‬ ‫=‬ ‫س =‬
‫‪١×٢‬‬ ‫‪٢‬ا‬
‫‪٣‬‬ ‫ص = )‪٢ = ٣ + ١- × ٢ + ٢(١ -‬‬

‫‪٢‬‬ ‫رأس اﻟﻤﻨﺤﻨﻰ ھﻰ ) ‪( ٢ ، ١ -‬‬

‫‪١‬‬ ‫اﻟﻘﯿﻤﺔ اﻟﺼﻐﺮى = ‪٢‬‬

‫‪٣- ٢ - ١ -‬‬ ‫‪١ ٢ ٣ ٤ ٥‬‬


‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨١-- ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٤‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫م‪.‬ح=‪Z‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﺔ ﻣﺤﻮر اﻟﺘﻤﺎﺛﻞ س = ‪١-‬‬
‫ﻣﻼﺣﻈﺔ ھﺎﻣﺔ ‪:‬‬

‫إذا ﻛﺎﻧﺖ س = ﻡ أﺣﺪ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ﺍ س‪ + ٢‬ب س ‪ +‬ﺟـ = ‪ ٠‬ﻓﺈن‪:‬‬

‫)‪ (١‬د ) ﻡ ( = ﺻﻔﺮ‬

‫)‪ ) (٢‬س – ﻡ ( أﺣﺪ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ﺍ س‪ + ٢‬ب س ‪ +‬ﺟـ = ‪٠‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎﻧﺖ س = ‪ ٣‬أﺣﺪ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ – ٢‬ك س ‪ ٠ = ٦ +‬أوﺟﺪ ك‬


‫ﺛﻢ أوﺟﺪ اﻟﺠﺬر اﻻﺧﺮ‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ھﻰ‬ ‫س=‪ ٣‬ﺟﺬر‬
‫‪٢‬‬
‫س –‪٥‬س‪٠=٦+‬‬ ‫د)‪٠ = (٣‬‬
‫) س – ‪ )( ٢‬س – ‪٠ = ( ٣‬‬ ‫)‪ – ٢(٣‬ك )‪٠ = ٦+ (٣‬‬
‫س–‪٠=٣‬‬ ‫س – ‪٠= ٢‬‬ ‫‪٣–٩‬ك‪٠=٦+‬‬
‫س=‪٣‬‬ ‫س=‪٢‬‬ ‫‪ ٣ -‬ك ‪٠ = ١٥ +‬‬
‫اﻟﺠﺬر اﻻﺧﺮ = ‪٣‬‬ ‫‪٣-‬ك = ‪١٥ -‬‬
‫ك = ‪٥ = ١٥-‬‬
‫‪٣-‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل إذا ﻛﺎن س = ‪ ٣‬أﺣﺪ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ +٢‬ك س ‪٠ =٩-‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ك ﺛﻢ ﻋﯿﻦ اﻟﺠﺬر اﻻﺧﺮ‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫س‪٠ = ٩ – ٢‬‬ ‫د)‪٠ = (٣‬‬
‫) س – ‪ ) ( ٣‬س ‪٠ = ( ٣+‬‬ ‫)‪ + ٢(٣‬ك )‪٠ = ٩ – (٣‬‬
‫س ‪٠ = ٣+‬‬ ‫س–‪٠=٣‬‬ ‫‪٣+ ٩‬ك – ‪٠ = ٩‬‬
‫س= ‪٣ -‬‬ ‫س=‪٣‬‬ ‫‪٣‬ك = ‪٠‬‬
‫اﻟﺠﺬر اﻻﺧﺮ = ‪٣ -‬‬ ‫ك=‪٠‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎن س = ‪ ٣‬أﺣﺪ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ ) – ٢‬ك – ‪ ( ٢‬س ‪٠ = ١٢+‬‬
‫أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ك ﺛﻢ ﻋﯿﻦ اﻟﺠﺬر اﻻﺧﺮ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٥‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫د) ‪٠ = ( ٣‬‬
‫‪٢‬‬
‫س – ) ‪ ( ٢ – ٩‬س ‪٠ = ١٢+‬‬ ‫)‪ ) – ٢(٣‬ك – ‪٠ = ١٢+ (٣) ( ٢‬‬
‫س‪ ٧ – ٢‬س ‪٠ = ١٢+‬‬ ‫‪٣ – ٩‬ك ‪٠ = ١٢+ ٦ +‬‬
‫) س – ‪ )( ٣‬س – ‪٠ = ( ٤‬‬ ‫‪ ٣ – ٢٧‬ك = ‪٠‬‬
‫س=‪ ، ٣‬س=‪٤‬‬ ‫‪ ٣-‬ك = ‪٢٧ -‬‬
‫اﻟﺠﺬر اﻻﺧﺮ = ‪٤‬‬ ‫ك=‪٩‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎﻧﺖ س = ‪ ٢‬أﺣﺪ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ ٢ - ٢‬ك س ‪ +‬ك‪٠ = ٤ – ٢‬‬
‫أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ك ﺛﻢ ﻋﯿﻦ اﻟﺠﺬر اﻻﺧﺮ‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪ ،‬س = ‪٢-‬‬ ‫س=‪٢‬‬ ‫س = ‪ ٢‬ﺟﺬر‬
‫ﻋﻨﺪﻣﺎ ك = ‪٤‬‬ ‫)‪ ٢ – ٢(٢‬ك )‪ + (٢‬ك – ‪= ٤‬‬
‫‪٢‬‬

‫اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ھﻰ س‪ ٨ – ٢‬س ‪٠ = ٤ – ١٦ +‬‬ ‫‪ ٤ – ٤‬ك ‪ +‬ك‪٠ = ٤ – ٢‬‬


‫س‪ ٨ – ٢‬س‪٠ = ١٢+‬‬ ‫ك‪ ٤ – ٢‬ك = ‪٠‬‬
‫) س – ‪ )( ٢‬س – ‪٠ = ( ٦‬‬ ‫ك)ك–‪٠=(٤‬‬
‫س=‪ ، ٢‬س=‪٦‬‬ ‫ك=‪ ، ٠‬ك=‪٤‬‬
‫اﻟﺠﺬر اﻻﺧﺮ = ‪ ٦‬أو ‪٢ -‬‬ ‫ﻋﻨﺪﻣﺎ ك = ‪٠‬‬
‫اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪٠ = ٤ – ٢‬‬
‫) س – ‪ )( ٢‬س ‪٠ = ( ٢ +‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎن ‪ ٣- ، ٢‬ھﻤﺎ ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ – ٢‬ﺍ س ‪ +‬ب = ‪ ٠‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺘﻰ ﺍ ‪ ،‬ب‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫س‪ – ٢‬ﺍ س ‪ +‬ب = ) س ‪ ) ( ٢ -‬س ‪ = ( ٣ +‬س‪ + ٢‬س ‪٦ -‬‬

‫‪،‬ب=‪٦-‬‬ ‫ﺑﻤﻘﺎرﻧﺔ اﻟﻤﻌﺎﻣﻼت ﻓﻰ اﻟﻄﺮﻓﯿﻦ ﻧﺠﺪ أن ﺍ = ‪١ -‬‬


‫ﺣﻞ أﺧﺮ ‪:‬‬
‫)‪ ٢(٢‬ــ ﺍ × ‪ + ٢‬ب = ‪٠‬‬ ‫‪C‬‬ ‫د)‪٠ = (٢‬‬ ‫‪B‬‬ ‫س = ‪ ٢‬أﺣﺪ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ‬ ‫‪A‬‬

‫‪ ٤ C‬ــ ‪ ٢‬ﺍ ‪ +‬ب = ‪(١) ٠‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٦‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫)‪ ٢(٣ -‬ــ ﺍ ×)‪ + (٣ -‬ب = ‪٠‬‬ ‫‪C٠‬‬ ‫‪ A‬س = ‪ ٣ -‬أﺣﺪ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ B‬د) ـ ‪= ( ٣‬‬

‫‪ ٣ + ٩‬ﺍ ‪ +‬ﺏ = ‪ (٢) ٠‬ﺑﺤﻞ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺘﯿﻦ ‪ ٢ ، ١‬ﺟﺒﺮﯾﺎ‬ ‫‪C‬‬

‫‪ ٤‬ــ ‪ ٢‬ﺍ ‪ +‬ب = ‪ (١) ٠‬ﺑﻄﺮح اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ ١‬ﻣﻦ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪٢‬‬

‫و ﺑﺎﻟﺘﻌﻮﯾﺾ ﻓﻰ )‪(١‬‬ ‫‪ ،‬ﺍ =‪١-‬‬ ‫‪٥‬ﺍ=‪٥-‬‬ ‫‪B‬‬ ‫=‪٠‬‬ ‫‪٥+٥‬ﺍ‬


‫ب= ‪٦-‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪ ٤ B‬ــ ‪ + ( ١ - ) × ٢‬ب = ‪٠‬‬

‫] ﻧﺤﻦ ﻧﻔﻀﻞ اﻟﺤﻞ اﻻول [‬


‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪١‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎن ‪ ، ٢‬ھﻤﺎ ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ﺍ س‪ + ٢‬ب س ‪ +‬ﺟـ = ‪ ٠‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻢ ﺍ ‪ ،‬ب ‪ ،‬ﺟـ‬
‫‪٣‬‬
‫اﻟﺤﻞ‪ :‬ﺍ س‪ + ٢‬ب س ‪ +‬ﺟـ = ) س – ‪٣ ) ( ٢‬س – ‪ ٣ = ( ١‬س‪ ٧ – ٢‬س ‪٢ +‬‬

‫‪ ،‬ب = ‪ ، ٧-‬ﺟـ = ‪٢‬‬ ‫ﺍ=‪٣‬‬ ‫ﺑﻤﻘﺎرﻧﺔ اﻟﻤﻌﺎﻣﻼت ﻓﻰ اﻟﻄﺮﻓﯿﻦ ﻧﺠﺪ أن ‪:‬‬


‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎن ) س – ‪ ( ٣‬أﺣﺪ ﻋﻮاﻣﻞ اﻟﻤﻘﺪار س‪ – ٢‬ك س ‪ ٠ = ١٢ +‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ك ﺛﻢ‬
‫ﻋﯿﻦ اﻟﻌﺎﻣﻞ اﻻﺧﺮ‬
‫اﻟﺤﻞ‪:‬‬
‫‪٢‬‬
‫س – ‪ ٧‬س ‪٠ = ١٢+‬‬ ‫)س – ‪ ( ٣‬أﺣﺪ ﻋﻮاﻣﻞ اﻟﻤﻘﺪار ‪ B‬س – ‪٠ = ٣‬‬
‫) س – ‪ )( ٣‬س – ‪٠ = ( ٤‬‬ ‫‪ B‬س = ‪ ٣‬أﺣﺪ ﺟﺬرى‬
‫س–‪ ، ٠=٣‬س–‪٠=٤‬‬ ‫)‪ – ٢(٣‬ك )‪٠ = ١٢ + (٣‬‬
‫س=‪ ، ٣‬س=‪٤‬‬ ‫‪ ٣ – ٩‬ك ‪٠ = ١٢+‬‬
‫اﻟﺠﺬر اﻻﺧﺮ = ‪٤‬‬ ‫‪ ٣-‬ك ‪٠ = ٢١+‬‬
‫اﻟﻌﺎﻣﻞ اﻻﺧﺮ ھﻮ ) س – ‪( ٤‬‬ ‫‪٣-‬ك = ‪٢١ -‬‬
‫ك=‪٧‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎن ؟‪ - ، ٣‬؟ ‪ ٣‬ھﻤﺎ ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ + ٢‬ب س ‪ +‬ﺟـ = ‪ ٠‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺘﻰ ب ‪ ،‬ﺟـ‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫س‪ + ٢‬ب س ‪ +‬ﺟـ = ) س – ؟‪ ) ( ٣‬س ‪ +‬؟ ‪ = ( ٣‬س‪٣ – ٢‬‬
‫ﺑﻤﻘﺎرﻧﺔ اﻟﻤﻌﺎﻣﻼت ﻓﻰ اﻟﻄﺮﻓﯿﻦ ﻧﺠﺪ أن ب = ﺻﻔﺮ ‪ ،‬ﺟـ = ‪٣ -‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٧‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﺗﻤﺎرﯾﻦ ﻋﻠﻰ ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻻت اﻟﺪرﺟﺔ اﻟﺜﺎﻧﯿﺔ ﻓﻰ ﻣﺘﻐﯿﺮ واﺣﺪ‬

‫]‪ [١‬أﻛﻤـــــــــﻞ ﻣﺎ ﯾﺎﺗﻰ ‪:‬‬


‫‪۲‬‬
‫)‪ (١‬ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﺣﻞ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ :‬س – ‪ ٥‬س ‪ ٠ = ٦ +‬ھﻰ ‪..........‬‬
‫‪۲‬‬
‫)‪ (٢‬إذا ﻛﺎﻧﺖ د ) س ( = س – ‪ ۲‬س – ‪ ١٥‬ﻓﺈن د ) ‪......... = ( ١‬‬
‫‪۲‬‬
‫)‪ (٣‬إذا ﻛﺎن س = ‪ ٣‬أﺣﺪ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س ‪ +‬ك س – ‪٠ = ٢٧‬‬
‫ﻓﺈن ك = ‪ ......‬و اﻟﺠﺬر اﻻﺧﺮ = ‪.........‬‬
‫‪٢‬‬
‫)‪ (٤‬إذا ﻛﺎن) س ‪ ( ٢ -‬أﺣﺪ ﻋﻮاﻣﻞ اﻟﻤﻘﺪار س ‪ +‬ك س – ‪ ٠ = ٨‬ﻓﺈن ك = ‪......‬‬
‫]‪[٢‬إذا ﻛﺎن س =‪ ٢‬أﺣﺪ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ ٨ –٢‬س‪ +‬ك = ‪ ٠‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ك ﺛﻢ ﻋﯿﻦ اﻟﺠﺬر اﻻﺧﺮ‬
‫]‪ [٣‬إذا ﻛﺎن س = ‪ ٣‬أﺣﺪ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ – ٢‬ك س ‪ ٠ = ٢٤ +‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ك ﺛﻢ ﻋﯿﻦ اﻻﺧﺮ‬
‫]‪ [٤‬إذا ﻛﺎن س = ‪ ١‬أﺣﺪ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ ٣‬س‪ – ٢‬ك س ‪ ٠ = ٢ +‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ك‬
‫‪٣‬‬
‫ﺛﻢ ﻋﯿﻦ اﻟﺠﺬر اﻻﺧﺮ‬
‫]‪ [٥‬إذا ﻛﺎن س = ‪ ٣‬أﺣﺪ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ ) – ٢‬ك ‪ (٢ -‬س ‪ ٠ = ١٨ +‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ك‬
‫ﺛﻢ ﻋﯿﻦ اﻟﺠﺬر اﻻﺧﺮ‬
‫]‪[٦‬إذا ﻛﺎن س = ‪ ٣‬أﺣﺪ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ك س‪١٠ -٢‬س ‪ +‬ك = ‪ ٠‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ك‬

‫]‪ [٧‬إذا ﻛﺎن ‪ ٤ ، ٢‬ھﻤﺎ ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ + ٢‬ﺍ س ‪ +‬ب = ‪ ٠‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺘﻰ ﺍ ‪ ،‬ب‬

‫]‪ [٨‬إذا ﻛﺎن ‪ ٢- ، ٢‬ھﻤﺎ ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ + ٢‬ﺍ س ‪ +‬ب = ‪ ٠‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺘﻰ ﺍ ‪ ،‬ب‬

‫]‪ [١٠‬إذا ﻛﺎن ‪ ٣- ، ٢-‬ھﻤﺎ ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ + ٢‬ﺍ س ‪ +‬ب = ‪ ٠‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺘﻰ ﺍ ‪ ،‬ب‬
‫‪١‬‬
‫ھﻤﺎ ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ﺍ س‪ + ٢‬ب س ‪ ٠ = ٣ +‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺘﻰ ﺍ ‪ ،‬ب‬ ‫]‪ [١١‬إذا ﻛﺎن ‪، ٣‬‬
‫‪٢‬‬
‫؟‪ ٣‬ھﻤﺎ ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ + ٢‬ﺍ س ‪ -‬ب = ‪ ٠‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺘﻰ ﺍ ‪ ،‬ب‬ ‫]‪ [١٢‬إذا ﻛﺎن ؟‪- ، ٣‬‬

‫]‪ [١٣‬إذا ﻛﺎن‪ + ٣:‬ة‪ – ٣ ، ٢‬ة‪ ٢‬ھﻣﺎ ﺟذري اﻟﻣﻌﺎدﻟﺔ‪ :‬ﺍ س‪ + ٢‬ب س ‪ -‬ب ‪٠ = ١ +‬‬
‫أوﺟد ﻗﯾم ا ‪ ،‬ب‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٨‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻋﻦ اﻻﻋﺪاد اﻟﻤﺮﻛﺒﺔ‬

‫ﺗﻤﮭﯿﺪ ‪:‬‬
‫ﻟﻮ ﺣﺎوﻟﻨﺎ ﺣﻞ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ ٠ = ١ + ٢‬ﻓﺈن س‪ = ٢‬ــ ‪ ١‬أى أن ‪ :‬س = ‪ ±‬؟‪١ -‬‬
‫و ھﺬا ﻟﯿﺲ ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘﻰ ) أى أن ھﺬه اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ﻟﯿﺲ ﻟﮭﺎ ﺣﻞ ﻓﻰ ﺣﺢ (‬
‫اﻻﻣﺮ اﻟﺬى اﺳﺘﺪﻋﻰ ﺗﻮﺳﯿﻊ ﺣﺢ اﻟﻰ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ أوﺳﻊ ﺗﺴﻤﻰ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻻﻋﺪاد اﻟﻤﺮﻛﺒﺔ )ﻛﻚ (‬

‫ﺣﯿﺚ ت‪ ١ - = ٢‬و ﯾﺴﻤﻰ ت اﻟﻮﺣﺪة اﻟﺘﺨﯿﻠﯿﺔ ‪.‬‬ ‫‪ h‬ﺣﺢ‬ ‫* اﻻﻋﺪاد اﻟﺘﺨﯿﻠﯿﺔ ‪ :‬ت = ؟‪١ -‬‬
‫ﻣﺜﻼ ‪ :‬؟ــ ‪ = ٩‬؟ ‪ "× ٩‬ــ "‪ ٣ = " ١‬ت ‪ ،‬؟ــ ‪ = ٨‬؟ ‪ ٢ = " ١" -" × ٨‬؟‪ ٢‬ت‬
‫؟ــ ﺍ = ؟ ﺍ ت ﺣﯿﺚ ﺍ ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘﻰ‬ ‫ﺑﺸﻜﻞ ﻋﺎم ‪:‬‬

‫* ﻗﻮى ت اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ ‪ :‬ت = ؟‪ ، ١ -‬ت‪ ، ١ - = ٢‬ت‪ = ٣‬ت‪ × ٢‬ت = ‪ -‬ت‬


‫‪ ،‬ت‪ = ٤‬ت‪ × ٢‬ت‪١ = ١- × ١- = ٢‬‬
‫ﺑﺸﻜﻞ ﻋﺎم ‪:‬‬
‫ﻓﺈن اﻟﻘﻮى اﻟﺼﺤﯿﺤﺔ اﻟﻤﺨﺘﻠﻔﺔ ﻟﻠﻌﺪد ت ﯾﻜﻮن أﺣﺪ اﻟﻤﻘﺎدﯾﺮ اﻻرﺑﻌﺔ اﻟﺘﺎﻟﯿﺔ ت ‪ - ،‬ت ‪١ - ،١ ،‬‬
‫‪ ،‬ت‪١ = ٤‬‬ ‫ت ‪ ، ١- = ٢‬ت ‪ - = ٣‬ت‬
‫‪ - = ١‬ت ‪ = ٣١ ، ١- = ٢١ ،‬ت ‪١ = ٤١ ،‬‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫‪٢×٤‬‬
‫=‪١‬‬ ‫ت‪ = ٨‬ت‬ ‫ﻣﺜﻼ ‪ :‬ت ‪ = ٨‬ت ‪ ) = ٢ × ٤‬ت ‪١ = ٢ ( ٤‬‬
‫أو‬
‫ت ‪ = ٢٨‬ت ‪١ = ٧ × ٤‬‬
‫ت ‪ = ١٤‬ت ‪ = ٢ + ٣ ×٤‬ت‪ × ٣×٤‬ت‪١- = ١- × ١ = ٢‬‬
‫ت ــ ‪ = ١٣‬ت ــ ‪ = ٣ + ١٦‬ت ــ ‪ × ١٦‬ت‪ × ١ = ٣‬ــ ت = ــ ت‬
‫ﺣﻞ أﺧﺮ ‪:‬‬
‫ت‬ ‫= ‪ × ١‬ت = ت‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫= ‪-‬ت‬ ‫=‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١+ ٣×٤‬‬ ‫=‬ ‫‪١٣‬‬ ‫ت ــ ‪= ١٣‬‬
‫‪١-‬‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ت ‪ = ٩٣‬ت ‪ = ١ + ٩٢‬ت ‪ × ٢٣ ×٤‬ت = ‪ × ١‬ت = ت‬
‫ر‬ ‫‪٤‬ن‪+‬ر‬
‫ﺣﯿﺚ ن ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ‪ ،‬ر = ‪٣ ، ٢ ، ١ ، ٠‬‬ ‫=ت‬ ‫ﺑﺼﻮرة ﻋﺎﻣﺔ ‪ :‬ﯾﻜﻮن ت‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٩‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ــ ‪١٧‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ﻛﻞ ﻣﻤﺎ ﯾﺄﺗﻰ ﻓﻰ أﺑﺴﻂ ﺻﻮرة ‪ :‬ت‪ ، ١٣‬ت ‪ ، ١٩‬ت ‪ ، ٦٠‬ت ـــ ‪ ، ٣ ٠‬ت‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٣ + ١٦‬‬ ‫‪١٩‬‬ ‫‪٣×٤‬‬ ‫‪١+٣×٤‬‬ ‫‪١٣‬‬
‫= ت = ــ ت‬ ‫×ت=ت ‪ ،‬ت =ت‬ ‫=ت‬ ‫ت =ت‬
‫= ت ــ ‪ = ٣ + ٥ × ٤‬ت ‪ = ٣‬ــ ت‬ ‫ــ ‪٣ + ٢٠‬‬
‫‪ ،‬ت ــ ‪ = ١٧‬ت‬ ‫=‪١‬‬ ‫‪١٥ × ٤‬‬
‫=ت‬ ‫‪٦٠‬‬
‫ت‬
‫ت ــ ‪ = ٣٠‬ت ــ ‪ = ٢ + ٨ × ٤‬ت‪١ - = ٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ) ت‪ + ٥‬ت‪ + ٦‬ت‪ + ٧‬ت‪( ٨‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪٠+٢×٤‬‬
‫اﻟﻤﻘﺪار = ت ‪ + ١ + ٤‬ت ‪ + ٢ + ٤‬ت ‪ + ٣ + ٤‬ت‬
‫= ت ‪ +‬ت‪ + ٢‬ت‪ + ٣‬ت‪ = ٠‬ت ــ ‪ ١‬ــ ت ‪ = ١ +‬ﺻﻔﺮ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫* ﺗﻌﺮﯾﻒ اﻟﻌﺪد اﻟﻤﺮﻛﺐ ‪-:‬‬
‫إذا ﻛﺎن س ‪ ،‬ص ﻋﺪدﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﯿﻦ ﻓﺎن اﻟﻌﺪد ع = س ‪ +‬ت ص ﯾﺴﻤﻰ ﻋﺪدا ﻣﺮﻛﺒﺎ‬
‫ﺗﺴﻤﻰ اﻟﺼﻮرة س ‪ +‬ت ص ﺗﺴﻤﻰ اﻟﺼﻮرة اﻟﺠﺒﺮﯾﺔ ﻟﻠﻌﺪد اﻟﻤﺮﻛﺐ ع‬
‫و ﺗﺴﻤﻰ ع = ) س ‪ ،‬ص ( اﻟﺼﻮرة اﻟﺪﯾﻜﺎرﺗﯿﺔ ﺣﯿﺚ س اﻟﺠﺰء اﻟﺤﻘﯿﻘﻰ ‪ ،‬ص اﻟﺠﺰء اﻟﺘﺨﯿﻠﻰ‬
‫ﻛــ = } س ‪ +‬ت ص ‪ :‬س ‪ ،‬ص ‪ ‬ح ‪ ،‬ت‪{ ١- = ٢‬‬
‫أﻣﺜﻠﺔ ﻟﺒﻌﺾ اﻻﻋﺪاد اﻟﻤﺮﻛﺒﺔ ‪:‬‬
‫] ‪ + ٣‬ﺻﻔﺮ × ت وﯾﻜﻮن اﻟﺠﺰء اﻟﺤﻘﯿﻘﻰ = ‪ ٣‬واﻟﺠﺰء اﻟﺘﺨﯿﻠﻰ = ﺻﻔﺮ[‬ ‫ع=‪٣‬‬
‫] ﺻﻔﺮ ‪ × ٥ +‬ت وﯾﻜﻮن اﻟﺠﺰء اﻟﺤﻘﯿﻘﻰ = ﺻﻔﺮ واﻟﺠﺰء اﻟﺘﺨﯿﻠﻰ = ‪[٥‬‬ ‫ع = ‪٥‬ت‬
‫ع = ‪٢+ ٣‬ت ] اﻟﺠﺰء اﻟﺤﻘﯿﻘﻰ = ‪ ، ٣‬اﻟﺠﺰء اﻟﺘﺨﯿﻠﻰ = ‪[ ٢‬‬
‫* ﻣﻼﺣﻈﺎت ھﺎﻣﺔ ‪:‬‬
‫‪ (١‬ﻓﻰ اﻟﻌﺪد اﻟﻤﺮﻛﺐ ع = س ‪ +‬ت ص إذا ﻛﺎن ص = ‪ ٠‬ﻓﺈن ع = س‬
‫وﯾﻘﺎل أن اﻟﻌﺪد ﺣﻘﯿﻘﻰ ﺻﺮف ) ﺑﺤﺖ (‬
‫‪ (٢‬ﻓﻰ اﻟﻌﺪد اﻟﻤﺮﻛﺐ ع = س ‪ +‬ت ص إذا ﻛﺎن س = ‪ ٠‬ﻓﺈن ع = ت ص‬
‫و ﯾﻘﺎل أن اﻟﻌﺪد ﺗﺨﯿﻠﻰ ﺻﺮف ) ﺑﺤﺖ (‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﺣﻞ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻻﺗﯿﺔ ﻓﻰ ﻛﻚ ‪ ٣ :‬س‪٠ = ٢٧ + ٢‬‬
‫‪٢‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪ ٣ :‬س‪ ٣ G ٠ = ٢٧ + ٢‬س‪ G ٢٧ - = ٢‬س‪ ٩ = ٩ - = ٢٧ - = ٢‬ت‬
‫‪ G‬س=‪٣±‬ت ‪ G‬م‪.‬ح=}‪٣-‬ت‪٣،‬ت{ ‪٣‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪١٠‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻟﺤﻞ ﻟﻠﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪٢ – ٢‬س ‪٠ = ٤ +‬‬
‫ﺟـ = ‪٤‬‬ ‫ب = ‪، ٢-‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬ﺍ = ‪، ١‬‬
‫‪٢‬‬
‫اﻟﻤﻤﯿﺰ = ب‪ ٤ – ٢‬أ ﺟـ = ‪ ١٢ = ١- × ١٢ = ١٢ - = ١٦ – ٤ = ٤ × ١ × ٤ – ٤‬ت‬
‫‪ ١٢ + ٢‬ت‪ ٣ ٢ + ٢ ٢‬ت‬ ‫‪ -‬ب ‪ +‬ب‪ ٤ – ٢‬أ ﺟـ‬
‫س = ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ = ــــــــــــــــــــــــــ = ــــــــــــــــــــــــــ = ‪ ٣ + ١‬ت‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬ا‬
‫م‪.‬ح =}‪ +١‬؟‪ ٣‬ت‪ -١ ،‬؟‪ ٣‬ت{‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺣﻞ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪٠ = ٤ + ٢‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪ G‬س=‪٢+‬ت‬ ‫س‪ ٤ = ٢‬ت‬ ‫س = ‪G ٤-‬‬
‫‪٢‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫م ‪ ٠‬ح = } ‪ ٢‬ت ‪ ٢- ،‬ت {‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫** ﺗﺴﺎوى ﻋﺪدﯾﻦ ﻣﺮﻛﺒﯿﻦ ‪:‬‬
‫ﯾﻘﺎل ﻟﻌﺪدﯾﻦ ﻣﺮﻛﺒﯿﻦ س‪ + ١‬ت ص‪ ، ١‬س‪ + ٢‬ت ص‪ ٢‬أﻧﮭﻤﺎ ﻣﺘﺴﺎوﯾﺎن إذا ﺗﺤﻘﻖ أن ‪:‬‬
‫س‪ = ١‬س‪ ، ٢‬ص‪ = ١‬ص‪ ] ٢‬اﻟﺤﻘﯿﻘﻰ = اﻟﺤﻘﯿﻘﻰ ‪ ،‬اﻟﺘﺨﯿﻠﻰ = اﻟﺘﺨﯿﻠﻰ[‬

‫ﻓﻤﺜﻼ إذا ﻛﺎن س ‪ +‬ت ص = ‪ ٣+ ٥‬ت ﻓﺎن س = ‪ ، ٥‬ص = ‪٣‬‬


‫ﻓﺎن س = ‪ ، ٣‬ص = ‪٠‬‬ ‫س‪+‬تص=‪٣‬‬
‫ﻓﺎن س = ‪ ، ٠‬ص = ‪٥‬‬ ‫س‪+‬تص=‪٥‬ت‬
‫ﻓﺎن س = ‪ ، ٠‬ص = ‪٠‬‬ ‫س‪+‬تص=‪٠‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫** ﺟﻤﻊ ﻋﺪدﯾﻦ ﻣﺮﻛﺒﯿﻦ ‪:‬‬

‫إذا ﻛﺎن ع‪ = ١‬س‪ + ١‬ت ص‪ ، ١‬ع‪ = ٢‬س‪+ ٢‬ت ص‪ ٢‬ﻓﺎن‬


‫ع‪ + ١‬ع‪ ) = ٢‬س‪ + ١‬س‪ + ( ٢‬ت ) ص‪ + ١‬ص‪( ٢‬‬

‫أى أﻧﮫ ﻋﻨﺪ ﺟﻤﻊ ﻋﺪدﯾﻦ ﻣﺮﻛﺒﯿﻦ ﻧﺠﻤﻊ اﻟﺤﻘﯿﻘﻰ ﻣﻊ اﻟﺤﻘﯿﻘﻰ واﻟﺘﺨﯿﻠﻰ ﻣﻊ اﻟﺘﺨﯿﻠﻰ‬
‫إذا ﻛﺎن ‪ :‬ع‪ ٥ + ٣ = ١‬ت ‪ ،‬ع‪ – ٢ = ٢‬ت‬
‫ﻓﺎن ع‪ + ١‬ع‪ ٥ + ٣ = ٢‬ت ‪ – ٢ +‬ت = ‪ ٤ + ٥‬ت‬
‫إذا ﻛﺎن ‪ :‬ع‪ ٢ = ١‬ت ‪ ،‬ع‪ ٥ + ٤ = ٢‬ت ﻓﺎن ع‪ + ١‬ع‪ ٧ + ٤ = ٢‬ت‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪١١‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﺧﺼﺎﺋﺺ ﺟﻤﻊ اﻻﻋﺪاد اﻟﻤﺮﻛﺒﺔ ‪-:‬‬
‫ع‪١‬‬ ‫)‪ (١‬ﺧﺎﺻﯿﺔ اﻻﺑﺪال ع‪ + ١‬ع‪ = ٢‬ع‪+ ٢‬‬
‫)‪ (٢‬ﺧﺎﺻﯿﺔ اﻟﺪﻣﺞ ع‪ + ١‬ع‪ + ٢‬ع‪ ) = ٣‬ع‪ + ١‬ع‪ + ( ٢‬ع‪ = ٣‬ع‪ ) + ١‬ع‪ + ٢‬ع‪( ٣‬‬
‫)‪ (٣‬وﺟﻮد اﻟﻤﺤﺎﯾﺪ اﻟﺠﻤﻌﻰ اﻟﺼﻔﺮ ھﻮ اﻟﻌﻨﺼﺮ اﻟﻤﺤﺎﯾﺪ اﻟﺠﻤﻌﻰ ﻓﻰ ﻛـــ‬
‫)‪ (٤‬اﻟﻤﻌﻜﻮس اﻟﺠﻤﻌﻰ ﻟﻜﻞ ﻋﺪد ع ‪ ‬ﻛــ ﯾﻮﺟﺪ ﻣﻌﻜﻮس ﺟﻤﻌﻰ – ع ‪ ‬ﻛـ‬
‫) ﺗﺘﻐﯿﺮ اﺷﺎرﺗﻰ اﻟﺠﺰء اﻟﺤﻘﯿﻘﻰ و اﻟﺘﺨﯿﻠﻰ (‬
‫ﻓﻤﺜﻼ‬
‫إذا ﻛﺎن ع = ‪ ٣ – ٢‬ت ﻓﺎن اﻟﻤﻌﻜﻮس اﻟﺠﻤﻌﻰ ھﻮ ‪ -‬ع = ‪٣ + ٢-‬ت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﺿﻊ اﻟﻌﺪد اﻟﻤﺮﻛﺐ اﻵﺗﻰ ﻓﻰ أﺑﺴﻂ ﺻﻮرة ‪ ٤ – ٢٦):‬ت( – )‪ ٢٠ – ٩‬ت( ﺣﯿﺚ ت‪١ - =٢‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬اﻟﻌﺪد = )‪ ( ٢٠ + ٤ - ) + ( ٩ – ٢٦‬ت = ‪ ١٦ + ١٧‬ت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ ﻛﻼ ﻣﻦ س ‪ ،‬ص إذا ﻛﺎن ‪ ٢ + ٣ :‬ص ت ــ س ــ ‪ ٣‬ت = ص ت ‪ ٢+‬س ــ ‪ ٥‬ت‬
‫اﻟﺤﻞ ‪ – ٣ ) :‬س ( ‪ ٢ ) +‬ص – ‪ ( ٣‬ت = ‪ ٢‬س ‪ ) +‬ص – ‪ ( ٥‬ت‬
‫اﻟﺤﻘﯿﻘﻰ = اﻟﺤﻘﯿﻘﻰ ‪ ،‬اﻟﺘﺨﯿﻠﻰ = اﻟﺘﺨﯿﻠﻰ‬
‫‪٣ -G‬س=‪ G ٣-‬س =‪١‬‬ ‫‪–٣ B‬س =‪٢‬س‬
‫‪٢ ،‬ص –‪= ٣‬ص –‪٢G ٥‬ص–‪= ٣‬ص–‪G ٥‬ص=‪٢-‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﺿﺮب ﻋﺪدﯾﻦ ﻣﺮﻛﺒﯿﻦ ‪-:‬‬

‫إذا ﻛﺎن ع‪ = ١‬س‪ + ١‬ت ص‪ ، ١‬ع‪ = ٢‬س‪ + ٢‬ت ص‪ ٢‬ﻓﺎن ‪:‬‬


‫ع‪ ×١‬ع‪ ) = ٢‬س‪ ١‬س‪ – ٢‬ص‪ ١‬ص‪ + ( ٢‬ت ) س‪ ١‬ص‪ + ٢‬س‪ ٢‬ص‪( ١‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ ﻧﺎﺗﺞ ﻓﻰ أﺑﺴﻂ ﺻﻮرة ‪:‬‬
‫‪٢‬‬
‫]‪ ٢ ) [٢‬ت ‪( ٥ +‬‬ ‫]‪ ٥ [١‬ت ) ‪ ٢‬ت – ‪( ١‬‬
‫]‪ ٢ ) [٤‬ت ‪ ٢ ) ( ٣ +‬ت ــ ‪( ٣‬‬ ‫]‪ ٣ – ٥ ) [٣‬ت ( ) ‪ ٤ + ٢‬ت (‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫)‪ (١‬اﻟﻨﺎﺗﺞ = ‪ ١٠‬ت‪ ٢‬ــ ‪ ٥‬ت = ‪ ١٠ -‬ــ ‪ ٥‬ت‬
‫)‪ (٢‬اﻟﻨﺎﺗﺞ = ‪ ٤‬ت‪ ٢٠ + ٢‬ت ‪ ٢٠ + ٤ - = ٢٥ +‬ت ‪ ٢٠ = ٢٥ +‬ت ‪٢١ +‬‬
‫)‪ (٣‬اﻟﻨﺎﺗﺞ = ‪ ٢٠ + ١٠‬ت – ‪ ٦‬ت – ‪ ١٢‬ت‪ ١٤ + ١٠ = ٢‬ت ‪ ١٤ + ٢٢ = ١٢ +‬ت‬
‫)‪ (٤‬اﻟﻨﺎﺗﺞ = ‪ ٤‬ت‪ ٦ – ٢‬ت ‪ ٦ +‬ت – ‪ ٤ = ٩‬ت‪١٣ - = ٩ – ٤ - = ٩ – ٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪١٢‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﺧﻮاص ﺿﺮب اﻻﻋﺪاد اﻟﻤﺮﻛﺒﺔ ‪-:‬‬
‫)‪ (١‬ﺧﺎﺻﯿﺔ اﻻﺑﺪال ع‪ ١‬ع‪= ٢‬‬ ‫ع‪ ٢‬ع‪١‬‬
‫ع‪ ١‬ع‪ ٢‬ع‪ ) = ٣‬ع‪ ١‬ع‪ ( ٢‬ع‪٣‬‬ ‫)‪ (٢‬ﺧﺎﺻﯿﺔ اﻟﺪﻣﺞ‬
‫)‪ (٣‬وﺟﻮد اﻟﻤﺤﺎﯾﺪ اﻟﻀﺮﺑﻰ ] اﻟﻮاﺣﺪ ھﻮ اﻟﻌﻨﺼﺮ اﻟﻤﺤﺎﯾﺪ اﻟﻀﺮﺑﻰ ﻓﻰ ﻛــ [‬
‫‪١‬‬ ‫‪١-‬‬
‫)‪ (٤‬اﻟﻤﻌﻜﻮس اﻟﻀﺮﺑﻰ ﻟﻜﻞ ﻋﺪد ع = س ‪ +‬ت ص ≠ ﺻﻔﺮ ﯾﻮﺟﺪ ﻣﻌﻜﻮس ﺿﺮﺑﻰ ع أو ــــ‬
‫ع‬
‫)‪ (٥‬اﻟﻌﺪد اﻟﻤﺮاﻓﻖ ع "‪:‬‬
‫اﻟﻌﺪدان س ‪ +‬ت ص ‪ ،‬س – ت ص ﯾﺴﻤﯿﺎن ﻋﺪدان ﻣﺘﺮاﻓﻘﺎن ﯾﺮﻣﺰ ﻻﺣﺪھﻤﺎ ﺑﺎﻟﺮﻣﺰ ع‬
‫وﯾﺮﻣﺰ ﻟﻼﺧﺮ ﺑﺎﻟﺮﻣﺰ ع " ) أى ﻧﻐﯿﺮ اﺷﺎرة اﻟﺠﺰء اﻟﺘﺨﯿﻠﻰ ﻣﻦ اﻟﻌﺪد (‬
‫ﯾﻼﺣﻆ أن ‪ :‬ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻟﻌﺪدﯾﻦ اﻟﻤﺘﺮاﻓﻘﯿﻦ = ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘﻰ‬
‫ﻣﺜﻼ ‪ ٥ :‬ت ﻣﺮاﻓﻖ اﻟﻌﺪد ــ ‪ ٥‬ت ﺣﯿﺚ ‪ ٥‬ت × ‪ ٥ -‬ت = ‪ ٢٥-‬ت‪٢٥ = ٢‬‬
‫اﻟﻌﺪد ‪ ٢ + ٣‬ت ﻣﺮاﻓﻘﮫ ھﻮ اﻟﻌﺪد ‪ ٢ – ٣‬ت‬
‫‪٢‬‬
‫ﺣﯿﺚ ) ‪ ٢ + ٣‬ت () ‪ ٢ – ٣‬ت ( = ‪ ٤ – ٩‬ت = ‪١٣ = ٤ + ٩‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫* ﺑﻌﺾ ﺧﻮاص اﻟﻌﺪدﯾﻦ اﻟﻤﺘﺮاﻓﻘﯿﻦ ‪:‬‬
‫)‪ (١‬ﻣﺠﻤﻮع أى ﻋﺪدﯾﻦ ﻣﺘﺮاﻓﻘﯿﻦ ھﻮ ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘﻰ‬
‫إذا ﻛﺎن ‪ :‬ع‪ ٢ + ٣ = ١‬ت ‪ ،‬ع‪٢ – ٣ = ٢‬ت ) ﻣﺮاﻓﻘﮫ ( ﻓﺈن ‪ :‬ع‪ + ١‬ع‪٦ = ٢‬‬
‫)‪ (٢‬ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب أى ﻋﺪدﯾﻦ ﻣﺘﺮاﻓﻘﯿﻦ ھﻮ ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘﻰ‬
‫) ‪ ٢ + ٣‬ت () ‪ ٢ – ٣‬ت ( = ‪ ٤ – ٩‬ت‪١٣ = ٤+٩ = ٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫* ﻗﺴﻤﺔ ﻋﺪدﯾﻦ ﻣﺮﻛﺒﯿﻦ ‪:‬‬
‫ص‪١‬‬ ‫ع‪ ١‬س ‪ + ١‬ت‬
‫إذا ﻛﺎن ع‪ = ١‬س‪ + ١‬ت ص‪ ، ١‬ع‪ = ٢‬س‪ + ٢‬ت ص‪ ٢‬ﻓﺎن ـــــ = ـــــــــــــــــــــــــ‬
‫س‪ + ٢‬ت ص‪٢‬‬ ‫ع‪٢‬‬
‫وﯾﺘﻢ ذﻟﻚ ﺑﺎﻟﻀﺮب ﻓﻰ ﻣﺮاﻓﻖ اﻟﻤﻘﺎم ﻟﺠﻌﻞ اﻟﻤﻘﺎم ﻋﺪدا ﺣﻘﯿﻘﯿﺎ‬
‫ﻣﺜﻼ ‪ :‬إذا ﻛﺎن ع‪ ٣ + ٢ = ١‬ت ‪ ،‬ع‪ ١ = ٢‬ــ ‪ ٢‬ت ﻓﺈن ع‪ ÷ ١‬ع‪ ٣ + ٢ = ٢‬ت‬
‫‪ ١‬ــ ‪ ٢‬ت‬
‫ﺑﻀﺮب اﻟﺒﺴﻂ و اﻟﻤﻘﺎم ﻓﻰ ) ‪ ٢ + ١‬ت (‬
‫ع ÷ ع = )‪ ٣ + ٢‬ت ( × ) ‪ ٢ + ١‬ت ( = ‪ ٧ + ٦- ٢‬ت = ‪ ٧ + ٤ -‬ت‬
‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪٥‬‬ ‫‪٤+١‬‬ ‫)‪ ١‬ــ ‪ ٢‬ت ( ) ‪ ٢ + ١‬ت (‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪١٣‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل‪:‬إذا ﻛﺎن ع = ‪ ٣‬ــ ‪ ٥‬ت ﻓﺄوﺟﺪ اﻟﻤﻌﻜﻮس اﻟﺠﻤﻌﻰ واﻟﻤﺮاﻓﻖ و اﻟﻤﻌﻜﻮس اﻟﻀﺮﺑﻰ ﻟﻠﻌﺪد ع‬
‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬اﻟﻤﻌﻜﻮس اﻟﺠﻤﻌﻰ ﻟﻠﻌﺪد ع ھﻮ ‪ -‬ع = ‪ ٥ + ٣ -‬ت‬
‫اﻟﻤﺮاﻓﻖ = ع " = ‪ ٥ + ٣‬ت‬
‫‪٥+٣‬ت‬ ‫‪١‬‬
‫×‬ ‫اﻟﻤﻌﻜﻮس اﻟﻀﺮﺑﻰ = ع ــ ‪= ١‬‬
‫‪٥+٣‬ت‬ ‫‪ ٣‬ــ ‪ ٥‬ت‬
‫)‪ ٥ + ٣‬ت(‬ ‫)‪ ٥ + ٣‬ت(‬ ‫)‪ ٥ + ٣‬ت(‬
‫=‬ ‫=‬ ‫ع ــ ‪= ١‬‬
‫‪٣٤‬‬ ‫‪٢٥ + ٩‬‬ ‫)‪ ٥ - ٣‬ت( )‪ ٥ + ٣‬ت(‬
‫= ‪ ٥ + ٣‬ت‬
‫‪٣٤‬‬ ‫‪٣٤‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬اﻛﺘﺐ اﻟﻌﺪد ‪ + ١‬ت ﻋﻠﻰ اﻟﺼﻮرة ﺍ ‪ +‬ﺏ ت‬
‫ت‬
‫‪٢‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪ -‬ت ‪١+‬‬ ‫‪-‬ت–ت‬ ‫‪-‬ت‬ ‫‪+١‬ت ‪+١‬ت‬
‫= ‪ ١‬ــ ت‬ ‫=‬ ‫‪٢‬‬ ‫=‬ ‫×‬ ‫=‬
‫‪١‬‬ ‫‪ -‬ت‬ ‫‪-‬ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل‪ : ٤‬إذا ﻛﺎن ع = ‪ ٣‬ــ ‪ ٢‬ت ‪ ،‬ل = ‪ ٧ + ٤‬ت ﻓﺄوﺟﺪ ﻛﻼ ﻣﻤﺎ ﯾﺎﺗﻰ ﻋﻠﻰ اﻟﺼﻮرة ﺍ ‪ +‬ب ت‬
‫ع‬
‫ع‪+‬ل ‪ ،‬ع×ل ‪،‬‬
‫ل‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫ع ‪ +‬ل = ‪ ٣‬ــ ‪ ٢‬ت ‪ ٧ + ٤ +‬ت = ‪ ٥ + ٧‬ت‬
‫ع × ل = ) ‪ ٣‬ــ ‪ ٢‬ت () ‪ ٧ + ٤‬ت ( = ‪ ٢١ + ١٢‬ت ــ ‪ ٨‬ت ــ ‪ ١٤‬ت‪ ١٣ + ٢٦ = ٢‬ت‬
‫ﺑﺎﻟﻀﺮب ﻓﻰ اﻟﻤﺮاﻓﻖ ) ‪ ٤‬ــ ‪ ٧‬ت (‬ ‫ع = ‪٢–٣‬ت‬
‫‪٧+٤‬ت‬ ‫ل‬
‫‪٢‬‬
‫‪ ٢١ – ١٢‬ت – ‪ ٨‬ت ‪ ١٤ +‬ت‬ ‫)‪ ٢ – ٣‬ت( )‪ ٧ – ٤‬ت(‬
‫‪٢‬‬ ‫=‬ ‫×‬ ‫=‬
‫‪ ٤٩ – ١٦‬ت‬ ‫)‪ ٧+ ٤‬ت( )‪ ٧ – ٤‬ت(‬
‫‪٢٩‬‬ ‫‪٢-‬‬ ‫‪ ٢٩ – ٢ -‬ت‬
‫ت‬ ‫ــ‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪٦٥‬‬ ‫‪٦٥‬‬ ‫‪٦٥‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت ‪ +‬؟ ‪ ٣‬ــ" ‪" ٤‬ت" (‪١٦ = ٢‬‬ ‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أﺛﺒﺖ أن ) ؟ ‪" " ٤ "+ ٣‬‬

‫ت × ؟ ‪" ٤ -" ٣‬ت" ‪ ٣ +‬ــ ‪ ٤‬ت‬


‫‪" "٤+‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬اﻟﻄﺮف اﻻﯾﻤﻦ = ‪ ٤ + ٣‬ت ‪ × ٢ +‬؟ ‪" ٣‬‬

‫"‪"١٦‬‬ ‫= ‪ ٢ + ٦‬؟ ‪" ٩‬ــ ‪"١٦‬ت "‪ ٢ + ٦ = ٢‬؟‪+ ٩‬‬


‫= ‪ = ١٦ = ٥ × ٢ + ٦‬اﻟﻄﺮف اﻻﯾﺴﺮ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪١٤‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪٢ – ٣‬ت‬
‫ﻋﻠﻰ اﻟﺼﻮرة س ‪ +‬ص ت ﺛﻢ اﻛﺘﺐ ﻣﺮاﻓﻖ اﻟﻌﺪد اﻟﻨﺎﺗﺞ‬ ‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﺿﻊ ع =‬
‫‪ ٤‬ــ ت‬
‫‪ ٥ – ١٤‬ت‬ ‫‪٢‬‬
‫‪ ٣ + ١٢‬ت – ‪ ٨‬ت ‪ ٢ -‬ت‬ ‫‪+٤‬ت‬ ‫‪٢ – ٣‬ت‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫=‬ ‫‪٢‬‬ ‫=‬ ‫×‬ ‫ع=‬
‫‪١٧‬‬ ‫‪ – ١٦‬ت‬ ‫‪ ٤‬ــ ت‬
‫‪ + ٤‬ت‬
‫‪٥‬‬ ‫‪١٤ -‬‬
‫ت‬ ‫ــ‬ ‫=‬
‫‪١٧‬‬ ‫‪١٧‬‬
‫‪٥‬‬ ‫‪١٤ -‬‬
‫ت‬ ‫‪+‬‬ ‫اﻟﻤﺮاﻓﻖ = ع "=‬
‫‪١٧‬‬ ‫‪١٧‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪ – ١٣‬ت‬ ‫‪ –٧‬ت‬
‫أﺛﺒﺖ أن س ‪ ،‬ص ﻋﺪدان ﻣﺮﻛﺒﺎن‬ ‫‪ ،‬ص=‬ ‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎﻧﺖ س =‬
‫‪ + ٤‬ت‬ ‫‪–٢‬ت‬
‫ﻣﺘﺮاﻓﻘﺎن ﺛﻢ أﺛﺒﺖ أن ‪ :‬س‪ + ٢‬س ص ‪ +‬ص‪٢٦ = ٢‬‬
‫‪٢‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫= ‪ ٧ + ١٤‬ت – ‪ ٢‬ت ‪ -‬ت‬ ‫‪ –٧‬ت‬ ‫× ‪ +٢‬ت‬
‫‪٢‬‬ ‫س=‬
‫‪ –٤‬ت‬ ‫‪–٢‬ت‬ ‫‪ +٢‬ت‬
‫‪ ٥+١٥‬ت‬
‫]‪[١‬‬ ‫= ‪+٣‬ت‬ ‫=‬
‫‪٥‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪ ١٣ - ٥٢‬ت – ‪ ٤‬ت ‪ +‬ت‬ ‫‪ -٤‬ت‬ ‫‪ – ١٣‬ت‬
‫‪٢‬‬ ‫=‬ ‫×‬ ‫ص=‬
‫‪ – ١٦‬ت‬ ‫‪ - ٤‬ت‬ ‫‪ + ٤‬ت‬
‫‪١٧ – ٥١‬ت‬
‫= ‪ – ٣‬ت ]‪[٢‬‬ ‫=‬
‫‪١٧‬‬
‫‪ B‬ﻣﻦ ‪ ٢ ، ١‬ﻧﺠﺪ ‪ :‬س ‪ ،‬ص ﻣﺘﺮاﻓﻘﺎن ) اﻟﻤﻄﻠﻮب أوﻻ (‬
‫‪٢‬‬
‫اﻻﯾﻤﻦ = س‪ + ٢‬س ص ‪ +‬ص‪ + ٣ ) = ٢‬ت (‪ + ٣ ) + ٢‬ت () ‪ ٣‬ــ ت ( ‪ ٣ ) +‬ــ ت(‬
‫‪٢‬‬
‫= ‪ ٦ + ٩‬ت ‪ +‬ت‪ ٩ + ٢‬ــ ت‪ ٩ + ٢‬ــ ‪ ٦‬ت ‪ +‬ت‬
‫= ‪ ٩ + ٩ + ٩‬ــ ‪ = ٢٦ = ١‬اﻻﯾﺴﺮ ) اﻟﻤﻄﻠﻮب ﺛﺎﻧﯿﺎ (‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ــ ‪١‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎن ع = ‪ ٢‬ــ ت ﻓﺄوﺟﺪ ع ‪ ٥ +‬ت ع‬
‫ت‬ ‫‪+‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫ت‬ ‫‪+‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫= ‪ + ٢‬ت‬ ‫=‬ ‫×‬ ‫ع =‬ ‫‪١‬‬ ‫ـ‬
‫‪٥‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪ ٤‬ــ ت‬ ‫‪ +٢‬ت‬ ‫‪ ٢‬ــ ت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪١٥‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ع ‪ ٥ +‬ت ع – ‪ – ٢ = ١‬ت ‪ ٥ +‬ت × ‪ + ٢‬ت = ‪ – ٢‬ت ‪ ٢ +‬ت ‪ +‬ت‪ + ١ = ٢‬ت‬


‫‪٥‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫؟ت‬ ‫؟ ‪ ٣‬ــ‬ ‫؟ ‪ + ٣‬؟ت‬
‫ﻋﻠﻰ اﻟﺼﻮرة س ‪ +‬ص ت‬ ‫‪+‬‬ ‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﺿﻊ اﻟﻌﺪد اﻟﻤﺮﻛﺐ ع =‬
‫؟‪ + ٣‬؟ت‬ ‫؟ ‪ ٣‬ــ ؟ ت‬
‫) ؟ ‪ + ٣‬؟ ت (‪ ) + ٢‬؟ ‪ ٣‬ــ ؟ ت (‪ ٢ + ٣ ٢‬؟‪ ٣‬ت ‪ +‬ت ‪ ٣ +‬ــ ‪ ٢‬؟ ‪ ٣‬ت ‪ +‬ت‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫=‬ ‫ع=‬
‫‪ ٣‬ــ ت‬ ‫) ؟ ‪ + ٣‬؟ ت ( ) ؟ ‪ ٣‬ــ ؟ ت (‬
‫‪٢‬‬
‫‪ ٦ +١٨‬ت ‪ ٦ +‬ت ‪ ٢ +‬ت‬ ‫‪ +٣‬ت‬ ‫‪ ٢+٦‬ت‬
‫=‬ ‫×‬ ‫=‬
‫‪ – ٩‬ت‬ ‫‪ -٣‬ت‬
‫‪+ ٣‬ت‬
‫‪١٢‬‬ ‫‪ ١٢ + ١٦‬ت ‪١٦‬‬
‫ت‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪١٠‬‬ ‫‪١٠‬‬ ‫‪١٠‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬ ‫ــــــــ‬
‫‪٢٠‬‬ ‫‪ -١‬ت‬
‫(‬ ‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ )‬
‫‪+١‬ت‬
‫‪٢٠‬‬
‫‪٢‬‬
‫ت‬ ‫‪+‬‬ ‫ت‬ ‫‪٢‬‬ ‫–‬ ‫‪١‬‬ ‫ت‬ ‫‪-‬‬ ‫‪١‬‬ ‫ت‬ ‫‪-‬‬ ‫‪١‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫(‬ ‫(‪) = ٢٠‬‬ ‫×‬ ‫اﻟﻤﻘﺪار = )‬
‫‪٢‬‬
‫‪ ١‬ــ ت‬ ‫‪ -١‬ت‬ ‫‪+١‬ت‬
‫= ) ‪ ٢ -‬ت (‪ - ) = ٢٠‬ت (‪١ = ٢٠‬‬
‫‪٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ ﻛﻼ ﻣﻦ س ‪ ،‬ص إذا ﻛﺎن ‪ - ٣‬ت × ) ‪ – ١‬ت ( = س – ‪ ٢‬ص ت‬
‫ت‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬ﺑﺎﻟﻀﺮب ﻓﻰ ت اﻟﻄﺮﻓﯿﻦ‬
‫) ‪ – ٣‬ت () ‪ – ١‬ت ( = ت ) س – ‪ ٢‬ص ت (‬
‫‪ ٣ – ٣ G‬ت – ت ‪ +‬ت‪ = ٢‬س ت – ‪ ٢‬ص ت ‪ ٤ – ٢ G ٢‬ت = س ت ‪ ٢ +‬ص‬
‫‪ ،‬ست=‪٤-‬ت ‪ G‬س=‪٤-‬‬ ‫‪٢ G‬ص= ‪ G ٢‬ص = ‪١‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ ﻧﺎﺗﺞ ﻣﺎ ﯾﺎﺗﻰ ﻓﻰ اﺑﺴﻂ ﺻﻮرة ‪:‬‬
‫‪٥‬‬
‫]‪ + ١ ) [٣‬ت ( ‪ – ١ ) + ٥‬ت (‬ ‫‪٩‬‬
‫]‪ – ١ ) [٢‬ت (‬ ‫‪١٠‬‬
‫]‪ + ١ ) [١‬ت (‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪١٦‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪٥‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٥ ٢‬‬ ‫‪١٠‬‬
‫]‪ + ١ ) [١‬ت ( = ] ) ‪ + ١‬ت ( [ = ) ‪ + ١‬ت ‪ ٢ +‬ت (‬
‫= ) ‪ ٢ + ١ – ١‬ت (‪ ٢ ) = ٥‬ت (‪ ٥ ٢ = ٥‬ت = ‪ ٣٢‬ت‬
‫‪٥‬‬

‫= ) ‪ – ١‬ت (‪ – ١ ) ٨‬ت ( = ] ) ‪ – ١‬ت (‪ – ١ ) ٤[ ٢‬ت (‬ ‫‪٩‬‬


‫]‪ – ١ ) [٢‬ت (‬
‫= ) ‪ ٢ – ١ - ١‬ت ( ‪ – ١ ) ٤‬ت ( = ) ‪ ٢ -‬ت (‪ – ١ ) ٤‬ت (‬
‫= ‪ ١٦‬ت ‪ – ١ ) ٤‬ت ( = ‪ – ١ ) ١٦‬ت ( = ‪ ١٦ – ١٦‬ت‬
‫]‪ + ١ ) [ ٣‬ت ( ‪ – ١ ) + ٥‬ت (‪ + ١) = ٥‬ت (‪ + ١ ) ٤‬ت ( ‪ – ١ ) +‬ت (‪ – ١ ) ٤‬ت (‬
‫= ] ) ‪ + ١‬ت ( ‪ + ١ ) ٢[ ٢‬ت ( ‪ - ١ ) ] +‬ت ( ‪ - ١ ) ٢[ ٢‬ت (‬
‫= ) ‪ ٢ + ١ – ١‬ت (‪ + ١ ) ٢‬ت ( ‪ ٢ – ١ – ١ ) +‬ت ( ‪ – ١ ) ٢‬ت (‬
‫= ) ‪ ٢‬ت (‪ + ١ ) ٢‬ت ( ‪ ٢ - ) +‬ت (‪ – ١ ) ٢‬ت (‬
‫= ‪ ٤‬ت‪ + ١ ) ٢‬ت ( ‪ ٤ +‬ت‪ – ١ ) ٢‬ت (‬
‫=‪+١)٤-‬ت(–‪–١)٤‬ت(‬
‫=‪٤–٤-‬ت–‪٤+٤‬ت=‪٨-‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﺗﻤﺎرﯾﻦ ﻋﻠﻰ ﻣﻘﺪﻣﺔ اﻻﻋﺪاد اﻟﻤﺮﻛﺒﺔ‬

‫]‪ [١‬أﻛﻤــــﻞ ﻣﺎ ﯾﺎﺗﻰ ‪:‬‬


‫‪١٧‬‬ ‫‪١٩‬‬ ‫‪١٢‬‬
‫‪ (٢‬ت = ‪ (٣ ......‬ت = ‪ (٤ .....‬ت = ‪....‬‬ ‫‪ (١‬ت‪........ = ٢٠‬‬
‫‪ (٦‬ت ‪ (٧ .... = ٨٠‬ت ‪ (٨ ..... = ٢٣‬ت‪.... = ٥٥‬‬ ‫‪ (٥‬ت‪.... = ١٤ -‬‬

‫]‪ [٢‬اﻛﺘﺐ اﻻﻋﺪاد اﻟﺘﺎﻟﯿﺔ ﻋﻠﻰ ﺻﻮرة اﻋﺪاد ﻣﺮﻛﺒﺔ ) ﺍ ‪ +‬ﺏ ت ( ‪:‬‬
‫ــ ‪١٥‬‬
‫ھـ( ت ‪ +‬ت‬ ‫د( ‪( ١٦ - ) – ٥-‬‬ ‫ﺟـ( ‪٩ -‬‬ ‫ب( – ‪٥‬‬ ‫أ( ‪٩‬‬
‫]‪ [٣‬إذا ﻛﺎﻧﺖ س = ت ﻓﺄوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ اﻟﻤﻘﺪار ‪ :‬س‪ + ٣‬س‪ ٢‬ــ س ‪١ +‬‬
‫]‪ [٤‬أﺛﺒﺖ أن ‪ :‬ت ‪ + ١٥‬ت ‪ + ١٦‬ت ‪ + ١٧‬ت ‪٠ = ١٨‬‬
‫]‪ [٥‬إذا ﻛﺎن ‪ :‬ا = ‪ + ١‬؟‪ ٢‬ت ‪ ،‬ب = ‪ ١‬ــ ؟ ‪ ٢‬ت أوﺟﺪ ا ب ‪ ،‬ا ‪ ٢ +‬ب ‪ ،‬ا ÷ ب‬
‫ــ ‪١‬‬
‫‪،‬ع‬ ‫"‬ ‫]‪ [٦‬إذا ﻛﺎن ع = ‪ ٣ – ٤‬ت أوﺟﺪ ﻋﻠﻰ ﺻﻮرة س ‪ +‬ت ص ﻛﻼ ﻣﻦ ‪ - :‬ع ‪ ،‬ع‬
‫‪٢‬‬
‫‪ ٣+١‬ت‬
‫ﺿﻊ ع ﻋﻠﻰ ﺻﻮرة س ‪ +‬ت ص ﺛﻢ أوﺟﺪ ع‬ ‫]‪ [٧‬إذا ﻛﺎن ع =‬
‫‪ +١‬ت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪١٧‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫]‪ [٨‬أوﺟﺪ ﻧﺎﺗﺞ ﻣﺎ ﯾﺎﺗﻰ ‪:‬‬
‫‪ ٤ – ٣ ) (٢‬ت () ‪ + ٥‬ت (‬ ‫‪ ٤ – ٣ ) (١‬ت ( ‪ + ٥ ) +‬ت (‬
‫‪٩‬‬
‫‪ + ١ ) (٤‬ت (‪ – ١ ) +٩‬ت (‬ ‫‪٤ ١٣‬‬
‫‪ ١ ) (٣‬ــ ت (‬
‫]‪ [٩‬أوﺟﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﺣﻞ اﻟﻤﻌﺎدﻻت اﻻﺗﯿﺔ ‪:‬‬
‫) ‪ ٤ ( ٢‬س‪٧٥ = ١٠٠ + ٢‬‬ ‫) ‪ ٥ ( ١‬س‪٠ = ٢٤٥ + ٢‬‬
‫) ‪ ( ٤‬س‪ + ٢‬س ‪٠ = ٣ +‬‬ ‫) ‪ ( ٣‬س‪٠ =١+ ٢‬‬
‫]‪ [١٠‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻢ س ‪ ،‬ص اﻟﺤﻘﯿﻘﯿﺔ اﻟﺘﻰ ﺗﺤﻘﻖ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪:‬‬
‫)أ( ) ص ــ ت () س ‪ ٣ +‬ت ( ــ ‪ ٧ = = ٩‬ت‬
‫)ب( ) ‪ ٢‬س ‪ ٤ + (١ +‬ص ت = ‪ ١٢ – ٥‬ت‬
‫‪ ٢ +٣‬ت‬ ‫‪١‬‬
‫أﺛﺒﺖ أن س ‪ ،‬ص ﻣﺘﺮاﻓﻘﺎن ﺛﻢ‬ ‫‪ ،‬ص=‬ ‫]‪ [١١‬إذا ﻛﺎن س =‬
‫‪ -٥‬ت‬ ‫ت‬ ‫‪-‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪٢‬‬
‫أوﺟﺪ اﻟﻤﻘﺪار س‪ ٢ + ٢‬س ص ‪ +‬ص‬
‫]‪ [١٢‬إذا ﻛﺎن ع ﻋﺪد ﻣﺮﻛﺐ أوﺟﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﺣﻞ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ :‬ع‪ ٢‬ــ ) ت ‪ ( ٢ +‬ع ‪ + ٣ +‬ت = ‪٠‬‬
‫ت‬ ‫‪ +٢‬ت‬
‫‪ ،‬ع‪= ٢‬‬ ‫]‪ [١٣‬إذا ﻛﺎن ع ‪= ١‬‬
‫‪ ٢ +١‬ت‬
‫‪ ٤+٣‬ت‬
‫أﺛﺒﺖ أن ع ‪ ، ١‬ع‪ ٢‬ﻋﺪدان ﻣﺘﺮاﻓﻘﺎن ﺛﻢ أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ‪ :‬ع‪ × ٢‬ع‪١‬‬
‫]‪ [١٤‬إذا ﻛﺎﻧﺖ ت ) س ت ‪ +‬ص ( = ) ‪ ٢ + ١‬ت (‪ ٢‬ﻓﺄوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ﻛﻞ ﻣﻦ س ‪ ،‬ص‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ﺗﺤﺪﯾﺪ ﻧﻮع ﺣﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺘﺮﺑﯿﻌﯿﺔ‬

‫ﺑﺤﺚ ﻧﻮع ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺘﺮﺑﯿﻌﯿﺔ ‪:‬‬


‫ﻋﻦ طﺮﯾﻖ اﻟﻤﻤﯿﺰ ھﻮ ب‪ ٤ – ٢‬ا ﺟـ‬
‫إذا ﻛﺎن اﻟﻤﻤﯿﺰ < ‪ ٠‬ﻛﺎن اﻟﺠﺬران ﺣﻘﯿﻘﯿﺎن ﻣﺨﺘﻠﻔﺎن ‪.‬‬ ‫)‪(١‬‬
‫إذا ﻛﺎن اﻟﻤﻤﯿﺰ = ‪ ٠‬ﻛﺎن اﻟﺠﺬران ﺣﻘﯿﻘﯿﺎن ﻣﺘﺴﺎوﯾﺎن ‪ ) .‬ﺟﺬر ﺣﻘﯿﻘﻰ واﺣﺪ ﻣﻜﺮر(‬ ‫)‪(٢‬‬
‫إذا ﻛﺎن اﻟﻤﻤﯿﺰ > ‪ ٠‬ﻛﺎن اﻟﺠﺬران ﺗﺨﯿﻠﯿﺎن ‪ ).‬ﻣﺮﻛﺒﺎن (‬ ‫)‪(٣‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪١٨‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﺣﺪد ﻧﻮع ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ :‬س‪ ٢‬ــ ‪ ٥‬س ‪٠ = ٧ +‬‬
‫‪ ،‬ﺟـ = ‪٧‬‬ ‫ﺍ= ‪ ، ١‬ب=‪٥-‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬

‫اﻟﻤﻤﯿﺰ = ب‪ ٢‬ــ ‪ ٤‬ﺍ ﺝ = ) ‪ ٢( ٥ -‬ــ ‪ ٢٥ = ٧ × ١ × ٤‬ـ ‪٣ - = ٢٨‬‬


‫‪ B‬اﻟﺠﺬران ﺗﺨﯿﻠﯿﺎن ) ﻣﺮﻛﺒﺎن (‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﻋﯿﻦ ﻧﻮع ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ :‬س‪ ٢‬ــ ‪ ٣‬س ــ ‪٠ = ٥‬‬
‫‪ ،‬ﺟـ = ‪٥ -‬‬ ‫‪ ،‬ب=‪٣-‬‬ ‫ﺍ= ‪١‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬

‫اﻟﻤﻤﯿﺰ = ب‪ ٢‬ــ ‪ ٤‬ﺍ ﺝ = ) ‪ ٢( ٣ -‬ــ ‪٢٩ = ٢٠ + ٩ = ٥ - × ١ × ٤‬‬


‫‪ B‬اﻟﺠﺬران ﺣﻘﯿﻘﯿﺎن ﻣﺨﺘﻠﻔﺎن‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﺣﺪد ﻧﻮع ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ :‬س‪ ٦ + ٢‬س ‪٠ = ٩ +‬‬
‫‪ ،‬ﺟـ = ‪٩‬‬ ‫ﺍ= ‪ ، ١‬ب=‪٦‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬

‫اﻟﻤﻤﯿﺰ = ب‪ ٢‬ــ ‪ ٤‬ﺍ ﺝ = ) ‪ ٢( ٦‬ــ ‪ = ٣٦ – ٣٦ = ٩ × ١ × ٤‬ﺻﻔﺮ‬


‫‪ B‬اﻟﺠﺬران ﺣﻘﯿﻘﯿﺎن ﻣﺘﺴﺎوﯾﺎن ‪.‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎن ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ ٢‬ــ ك س ‪ ٠ = ٤ +‬ﻣﺘﺴﺎوﯾﺎن أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ك‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫اﻟﺠﺬران ﺣﻘﯿﻘﯿﺎن ﻣﺘﺴﺎوﯾﺎن ‪.‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪ ،‬ﺟـ = ‪٤‬‬ ‫‪ ،‬ب=ك‬ ‫ﺍ= ‪١‬‬

‫ب‪ ٢‬ــ ‪ ٤‬ﺍ ﺝ = ) ك(‪ ٢‬ــ ‪ = ٤ × ١ × ٤‬ك ‪ = ١٦ – ٢‬ﺻﻔﺮ‬ ‫‪B‬‬

‫ك = ‪٤ ±‬‬ ‫‪B‬‬ ‫ك‪١٦ = ٢‬‬ ‫‪B‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎن ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ ٨ – ٢‬س ‪ +‬ك = ‪ ٠‬ﺗﺨﯿﻠﯿﺎن أوﺟﺪ اﻟﻔﺘﺮة اﻟﺘﻰ ﺗﻨﺘﻤﻰ اﻟﯿﮭﺎ ك‬

‫اﻟﺠﺬران ﺗﺨﯿﻠﯿﺎن ‪.‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪ ،‬ﺟـ = ك‬ ‫‪ ،‬ب=‪٨-‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬ﺍ = ‪١‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪١٩‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ب‪ ٢‬ــ ‪ ٤‬ﺍ ﺝ > ‪ ٢(٨ - ) G ٠‬ــ ‪ × ١ × ٤‬ك > ‪٠‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪٦٤ -‬‬
‫ك<‬ ‫‪G‬‬ ‫‪ ٤ -‬ك > ‪٦٤ -‬‬ ‫‪G‬‬ ‫‪ ٦٤‬ــ ‪ ٤‬ك > ‪٠‬‬ ‫‪G‬‬
‫‪٤-‬‬
‫ك ‪] ∞ ، ١٦ [ g‬‬ ‫‪B‬‬ ‫ك < ‪١٦‬‬ ‫‪B‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎن ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ ٢‬ــ ‪ ٤‬س ‪ +‬ك = ‪ ٠‬ﺣﻘﯿﻘﯿﺎن ﻣﺨﺘﻠﻔﺎن‬
‫أوﺟﺪ اﻟﻔﺘﺮة اﻟﺘﻰ ﺗﻨﺘﻤﻰ اﻟﯿﮭﺎ ك‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫اﻟﺠﺬران ﺣﻘﯿﻘﯿﺎن ﻣﺨﺘﻠﻔﺎن ‪.‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪ ،‬ﺟـ = ك‬ ‫‪ ،‬ب=‪٤-‬‬ ‫ﺍ= ‪١‬‬

‫ب‪ ٢‬ــ ‪ ٤‬ﺍ ﺝ < ‪ ٢(٤ - ) G ٠‬ــ ‪ × ١ × ٤‬ك < ‪٠‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪١٦ -‬‬
‫ك>‬ ‫‪G‬‬ ‫‪ ١٦ G‬ــ ‪ ٤‬ك < ‪ ٤ - G ٠‬ك < ‪٦٤ -‬‬
‫‪٤ -‬‬ ‫‪ B‬ك > ‪ B ٤‬ك ‪]٤،∞-[g‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أﺛﺒﺖ أن ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ ٢‬س‪ ٢‬ــ ‪ ٣‬س ‪ ٠ = ٢ +‬ﻣﺮﻛﺒﺎن ﺛﻢ اﺳﺘﺨﺪم اﻟﻘﺎﻧﻮن اﻟﻌﺎم‬
‫ﻹﯾﺠﺎد ھﺬﯾﻦ اﻟﺠﺬرﯾﻦ ‪.‬‬
‫ا =‪ ، ٢‬ب =‪ ، ٣-‬ج =‪٢‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪ A‬اﻟﻤﻤﯿﺰ = ب‪ ٢‬ــ ‪ ٤‬ا ج = ) ‪ ٢( ٣ -‬ــ ‪ ٩ = ٢ × ٢ × ٤‬ــ ‪ = ١٦‬ــ ‪٠ > ٧‬‬
‫ﯾﻮﺟﺪ ﺟﺬران ﻣﺮﻛﺒﺎن‬ ‫‪B‬‬
‫‪٢‬‬
‫ت‬ ‫؟‪٧‬‬ ‫‪± ٣ = "٧‬‬ ‫ـــ‬
‫؟‬ ‫اﻟﻘﺎﻧﻮن اﻟﻌﺎم ‪ :‬س = ‪ -‬ب ‪ ±‬ب – ‪٤‬ا ﺟـ = ‪± ٣‬‬
‫‪٤‬‬ ‫‪٢×٢‬‬ ‫‪٢‬ا‬
‫؟‪ ٧‬ت‬ ‫؟‪ ٧‬ت‬
‫‪ ،‬س = ‪ ٣‬ــ‬ ‫ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ھﻤﺎ ‪ :‬س = ‪+ ٣‬‬
‫‪٤‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٤‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎن ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ ) ٢ + ٢‬ك ــ ‪ (١‬س ‪ ٠ = ٩ +‬ﻣﺘﺴﺎوﯾﯿﻦ ﻓﺄوﺟﺪ ﻗﯿﻢ ك‬
‫اﻟﺤﻘﯿﻘﯿﺔ ﺛﻢ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻦ ﺻﺤﺔ اﻟﻨﺎﺗﺞ ‪.‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٢٠‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪٢‬‬
‫و ﯾﻜﻮن ﻟﮭﺎ ﺟﺬران ﻣﺘﺴﺎوﯾﯿﻦ ھﻤﺎ ــ ‪ ، ٣‬ــ ‪٣‬‬ ‫اﻟﻤﻤﯿﺰ = ب ــ ‪ ٤‬ا ج = ‪٠‬‬
‫و ﻋﻨﺪﻣﺎ ك = ــ ‪٢‬‬ ‫‪ ) ٤‬ك ــ ‪ ٢( ١‬ــ ‪٠ = ٩ × ١ × ٤‬‬
‫ﺗﺼﺒﺢ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ ٢‬ــ ‪ ٦‬س ‪٠ = ٩ +‬‬ ‫‪ ٤‬ك‪ ٢‬ــ ‪ ٢‬ك ــ ‪٠ = ٨‬‬
‫و ﯾﻜﻮن ﻟﮭﺎ ﺟﺬران ﻣﺘﺴﺎوﯾﺎن ھﻤﺎ ‪٣ ، ٣‬‬ ‫) ك ــ ‪ )( ٤‬ك ‪٠ = ( ٢ +‬‬
‫ك = ‪ ٤‬أو ك = ــ ‪٢‬‬
‫اﻟﺘﺤﻘﯿﻖ ‪ :‬ﻋﻨﺪﻣﺎ ك = ‪٤‬‬
‫ﺗﺼﺒﺢ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ ٦ + ٢‬س ‪٠ = ٩ +‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﺗﻤﺎرﯾﻦ ﻋﻠﻰ ﺑﺤﺚ ﻧﻮع ﺟﺬرى‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺪرﺟﺔ اﻟﺜﺎﻧﯿﺔ‬
‫]‪ [١‬اﺑﺤﺚ ﻧﻮع ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻻت اﻻﺗﯿﺔ ‪:‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪ (٢‬س = ‪ ) ٢‬س ــ ‪( ٣‬‬ ‫‪ (١‬س‪ ٢‬ــ ‪ ٧‬س ‪٠ = ٥ +‬‬
‫‪ (٤‬س ) س – ‪٦ = ( ٥‬‬ ‫‪ (٣‬س‪ ٢‬ــ ‪ ٣‬س ‪٠ = ٥ +‬‬

‫]‪ [٢‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ك إذا ﻛﺎن ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻻت اﻻﺗﯿﺔ ﻣﺘﺴﺎوﯾﺎن ‪:‬‬
‫‪ (٢‬س‪ ٢‬ــ ‪ ٤‬س ‪ +‬ك = ‪٠‬‬ ‫‪ (١‬س‪ ٢‬ــ ك س ‪٠ = ٢٥ +‬‬
‫‪ (٤‬س‪ ٢‬ــ ك س ‪٠ = ٩ +‬‬ ‫‪ (٣‬س‪ ٢‬ــ ك س ‪ ٢ +‬ك – ‪٠ = ٣‬‬

‫]‪ [٣‬إذا ﻛﺎن ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ ٢‬ــ ‪ ٦‬س ‪ +‬ك = ‪ ٠‬ﺗﺨﯿﻠﯿﺎن أوﺟﺪ اﻟﻔﺘﺮة اﻟﺘﻰ ﺗﻨﺘﻤﻰ اﻟﯿﮭﺎ ك‬
‫]‪ [٤‬إذا ﻛﺎن ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ ٣‬س‪ ٢‬ـ ‪ ١٢‬س ‪ +‬ك = ‪ ٠‬ﺣﻘﯿﻘﯿﺎن ﻣﺨﺘﻠﻔﺎن‬
‫أوﺟﺪ اﻟﻔﺘﺮة اﻟﺘﻰ ﺗﻨﺘﻤﻰ اﻟﯿﮭﺎ ك ‪.‬‬

‫]‪ [٥‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ﺟـ اﻟﺘﻰ ﺗﺠﻌﻞ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ﺟـ س‪ ٢‬ــ ‪ ١٢‬س ‪ ٠ =٩ +‬ﻣﺘﺴﺎوﯾﺎن‬

‫]‪ [٦‬إذا ﻛﺎن ﺟذرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ :‬ﺍ س‪٢ - ٢‬س ‪ ٠ = ٥ +‬ﻣﺗﺳﺎوﯾﯾن أوﺟد ﻗﯾﻣﺔ ﺍ‬

‫]‪ [٧‬اﺑﺤﺚ ﻧﻮع ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ )‪٢‬س‪ ٠ = ٣ - ٢(٣ +‬دون ﺣﻠﮭﺎ‬


‫]‪ [٨‬اﺑﺤﺚ ﻧﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ ﻟﻠﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ ٢ + ٢‬س – ‪ ٠ = ٣٥‬ﺛﻢ أوﺟﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻟﺤﻞ ﻟﮭﺎ‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٢١‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪۲‬‬
‫]‪ [٩‬إذا ﻛﺎن ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ ۲ :‬س ‪ ٥ +‬س ‪٤ +‬ك = ‪ ٠‬ﻣﺘﺴﺎوﯾﯿﻦ أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ك‬

‫]‪ [١٠‬أﺛﺒﺖ أن ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ ٧‬س‪ ٢‬ــ ‪ ١١‬س ‪ ٠ = ٥ +‬ﻣﺮﻛﺒﺎن ﺛﻢ اﺳﺘﺨﺪم اﻟﻘﺎﻧﻮن اﻟﻌﺎم‬
‫ﻻﯾﺠﺎد ھﺬﯾﻦ اﻟﺠﺬرﯾﻦ ‪.‬‬
‫]‪ [١١‬إذا ﻛﺎن ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ ٢‬ــ ‪ ٢‬ك س ‪ ٧ +‬ك ــ ‪ ٦‬س ‪ ٠ = ٩ +‬ﻣﺘﺴﺎوﯾﯿﻦ ﻓﺄوﺟﺪ ﻗﯿﻢ ك‬
‫ﺛﻢ أوﺟﺪ اﻟﺠﺬرﯾﻦ ‪.‬‬
‫]‪ [١٢‬إذا ﻛﺎن ل ‪ ،‬م ﻋﺪدﯾﻦ ﻧﺴﺒﯿﻦ ﻓﺄﺛﺒﺖ أن ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ‬
‫ل س‪ ) + ٢‬ل – م ( س – م = ‪ ٠‬ﻋﺪدان ﻧﺴﺒﯿﺎن‬

‫]‪ [١٣‬أﻛﻣل اﻟﻌﺑﺎرات اﻟﺗﺎﻟﯾﺔ ‪- :‬‬


‫‪ (١‬اﻟﻣﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺗرﺑﯾﻌﯾﺔ س‪ + ٢‬ب س ‪ +‬ﺟـ ‪ ٠ = ٢-‬ﯾﻛون أﺣد ﺟذرﯾﮭﺎ ﺻﻔر ﻋﻧد ﺟـ =‪........‬‬
‫‪ (٢‬اﻟﻣﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺗرﺑﯾﻌﯾﺔ ‪ ٣‬س‪ + ٢‬ك = ‪ ٠‬ﯾﻛون ﺟذرﯾﮭﺎ ﺣﻘﯾﻘﯾﺎن ﻣﺧﺗﻠﻔﺎن ﻋﻧد ‪........‬‬
‫وﻣﺗﺳﺎوﯾﺎن ﻋﻧد‪......‬‬
‫‪ (٣‬اﻟﻣﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺗرﺑﯾﻌﯾﺔ س‪ + ٢‬ك – ‪ ٠ = ٢‬ﺟذراھﺎ ﻣﺗﺳﺎوﯾﺎن ﻋﻧد ك = ‪.......‬‬
‫‪ (٤‬اﻟﻣﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺗرﺑﯾﻌﯾﺔ ‪٣ :‬س‪ + ٢‬ك – ‪ ٠ = ٢‬ﻟﯾس ﻟﮭﺎ ﺟذور ﺣﻘﯾﻘﯾﺔ ﻋﻧد ك ‪....... g‬‬
‫‪ (٥‬إذا ﻛﺎن ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ ٤ :‬س‪ ٢‬ــ ‪ ١٢‬س ‪ +‬ج = ‪ ٠‬ﻣﺘﺴﺎوﯾﯿﻦ ﻓﺈن ج = ……‬
‫‪ (٦‬ﯾﻜﻮن ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ :‬س‪ ٢‬ــ ‪ ٢‬س ‪ +‬ﺣـ = ‪ ٠‬ﺣﻘﯿﻘﯿﯿﻦ ﻣﺨﺘﻠﻔﯿﻦ إذا ﻛﺎﻧﺖ ﺣـ ‪١ ......‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫اﻟﻌﻼﻗﺔ ﺑﯿﻦ ﺟﺬرى ﻣﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺪرﺟﺔ اﻟﺜﺎﻧﯿﺔ وﻣﻌﺎﻣﻼت ﺣﺪودھﺎ‬


‫* ﺗﻜﻮﯾﻦ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺘﺮﺑﯿﻌﯿﺔ إذا ﻋﻠﻢ ﺟﺬراھﺎ ‪:‬‬
‫إذا ﻛﺎن ل ‪ ،‬م ھﻤﺎ ﺟﺬرى ﻣﻌﺎدﻟﺔ ﺗﺮﺑﯿﻌﯿﺔ ﻓﺈن اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ﺗﻜﻮن ‪:‬‬
‫‪۲‬‬
‫س –)ل‪+‬م(س‪+‬لم=‪٠‬‬ ‫) س – ل () س – م ( = ‪ ٠‬أ‪،‬‬
‫اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ﺗﻜﻮن ‪:‬‬
‫‪۲‬‬
‫س – ) ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ ( س ‪ +‬ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ‪٠‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٢٢‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻓﻤﺜﻼً ‪ :‬اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺘﻰ ﺟﺬراھﺎ ‪ ٣ ، ٤‬ھﻰ ‪:‬‬
‫‪۲‬‬
‫) س – ‪ ) ( ٤‬س – ‪ G ٠ = ( ٣‬س – ‪ ٧‬س ‪٠ = ١٢ +‬‬

‫* ﻗﺎﻋﺪة ھﺎﻣﺔ‪:‬‬
‫‪۲‬‬
‫إذا ﻛﺎن ل ‪ ،‬م ھﻤﺎ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ا س ‪ +‬ب س ‪ +‬ﺣـ = ‪ ٠‬ﻓﺈن ‪:‬‬
‫ــ ﻣﻌﺎﻣﻞ س‬ ‫– ب‬
‫‪٢‬‬
‫أى أن ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ﻣﻌﺎﻣﻞ س‬ ‫ل‪+‬م= ا‬
‫أى أن ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻟﺠﺬرﯾﻦ = اﻟﺤﺪ اﻟﻤﻄﻠﻖ‬ ‫ﺣـ‬
‫‪٢‬‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻞ س‬ ‫لم= ا‬
‫ﻣﻼﺣﻈﺎت ھﺎﻣﺔ‪:‬‬
‫ل م = ﺣـ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻓﺈن ل ‪ +‬م = – ب‬ ‫‪ (١‬إذا ﻛﺎن ‪ :‬ا = ‪١‬‬
‫‪ (٢‬إذا ﻛﺎن ‪:‬ب = ﺻﻔﺮ ﻓﺈن ل ‪ +‬م = ﺻﻔﺮ أى أن أﺣﺪ اﻟﺠﺬرﯾﻦ ﻣﻌﻜﻮس ﺟﻤﻌﻰ ﻟﻶﺧﺮ‬
‫أى أن أﺣﺪ اﻟﺠﺬرﯾﻦ ﻣﻌﻜﻮس ﺿﺮﺑﻰ ﻟﻶﺧﺮ‬ ‫‪ (٣‬إذا ﻛﺎن ‪ :‬ا = ﺣـ ﻓﺈن ل م = ‪١‬‬
‫* ﺗﺬﻛﺮ أن ‪:‬‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬
‫= ) ل ‪ +‬م ( ‪ ٤ –۲‬ل م‬ ‫‪ ) (٢‬ل – م (‬ ‫‪ (١‬ل ‪ +‬م = ) ل ‪ +‬م ( – ‪ ۲‬ل م‬
‫) ل‪+‬م( –‪۲‬لم‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬
‫لم‬ ‫=‬ ‫ل‬ ‫‪+‬‬ ‫‪ (٣‬ل ‪ +‬م = ) ل ‪ +‬م ( – ‪ ٣‬ل م ) ل ‪ +‬م ( ‪ (٤‬م‬
‫‪١ = ١‬‬ ‫ل‪+‬م‬
‫‪× ١ (٦‬‬ ‫‪= ١ + ١ (٥‬‬
‫لم‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫لم‬ ‫م‬ ‫ل‬
‫‪ ) (٧‬ل ‪ ) + ( ١ +‬م ‪ ) = ( ١ +‬ل ‪ +‬م ( ‪۲ +‬‬
‫‪ ) (٨‬ل ‪ ) ( ١ +‬م ‪ ) = ( ١ +‬ل م ( ‪ ) +‬ل ‪ +‬م ( ‪١ +‬‬
‫‪ ) (٩‬ل – ‪ ) + ( ١‬م – ‪ ) = ( ١‬ل ‪ +‬م ( – ‪۲‬‬

‫‪ ) (١٠‬ل – ‪ ) ( ١‬م – ‪ ) = ( ١‬ل م ( – ) ل ‪ +‬م ( ‪١ +‬‬


‫‪ ،‬م=‪٤‬ك‬ ‫‪ (١١‬إذا ﻛﺎﻧﺖ اﻟﻨﺴﺒﺔ ﺑﯿﻦ ل ‪ ،‬م ھﻰ ‪ ٤ : ٣‬ﻓﺈن ‪ :‬ل = ‪ ٣‬ك‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٢٣‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ وﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮﺑﮭﻤﺎ ﻓﻰ ﻛﻼ ﻣﻦ اﻟﻤﻌﺎدﻻت اﻻﺗﯿﺔ‪:‬‬
‫‪٢ (٢‬س‪ ٣ -- ٢‬س ‪٠ = ١ +‬‬ ‫‪ (١‬س‪ ٥ – ٢‬س ــ ‪٠ = ٦‬‬
‫‪٣) (٤‬س – ‪ )( ٢‬س – ‪٠ = ( ٥‬‬ ‫‪٣ (٣‬س‪ ٥ – ٢‬س = ‪٠‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪ ٢ (٢‬س‪ ٢‬ــ ‪ ٣‬س ‪٠ = ١ +‬‬ ‫‪ (١‬س‪ ٥ – ٢‬س ــ ‪٠ = ٦‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ــ ب = ‪٣‬‬ ‫ــــــ = ‪٥‬‬‫ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ــ ﻣﻌﺎﻣﻞ س = ‪٥‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪٢‬‬ ‫ﺍ‬ ‫‪١‬‬ ‫ﻣﻌﺎﻣﻞ س‬
‫ﺟـ‬
‫= ‪١‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻟﺠﺬرﯾﻦ =‬ ‫اﻟﻤﻄﻠﻖ = ـــــــ‪٦ - =٦‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻟﺠﺬرﯾﻦ = اﻟﺤﺪ‬
‫‪٢‬‬ ‫ﺍ‬ ‫‪١‬‬ ‫ﻣﻌﺎﻣﻞ س‬

‫‪٣) (٤‬س – ‪ )( ٢‬س – ‪٠ = ( ٥‬‬ ‫‪ ٣ (٣‬س‪ ٢‬ــ ‪ ٥‬س = ‪٠‬‬


‫‪ ٣‬س‪ ٢‬ــ ‪ ١٧‬س ‪٠ = ١٠ +‬‬
‫ــ ب ‪١٧ -‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫ــ ﻣﻌﺎﻣﻞ س‬
‫=‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ =‬ ‫‪٣‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ﻣﻌﺎﻣﻞ س‪= ٢‬‬
‫‪٣‬‬ ‫ﺍ‬
‫ﺟـ‬
‫= ‪١٠‬‬ ‫اﻟﻤﻄﻠﻖ = ﺻﻔﺮ = ‪ ٠‬ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻟﺠﺬرﯾﻦ =‬ ‫‪٢‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻟﺠﺬرﯾﻦ = اﻟﺤﺪ‬
‫‪٣‬‬ ‫ﺍ‬ ‫‪٣‬‬ ‫ﻣﻌﺎﻣﻞ س‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﻛﻮن اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺘﻰ ﺟﺬراھﺎ ‪٤ ، ٣‬‬
‫‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ‪١٢ = ٤ × ٣‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ‪٧ = ٤ + ٣‬‬
‫س‪ ) – ٢‬ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ ( س ‪ +‬ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ‪٠‬‬
‫‪ ‬اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ھﻰ س‪ ٧ – ٢‬س ‪٠ = ١٢ +‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﻛﻮن اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺘﻰ ﺟﺬراھﺎ ــ ‪ ٢‬ت ‪ ٢ ،‬ت‬
‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ) ‪٢ -‬ت ( ‪ ٢ ) +‬ت( = ﺻﻔﺮ‬
‫‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ــ ‪ ٢‬ت × ‪ ٢‬ت = ‪٦‬‬
‫س‪ ) – ٢‬ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ ( س ‪ +‬ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ‪٠‬‬
‫‪ ‬اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ھﻰ س‪٠ = ٦ + ٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٢٤‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﻛﻮن اﻟﻤﻌﺎدﻟﮫ اﻟﺘﻰ ﺟﺬراھﺎ ‪٥ ، ٧‬‬


‫‪٢ ٢‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪٦= ٥+‬‬
‫‪٧‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ =‬
‫‪٢ ٢‬‬
‫‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ‪٣٥ = ٥ × ٧‬‬
‫‪٤‬‬ ‫‪٢ ٢‬‬
‫س‪ ) – ٢‬ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ ( س ‪ +‬ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ‪٠‬‬

‫‪ ‬اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ھﻰ س‪٦ – ٢‬س ‪ ٠ = ٣٥ +‬ﺑﺎﻟﻀﺮب ﻓﻰ ‪ ٤‬اﻟﻄﺮﻓﯿﻦ‬


‫‪٤‬‬
‫‪ B‬اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ھﻰ ‪ ٤ :‬س‪ ٢‬ــ ‪ ٢٤‬س ‪٠ = ٣٥ +‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﻛﻮن ﻣﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺪرﺟﺔ اﻟﺜﺎﻧﯿﺔ اﻟﺘﻰ ﺟﺬراھﺎ ‪ ٣‬ــ ؟‪ + ٣ ، ٥‬؟‪٥‬‬
‫؟‪٦ = ٥‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ‪ +٣‬؟‪- ٣ + ٥‬‬

‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻟﺠﺬرﯾﻦ = )‪ + ٣‬؟ ‪ - ٣ )×( ٥‬؟ ‪٤ = ٥ - ٩ = ( ٥‬‬

‫س‪ ) – ٢‬ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ ( س ‪ +‬ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ‪٠‬‬


‫‪ ‬اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ھﻰ س‪ ٦ – ٢‬س ‪٠ = ٤ +‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﻛﻮن اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺘﺮﺑﯿﻌﯿﺔ اﻟﺘﻰ ﺟﺬراھﺎ ‪ ٢ + ١‬ت ‪ ٢ – ١ ،‬ت‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ل ‪ +‬م = ‪ ٢ + ١‬ت ‪ ٢ – ١ +‬ت = ‪٢‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮﺑﮭﻤﺎ = ل م = ) ‪ ٢ + ١‬ت () ‪ ٢ – ١‬ت ( = ‪٣ = ٢ + ١‬‬
‫‪ A‬اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺘﺮﺑﯿﻌﯿﺔ اﻟﺘﻰ ﺟﺬراھﺎ ل ‪ ،‬م ھﻰ س‪ ) + ٢‬ل ‪ +‬م ( س ‪ +‬ل م = ‪٠‬‬
‫س‪ ٢ – ٢‬س ‪٠ = ٣ +‬‬ ‫‪B‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٢٥‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ ٢‬س‪ ٢‬ــ ‪ ٣‬س ‪ +‬ك = ‪ ٠‬ﯾﺴﺎوى ‪١‬‬
‫ﻓﺄوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ك ﺛﻢ ﺣﻞ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ﻓﻰ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻷﻋﺪاد اﻟﻤﺮﻛﺒﺔ ‪.‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫ﺣـ‬
‫ك=‪٢‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪ B‬ك =‪١‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻟﺠﺬرﯾﻦ =‬
‫‪٢‬‬ ‫ا‬
‫ﺗﻜﻮن اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ ٢ :‬س‪ ٣ – ٢‬س ‪٠ = ٢ +‬‬
‫ا = ‪ ، ٢‬ب = ‪ ، ٣ -‬ﺟـ = ‪٢‬‬
‫‪٢‬‬
‫ت‬ ‫؟‪٧‬‬ ‫‪± ٣ = "٧‬‬ ‫ـــ‬
‫؟‬ ‫‪±٣‬‬ ‫=‬ ‫ﺟـ‬ ‫ا‬‫‪٤‬‬ ‫–‬ ‫اﻟﻘﺎﻧﻮن اﻟﻌﺎم ‪ :‬س = ‪ -‬ب ‪ ±‬ب‬
‫‪٤‬‬ ‫‪٢×٢‬‬ ‫‪٢‬ا‬
‫ت‬ ‫‪٧‬‬ ‫؟‬
‫‪ ٣ ،‬ــ ؟‪ ٧‬ت {‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﺣﻞ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ھﻰ } ‪+ ٣‬‬
‫‪٤‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٤‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﻓﻰ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ) ك – ‪ ( ١‬س‪ ) + ٢‬ك – ‪ ( ٤‬س ‪ ٠ = ٧+‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ك إذا ﻛﺎن ‪:‬‬
‫)‪ (٢‬اﻟﺠﺬران ﻣﻌﻜﻮﺳﺎن ﺿﺮﺑﯿﺎن‬ ‫)‪ (١‬اﻟﺠﺬران ﻣﻌﻜﻮﺳﺎن ﺟﻤﻌﯿﺎن‬
‫)‪ (٤‬ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ‪٢‬‬ ‫)‪ (٣‬ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ‪٣‬‬
‫)‪ (٥‬ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮﺑﮭﻢ‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻞ س = ‪ ) ٠‬ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ‪( ٠‬‬ ‫‪B‬‬ ‫اﻟﺠﺬران ﻣﻌﻜﻮﺳﺎن ﺟﻤﯿﻌﺎن‬ ‫‪A‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪(١):‬‬
‫ك=‪٤‬‬ ‫‪G‬‬ ‫‪ G‬ك ــ ‪٠ = ٤‬‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻞ س‪ = ٢‬اﻟﺤﺪ اﻟﻤﻄﻠﻖ‬ ‫‪B‬‬ ‫)‪ A (٢‬اﻟﺠﺬران ﻣﻌﻜﻮﺳﺎن ﺿﺮﺑﯿﺎن‬
‫) ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﺟﺬرﯾﮭﻤﺎ = ‪ G ( ١‬ك ــ ‪ G ٧ = ١‬ك = ‪٨‬‬
‫س = ‪ G ٣‬ــ ) ك ــ ‪٣= (٤‬‬
‫‪٢‬‬
‫)‪ A (٣‬ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ‪ B ٣‬ــ ﻣﻌﺎﻣﻞ‬
‫) ك ــ ‪(١‬‬ ‫ﻣﻌﺎﻣﻞ س‬
‫‪ G‬ــ ) ك – ‪ ) ٣ = ( ٤‬ك ــ ‪ G ( ١‬ــ ك ‪ ٣ = ٤ +‬ك ــ ‪ G ٣‬ك = ‪٧‬‬
‫‪٤‬‬
‫‪٢= ٧‬‬ ‫‪G ٢= ٢‬‬
‫)‪ A (٤‬ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﺟﺬرﯾﮭﻤﺎ = ‪ B ٢‬اﻟﺤﺪ اﻟﻤﻄﻠﻖ‬
‫) ك ــ ‪(١‬‬ ‫ﻣﻌﺎﻣﻞ س‬
‫‪ ) ٢ G‬ك ــ ‪ ٢ G ٧ = ( ١‬ك ــ ‪ B ٧ = ٢‬ك = ‪٩‬‬
‫‪٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٢٦‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ــ ﻣﻌﺎﻣﻞ س اﻟﺤﺪ اﻟﻤﻄﻠﻖ‬
‫‪٢‬‬ ‫‪= ٢‬‬ ‫‪B‬‬ ‫)‪ A (٥‬ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻟﺠﺬرﯾﻦ‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻞ س‬ ‫ﻣﻌﺎﻣﻞ س‬
‫ك = ــ ‪٣‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪ G‬ــ ك ‪٧ = ٤ +‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪ G‬ــ ) ك ــ ‪= (٤‬‬
‫) ك ــ ‪(١‬‬ ‫) ك ــ ‪(١‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎﻧت اﻟﻧﺳﺑﺔ ﺑﯾن ﺟذري اﻟﻣﻌﺎدﻟﺔ ‪ ٨‬س‪ – ٢‬ب س ‪٠ = ٣ +‬‬
‫ﺗﺳﺎوي ‪ ٣ : ٢‬أوﺟد ﻗﯾﻣﺔ ب ؟‬
‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬ﻧﻔﺮض أن اﻟﺠﺬران ‪ ٢‬م ‪ ٣ ،‬م‬
‫‪٥G‬م= ب‬ ‫‪٢‬م‪٣+‬م= ب‬ ‫س ‪G‬‬ ‫‪ A‬ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ــ ﻣﻌﺎﻣﻞ‬
‫‪٢‬‬
‫‪٨‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫ﻣﻌﺎﻣﻞ س‬
‫‪ G‬م = ب‬
‫‪٤٠‬‬
‫‪ ٢ G‬م × ‪ ٣‬م = ‪ ٦ G ٣‬م‪٣ = ٢‬‬ ‫‪ A‬ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻟﺠﺬرﯾﻦ = اﻟﺤﺪ اﻟﻤﻄﻠﻖ‬
‫‪٢‬‬
‫‪٨‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫ﻣﻌﺎﻣﻞ س‬
‫‪ G‬ب = ‪ G ١ ±‬ب = ‪١٠ ±‬‬ ‫‪G‬م =‪١ ±‬‬ ‫‪ G‬م‪١ =٢‬‬
‫‪٤‬‬ ‫‪٤٠‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪١٦‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟد ﻗﯾﻣﺔ ﺍ اﻟﺗﻲ ﺗﺟﻌل أﺣد ﺟذري اﻟﻣﻌﺎدﻟﺔ ‪ :‬س‪ ٢ – ٢‬ﺍ س – ‪٠ = ١٢‬‬
‫ﺛﻼﺛﺔ أﻣﺛﺎل اﻟﻣﻌﻛوس اﻟﺟﻣﻌﻲ ﻟﻸﺧر‬
‫اﻟﺣل ‪:‬‬
‫ﻧﻔرض أن اﻟﺟذران ھﻣﺎ ل ‪ ،‬ــ ‪ ٣‬ل‬
‫‪٢‬ﺍ‬ ‫ــ ﻣﻌﺎﻣﻞ س‬
‫‪ G‬ــ ‪ ٢‬ل = ‪ ٢‬ﺍ‬ ‫ﻣﺟﻣوع اﻟﺟذرﯾن = ﻣﻌﺎﻣﻞ س‪ B ٢‬ل ‪ ) +‬ــ ‪ ٣‬ل ( =‬
‫‪١‬‬
‫‪ G‬ل = ــ ﺍ‬
‫اﻟﻤﻄﻠﻖ ‪ B‬ل × ) ــ ‪ ٣‬ل ( = ‪ G ١٢-‬ــ ‪ ٣‬ل = ــ ‪١٢‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻟﺠﺬرﯾﻦ = اﻟﺤﺪ‬
‫‪١‬‬ ‫ﻣﻌﺎﻣﻞ س‬
‫ــ ﺍ = ‪ B ٤‬ﺍ = ‪٤ -‬‬ ‫‪G‬‬ ‫ل = ‪ ) ٤‬ﺑﺎﻟﺘﻌﻮﯾﺾ ﻋﻦ ل (‬ ‫‪G‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٢٧‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪۲‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎن أﺣﺪ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س – ك س ‪ +‬ك ‪ ٠ = ۲ +‬ﺿﻌﻒ اﻟﺠﺬر اﻵﺧﺮ‬
‫أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ك‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫ﻧﻔرض أن اﻟﺟذران ھﻣﺎ ل ‪ ٢ ،‬ل‬
‫‪٣G‬ل=ك‬ ‫ﻣﺟﻣوع اﻟﺟذرﯾن = ــ ﻣﻌﺎﻣﻞ س ‪ B‬ل ‪ ٢ +‬ل = ك‬
‫‪٢‬‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻞ س‬
‫‪ G‬ل = ‪ ١‬ك )‪(١‬‬
‫‪٣‬‬
‫اﻟﻤﻄﻠﻖ ‪ B‬ل × ‪ ٢‬ل = ك ‪ ٢ G ٢ +‬ل‪ = ٢‬ك ‪٢ +‬‬ ‫‪٢‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻟﺠﺬرﯾﻦ = اﻟﺤﺪ‬
‫‪١‬‬ ‫ﻣﻌﺎﻣﻞ س‬
‫‪ G‬ل‪ = ٢‬ك ‪ ٢ +‬ﺑﺎﻟﺘﻌﻮﯾﺾ ﻣﻦ )‪ ١ ) G (١‬ك (‪ = ٢‬ك ‪٢ +‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪ ٢ ١‬ك ‪٢+‬‬
‫‪ ٢ G‬ك‪ ) ٩ = ٢‬ك ‪ ٢ G ( ٢ +‬ك‪ ٢‬ــ ‪ ٩‬ك ــ ‪٠ = ١٨‬‬ ‫ك =‬ ‫‪G‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٩‬‬
‫‪ ٢ ) G‬ك ‪ )( ٣ +‬ك ــ ‪ ٢ G ٠ = ( ٦‬ك ‪ G ٠ = ٣ +‬ك = ‪٣-‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﺑﺎﻟﺘﻌﻮﯾﺾ ﻓﻰ )‪ (١‬ﻧﺠﺪ ‪:‬‬ ‫ك=‪٦‬‬ ‫‪G‬‬ ‫‪ ،‬ك ــ ‪٠ = ٦‬‬

‫ﻋﻨﺪ ك = ‪ G ٣-‬ل = ‪ = ٣- × ١‬ــ ‪١‬‬


‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬
‫ﻋﻨﺪ ك = ‪ G ٦‬ل = ‪٢ = ٦ × ١‬‬
‫‪٣‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ك إذا ﻛﺎن أﺣﺪ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ – ٢‬ك س ‪٠ = ١٥ +‬ﯾﺰﯾﺪ ﻋﻦ اﻟﺠﺬر اﻻﺧﺮ‬
‫ﺑﻤﻘﺪار ‪٢‬‬
‫‪٢‬‬
‫ل ‪ ٢ +‬ل ــ ‪٠ = ١٥‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬ﻧﻔﺮض أن اﻟﺠﺬرﯾﻦ ل ‪ ،‬ل ‪٢ +‬‬
‫) ل ــ ‪ )( ٣‬ل ‪٠ = ( ٥ +‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ك‬
‫ل ــ ‪ ٠ = ٣‬أ‪ ،‬ل ‪٠ = ٥ +‬‬ ‫ل ‪ +‬ل ‪ = ٢ +‬ك ‪ ٢ B‬ل = ك ــ ‪٢‬‬
‫‪ B‬ل=‪، ٣‬ل=‪٥-‬‬
‫ك ــ ‪٢‬‬
‫ﺑﺎﻟﺘﻌﻮﯾﺾ ﻓﻰ ) ‪:( ١‬‬ ‫)‪(١‬‬ ‫‪B‬ل=‬
‫‪٢‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ‪١٥‬‬
‫ك ــ ‪٢‬‬
‫‪ G‬ك=‪٨‬‬ ‫‪=٣‬‬ ‫ل ) ل ‪١٥ = ( ٢ +‬‬
‫‪٢‬‬
‫ك ــ ‪٢‬‬
‫‪ G‬ك = ــ ‪٨‬‬ ‫ــ ‪= ٥‬‬ ‫ﻧﺠﺪ‬ ‫ﻋﻨﺪ ل = ‪٥ -‬‬
‫‪٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٢٨‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫*‬ ‫‪٢‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎن ) ‪ + ١‬ت ( ھﻮ أﺣﺪ ﺟﺬور اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س ــ ‪ ٢‬س ‪ +‬ا = ‪ ٠‬ﺣﯿﺚ ا ‪ g‬ﺣﺢ‬

‫)ب( ﻗﯿﻤﺔ ا‬ ‫ﻓﺄوﺟﺪ )أ( اﻟﺠﺬر اﻵﺧﺮ‬


‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫)أ( ا = ‪ ، ١‬ب = ‪ ، ٢ -‬ج = ا‬
‫) ‪ + ١‬ت ( ھﻮ أﺣﺪ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ‬ ‫‪A‬‬

‫اﻟﺠﺬر اﻵﺧﺮ = ) ‪ – ١‬ت ( ﻻن اﻟﺠﺬرﯾﻦ ﻣﺘﺮاﻓﻘﺎن و ﻣﺠﻤﻮﻋﮭﻤﺎ = ‪٢‬‬ ‫‪B‬‬

‫) ‪ + ١‬ت () ‪ – ١‬ت ( = ا‬ ‫‪G‬‬ ‫)ب( ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ا‬


‫‪ = ١ + ١ G‬ا ‪ B‬ا =‪٢‬‬
‫ـ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬أوﺟداﻟﺷرط اﻟﻼزم ﻟﻛﻲ ﯾﻛون أﺣد ﺟذري اﻟﻣﻌﺎدﻟﺔ ﺍ س‪ +٢‬ب س ‪ +‬ﺣـ = ‪٠‬‬
‫ب( ﯾزﯾد ﻋﻠﻲ اﻷﺧر ﺑﻣﻘدار ‪٣‬‬ ‫أ( ﺿﻌف اﻟﺟذر اﻷﺧر‬
‫ﺟـ( ﯾﺳﺎوي ﻧﺻف اﻟﺟذر اﻷﺧر‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫أ( ﻧﻔﺮض اﻟﺠﺬران ل ‪ ٢ ،‬ل‬
‫– ب‬ ‫– ب‬ ‫– ب‬ ‫– ب‬
‫‪ B‬ل ‪ ٢ +‬ل = ا ‪ ٣ G‬ل = ا ‪ B‬ل = ‪٣‬ا‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ا‬
‫ﺣـ‬
‫=‬ ‫‪٢‬‬
‫ل‬ ‫‪B‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ﺣـ ‪ B‬ل × ‪ ٢‬ل = ﺣـ ‪ ٢ G‬ل‪ = ٢‬ﺣـ‬
‫‪٢‬ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪٢‬‬
‫ﺣـ‬ ‫ب‬ ‫ﺣـ‬ ‫– ب‬
‫‪٢‬‬
‫‪٩ G‬ا = ‪٢‬ا ‪ ٩ B‬ﺍ ﺝ = ‪ ٢‬ﺏ‬
‫‪٢‬‬ ‫ﺑﺎﻟﺘﻌﻮﯾﺾ ﻋﻦ ل ﻧﺠﺪ ‪٣ ) :‬ا (‪= ٢‬‬
‫‪٢‬ا‬
‫اﻟﺸﺮط اﻟﻼزم ‪ ٩ :‬ﺍ ﺝ ‪ ٢ -‬ﺏ‪٠ = ٢‬‬
‫ب( ﻧﻔﺮض اﻟﺠﺬرﯾﻦ ل ‪ ،‬ل ‪٣ +‬‬
‫– ب‬ ‫– ب‬ ‫– ب‬
‫ــ ‪٣‬‬ ‫=‬ ‫ل‬ ‫‪٢‬‬
‫ا‬ ‫‪G‬‬
‫ل‪+‬ل‪ =٣+‬ا‬ ‫‪B‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ا‬
‫)‪(١‬‬ ‫‪ B‬ل = – ب ــ ‪٣‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬ا‬
‫ﺣـ‬ ‫ﺣـ‬ ‫ﺣـ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ا ‪ B‬ل × ) ل ‪ = ( ٣ +‬ا ‪ G‬ل‪ ٣ + ٢‬ل = ا )‪(٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٢٩‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﺣـ‬ ‫– ب‬ ‫– ب‬
‫‪=( ٣‬‬ ‫ــ‬ ‫ــ ‪) ٣ + ٢( ٣‬‬ ‫ﺑﺎﻟﺘﻌﻮﯾﺾ ﻣﻦ ‪ ١‬ﻓﻰ ‪ ٢‬ﻧﺠﺪ اﻟﺸﺮط اﻟﻼزم ‪) :‬‬
‫ا‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬ا‬ ‫‪٢‬‬ ‫ا‬‫‪٢‬‬
‫أﻛﻤــــــﻞ اﻟﺤﻞ ‪.............‬‬ ‫ﺟـ( ﻧﻔﺮض اﻟﺠﺬرﯾﻦ ل ‪ ١ ،‬ل‬
‫‪٢‬‬
‫اﻟﺸﺮط اﻟﻼزم ‪ ٩ :‬ﺍ ﺝ ‪ ٢ -‬ﺏ‪٠ = ٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫*إﯾﺠﺎد ﻣﻌﺎدﻟﺔ ﺗﺮﺑﯿﻌﯿﺔ ﺟﺬراھﺎ ﻋﻠﻰ ﻋﻼﻗﺔ ﺑﺠﺬرى ﻣﻌﺎدﻟﺔ ﺗﺮﺑﯿﻌﯿﺔ أﺧﺮى ﻣﻌﻠﻮﻣﺔ‪:‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎن ل ‪ ،‬م ھﻤﺎ ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ ٥ – ٢‬س ‪ ٠ = ٧ +‬أوﺟﺪ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺘﺮﺑﯿﻌﯿﺔ اﻟﺘﻰ‬
‫ﺟﺬراھﺎ ‪ ٢‬ل ‪ ٢ ،‬م‬
‫‪،‬لم=‪٧‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﻤﻌﻄﺎة ‪ :‬ل ‪ +‬م = ‪٥‬‬
‫اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﻤﻄﻠﻮﺑﺔ‬
‫ھـ ‪ +‬و = ‪٢‬ل ‪٢+‬م = ‪ ) ٢‬ل‪ +‬م( = ‪١٠ = ٥ × ٢‬‬
‫ھـ × و = ‪٢‬ل × ‪ ٢‬م = ‪ ٤‬ل م = ‪٢٨ = ٧ × ٤‬‬
‫‪ ‬اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﻤﻄﻠﻮﺑﺔ س‪ ١٠ – ٢‬س ‪٠ = ٢٨ +‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎن ل ‪ ،‬م ھﻤﺎ ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ ٥ – ٢‬س ‪ ٠ = ٧ +‬أوﺟﺪ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺘﺮﺑﯿﻌﯿﺔ اﻟﺘﻰ‬
‫‪٢‬‬
‫ﺟﺬراھﺎ ل‪ ، ٢‬م‬
‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﻤﻌﻄﺎة‪ :‬ل ‪ +‬م = ‪ ، ٥‬ل م = ‪٧‬‬
‫اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﻤﻄﻠﻮﺑﺔ ‪:‬‬
‫ھـ ‪ +‬و = ل‪ + ٢‬م‪ ) = ٢‬ل ‪ +‬م(‪ ٢ – ٢‬ل م =)‪١١ = ١٤ – ٢٥ = ٧× ٢- ٢(٥‬‬
‫ھـ × و = ل‪ ٢‬م‪ ) = ٢‬ل م (‪٤٩ = ٢(٧) = ٢‬‬
‫س‪ ١١ – ٢‬س ‪٠ = ٤٩+‬‬ ‫‪ ‬اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﻤﻄﻠﻮﺑﺔ‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٣٠‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎن ل ‪ ،‬م ھﻤﺎ ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ ٥ – ٢‬س ‪ ٠ = ٧ +‬ﻛﻮن اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺘﻰ‬
‫‪٢‬‬
‫ﺟﺬراھﺎ ل ‪ +‬م ‪ ،‬ل‪ + ٢‬م‬
‫اﻟﺤﻞ‪ :‬اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﻤﻌﻄﺎة ‪ :‬ل ‪ +‬م = ‪ ، ٥‬ل م = ‪٧‬‬
‫اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﻤﻄﻠﻮﺑﺔ ‪ :‬ھـ = ل ‪ +‬م = ‪٥‬‬
‫و = ل‪ + ٢‬م‪ ) = ٢‬ل‪ +‬م (‪ ٢ – ٢‬ل م = ‪١١ = ٧ × ٢- ٢٥‬‬
‫ھـ ‪ +‬و = ‪ ، ١٦ = ١١ + ٥‬ھـ × و = ‪٥٥ = ١١ × ٥‬‬
‫‪ ‬اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﻤﻄﻠﻮﺑﺔ س‪ ١١ – ٢‬س ‪٠ = ٥٥ +‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎن ل ‪ ،‬م ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ ٧ – ٢‬س ‪ ٠ = ٣ +‬ﻓﺄوﺟﺪ ﻣﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺪرﺟﺔ اﻟﺜﺎﻧﯿﺔ اﻟﺘﻰ‬
‫ﺟﺬراھﺎ ‪٢ ، ٢‬‬
‫ل م‬
‫‪ ،‬لم=‪٣‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﻤﻌﻄﺎه ‪ :‬ل ‪ +‬م = ‪٧‬‬
‫‪٢‬ل ‪ ٢ +‬م ‪ )٢‬ل ‪ +‬م( ‪١٤ ٧ ×٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﻤﻄﻠﻮﺑﺔ ‪ :‬ھـ ‪ +‬و =‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫لم‬ ‫لم‬ ‫م‬ ‫ل‬
‫‪٤ = ٤‬‬ ‫‪= ٢ ×٢‬‬ ‫ھـ × و =‬
‫‪٣‬‬ ‫لم‬ ‫م‬ ‫ل‬
‫ﺑﺎﻟﻀﺮب ﻓﻰ ‪٣‬‬ ‫‪٠= ٤‬‬ ‫اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ھﻰ س‪ ٢‬ــ ‪ ١٤‬س ‪+‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪ ٣‬س‪ ٢‬ــ ‪ ١٤‬س ‪٠ = ٤ +‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺘﺮﺑﯿﻌﯿﺔ اﻟﺘﻰ ﻛﻞ ﻣﻦ ﺟﺬرﯾﮭﺎ ﯾﺰﯾﺪ ﺑﻤﻘﺪار ‪ ١‬ﻋﻦ ﻛﻞ ﻣﻦ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ‬
‫س‪ ٢‬ــ ‪ ٧‬س ــ ‪٠ = ٩‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬ﺑﻔﺮض ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﻤﻌﻄﺎة ل ‪ ،‬م ﻓﺈن ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﻤﻄﻠﻮﺑﺔ ل ‪ ، ١ +‬م ‪١ +‬‬
‫اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﻤﻌﻄﺎة ‪ :‬ل ‪ +‬م = ‪ ، ٧‬ل م = ‪٩ -‬‬
‫اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﻤﻄﻠﻮﺑﺔ ‪ :‬ھـ ‪ +‬و = ل ‪ + ١ +‬م ‪ ) = ١ +‬ل ‪ +‬م ( ‪٩ = ٢ + ٧ = ٢ +‬‬
‫ھـ × و = ) ل ‪ ) ( ١ +‬م ‪ = ( ١ +‬ل م ‪ ) +‬ل ‪ +‬م ( ‪١ +‬‬
‫=‪١-=١+٧+٩-‬‬
‫اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ھﻰ س‪ ٢‬ــ ‪ ٩‬س ــ ‪٠ = ١‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٣١‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ﺗﻤﺎرﯾﻦ ﻋﻠﻰ اﻟﻌﻼﻗﺔ ﺑﯿﻦ ﺟﺬرى ﻣﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺪرﺟﺔ اﻟﺜﺎﻧﯿﺔ و ﻣﻌﺎﻣﻼت‬


‫ﺣﺪودھﺎ وﺗﻜﻮﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺪرﺟﺔ اﻟﺜﺎﻧﯿﺔ‬

‫]‪ [١‬أوﺟﺪ ﻣﺠﻤﻮع وﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﺟﺬرى ﻛﻼ ﻣﻦ اﻟﻤﻌﺎدﻻت اﻻﺗﯿﺔ‪ ) :‬دون ﺣﻞ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ (‬

‫‪ ( ٢‬س‪ ٥ + ٢‬س ‪٠ = ٩ +‬‬ ‫‪ (١‬س‪ ٢‬ــ ‪ ٢‬س ‪٠ = ٧ +‬‬


‫‪ ) (٤‬س ــ ‪٣ = ٢( ١‬‬ ‫‪ (٣‬س ) س ــ ‪٥ = ( ٣‬‬
‫‪٧‬‬
‫=‪٣‬‬ ‫‪ ٢ (٦‬س ‪+‬‬ ‫‪ ) (٥‬س ـ ‪ ٢( ٢‬ــ ‪ ٣‬س = ‪٠‬‬
‫س‬
‫‪ ٢ ) (٨‬س ــ ‪ )(٣‬س ‪٠ = ( ٢ +‬‬ ‫‪ ٣ (٧‬س‪ ٢٣ = ٢‬س ــ ‪٣٠‬‬

‫]‪ [٢‬ﻛﻮن ﻣﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺪرﺟﺔ اﻟﺜﺎﻧﯿﺔ إذا ﻛﺎن ﺟﺬراھﺎ ‪:‬‬

‫)‪ (٤‬ﺻﻔﺮ ‪٣ ،‬‬ ‫)‪ (٣‬ــ ؟‪ ، ٥‬؟ ‪٥‬‬


‫) ‪١ ، ٢ (٢‬‬ ‫)‪ (١‬ــ ‪٥ ، ٢‬‬
‫‪ ٤ - ٢-‬ت‬ ‫‪ ٢ + ٢-‬ت‬ ‫‪٣‬‬
‫‪،‬‬ ‫)‪ ٣ – ١ (٦‬ت ‪ ٣ + ١ ،‬ت )‪(٧‬‬ ‫)‪ ٣ – (٥‬ت ‪ ٣ ،‬ت‬
‫‪ -٢‬ت‬ ‫‪ +١‬ت‬
‫]‪ [٣‬ﻓﻰ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ) ﺍ – ‪ ( ٢‬س‪٢ ) + ٢‬ﺍ ‪ ( ٥ +‬س ــ ‪ ٠ = ٤‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ﺍ إذا ﻛﺎن ‪:‬‬
‫)‪ (٢‬اﻟﺠﺬران ﻣﻌﻜﻮﺳﺎن ﺿﺮﺑﯿﺎن‬ ‫)‪ (١‬اﻟﺠﺬران ﻣﻌﻜﻮﺳﺎن ﺟﻤﻌﯿﺎن‬
‫)‪ (٤‬ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ‪٧‬‬ ‫)‪ (٣‬ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ‪١‬‬
‫)‪ (٥‬ﻣﺠﻤﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ = ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮﺑﮭﻢ‬

‫]‪ [٤‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ك إذا ﻛﺎن أﺣﺪ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪١٢ – ٢‬س ‪ +‬ك = ‪ ٠‬ﺿﻌﻒ اﻟﺠﺬر اﻻﺧﺮ‬

‫]‪ [٥‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ك إذا ﻛﺎن أﺣﺪ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪٢٠ – ٢‬س ‪ +‬ك = ‪ ٠‬ﺛﻼث أﻣﺜﺎل اﻟﺠﺬر اﻻﺧﺮ‬

‫]‪ [٦‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ك إذا ﻛﺎﻧﺖ اﻟﻨﺴﺒﺔ ﺑﯿﻦ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ – ٢‬ك س ‪ ٠ = ٢٤ +‬ﺗﺴﺎوى ‪٢ : ٣‬‬

‫]‪ [٧‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ك إذا ﻛﺎن أﺣﺪ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ – ٢‬ك س ‪ ٠ = ٦٤ +‬ﻣﺮﺑﻊ اﻟﺠﺬر اﻻﺧﺮ‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫]‪ [٨‬أوﺟﺪ اﻟﺸﺮط اﻟﻼزم ﻟﻜﻰ ﯾﻜﻮن أﺣﺪ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ أ س‪ + ٢‬ب س ‪ +‬ﺟـ = ‪٠‬‬
‫] ‪ ٢٥‬أ ﺟـ ‪ ٤ -‬ب‪[ ٠ = ٢‬‬ ‫أرﺑﻌﺔ أﻣﺜﺎل اﻟﺠﺬر اﻻﺧﺮ‬
‫‪٨‬‬
‫]‪ [٩‬إذا ﻛﺎن ﺣﺎﺻل ﺿرب ﺟذرى اﻟﻣﻌﺎدﻟﺔ ‪ ٣‬س‪ ١٠ + ٢‬س ــ ﺟـ = ‪ ٠‬ھو ــ‬
‫‪٣‬‬
‫ﻓﺄوﺟد ﻗﯾﻣﺔ ﺟـ ﺛم ﺣل اﻟﻣﻌﺎدﻟﺔ ‪.‬‬
‫]‪ [١٠‬إذا ﻛﺎن ﻣﺟﻣوع ﺟذرى اﻟﻣﻌﺎدﻟﺔ ‪ ٢‬س‪ + ٢‬ب س ــ ‪ ٠ = ٥‬ھو ــ ‪٣‬‬
‫‪٢‬‬ ‫ﻓﺄوﺟد ﻗﯾﻣﺔ ب ﺛم ﺣل اﻟﻣﻌﺎدﻟﺔ ‪.‬‬

‫]‪ [١١‬إذا ﻛﺎن ) ‪ + ٢‬ت ( ھو أﺣد ﺟذور اﻟﻣﻌﺎدﻟﺔ س‪ ٢‬ــ ‪ ٤‬س ‪ +‬ب = ‪ ٠‬ﻓﺄوﺟد ‪:‬‬
‫)ب( ﻗﯾﻣﺔ ب‬ ‫)أ( اﻟﺟذر اﻵﺧر‬

‫]‪ [١٢‬ﻛون اﻟﻣﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺗرﺑﯾﻌﯾﺔ ﻓﻰ ﻛل ﻣﻣﺎ ﯾﺄﺗﻰ ﺑﻣﻌﻠوﻣﯾﺔ ﺟذرﯾﮭﺎ ‪:‬‬


‫‪٣+٣‬ت‬
‫‪، ٣‬‬ ‫)ﺟـ(‬ ‫)ب( – ‪ ٩‬ت ‪ ٩ ،‬ت‬ ‫)أ( ‪٥ - ، ٣‬‬
‫‪ -١‬ت‬ ‫ت‬
‫)د( ‪ + ٣‬؟‪ ٢‬ت ‪ - ٣ ،‬؟‪ ٢‬ت‬

‫ﻓﻜﻮن اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺘﺮﺑﯿﻌﯿﺔ‬


‫ِ‬ ‫]‪ [١٣‬إذا ﻛﺎن ل ‪ ،‬م ھﻤﺎ ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ ٣ + ٢‬س ــ ‪٠ = ٥‬‬
‫‪٢‬‬
‫اﻟﺘﻰ ﺟﺬراھﺎ ل‪ ، ٢‬م‬

‫]‪ [١٤‬أوﺟﺪ اﻟﺸﺮط اﻟﻼزم ﻟﻜﻰ ﯾﻜﻮن اﻟﻨﺴﺒﺔ ﺑﯿﻦ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ‬
‫]‪ ٤٩‬أ ﺟـ ‪ ١٠ -‬ب‪[ ٠ = ٢‬‬ ‫أ س‪ + ٢‬ب س ‪ +‬ﺟـ = ‪ ٠‬ﺗﺴﺎوى ‪٥ : ٢‬‬
‫‪١ ١‬‬ ‫‪٢‬‬
‫ل م‬‫‪،‬‬ ‫ﺟﺬراھﺎ‬ ‫اﻟﺘﻰ‬ ‫اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ‬ ‫ﻛﻮن‬ ‫‪٠‬‬ ‫=‬ ‫‪٧‬‬‫‪+‬‬ ‫س‬ ‫‪٥‬‬ ‫–‬ ‫]‪ [١٥‬إذا ﻛﺎن ل ‪ ،‬م ھﻤﺎ ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‬
‫ل م‬
‫]‪ [١٦‬إذا ﻛﺎن ل ‪ ،‬م ھﻤﺎ ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪٥ – ٢‬س ‪ ٠ = ٧+‬ﻛﻮن اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺘﻰ ﺟﺬراھﺎ ‪،‬‬
‫م ل‬
‫]‪ [١٧‬إذا ﻛﺎن ل ‪ ،‬م ھﻤﺎ ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ ٥ – ٢‬س ‪ ٠ = ٢ +‬ﻛﻮن اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺘﻰ ﺟﺬراھﺎ‬
‫ل‪ ٢‬م ‪ ،‬م‪ ٢‬ل‬
‫]‪ [١٨‬إذا ﻛﺎن ل ‪ ،‬م ھﻤﺎ ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪٧ – ٢‬س ‪ ٠ = ١٠+‬ﻛﻮن ﻣﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺪرﺟﺔ اﻟﺜﺎﻧﯿﺔ‬
‫واﻟﺘﻰ ﺟﺬراھﺎ ل ‪ ، ٣ +‬م ‪ ٣ +‬ﺣﯿﺚ ل < م‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٣٣‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫]‪ [١٩‬إذا ﻛﺎن ل ‪ ،‬م ھﻤﺎ ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ ٧ – ٢‬س ‪ ٠ = ٩ +‬أوﺟﺪ اﻟﻘﯿﻤﺔ اﻟﻌﺪدﯾﺔ ﻟﻜﻼ ﻣﻦ‬
‫اﻟﻤﻘﺎدﯾﺮ اﻻﺗﯿﺔ ‪:‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫)ب()ل–م(‬ ‫) أ ( ل‪ + ٢‬م‬

‫]‪ [٢٠‬ﻛﻮن اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺘﺮﺑﯿﻌﯿﺔ اﻟﺘﻰ ﻛﻞ ﺟﺬر ﻣﻦ ﺟﺬرﯾﮭﺎ ﯾﺰﯾﺪ ﺑﻤﻘﺪار‪٢‬ﻋﻦ ﻧﻈﯿﺮه ﻣﻦ ﺟﺬرى‬
‫] س‪١١ – ٢‬س ‪[ ٠=٢٤+‬‬ ‫اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ ٧ – ٢‬س ‪٠ = ٨+‬‬
‫]‪ [٢١‬إذا ﻛﺎن ‪ ٢ ، ٢‬ھﻤﺎ ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ :‬س‪ ٢‬ــ ‪ ٦‬س ‪٠ = ٤ +‬‬
‫م‬ ‫ل‬
‫ﻓﺄوﺟﺪ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺘﻰ ﺟﺬراھﺎ ‪ :‬ل ‪ ،‬م‬
‫]‪ [٢٢‬أﻛﻣل اﻟﻌﺑﺎرات اﻵﺗﯾﺔ ‪- :‬‬
‫‪ (١‬إذا ﻛﺎن ﺟذري اﻟﻣﻌﺎدﻟﺔ ‪ :‬س‪ + ٢‬ب س ‪ +‬ﺟـ = ‪ ٠‬ھﻣﺎ ‪ ١،٢-‬ﻓﺈن ب =‪......‬‬
‫‪ (٢‬إذا ﻛﺎن ﻛل ﻣن ﺟذري اﻟﻣﻌﺎدﻟﺔ ) ك ‪ (٢ -‬س‪ - ٧ ) -٢‬ك( س – ‪٠= ٥‬‬
‫ﻣﻌﻛوﺳﺎ ً ﺟﻣﻌﯾﺎ ً ﻟﻠﺟذر اﻷﺧر ﻓﺈن ك = ‪......‬‬
‫‪ (٣‬إذا ﻛﺎن ﻛل ﻣن ﺟذري اﻟﻣﻌﺎدﻟﺔ ) ب ‪ ( ٢ +‬س‪ - ٢٩) -٢‬ب( س ‪٠ = ٥+‬‬
‫ﻣﻌﻛوﺳﺎ ً ﺿرﺑﯾﺎ ً ﻟﻠﺟذراﻷﺧر ﻓﺈن ب = ‪...........‬‬
‫‪ (٤‬إذا ﻛﺎن ﺟذرا اﻟﻣﻌﺎدﻟﺔ )ﺍ ‪ ( ٢ +‬س‪٤ - ٢‬س ‪ ٠= ٣ +‬ﻣﺗﺳﺎوﯾﯾن ﻓﺄن ﺍ =‪..............‬‬

‫‪ (٥‬إذا ﻛﺎن أﺣد ﺟذري اﻟﻣﻌﺎدﻟﺔ ‪:‬س‪٢ + ٢‬س ‪ +‬ﺍ= ‪ ٠‬ھو ‪ ٣‬ﻓﺈن اﻟﺟذر اﻷﺧر ھو ‪.........‬‬
‫‪ (٦‬إذا ﻛﺎن أﺣﺪ ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ ) :‬ك ــ ‪ ( ١‬س ‪ ٢‬ــ ‪ ٥‬س ‪ ٠ = ٢ +‬ﻣﻌﻜﻮﺳﺎ ً ﺿﺮﺑﯿﺎ ً ﻟﻠﺠﺬر‬
‫اﻷﺧﺮ ﻓﺈن ﻗﯿﻤﺔ ك = ‪......‬‬
‫‪ (٧‬اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺘﺮﺑﯿﻌﯿﺔ اﻟﺘﻰ ﺟﺬراھﺎ ‪ + ٢ :‬ت ‪ ٢ ،‬ــ ت ھﻰ ‪...........‬‬
‫‪ (٨‬اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺘﺮﺑﯿﻌﯿﺔ ﻓﻰ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻷﻋﺪاد اﻟﻤﺮﻛﺒﺔ اﻟﺘﻰ ﺟﺬراھﺎ ـ ت ‪ ،‬ت ھﻰ ‪.......‬‬
‫‪ (٩‬إذا ﻛﺎن ) ‪ + ٢‬ت ( ھﻮ أﺣﺪ ﺟﺬور اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ س‪ ٢‬ــ ‪ ٤‬س ‪ +‬ب = ‪ ٠‬ﻓﺈن ب = ‪.......‬‬
‫‪ (١٠‬اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﺘﺮﺑﯿﻌﯿﺔ اﻟﺘﻰ ﺟﺬراھﺎ ‪ ٢ :‬ــ ‪ ٣‬ت ‪ ٣ + ٢ ،‬ت ھﻰ ‪..........‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٣٤‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إﺷــــــــــــــــﺎرة اﻟـــــﺪاﻟﺔ‬

‫* اﻟﺪاﻟﺔ اﻟﺜﺎﺑﺘﺔ ‪:‬‬

‫ﻓﻤﺜﻼً ‪:‬‬
‫أﺷﺎرﺗﮭﺎ ﻣﻮﺟﺒﺔ‬ ‫‪ -‬اﻟﺪاﻟﺔ د)س( = ‪٥‬‬
‫أﺷﺎرﺗﮭﺎ ﺳﺎﻟﺒﺔ‬ ‫‪ -‬اﻟﺪاﻟﺔ د)س( = ‪٤-‬‬
‫س<‪٠‬‬ ‫‪٣-‬‬
‫‪ -‬اﻟﺪاﻟﺔ د)س( =‬
‫س>‪٠‬‬ ‫‪٤‬‬
‫ﺗﻜﻮن ﺳﺎﻟﺒﺔ ﻋﻨﺪﻣﺎ س < ‪ ٠‬وﺗﻜﻮن ﻣﻮﺟﺒﺔ ﻋﻨﺪﻣﺎ س > ‪٠‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫اﻟﺪاﻟﺔ اﻟﺨﻄﯿﺔ ‪ :‬إذا ﻛﺎﻧﺖ د)س( = ب س ‪ +‬ﺟـ ﺣﯿﺚ ب } ‪٠‬‬
‫‪ -‬ﺟـ‬
‫* ﺗﻜﻮن اﻟﺪاﻟﺔ ﻟﮭﺎ ﻧﻔﺲ إﺷﺎرة ب ﻋﻨﺪﻣﺎ س <‬
‫ب‬
‫‪ -‬ﺟـ‬
‫* ﺗﻜﻮن اﻟﺪاﻟﺔ ﻟﮭﺎ ﻋﻜﺲ إﺷﺎرة ب ﻋﻨﺪﻣﺎ س >‬
‫ب‬
‫‪ -‬ﺟـ‬
‫* ﺗﻜﻮن اﻟﺪاﻟﺔ = ﺻﻔﺮ ﻋﻨﺪﻣﺎ س =‬
‫ب‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٣٥‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﻋﯿﻦ أﺷﺎرة اﻟﺪاﻟﺔ د)س( = س – ‪ ٢‬ﻋﻠﻰ ح‬
‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬د)س( = ‪ B ٠‬س ــ ‪ B ٠ = ٢‬س = ‪٢‬‬
‫‪ ٠‬ﻋﻜﺲ أﺷﺎرة ش‬ ‫ﻣﺜﻞ أﺷﺎرة س‬ ‫اﻟﺪاﻟﺔ ﻣﻮﺟﺒﺔ ﻋﻨﺪﻣﺎ س ‪]  ، ٢ [ ‬‬
‫‪- - - - - - - - --‬‬ ‫‪++++++++++‬‬
‫اﻟﺪاﻟﺔ ﺳﺎﻟﺒﺔ ﻋﻨﺪﻣﺎ س ‪] ٢ ،  - [ ‬‬
‫‪٢‬‬ ‫اﻟﺪاﻟﺔ د)س( = ‪ ٠‬ﻋﻨﺪﻣﺎ س = ‪٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬اﺑﺤﺚ اﺷﺎرة اﻟﺪاﻟﺔ د)س( = ‪ ٢‬ــ س ﻋﻠﻰ ح‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫د)س( = ‪ ٢ B ٠‬ــ س = ‪ B ٠‬س = ‪٢‬‬
‫اﻟﺪاﻟﺔ ﻣﻮﺟﺒﺔ ﻋﻨﺪﻣﺎ س ‪]٢ ،  -[ ‬‬
‫‪ ٠‬ﻋﻜﺲ أﺷﺎرة ش‬ ‫ﻣﺜﻞ أﺷﺎرة س‬
‫‪+++++++++‬‬ ‫اﻟﺪاﻟﺔ ﺳﺎﻟﺒﺔ ﻋﻨﺪﻣﺎ س ‪- - - - - - - - ] ∞ ، ٢ [ ‬‬
‫‪٢‬‬ ‫اﻟﺪاﻟﺔ د)س( = ‪ ٠‬ﻋﻨﺪﻣﺎ س = ‪٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬اﺑﺤﺚ اﺷﺎرة اﻟﺪاﻟﺔ د)س( = ‪ ٣ -‬س ﻋﻠﻰ ح‬
‫س=‪٠‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪٣-‬س=‪٠‬‬ ‫‪B‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬د)س( = ‪٠‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٣٦‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪ ٠‬ﻋﻜﺲ أﺷﺎرة ش‬ ‫ﻣﺜﻞ أﺷﺎرة س‬ ‫اﻟﺪاﻟﺔ ﻣﻮﺟﺒﺔ ﻋﻨﺪﻣﺎ س ‪]٠ ،  -[ ‬‬
‫‪+++++++++‬‬ ‫اﻟﺪاﻟﺔ ﺳﺎﻟﺒﺔ ﻋﻨﺪﻣﺎ س ‪- - - - - - - - ] ∞ ، ٠ [ ‬‬
‫‪٠‬‬ ‫اﻟﺪاﻟﺔ د)س( = ‪ ٠‬ﻋﻨﺪﻣﺎ س = ‪٠‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫إﺷﺎرة اﻟﺪاﻟﺔ اﻟﺘﺮﺑﯿﻌﯿﺔ ‪:‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬اﺑﺤﺚ اﺷﺎرة اﻟﺪاﻟﺔ د)س( = ‪ ٩‬ــ س‪ ٢‬ــ ‪ ٨‬س ﻋﻠﻰ ح‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫ﺍ = ‪ ، ١ -‬ب = ‪ ، ٨ -‬ﺟـ = ‪٩‬‬

‫اﻟﻤﻤﯿﺰة = ب‪ ٢‬ــ ‪ ٤‬ﺍ ﺟـ = ) ‪ ٢( ٨ -‬ــ ‪٠ < ١٠٠ = ٣٦ + ٦٤ =٩ × ١ - × ٤‬‬


‫ﻟﻠﺪاﻟﺔ ﺟﺬران ﺣﻘﯿﻘﯿﺎن ﻣﺨﺘﻠﻔﺎن‬
‫‪ ٩‬ــ س‪ ٢‬ــ ‪ ٨‬س = ‪ ٠‬ﺑﺎﻟﻀﺮب ﻓﻰ ) ‪ G ( ١ -‬س‪ ٨ + ٢‬س ــ ‪٠ = ٩‬‬
‫) س ــ ‪ )( ١‬س ‪ G ٠ = ( ٩ +‬س = ‪ ، ١‬س = ‪٩ -‬‬
‫ﻣﻠﺤﻮظﺔ ھﺎﻣﺔ ‪ :‬ﯾﻤﻜﻦ اﯾﺠﺎد ﺟﺬرى اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ﺑﺎﺳﺘﺨﺪام اﻵﻟﺔ و ﺗﺤﺪﯾﺪ ﻧﻮع اﻟﺠﺬرﯾﻦ ] اﺳﮭﻞ [‬

‫‪- - - - - - - - - - ٠ +++ +++++ ٠‬‬ ‫‪----------‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪٩‬‬
‫‪ ،‬اﻟﺪاﻟﺔ ﺳﺎﻟﺒﺔ ﻋﻨﺪﻣﺎ س ‪ g‬ح ــ ] ‪[ ٩ ، ١‬‬ ‫اﻟﺪاﻟﺔ ﻣﻮﺟﺒﺔ ﻋﻨﺪﻣﺎ س ‪] ٩ ، ١ [ g‬‬
‫اﻟﺪاﻟﺔ ﺻﻔﺮ ﻋﻨﺪﻣﺎ س ‪{ ٩ ، ١ } g‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬اﺑﺤﺚ اﺷﺎرة اﻟﺪاﻟﺔ د)س( = س‪ ٥ + ٢‬س ــ ‪ ٦‬ﻋﻠﻰ ح‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪ ،‬ﺟـ = ‪٦ -‬‬ ‫ﺍ=‪ ، ١‬ب = ‪٥‬‬

‫اﻟﻤﻤﯿﺰة = ب‪ ٢‬ــ ‪ ٤‬ﺍ ﺟـ = ) ‪ ٢( ٥‬ــ ‪٠ < ٤٩ = ٢٤ + ٢٥ = ٦ - × ١ × ٤‬‬


‫ﻟﻠﺪاﻟﺔ ﺟﺬران ﺣﻘﯿﻘﯿﺎن ﻣﺨﺘﻠﻔﺎن‬
‫س‪ ٥ + ٢‬س ــ ‪٠ = ٦‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٣٧‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫) س ــ ‪ )( ١‬س ‪ G ٠ = ( ٦ +‬س = ‪ ، ١‬س = ‪٦ -‬‬

‫‪+++++++ ٠ -------- ٠‬‬ ‫‪+++++++‬‬

‫‪٦-‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪ ،‬اﻟﺪاﻟﺔ ﻣﻮﺟﺒﺔ ﻋﻨﺪﻣﺎ س ‪ g‬ح ــ ]‪[ ١ ، ٦ -‬‬ ‫اﻟﺪاﻟﺔ ﺳﺎﻟﺒﺔ ﻋﻨﺪﻣﺎ س ‪] ١ ، ٦ -[ g‬‬
‫اﻟﺪاﻟﺔ ﺻﻔﺮ ﻋﻨﺪﻣﺎ س ‪{ ١ ، ٦ - } g‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬اﺑﺤﺚ ) ﺣﺪد ( اﺷﺎرة اﻟﺪاﻟﺔ د)س( = ‪ ٢‬س ــ س‪ ٢‬ــ ‪ ٣‬ﻋﻠﻰ ح‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫ﺍ = ‪ ، ١ -‬ب = ‪ ، ٢‬ﺟـ = ‪٣ -‬‬

‫اﻟﻤﻤﯿﺰة = ب‪ ٢‬ــ ‪ ٤‬ﺍ ﺟـ = ) ‪ ٢( ٢‬ــ ‪ ٤ = ٣ - × ١ - × ٤‬ــ ‪٠ > ٨ - =١٢‬‬


‫ﻟﻠﺪاﻟﺔ ﺟﺬران ﺗﺨﯿﻠﯿﺎن ) ﻏﯿﺮ ﺣﻘﯿﻘﯿﺔ ( و ﺗﻜﻮن اﻟﺪاﻟﺔ ﺳﺎﻟﺒﺔ داﺋﻤﺎ‬
‫‪----------------------- ----------‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬اﺑﺤﺚ إﺷﺎرة د)س( = س‪ ٢‬ــ ‪ ٢‬س ‪ ٥ +‬ﻋﻠﻰ ح‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫ﺍ = ‪ ، ١‬ب = ــ ‪ ، ٢‬ﺟـ = ‪٥‬‬

‫اﻟﻤﻤﯿﺰة = ب‪ ٢‬ــ ‪ ٤‬ﺍ ﺟـ = )‪ ٢( ٢ -‬ــ ‪ ٤ = ٥ × ١ × ٤‬ــ ‪٠ > ١٦ - = ٢٠‬‬


‫ﻟﻠﺪاﻟﺔ ﺟﺬران ﺗﺨﯿﻠﯿﺎن ) ﻏﯿﺮ ﺣﻘﯿﻘﯿﺔ ( و ﺗﻜﻮن اﻟﺪاﻟﺔ ﻣﻮﺟﺒﺔ داﺋﻤﺎ‬
‫‪+++++++++++++++++++++++‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬اﺑﺤﺚ اﺷﺎرة د)س( = س‪ ٢‬ــ ‪ ٨‬س ‪ ١٦ +‬ﻋﻠﻰ ح‬
‫‪ ،‬ﺟـ = ‪١٦‬‬ ‫ﺍ=‪ ، ١‬ب = ‪٨ -‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬

‫اﻟﻤﻤﯿﺰة = ب‪ ٢‬ــ ‪ ٤‬ﺍ ﺟـ = ) ‪ ٢( ٨ -‬ــ ‪٠ = ٦٤ - ٦٤ = ١٦ × ١ × ٤‬‬


‫س‪ ٨ – ٢‬س ‪٠ = ١٦ +‬‬ ‫‪B‬‬ ‫ﻟﻠﺪاﻟﺔ ﺟﺬران ﺣﻘﯿﻘﯿﺎن ﻣﺘﺴﺎوﯾﺎن‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٣٨‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪ ) G‬س ــ ‪ )( ٤‬س ــ ‪ G ٠ = ( ٤‬س = ‪٤‬‬
‫‪++++++++++ ٠‬‬ ‫‪+ + + + + +++ +++++‬‬

‫‪٤‬‬
‫اﻟﺪاﻟﺔ ﻣﻮﺟﺒﺔ ﻋﻨﺪﻣﺎ س ‪ g‬ح ــ } ‪{ ٤‬‬
‫اﻟﺪاﻟﺔ ﺻﻔﺮ ﻋﻨﺪﻣﺎ س = ‪٤‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﺣﺪد إﺷﺎرة اﻟﺪاﻟﺔ د)س( = ‪ -‬س‪ ٤ + ٢‬س ــ ‪ ٤‬ﻋﻠﻰ ح‬
‫‪ ،‬ﺟـ = ــ ‪٤‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬ﺍ = ‪ ، ١ -‬ب = ‪٤‬‬

‫اﻟﻤﻤﯿﺰة = ب‪ ٢‬ــ ‪ ٤‬ﺍ ﺟـ = )‪ ٢(٤‬ــ ‪٠ = ١٦ - ١٦ = ٤ - × ١ - × ٤‬‬


‫س‪ ٤ – ٢‬س ‪٠ = ٤ +‬‬ ‫‪B‬‬ ‫ﻟﻠﺪاﻟﺔ ﺟﺬران ﺣﻘﯿﻘﯿﺎن ﻣﺘﺴﺎوﯾﺎن ‪ -‬س‪ ٤ + ٢‬س ــ ‪٠ = ٤‬‬
‫‪ ) G‬س ــ ‪ )( ٢‬س ــ ‪ G ٠ = ( ٢‬س = ‪٢‬‬
‫‪- - - - - - - - - - - - - - - -٠- - - - - - - - - - - - - - - - - -‬‬

‫‪٢‬‬
‫اﻟﺪاﻟﺔ ﺳﺎﻟﺒﺔ ﻋﻨﺪﻣﺎ س ‪ g‬ح ــ } ‪ ، { ٢‬اﻟﺪاﻟﺔ ﺻﻔﺮ ﻋﻨﺪ س = ‪٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎﻧﺖ د)س( = س‪ ٢‬ــ ‪ ، ٩‬ر)س( = س ــ ‪ ١‬أوﺟﺪ اﻟﻔﺘﺮات اﻟﺘﻰ ﺗﻜﻮن ﻓﯿﮭﺎ د ‪ ،‬ر‬
‫ﻧﻔﺲ اﻻﺷﺎرة ‪.‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬اﻟﺪاﻟﺔ اﻟﺨﻄﯿﺔ ‪:‬‬
‫‪G‬س=‪١‬‬ ‫ر)س( = س ــ ‪ ، ١‬ر)س( = ‪ ، ٠‬س ــ ‪٠ = ١‬‬

‫اﻟﺪاﻟﺔ اﻟﺘﺮﺑﯿﻌﯿﺔ ‪ :‬د)س( = س‪ ٢‬ــ ‪٩‬‬


‫‪ ،‬ﺟـ = ــ ‪٩‬‬ ‫ﺍ=‪ ، ١‬ب = ‪٠‬‬

‫اﻟﻤﻤﯿﺰة = ب‪ ٢‬ــ ‪ ٤‬ﺍ ﺟـ = )‪ ٢(٠‬ــ ‪ = ٩ - × ١ × ٤‬ﺻﻔﺮ ‪٣٦ = ٣٦ +‬‬


‫ﻟﻠﺪاﻟﺔ ﺟﺬران ﺣﻘﯿﻘﯿﺎن ﻣﺨﺘﻠﻔﺎن‬

‫) س ‪ )( ٣ +‬س ــ ‪ G ٠ = ( ٣‬س = ــ ‪ ، ٣‬س = ‪٣‬‬ ‫‪G‬‬ ‫س‪ ٢‬ــ ‪٠ = ٩‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٣٩‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪--------------------------------- ٠ ++++++++++++++++++++‬‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬
‫‪++++++++‬‬ ‫‪---------------------------------‬‬ ‫‪+++++++++‬‬

‫‪٣-‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٣‬‬


‫اﻟﺪاﻟﺘﺎن ﻣﻮﺟﺒﺘﺎن ﻣﻌﺎ ً ﻓﻰ [‪ ]  ، ٣‬وﺳﺎﻟﺒﺘﺎن ﻣﻌﺎ ً ﻓﻰ [ ‪]١ ، ٣-‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﺣﺪد إﺷﺎرة اﻟﺪاﻟﺔ د)س( = ‪ ٦‬ــ س ــ س‪ ٢‬ﻋﻠﻰ [ ــ ‪[ ٢ ، ٧‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫ﺍ = ‪ ، ١ -‬ب = ‪ ، ١ -‬ﺟـ = ‪٦‬‬

‫اﻟﻤﻤﯿﺰة = ب‪ ٢‬ــ ‪ ٤‬ﺍ ﺟـ = ) ‪ ٢( ١ -‬ــ ‪٠ < ٢٥ = ٢٤ + ١ = ٤ × ١ - × ٤‬‬


‫ﻟﻠﺪاﻟﺔ ﺟﺬران ﺣﻘﯿﻘﯿﺎن ﻣﺨﺘﻠﻔﺎن‬
‫‪ ٦‬ــ س‪ ٢‬ــ س = ‪ ٠‬ﺑﺎﻟﻀﺮب ﻓﻰ ) ‪ G ( ١ -‬س ‪ +‬س ــ ‪٠ = ٦‬‬
‫‪٢‬‬

‫) س ــ ‪ )( ٢‬س ‪ G ٠ = ( ٣ +‬س = ‪ ، ٢‬س = ‪٣ -‬‬

‫‪---------- ٠‬‬ ‫‪+++++ ٠‬‬ ‫‪----------‬‬

‫‪٧-‬‬ ‫‪٣-‬‬ ‫‪٢‬‬


‫اﻟﺪاﻟﺔ ﺳﺎﻟﺒﺔ ﻋﻨﺪﻣﺎ س ‪ ، ] ٣ - ، ٧ – [ g‬ﻣﻮﺟﺒﺔ ﻋﻨﺪﻣﺎ س ‪] ٢ ، ٣ – [ g‬‬
‫اﻟﺪاﻟﺔ = ﺻﻔﺮ ﻋﻨﺪﻣﺎ س ‪{ ٢ ، ٣ - } g‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪٢‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬إذا ﻛﺎﻧﺖ د)س( = س‪ ٤ – ٢‬س ‪ ، ٣ +‬ر)س( = ‪ ٤‬س – ‪ – ٤‬س‬
‫ﺣﺪد اﻟﻔﺘﺮات اﻟﺘﻰ ﺗﻜﻮن ﻓﯿﮭﺎ اﻟﺪاﻟﺘﺎن ﻣﻮﺟﺒﺘﺎن ﻣﻌﺎ ً أو ﺳﺎﻟﺒﺘﺎن ﻣﻌﺎ ً‬
‫اﻟﺤﻞ‪:‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫ر)س( = ‪ -‬س ‪ ٤ +‬س – ‪٤‬‬ ‫د)س( = س – ‪٤‬س ‪٣ +‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫ب – ‪ ٤‬أ ﺟـ = )‪٤- × ١- × ٤ – (٤‬‬ ‫ب‪ ٤ – ٢‬أ ﺟـ = )‪٣×١×٤-٢(٤-‬‬
‫= ‪٠ = ١٦ – ١٦‬‬ ‫= ‪٤ =١٢ – ١٦‬‬
‫ﻟﻠﺪاﻟﺔ ﺟﺬران ﺣﻘﯿﻘﯿﺎن ﻣﺘﺴﺎوﯾﺘﺎن‬ ‫ﻟﻠﺪاﻟﺔ ﺟﺬران ﺣﻘﯿﻘﯿﺎن ﻣﺨﺘﻠﻔﺎن‬
‫‪٢‬‬
‫س –‪٤‬س‪٠=٤+‬‬ ‫س‪ ٤ – ٢‬س ‪٠ = ٣ +‬‬
‫) س ‪ )( ٢ -‬س – ‪٠ = ( ٢‬‬ ‫)س – ‪)( ١‬س – ‪٠ = ( ٣‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٤٠‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫س=‪ ، ٢‬س=‪٢‬‬ ‫س=‪ ،١‬س=‪٣‬‬

‫‪----------------------------------‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪------------------------------‬‬


‫‪++++++++++‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪-----------------------------‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪++++++‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬


‫اﻟﺪاﻟﺘﺎن ﺳﺎﻟﺒﺘﺎن ﻣﻌﺎ ً ﻓﻰ اﻟﻔﺘﺮة [ ‪ ، { ٢ } - ] ٣ ، ١‬ﻻ ﺗﻮﺟﺪ ﻓﺘﺮة ﻣﺸﺘﺮﻛﺔ اﻟﺪاﻟﺘﺎن ﻣﻮﺟﺒﺘﺎن‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أﺛﺒﺖ أﻧﮫ ﻟﺠﻤﯿﻊ ﻗﯿﻢ س ‪ g‬ﺣﺢ ﯾﻜﻮن ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ ٢‬س‪ – ٢‬ك س ‪ +‬ك – ‪٠ = ٣‬‬
‫ﺣﻘﯿﻘﯿﯿﻦ ﻣﺨﺘﻠﻔﯿﻦ ‪.‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬اﻟﻤﻤﯿﺰ = ب‪ ٤ – ٢‬ا ج = ) ‪ -‬ك(‪ ) × ٢ × ٤ – ٢‬ك – ‪ = ( ٣‬ك‪ ٨ – ٢‬ك ‪٢٤ +‬‬
‫ﯾﻜﻮن ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ﺣﻘﯿﻘﯿﯿﻦ ﻣﺨﺘﻠﻔﯿﻦ إذا ﻛﺎن اﻟﻤﻤﯿﺰ ﻣﻮﺟﺒﺎ ‪.‬‬
‫ﻧﺒﺤﺚ إﺷﺎرة اﻟﺪاﻟﺔ ص = ك‪ ٨ – ٢‬ك ‪٢٤ +‬‬
‫ﻓﯿﻜﻮن ﻣﻤﯿﺰ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ = )‪٠ > ٣٢- = ٩٦ – ٦٤ = ٢٤ × ١ × ٤ – ٢(٨-‬‬
‫‪ B‬اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ﻟﯿﺲ ﻟﮭﺎ ﺟﺬور ﺣﻘﯿﻘﯿﺔ ‪.‬‬
‫‪ B‬إﺷﺎرة اﻟﺪاﻟﺔ ﺗﻜﻮن ﻣﻮﺟﺒﺔ ﻟﻜﻞ س ‪ g‬ﺣﺢ‬
‫‪٢‬‬
‫‪ G‬ﻣﻤﯿﺰ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ ٢‬س – ك س ‪ +‬ك – ‪ ٠ = ٣‬ﻣﻮﺟﺐ ﻟﻜﻞ س ‪ g‬ﺣﺢ‬
‫‪ B‬ﺟﺬرا اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ﺣﻘﯿﻘﯿﺎن ﻣﺨﺘﻠﻔﺎن‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٤١‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﺗﻤﺎرﯾﻦ ﻋﻠﻰ ﺗﺤﺪﯾﺪ إﺷﺎرة اﻟﺪاﻟﺔ‬
‫]‪ [١‬أﻛﻤﻞ ﻣﺎ ﯾﺄﺗﻰ ‪:‬‬
‫)‪ (١‬اﻟﺪاﻟﺔ د ) س ( = ‪ ٤ – ٣‬س ﺗﻜﻮن ﻣﻮﺟﺒﺔ ﻋﻠﻰ اﻟﻔﺘﺮة ‪٠٠٠٠‬‬
‫‪۲‬‬
‫)‪ (۲‬إﺷﺎرة اﻟﺪاﻟﺔ د ) س ( = ) ‪ – ٣‬س ( ﺗﻜﻮن ‪٠٠٠٠‬‬
‫)‪ (٣‬إﺷﺎرة اﻟﺪاﻟﺔ د ) س ( = س – ‪ ١‬ﻋﻨﺪﻣﺎ س > ‪ ١‬ﺗﻜﻮن ‪٠٠٠٠‬‬
‫‪۲‬‬
‫)‪ (٤‬إذا ﻛﺎﻧﺖ اﻟﺪاﻟﺔ د ) س ( = س – ‪ ٥‬س ‪ ٦ +‬ﻓﺘﻜﻮن د ) س ( < ‪ ٠‬ﻋﻨﺪﻣﺎ ‪٠٠٠٠‬‬
‫‪۲‬‬
‫)‪ (٥‬إذا ﻛﺎﻧﺖ اﻟﺪاﻟﺔ د ) س ( = ‪ + ۲‬س – س ﻓﺘﻜﻮن د ) س ( > ‪ ٠‬ﻋﻨﺪﻣﺎ ‪٠٠٠٠‬‬
‫)‪ (٦‬اﻟﺪاﻟﺔ د ) س ( = – ‪ ٥‬س ‪ ٦ +‬ﺗﻜﻮن ﻏﯿﺮ ﻣﻮﺟﺒﺔ ﻓﻰ اﻟﻔﺘﺮة ‪٠٠٠‬‬
‫‪۲‬‬
‫)‪ (٧‬إذا ﻛﺎﻧﺖ اﻟﺪاﻟﺔ د ) س ( = ‪ – ٣‬س – ‪ ۲‬س ﺗﻜﻮن ﻏﯿﺮ ﺳﺎﻟﺒﺔ ﻓﻰ اﻟﻔﺘﺮة ‪٠٠٠٠‬‬
‫)‪ (٨‬اﻟﺪاﻟﺔ د ) س ( = – س ﺗﻜﻮن ﻣﻮﺟﺒﺔ ﻓﻰ اﻟﻔﺘﺮة ‪٠٠٠٠‬‬
‫)‪ (٩‬إﺷﺎرة اﻟﺪاﻟﺔ د ) س ( = ‪ ٦‬ﺗﻜﻮن ‪٠٠٠٠‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫] ‪ [ ٢‬أﺑﺤﺚ إﺷﺎرة ﻛﻞ ﻣﻦ اﻟﺪوال اﻵﺗﯿــــــــــــﺔ ‪ ] :‬ﻋﯿﻦ إﺷﺎرة ﻛﻞ ﻣﻦ اﻟﺪوال اﻻﺗﯿﺔ [‬
‫)‪ (۲‬د ) س ( = ‪ – ٣‬س‬ ‫)‪ (١‬د ) س ( = س – ‪٤‬‬
‫‪۲‬‬
‫)‪ (٤‬د ) س ( = س – ‪ ٣‬س‬ ‫)‪ (٣‬د ) س ( = ‪ ۲‬س – ‪١‬‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬
‫)‪ (٦‬د ) س ( = س – ‪ ٧‬س ‪١۲ +‬‬ ‫)‪ (٥‬د ) س ( = س – ‪ ٦‬س ‪٩ +‬‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬
‫)‪ (٨‬د ) س ( = س – ‪٤‬‬ ‫)‪ (٧‬د ) س ( = س ‪ +‬س ‪۲ +‬‬
‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬
‫)‪ (١٠‬د ) س ( = ‪ ٤‬س – س – ‪٤‬‬ ‫)‪ (٩‬د ) س ( = ‪ – ٩‬س – ‪ ٨‬س‬
‫‪۲‬‬
‫)‪ (١٢‬د)س( = ‪٢‬س ‪٤ +‬‬ ‫)‪ (١١‬د ) س ( = ‪ – ٩‬س – ‪ ٨‬س‬
‫‪٢‬‬
‫)‪ (١٤‬د)س( = س ‪٤ +‬‬ ‫)‪ (١٣‬د)س( = ‪ -‬س‪ ٨ + ٢‬س – ‪١٥‬‬
‫)‪ (١٥‬د)س( = ‪٢‬س ﻋﻠﻰ ح‬ ‫)‪ (١٤‬د)س( = ‪ – ٢‬س ﻋﻠﻰ ح‬
‫)‪ (١٧‬د) س ( = س‪ ٧ – ٢‬س ‪ ١٠ +‬ﻋﻠﻰ ح‬ ‫)‪ (١٦‬د)س( = ‪٢-‬س ﻋﻠﻰ ح‬
‫)‪ (١٨‬د) س ( = ‪٧‬س – س‪ ١٢ – ٢‬ﻋﻠﻰ ح‬
‫)‪ (١٩‬د) س ( = ‪ – ٦‬س – س‪ ٢‬ﻋﻠﻰ [ ‪[ ٢ ،٧-‬‬
‫)‪ (٢٠‬د)س( = س‪ ٨ – ٢‬س ‪ ١٦ +‬ﻋﻠﻰ ] ‪[ ٦ ، ٠‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٤٢‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫)‪ (٢١‬د)س( = س‪ ٢ + ٢‬س ‪ ٣ +‬ﻋﻠﻰ اﻟﻔﺘﺮة ] ‪[ ١ ، ٣ -‬‬
‫‪٥‬‬ ‫)‪ (٢٢‬د)س( = ــ ‪٢‬‬
‫)‪ (٢٣‬د)س( =‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫] ‪ [ ٣‬إذا ﻛﺎﻧﺖ د)س( = س – ‪ ، ٣‬ر )س( = س‪ ٥ – ٢‬س ‪ ٤ +‬ﻋﯿﻦ اﻟﻔﺘﺮات اﻟﺘﻰ ﺗﻜﻮن‬
‫ﻓﯿﮭﺎ اﻟﺪاﻟﺘﺎن ﻣﻮﺟﺒﺘﺎن ﻣﻌﺎ ً أو ﺳﺎﻟﺒﺘﺎن ﻣﻌﺎ ً‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫] ‪ [ ٤‬إذا ﻛﺎﻧﺖ د)س( = س – ‪ ، ١‬ر )س( = ‪ – ٩‬س‪ ٢‬ﻋﯿﻦ اﻟﻔﺘﺮات اﻟﺘﻰ ﺗﻜﻮن ﻓﯿﮭﺎ اﻟﺪاﻟﺘﺎن‬
‫ﻣﻮﺟﺒﺘﺎن ﻣﻌﺎ ً أو ﺳﺎﻟﺒﺘﺎن ﻣﻌﺎ ً‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫] ‪ [ ٥‬ارﺳﻢ ﻣﻨﺤﻨﻰ اﻟﺪاﻟﺔ د ﺣﯿﺚ د)س( = س‪ ٤ – ٢‬ﻓﻰ اﻟﻔﺘﺮة ] ‪ [ ٣ ، ٣ -‬و ﻣﻦ اﻟﺮﺳﻢ‬

‫ﻋﯿﻦ اﺷﺎرة د ﻓﻰ ھﺬه اﻟﻔﺘﺮة‬


‫] ‪ [ ٦‬ارﺳﻢ ﻣﻨﺤﻨﻰ د ﺣﯿﺚ د)س( = ‪ ٥ – ٦‬س – ‪ ٤‬س‪ ٢‬ﻓﻰ اﻟﻔﺘﺮة ] ‪ [ ٢ ، ٣ -‬و ﻣﻦ‬
‫اﻟﺮﺳﻢ ﻋﯿﻦ اﺷﺎرة د ﻓﻰ ھﺬه اﻟﻔﺘﺮة‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫] ‪ [ ٧‬ﺣﺪد إﺷﺎرة اﻟﺪاﻟﺔ د)س( = ‪ ٧‬س ــ س‪ ٢‬ــ ‪ ١٢‬ﻋﻠﻰ ح‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫] ‪ [ ٨‬اﺑﺤﺚ د)س( = س‪ ٢‬ــ ‪ ٥‬س ‪ ٤ +‬ﻋﻠﻰ ح‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫] ‪ [ ٩‬ﻋﯿﻦ إﺷﺎرة اﻟﺪوال اﻻﺗﯿﺔ ﻣﻊ ﺗﻮﺿﯿﺢ ذﻟﻚ ﺑﯿﺎﻧﯿﺎ ‪:‬‬

‫)‪ (٢‬د)س( = ‪ ٢ -‬س – ‪٤‬‬ ‫)‪ (١‬د)س( = س ــ ‪٢‬‬


‫)‪ (٤‬د)س( = ‪ -‬س‪ ٢ – ٢‬س – ‪٤‬‬ ‫)‪ (٣‬د)س( = س‪ ٢‬ــ س ‪٦ +‬‬
‫)‪ (٥‬د)س( = ‪ ٤ -‬س‪ ١٢ – ٢‬س – ‪ (٦) ٩‬د)س( = ‪ ٢‬س – ‪٣‬‬
‫)‪ (٨‬س‪٤ – ٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫)‪ (٧‬د)س( = ‪ – ١‬س‬
‫)‪ (١٠‬د)س( = ‪ ٣‬س – ‪ ٢‬س‪٤ + ٢‬‬ ‫)‪ (٩‬د)س( = ‪ – ٤‬س‬
‫‪٢‬‬
‫)‪ (١٢‬د)س( = ‪٣‬‬ ‫)‪ (١١‬د)س( = ‪ ٤ + ٤‬س ‪ +‬س‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٤٣‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ﺣﻞ ﻣﺘﺒﺎﯾﻨﺎت اﻟﺪرﺟﺔ اﻟﺜﺎﻧﯿﺔ ﻓﻰ ﻣﺘﻐﯿﺮ واﺣﺪ‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﺣﻞ اﻟﻤﺘﺒﺎﯾﻨﺔ ‪ :‬س‪ ٢‬ــ ‪ ٥‬س ‪٠ < ٦ -‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬ﺍ = ‪ ، ١‬ب = ‪ ، ٥ -‬ﺟـ = ‪٦ -‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٤٤‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫اﻟﻤﻤﯿﺰة = ب‪ ٢‬ــ ‪ ٤‬ﺍ ﺟـ = ) ‪ ٢( ٥ -‬ــ ‪٠ < ٤٩ = ٢٤ + ٢٥ = ٦ - × ١ × ٤‬‬
‫ﻟﻠﺪاﻟﺔ ﺟﺬران ﺣﻘﯿﻘﯿﺎن ﻣﺨﺘﻠﻔﺎن‬
‫س=‪، ٦‬س=‪١-‬‬ ‫‪G‬‬ ‫س‪ ٢‬ــ ‪ ٥‬س ‪ )G ٠ = ٦ +‬س ــ ‪ )( ٦‬س ‪٠ = (١ +‬‬

‫‪+++++++++‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪------‬‬ ‫‪٠ ++++++++++‬‬


‫د)س(‬
‫س‬
‫‪١-‬‬ ‫‪٦‬‬
‫[ ‪ = ] ∞ ، ٦‬ح ‪] ٦ ، ١- [ -‬‬ ‫ﺑﻶ‬ ‫م ‪ .‬ح = [ ‪] ١- ، ∞ -‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪ > ١-‬س > ‪٦‬‬ ‫‪B‬‬

‫ﺣﻞ أﺧﺮ ‪:‬‬


‫‪٢‬‬
‫‪ ) G‬س ــ ‪ )( ٦‬س ‪٠ < ( ١ +‬‬ ‫ﺑﺎﻟﺘﺤﻠﯿﻞ ‪ :‬س ــ ‪ ٥‬س ‪٠ < ٦ -‬‬
‫‪ G‬س=‪٦‬‬ ‫س ــ ‪ G ٠ < ٦‬س < ‪٦‬‬
‫‪ G‬س= ‪١-‬‬ ‫س‪ G ٠<١+‬س<‪١-‬‬
‫] ﯾﺠﺐ اﻟﺘﺤﻘﻖ ﻣﻦ ﺻﺤﺔ اﻟﺤﻞ ﻟﻠﻤﺘﺒﺎﯾﻨﺔ [‬ ‫م ‪ .‬ح =ح ‪] ٦ ، ١- [ -‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﺣﻞ اﻟﻤﺘﺒﺎﯾﻨﺔ ‪ ٦ :‬س‪ ٢‬ــ ‪ ١٣‬س ‪٠ X ٦ +‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪٣‬‬ ‫ﺑﺎﻟﺘﺤﻠﯿﻞ )‪ ٢‬س ــ ‪ ٣ )( ٣‬س ــ ‪٠ X ( ٢‬‬
‫‪ ٢‬س ــ ‪ ٢ G ٠ X ٣‬س ‪ G ٣ X‬س =‬
‫‪٢‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪ ٣‬س ــ ‪ ٣ G ٠X ٢‬س ‪ G ٢ X‬س =‬
‫‪٣‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬
‫]‬ ‫‪،‬‬ ‫م ‪ .‬ح =ح ‪[ -‬‬ ‫‪ Y‬س ‪Y‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻟﺤﻞ ﻟﻠﻤﺘﺒﺎﯾﻨﺔ ‪ :‬ــ ‪ ٢‬س‪ ٥ + ٢‬س ‪٠ X ١٢ +‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﺑﺎﻟﻀﺮب ﻓﻰ ) ‪ ٢ : ( ١ -‬س ــ ‪ ٥‬س ــ ‪٠ Y ١٢‬‬
‫‪٣-‬‬ ‫) ‪ ٢‬س ‪ )( ٣ +‬س ــ ‪٠ Y ( ٤‬‬
‫‪٣-‬‬
‫‪G‬س =‬ ‫‪G‬س‪Y‬‬ ‫‪٢‬س‪٢G ٠Y٣+‬س ‪٣- Y‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٤٥‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪G‬س = ‪٤‬‬ ‫س ــ ‪ G ٠ Y ٤‬س ‪٤ Y‬‬
‫‪٣-‬‬ ‫‪٣-‬‬
‫‪[٤،‬‬ ‫م‪.‬ح= ]‬ ‫س‪٤Y‬‬ ‫‪Y‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬

‫‪٣-‬‬ ‫‪٤‬‬
‫‪٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﺣﻞ اﻟﻤﺘﺒﺎﯾﻨﺔ ‪ ١٥ :‬ــ س‪ ٢ > ٢‬س‬
‫‪ ) ،‬س ــ ‪ )( ٣‬س ‪٠ < ( ٥ +‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬س‪ ٢ + ٢‬س ــ ‪٠ < ١٥‬‬
‫س ــ ‪ G ٠ < ٣‬س < ‪ G ٣‬س = ‪٣‬‬
‫س‪ G ٠<٥+‬س<‪ G٥-‬س =‪٥-‬‬
‫‪ > ٥ -‬س > ‪ B ٣‬م ‪ .‬ح = ح ــ [ – ‪] ٣ ، ٥‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﺣﻞ اﻟﻤﺘﺒﺎﯾﻨﺔ ) س ‪ ) ٣ – ١٠ Y ٢( ٣ +‬س ‪( ٣ +‬‬
‫اﻟﺤﻞ‪:‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪ ) A‬س ‪ ) ٣ – ١٠ Y ( ٣ +‬س ‪( ٣ +‬‬
‫‪ B‬س‪ ٦ +٢‬س ‪ ٣ – ١٠ Y ٩ +‬س – ‪٩‬‬
‫‪ B‬س‪ ٩ + ٢‬س ‪٠ Y ٨ +‬‬
‫اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ اﻟﻤﺮﺗﺒﻄﺔ ﺑﺎﻟﻤﺘﺒﺎﯾﻨﺔ ھﻰ س‪ ٩ + ٢‬س ‪ ٠ = ٨ +‬و ﺑﺎﻟﺘﺤﻠﯿﻞ ﻧﺠﺪ ‪:‬‬
‫) س ‪ )( ٨ +‬س ‪ B ٠ = ( ١ +‬م ‪ .‬ح = } ‪{ ١ - ، ٨ -‬‬
‫و ﯾﻮﺿﺢ ﺧﻂ اﻷﻋﺪاد اﻟﺘﺎﻟﻰ إﺷﺎرة اﻟﺪاﻟﺔ د)س( = س‪ ٩ + ٢‬س ‪٨ +‬‬

‫‪+++++++++‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪------‬‬ ‫‪٠ ++++++++++‬‬


‫د)س(‬
‫س‬
‫‪٨-‬‬ ‫‪١-‬‬
‫‪ B‬م ‪ .‬ح اﻟﻤﺘﺒﺎﯾﻨﺔ = ] ‪[ ١ - ، ٨ -‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻟﺤﻞ اﻟﻤﺘﺒﺎﯾﻨﺔ ‪ :‬س‪ ٣ + ٢‬س ــ ‪٠ Y ٤‬‬
‫اﻟﺤﻞ‪ :‬ﻧﻜﺘﺐ اﻟﺪاﻟﺔ اﻟﺘﺮﺑﯿﻌﯿﺔ اﻟﻤﺮﺗﺒﻄﺔ ﺑﺎﻟﻤﺘﺒﺎﯾﻨﺔ ‪ :‬د)س( = س‪ ٣ + ٢‬س ــ ‪٤‬‬
‫ﺑﻮﺿﻊ س‪ ٣ + ٢‬س ــ ‪ ) B ٠ = ٤‬س ‪ )( ٤ +‬س ــ ‪٠ = ( ١‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٤٦‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪ B‬س=‪،٤-‬س=‪١‬‬
‫‪ B‬د ﻣﻮﺟﺒﺔ ﻋﻨﺪﻣﺎ س ‪ g‬ح ــ ] ‪[ ١ ، ٤ -‬‬ ‫ا<‪٠‬‬ ‫‪A‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﺣﻞ اﻟﻤﺘﺒﺎﯾﻨﺔ = ] ‪[ ١ ، ٤ -‬‬ ‫‪B‬‬

‫‪+++++++ ٠ -------- ٠ +++++++‬‬

‫‪٤-‬‬ ‫‪١‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻟﺤﻞ ﻟﻠﻤﺘﺒﺎﯾﻨﺔ ‪ ٤ :‬س – س‪ ٠ > ٤ – ٢‬ﻓﻰ ح‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬

‫ﺗﺪرﯾﺐ ‪:‬‬
‫ﺣﻞ ﻛﻼ ﻣﻦ اﻟﻤﺘﺒﺎﯾﻨﺎت اﻻﺗﯿﺔ ‪:‬‬
‫‪ ) (١‬س ــ ‪ )( ٣‬س ‪٠ > ( ١ +‬‬
‫‪ ١٠ (٢‬س‪ ٢‬ــ ‪ ١٩‬س ‪٠ Y ٦ +‬‬
‫‪ (٣‬س‪ ٥ + ٢‬س ‪٠ X ٦ +‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٤٧‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪ ٥ (٤‬ــ ‪ ٤‬س ــ س‪٠ < ٢‬‬
‫‪ ٢ ) (٥‬س ــ ‪ ٣ )( ١‬س ‪٠ < ( ٤ +‬‬
‫‪ ١ (٦‬ــ س ــ ‪ ٢‬س‪٠ > ٢‬‬
‫‪ (٧‬س‪ ٢ + ٢‬س – ‪٠ < ٨‬‬
‫‪ (٨‬س‪ + ٢‬س ‪٠ < ١٢ +‬‬
‫‪ ٥ (٩‬س‪ ١٢ + ٢‬س ‪٤٤ X‬‬
‫‪ ) (١٠‬س ‪ ) ٣ + ٢( ٣ +‬س ‪٠ X ١٠ – ( ٣ +‬‬
‫‪ ) (١١‬س ‪ ) ٣ – ١٠ > ٢( ٣ +‬س ‪( ٣ +‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫أﻛﻤـــﻞ ﻣﺎ ﯾﺎﺗﻰ ‪:‬‬
‫‪ (١‬ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﺣﻞ اﻟﻤﺘﺒﺎﯾﻨﺔ ‪ :‬س‪ ٠ > ٩ + ٢‬ﻓﻰ ح ھﻰ ‪.........‬‬
‫‪ (٢‬ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﺣﻞ اﻟﻤﺘﺒﺎﯾﻨﺔ ‪ :‬س‪ ٣ + ٢‬س ــ ‪ ٠ Y ٤‬ﻓﻰ ح ھﻰ ‪...........‬‬
‫‪ (٣‬ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﺣﻞ اﻟﻤﺘﺒﺎﯾﻨﺔ ‪ :‬س‪ + ٢‬س ‪ ٠ > ١ +‬ﻓﻰ ح ھﻰ ‪................‬‬
‫‪ (٤‬ﺣﻞ اﻟﻤﺘﺒﺎﯾﻨﺔ س‪ ٦ < ٩ + ٢‬س ﻓﻰ ح ھﻰ ‪................‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٤٨‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫** ﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت **‬
‫اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﻤﻮﺟﮭﺔ ‪:‬‬
‫ﺗﻤﮭﯿﺪ ‪:‬‬
‫اﻟﺰاوﯾﺔ ﻓﻰ اﻟﮭﻨﺪﺳﺔ اﻟﻤﺴﺘﻮﯾﺔ ‪ :‬ھﻰ اﺗﺤﺎد ﺷﻌﺎﻋﯿﻦ ﻟﮭﻤﺎ ﻧﻘﻄﺔ ﺑﺪاﯾﺔ واﺣﺪة و ﯾﺴﻤﻰ اﻟﺸﻌﺎﻋﯿﻦ‬
‫ﺝﺏﺍ‬ ‫ﺍ ﺏﺝ ‪،‬‬ ‫ﺿﻠﻌﻰ اﻟﺰاوﯾﺔ و ﺗﺴﻤﻰ ﻧﻘﻄﺔ اﻟﺒﺪاﯾﺔ ﺑﺮأس اﻟﺰاوﯾﺔ و ﺗﻘﺮأ‬
‫ﺝ‬ ‫ﺝ ﺏ ﺍ = ﺍ ب ﺑﻶ ﺍ ج‬ ‫ﺍ ﺏﺝ =‬
‫و ﻟﻜﻦ ھﻨﺎك اﺧﺘﻼف ﻛﺒﯿﺮ ﻓﻰ ﺗﻌﺮﯾﻒ اﻟﺰاوﯾﺔ ﻓﻰ ﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬

‫ﺏ‬ ‫ﺍ‬ ‫اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﻤﻮﺟﮭﺔ ‪:‬‬

‫ھﻰ زوج ﻣﺮﺗﺐ ﻣﻦ ﺷﻌﺎﻋﯿﻦ ھﻤﺎ ﺿﻠﻌﺎ اﻟﺰاوﯾﺔ ﻟﮭﺎ ﻧﻘﻄﺔ ﺑﺪاﯾﺔ واﺣﺪة ھﻰ رأس اﻟﺰاوﯾﺔ‬
‫ﺝ‬ ‫و ﺗﻘﺮأ ﺍ ﺏ ﺝ اﻟﻤﻮﺟﮭﺔ = ) ﺏ ﺍ ‪ ،‬ﺏ ﺝ (‬
‫اﻟﻀﻠﻊ‬
‫اﻟﻨﮭﺎﺋﻰ‬
‫‪+‬‬ ‫اﻟﺸﻜﻞ )‪(١‬‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻓﻰ اﻟﺸﻜﻞ )‪ (١‬ﻣﻦ اﻟﻀﻠﻊ اﻻﺑﺘﺪاﺋﻰ اﻟﻰ اﻟﻀﻠﻊ اﻟﻨﮭﺎﺋﻰ‬

‫اﻟﻀﻠﻊ ﺏ‬ ‫ﺝ ﺍ‬
‫ﺝ ﺏ ﺍ اﻟﻤﻮﺟﮭﺔ = ) ﺏ ﺝ ‪ ،‬ﺏ ﺍ (‬ ‫‪،‬‬
‫اﻟﻀﻠﻊ اﻻﺑﺘﺪاﺋﻰ‬
‫اﻻﺑﺘﺪاﺋﻰ‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻓﻰ اﻟﺸﻜﻞ )‪ (٢‬ﻣﻦ اﻟﻀﻠﻊ اﻻﺑﺘﺪاﺋﻰ اﻟﻰ اﻟﻀﻠﻊ اﻟﻨﮭﺎﺋﻰ‬
‫اﻟﺸﻜﻞ )‪(٢‬‬ ‫‪-‬‬
‫ﺏ‬ ‫اﻟﻀﻠﻊ‬ ‫ﺍ‬
‫اﻟﻨﮭﺎﺋﻰ‬ ‫* اﻟﻘﯿﺎس اﻟﻤﻮﺟﺐ و اﻟﺴﺎﻟﺐ ﻟﻠﺰاوﯾﺔ اﻟﻤﻮﺟﮭﺔ ‪:‬‬
‫‪ -‬إذا ﻛﺎن اﺗﺠﺎة اﻟﺪوران ﻣﻦ اﻟﻀﻠﻊ اﻹﺑﺘﺪاﺋﻰ إﻟﻰ اﻟﻀﻠﻊ اﻟﻨﮭﺎﺋﻰ ﻋﻜﺲ ﻋﻘﺎب اﻟﺴﺎﻋﺔ ﯾﻜﻮن‬
‫اﻟﻘﯿﺎس ﻟﻠﺰاوﯾﺔ اﻟﻤﻮﺟﮭﺔ ﻣﻮﺟﺒﺎ ً‪ ) .‬اﻟﺸﻜﻞ ‪ ( ١‬ﻣﺜﻼ ‪t ٣ ، ٥ ٣٩٨ ، ٥ ٥٤‬‬
‫‪ -‬إذا ﻛﺎن اﺗﺠﺎة اﻟﺪوران ﻣﻦ اﻟﻀﻠﻊ اﻹﺑﺘﺪاﺋﻰ إﻟﻰ اﻟﻀﻠﻊ اﻟﻨﮭﺎﺋﻰ ﻣﻊ ﻋﻘﺎب اﻟﺴﺎﻋﺔ ﯾﻜﻮن‬
‫اﻟﻘﯿﺎس ﻟﻠﺰاوﯾﺔ اﻟﻤﻮﺟﮭﺔ ﺳﺎﻟﺒﺎ ً ‪ ) .‬اﻟﺸﻜﻞ ‪ ( ٢‬ﻣﺜﻼ – ‪t ٥ - ، ٥ ٢٤٠ - ، ٥ ٧٢‬‬
‫ص‬
‫ﺝ‬ ‫* اﻟﻮﺿﻊ اﻟﻘﯿﺎﺳﻲ ﻟﻠﺰاوﯾﺔ اﻟﻤﻮﺟﮭﺔ ‪:‬‬
‫س‬ ‫إذا ﻛﺎن ﺿﻠﻌﮭﺎ اﻹﺑﺘﺪاﺋﻰ ھﻮ اﻻﺗﺠﺎه اﻟﻤﻮﺟﺐ ﻟﻤﺤﻮر اﻟﺴﯿﻨﺎت‬
‫ﻭ‬ ‫ﺍ‬ ‫و رأﺳﮭﺎ ﻧﻘﻄﺔ اﻷﺻﻞ و اﻟﻀﻠﻊ اﻟﻨﮭﺎﺋﻰ ﻓﻰ أى رﺑﻊ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٤٩‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫* ﻣﻼﺣﻈﺎت ھﺎﻣﮫ ‪:‬‬
‫ﺝ ﺏ ﺍ اﻟﻤﻮﺟﮭﺔ‬ ‫ﺍ ﺏ ﺝ اﻟﻤﻮﺟﮭﺔ }‬ ‫‪-١‬‬
‫‪ -٢‬ﻟﻜﻞ زاوﯾﺔ ﻣﻮﺟﮭﺔ ﻓﻰ وﺿﻌﮭﺎ اﻟﻘﯿﺎﺳﻲ ﻗﯿﺎﺳﺎن أﺣﺪھﻤﺎ ﻣﻮﺟﺐ و اﻷﺧﺮ ﺳﺎﻟﺐ ﺑﺤﯿﺚ ﯾﻜﻮن‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﮭﻤﺎ اﻟﻌﺪدى ‪٥ ٣٦٠‬ﻣﺜﻼ )‪(٣١٥ ، ٤٥- )،( ٥ ٢٤٠ - ، ٥ ١٢٠ )،(٥ ٣٠٠ - ،٥ ٦٠‬‬

‫‪ -٣‬ﻟﻠﺘﺤﻮﯾﻞ ﻣﻦ اﻟﻘﯿﺎس اﻟﻤﻮﺟﺐ ﻟﻠﺰاوﯾﺔ اﻟﻤﻮﺟﮭﺔ اﻟﻰ اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺴﺎﻟﺐ ﻧﻄﺮح ‪ ٥ ٣٦٠‬أو ‪t٢‬‬
‫ﻣﺜﻼ ‪ t٢ ، ٥ ٣٠٠ - = ٣٦٠ – ١٠٠ = ٥ ١٠٠ :‬ــ ‪ = t٢‬ــ ‪t٤‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٥‬‬
‫ﻟﻠﺘﺤﻮﯾﻞ ﻣﻦ اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺴﺎﻟﺐ ﻟﻠﺰاوﯾﺔ اﻟﻤﻮﺟﮭﺔ اﻟﻰ اﻟﻘﯿﺎس اﻟﻤﻮﺟﺐ ﻧﻀﯿﻒ ‪ ٣٦٠‬أو ‪t٢‬‬
‫‪t٧‬‬
‫ﻣﺜﻼ ‪ :‬ــ ‪ = ٥ ٤٠‬ــ ‪ ، ٣٢٠ = ٣٦٠ + ٤٠‬ــ ‪= t٢ + t‬‬
‫‪٤‬‬ ‫‪٤‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪٥‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ : ١‬أوﺟﺪ اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺴﺎﻟﺐ ﻟﻠﺰواﯾﺎ اﻷﺗﯿﺔ ‪٣٢٠ ، ٥ ١٥٠ :‬‬
‫اﻟﺤﻞ‪:‬‬
‫اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺴﺎﻟﺐ ﻟﻠﺰاوﯾﺔ ‪٢١٠ - = ٣٦٠ – ١٥٠ = ١٥٠‬‬
‫ﺣﻞ أﺧﺮ ‪ :‬اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺴﺎﻟﺐ ﻟﻠﺰاوﯾﺔ ‪٢١٠ - = ( ١٥٠ – ٣٦٠ ) - = ١٥٠‬‬
‫اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺴﺎﻟﺐ ﻟﻠﺰاوﯾﺔ ‪٤٠ - = ٣٦٠ – ٣٢٠ = ٣٢٠‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪٥‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪: ٢‬أوﺟﺪ اﻟﻘﯿﺎس اﻟﻤﻮﺟﺐ ﻟﻠﺰواﯾﺎ اﻷﺗﯿﺔ ‪٢٣٠ - ، ٥ ٤٣ - :‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪٥‬‬
‫اﻟﻘﯿﺎس اﻟﻤﻮﺟﺐ ﻟﻠﺰاوﯾﺔ – ‪١١٧ = ٣٦٠ +٤٣ – = ٤٣‬‬
‫‪٥‬‬
‫اﻟﻘﯿﺎس اﻟﻤﻮﺟﺐ ﻟﻠﺰاوﯾﺔ – ‪١٣٠ = ٣٦٠ +٢٣٠ – = ٢٣٠‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫* ﻹﯾﺠﺎد اﻟﻮﺿﻊ اﻟﻘﯿﺎﺳﻲ ﻹى زاوﯾﺔ ‪ :‬ﻧﺘﺒﻊ اﻷﺗﻰ ‪:‬‬
‫‪٥‬‬
‫‪ -١‬إذا ﻛﺎن ﻗﯿﺎس اﻟﺰاوﯾﺔ أﻛﺒـــــــﺮ ﻣﻦ ‪٣٦٠‬‬
‫‪٥‬‬
‫ﻓﯿﺠﺐ طﺮح ﻣﻨﮭﺎ ‪ ٣٦٠‬ﺣﺘﻰ ﻧﺼﻞ ﻷول ﻋﺪد أﻗﻞ ﻣﻦ ‪٣٦٠‬‬

‫‪ -٢‬إذا ﻛﺎن ﻗﯿﺎس اﻟﺰاوﯾﺔ ﺳﺎﻟﺐ ﯾﺠﺐ ﺟﻤﻊ ﻋﻠﯿﮭﺎ ‪ ٣٦٠‬ﺣﺘﻰ ﻧﺼﻞ ﻷول ﻋﺪد ﻣﻮﺟﺐ‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٥٠‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل‪:٣‬أوﺟﺪ اﻟﻮﺿﻊ اﻟﻘﯿﺎﺳﻲ ﻟﻠﺰواﯾﺎ اﻷﺗﯿﺔ ‪٤٢٠- ، ٥ ١٢٥٠ ، ٥ ١٠٢٠ - ، ٥ ٣٠ - ، ٥ ٩٢٠:‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪٥‬‬ ‫‪٥‬‬
‫‪٢٠٠ = ٣٦٠ – ٥٦٠ = ٣٦٠ – ٩٢٠ = ٩٢٠‬‬
‫‪٥‬‬
‫‪٣٣٠ = ٣٦٠ + ٣٠ - = ٥ ٣٠ -‬‬
‫‪٦٠= ٣٦٠+ ٣٠٠ - = ٣٦٠ + ٦٠ - = ٣٦٠ + ٦٦٠ - = ٣٦٠ + ١٠٢٠ - = ٥ ١٠٢٠ -‬‬
‫‪٥‬‬
‫‪١٧٠ = ٣٦٠ – ٥٣٠ = ٣٦٠ – ٨٩٠ = ٣٦٠ – ١٢٥٠ = ٥ ١٢٥٠‬‬
‫‪٥‬‬
‫‪٣٠٠ = ٣٦٠ + ٦٠ - = ٣٦٠ + ٤٢٠ - = ٥ ٤٢٠ -‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫* اﻟﺰواﯾﺎ اﻟﻤﺘﻜﺎﻓﺌﺔ ‪:‬‬
‫ھﻰ اﻟﺰواﯾﺎ اﻟﺘﻰ ﯾﻜﻮن ﻟﮭﺎ وﺿﻌﮭﺎ اﻟﻘﯿﺎﺳﻲ ﻣﻮﺣﺪ أو أﺿﻼﻋﮭﺎ اﻟﻨﮭﺎﺋﯿﺔ ﻣﺘﻄﺎﺑﻘﺔ ‪.‬‬
‫و ھﻰ اﻟﺰواﯾﺎ اﻟﺘﻰ ﻗﯿﺎﺳﮭﺎ = ) ‪ ± θ‬ن × ‪ ( ٣٦٠‬أو ) ‪ ٢ ± θ‬ن ‪( t‬‬
‫ﺣﯿﺚ ن = ‪٠٠٠٠ ، ٣ ، ٢ ، ١ ، ٠‬‬
‫‪٥‬‬
‫ﻣﺜﻼ ‪ ٥ ٩٢٠ :‬ﺗﻜﺎﻓﺊ ‪ ، ٥ ٢٠٠‬ــ ‪ ٥ ٤٢٠‬ﺗﻜﺎﻓﺊ ‪٣٠٠‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﻮﻗﻊ اﻟﺰاوﯾﺔ ﻓﻰ اﻟﻤﺴﺘﻮى اﻹﺣﺪاﺛﻰ اﻟﻤﺘﻌﺎﻣﺪ ‪:‬‬

‫* ﻣﺤﻮرﯾﻦ اﻻﺣﺪاﺛﯿﺎت ﺳﺲ ‪ ،‬ﺻﺺ ﯾﻘﺴﻢ اﻟﻤﺴﺘﻮى اﻟﻰ أرﺑﻊ أﺟﺰاء ﻛﻞ ﺟﺰء ﯾﺴﻤﻰ ) رﺑﻊ (‬
‫‪ ٩٠‬ص‬ ‫ﻓﻰ اﻟﺸﻜﻞ أﻣﺎﻣﻚ ‪:‬‬
‫اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺜﺎﻧﻰ‬
‫[‪]٠،٩٠‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﺮﺑﻊ اﻷول ﻣﺤﺼﻮر ﺑﯿﻦ ‪٩٠ ، ٠‬‬
‫اﻟﺮﺑﻊ اﻷول‬
‫[‪]١٨٠ ، ٩٠‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺜﺎﻧﻰ ﻣﺤﺼﻮر ﺑﯿﻦ ‪١٨٠ ، ٩٠‬‬
‫‪١٨٠‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫س‬
‫‪ -٣‬اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺜﺎﻟﺚ ﻣﺤﺼﻮر ﺑﯿﻦ ‪]٢٧٠ ، ١٨٠[ ٢٧٠ ، ١٨٠‬‬
‫ﻭ‬
‫اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺜﺎﻟﺚ‬ ‫اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺮاﺑﻊ‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺮاﺑﻊ ﻣﺤﺼﻮر ﺑﯿﻦ ‪]٣٦٠ ،٢٧٠ [ ٣٦٠ ، ٢٧٠‬‬
‫‪٢٧٠‬‬
‫ﻣﻼﺣﻈﺔ ‪:‬‬
‫‪٥‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٥‬‬
‫اﻟﺰواﯾﺎ اﻟﺘﻰ ﻗﯿﺎﺳﮭﺎ ﺻﻔﺮ ‪ ٣٦٠ ، ٢٧٠ ، ١٨٠ ، ٩٠ ،‬ﺗﺴﻤﻰ زواﯾﺎ رﺑﻌﯿﺔ ﺣﯿﺚ ﯾﻘﻊ اﻟﻀﻠﻊ‬
‫اﻟﻨﮭﺎﺋﻰ ﻋﻠﻰ أﺣﺪ ﻣﺤﻮري اﻻﺣﺪاﺛﯿﺎت ‪.‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪:٤‬ﻋﯿﻦ اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺬى ﯾﻘﻊ ﻓﯿﮫ اﻟﺰواﯾﺎ اﻷﺗﯿﺔ ‪٥٤٠ ، ٥ ٧٨٠ - ، ٥ ٦٠ - ، ٥ ٩٢٠ ، ٥ ١٢٠ :‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪ ١٢٠ B ١٨٠ > ١٢٠ > ٩٠ A‬ﺗﻘﻊ ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺜﺎﻧﻰ‪.‬‬
‫‪ ٥ ٢٠٠ = ٣٦٠ – ٥٥٦٠ = ٣٦٠ – ٩٢٠ = ٩٢٠ A‬ﺗﻘﻊ ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺜﺎﻧﻰ‬
‫‪ ٣٠٠ = ٦٠ – ٣٦٠ = ٦٠ – A‬ﺣﯿﺚ ‪ ٣٠٠ ، ٦٠ -‬ﻣﺘﻜﺎﻓﺌﺘﺎن‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٥١‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪ B ٣٦٠ > ٣٠٠ > ٢٧٠ A‬اﻟﺰاوﯾﺔ ﺗﻘﻊ ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺮاﺑﻊ‬
‫‪٣٠٠ = ٣٦٠ + ٦٠ - = ٣٦٠ + ٤٢٠ - = ٣٦٠ + ٧٨٠ - = ٧٨٠ - A‬‬
‫‪ B‬اﻟﺰاوﯾﺔ ﺗﻘﻊ ﻋﻠﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺮاﺑﻊ‬
‫‪٥‬‬
‫‪ ١٨٠ = ٣٦٠ – ٥٤٠ = ٥٤٠ A‬زاوﯾﺔ رﺑﻌﯿﺔ ‪.‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫* أﻧﻮاع ﻗﯿﺎﺳﺎت اﻟﺰواﯾﺎ ‪ ) :‬ﻗﯿﺎس ﺳﺘﯿﻨﻰ ‪ ،‬ﻗﯿﺎس داﺋﺮى (‬

‫]‪ [١‬اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺴﺘﯿﻨﻰ ) ‪ : ( D‬ھﻮ ﻗﯿﺎس ﯾﻌﺘﻤﺪ ﻋﻠﻰ ﺗﻘﺴﯿﻢ اﻟﺪاﺋﺮة اﻟﻰ ‪ ٣٦٠‬ﺟﺰء ) ﻗﻮس (‬
‫وﺣﺪاﺗﮫ اﻟﺪرﺟﺔ )‪ (٥ ١‬و ﻛﻞ درﺟﺔ ‪ ٥ ١‬ﻣﻘﺴﻤﺔ اﻟﻰ ‪ ٦٠‬ﺟﺰء‬
‫‪//‬‬
‫ﯾﺴﻤﻰ اﻟﺪﻗﯿﻘﺔ ) ‪ (/١‬و ﻛﻞ دﻗﯿﻘﺔ ﻣﻘﺴﻤﺔ اﻟﻰ ‪ ٦٠‬ﺟﺰء ﯾﺴﻤﻰ ﺛﺎﻧﯿﺔ ‪١‬‬
‫‪//‬‬
‫‪٦٠ = / ١ ، / ٦٠ = ٥ ١‬‬
‫اﻟﺰاوﯾﺔ ‪ ٥ ٦٧ / ٢٠ // ٤٨‬ﺗﻜﺘﺐ ﻋﻠﻰ اﻵﻟﺔ ﻛﺎﻟﺘﺎﻟﻰ ‪:‬‬

‫‪67‬‬
‫ووو‪٥‬‬
‫‪20‬‬
‫ووو‪٥‬‬
‫‪48‬‬ ‫ووو‪٥‬‬
‫‪ 48‬و ‪= 67 020‬‬ ‫وو‬ ‫ووو‪٥‬‬
‫‪67.3466667 ٥‬‬

‫* اﻟﺘﺤﻮﯾﻞ ﻣﻦ درﺟﺎت اﻟﻰ درﺟﺎت و دﻗﺎﺋﻖ و ﺛﻮاﻧﻰ ﺑﺎﻵﻟﺔ ‪:‬‬


‫ووو‪٥‬‬
‫‪67.346667 shift‬‬ ‫وو ‪ 48‬و ‪= 670 20‬‬

‫ﻣﻼﺣﻈﺔ ‪ :‬ﻋﻨﺪ اﺳﺘﺨﺪام اﻵﻟﺔ اﻟﺤﺎﺳﺒﺔ ﯾﻜﺘﻔﻰ ﺑﺘﻘﺮﯾﺐ اﻟﻨﺎﺗﺞ ﻋﻠﻰ اﻟﺸﺎﺷﺔ إﻟﻰ ارﺑﻌﺔ أرﻗﺎم‬
‫ﻋﺸﺮﯾﺔ ﻣﺎﻟﻢ ﯾﻄﻠﺐ ﻏﯿﺮ ذﻟﻚ ‪.‬‬

‫]‪ [٢‬اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺪاﺋﺮى ) ‪: ( R‬‬


‫ھﻮ ﻗﯿﺎس ﯾﻌﺘﻤﺪ ﻋﻠﻰ طﻮل اﻟﻘﻮس ﻣﻦ داﺋﺮة اﻟﺬى ﺗﺤﺼﺮه اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﻤﺮﻛﺰﯾﺔ و ﻋﻠﻰ طﻮل‬
‫ﻧﺼﻒ ﻗﻄﺮ اﻟﺪاﺋﺮة ‪.‬‬
‫طﻮل اﻟﻘﻮس اﻟﺬى ﺗﺤﺼﺮه ھﺬه اﻟﺰاوﯾﺔ‬
‫ﻗﯿﺎﺳﮭﺎ = ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ل‬ ‫طﻮل ﻧﺼﻒ ﻗﻄﺮ اﻟﺪاﺋﺮة‬
‫‪ θ‬ء ﻧﻖ‬ ‫ل‬ ‫ل‬
‫ء‬ ‫‪θ‬ء = ﻧﻖ ‪ G‬ل = ‪ × θ‬ﻧﻖ ‪ ،‬ﻧﻖ =‬
‫ء‬
‫‪θ‬‬
‫ﺣﯿﺚ ‪θ‬ء ﻗﯿﺎس اﻟﺰاوﯾﺔ ﺑﺎﻟﻘﯿﺎس اﻟﺪاﺋﺮى ‪ ،‬ل طﻮل اﻟﻘﻮس ‪ ،‬ﻧﻖ ﻧﺼﻒ ﻗﻄﺮ اﻟﺪاﺋﺮة‬
‫وﺣﺪة اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺪاﺋﺮى ھﻰ اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﻨﺼﻒ ﻗﻄﺮﯾﺔ و ﯾﺮﻣﺰ ﻟﮭﺎ ) ‪ ١‬ء ( واﺣﺪ داﺋﺮى ] رادﯾﺎن[‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٥٢‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪ ‬اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﻨﺼﻒ ﻗﻄﺮﯾﺔ ‪:‬‬
‫ﻧﻖ‬
‫ﻧﻖ= ل‬ ‫ھﻰ اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﻤﺮﻛﺰﯾﺔ اﻟﺘﻰ ﺗﺤﺼﺮ ﺑﯿﻦ ﺿﻠﻌﯿﮭﺎ ﻗﻮﺳﺎ طﻮﻟﮫ‬
‫ﯾﺴﺎوى طﻮل ﻧﺼﻒ ﻗﻄﺮ ھﺬه اﻟﺪاﺋﺮة ) ل = ﻧﻖ (‬
‫م‬ ‫ل‬
‫ﻧﻖ‬ ‫ء‬
‫‪θ‬ء= ل =‪١‬‬
‫* ﻧﺘﯿﺠﺔ ‪ :‬إذا ﻛﺎن ﻧﺼﻒ ﻗﻄﺮ اﻟﺪاﺋﺮة = اﻟﻮﺣﺪة‬
‫ﻓﺈن ‪ θ :‬ء = ل = ل‬
‫‪١‬‬
‫ﺗﺬﻛﺮ أن ‪ :‬ﻗﯿﺎس اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﻤﺮﻛﺰﯾﺔ ﺑﺎﻟﺪاﺋﺮى = ﻗﯿﺎس اﻟﻘﻮس اﻟﻤﻘﺎﺑﻞ ﻟﮭﺎ‬
‫واﻟﺪاﺋﺮة ﻗﯿﺎﺳﮭﺎ ‪ ٥ ٣٦٠‬ﯾﻜﻮن طﻮل ﻗﻮﺳﮭﺎ ‪ t ٢‬ﻧﻖ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ : ٥‬أوﺟﺪ ﻗﯿﺎس اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﺪاﺋﺮﯾﺔ اﻟﻤﻘﺎﺑﻠﺔ ﻟﻘﻮس طﻮﻟﮫ ‪ ٦‬ﺳﻢ و ﻧﺼﻒ ﻗﻄﺮھﺎ ‪ ٤‬ﺳﻢ ‪.‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫ء‬ ‫‪٦‬‬ ‫ل‬ ‫ء‬
‫= ‪١.٥‬‬ ‫=‬ ‫‪= θ‬‬
‫‪٤‬‬ ‫ﻧق‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ : ٦‬أوﺟﺪ طﻮل اﻟﻘﻮس اﻟﻤﻘﺎﺑﻞ ﻟﺰاوﯾﺔ ﻣﺮﻛﺰﯾﺔ ‪ ٢.٥‬ء ﻓﻰ داﺋﺮة ﻧﺼﻒ ﻗﻄﺮھﺎ ‪ ٥‬ﺳﻢ‬
‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬ل = ‪ θ‬ء × ﻧﻖ = ‪ ١٢.٥ = ٥ × ٢.٥‬ﺳﻢ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :٧‬أوﺟﺪ ﻧﺼﻒ ﻗﻄﺮ اﻟﺪاﺋﺮة إذا ﻛﺎن ﻗﯿﺎس زاوﯾﺔ ﻣﺮﻛﺰﯾﺔ ﻓﯿﮭﺎ ‪ ١.٥‬ء ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻟﻘﻮس طﻮﻟﮫ ‪٦‬‬
‫‪٦‬‬ ‫ل‬
‫= ‪ ٤‬ﺳﻢ‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬ﻧﻖ = ء =‬
‫‪١.٥‬‬ ‫‪θ‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫* اﻟﻌﻼﻗﺔ ﺑﯿﻦ اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺪاﺋﺮى و اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺴﺘﯿﻨﻰ ‪:‬‬
‫‪θ‬ء س‬ ‫‪٥‬‬
‫ﻣﻦ ھﺬا اﻟﻘﺎﻧﻮن ﻧﺴﺘﻨﺘﺞ أن ‪:‬‬ ‫=‬ ‫‪A‬‬
‫ط = ‪ ٢٢ = ٣.١٤‬أو ‪ t‬ﺑﺎى‬ ‫‪ t‬ء ‪١٨٠‬‬
‫ﺑﺎﻵﻟﺔ اﻟﺤﺎﺳﺒﺔ ‪٧‬‬
‫ﺣﺴﺐ ﻣﺎ ﯾﺬﻛﺮ‬ ‫س‪t × ٥‬‬
‫‪٥‬‬ ‫‪ B‬اﻟﺰاوﯾﺔ ﺑﺎﻟﺘﻘﺪﯾﺮ اﻟﺪاﺋﺮى ) ‪ θ‬ء ( =‬
‫‪٥‬‬
‫‪ t‬ء =‪ ٥ ١٨٠‬ﺳﺘﯿﻨﻰ‪١٨٠ = ٥ t ،‬‬ ‫‪١٨٠‬‬
‫ء‬
‫‪ t‬ء = ) ‪(٣.١٤١‬‬ ‫‪ θ‬ء × ‪١٨٠‬‬
‫‪ B‬اﻟﺰاوﯾﺔ ﺑﺎﻟﺘﻘﺪﯾﺮ اﻟﺴﺘﯿﻨﻰ ) س‪= ( ٥‬‬
‫‪t‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٥٣‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫* ﺗﺬﻛﺮ أن ‪ :‬ﻓﻰ داﺋﺮة اﻟﻮﺣﺪة ‪ ) t ٢‬رادﯾﺎن ( ﺑﺎﻟﺘﻘﺪﯾﺮ اﻟﺪاﺋﺮى ﯾﻜﺎﻓﺊ ‪ ٥ ٣٦٠‬ﺑﺎﻟﺴﺘﯿﻨﻰ‬
‫أى أن ‪ ) t‬رادﻳﺎن ( ﻳﻜﺎﻓﻰ ‪١٨٠‬‬
‫‪٥‬‬ ‫‪١٨٠‬‬ ‫ء‬
‫‪٥٧ / ١٧ // ٤٥‬‬ ‫‪T‬‬
‫‪t‬‬ ‫=‬ ‫(‬ ‫رادﻳﺎن‬ ‫)‬ ‫‪١‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪٥‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ ﺑﺪﻻﻟﺔ ط اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺪاﺋﺮى ﻟﻠﺰواﯾﺎ ‪١١٢ / ٣٠ - ، ٥ ٣٠٠‬‬
‫‪٥‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪ θ‬ء = س × ‪t ٥ = t × ٣٠٠ = t‬‬
‫‪٥‬‬ ‫‪٥‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪١٨٠‬‬ ‫‪١٨٠‬‬
‫‪/‬‬ ‫‪٥‬‬
‫‪ = ٥ ١١٢ / ٣٠ -‬س × ‪t ٥ - = t ×١١٢ ٣٠ - = t٥‬‬
‫‪٥‬‬
‫‪٨‬‬ ‫‪١٨٠‬‬ ‫‪١٨٠‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺴﺘﯿﻨﻰ ﻟﻠﺰواﯾﺎ اﻵﺗﯿﺔ ‪ ٠.٤٥ :‬ء ‪ ١.٢٣٦ ،‬ء ‪t ٥ ،‬‬
‫‪٦‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪ θ ٥‬ء × ‪١٨٠‬‬
‫‪ A‬س =‬
‫‪t‬‬
‫ووو‪٥‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪١٨٠ ×٠.٤٥‬‬ ‫ء‬
‫= ‪٢٥.٧٨٣١٠٠٧٨‬‬ ‫‪t‬‬ ‫=‬ ‫‪٠.٤٥‬‬
‫‪٥‬‬
‫= ‪٢٥ / ٤٦ // ٥٩‬‬
‫‪٥‬‬ ‫ء ‪١٨٠ ×١.٢٣٦‬‬
‫‪٧٠ / ٤٩‬‬ ‫‪//‬‬
‫= ‪٣.٣‬‬ ‫‪t‬‬ ‫‪= ١.٢٣٦ ،‬‬
‫‪٥‬‬
‫‪١٥٠ = ١٨٠ × ٥ = t ٥ ،‬‬
‫‪t٥ ٦‬‬ ‫‪٦‬‬
‫‪٥‬‬ ‫‪١٨٠ × ٦‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــ = ‪١٥٠‬‬ ‫ﺣﻞ أﺧﺮ ‪= t ٥‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪t‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬ ‫‪٦‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ ﺑﺎﻟﺘﻘﺪﯾﺮ اﻟﺪاﺋﺮى ﻟﻠﺰواﯾﺎ اﻵﺗﯿﺔ ﻣﻘﺮﺑﺎ اﻟﻨﺎﺗﺞ ﻟﺜﻼﺛﺔ أرﻗﺎم ﻋﺸﺮﯾﺔ ‪:‬‬
‫‪٥‬‬
‫‪٢٢٥ // ١٩ ، ٥ ١٩ / ٣٢ // ١٥‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬ﻧﺤﻮل اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﻰ درﺟﺎت ﻓﻘﻂ ﺑﺎﺳﺘﺨﺪام اﻵﻟﺔ ‪:‬‬
‫‪٥‬‬
‫‪٧٥.٥٣٧٥ = ٥ ١٩ / ٣٢ // ١٥‬‬

‫ء‬ ‫‪t × ٧٥.٥٣٧٥‬‬ ‫س‪t × ٥‬‬


‫‪١.٣١٨ T‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪= ٥‬‬ ‫‪ θ‬ء=‬
‫‪١٨٠‬‬ ‫‪١٨٠‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٥٤‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪٥‬‬
‫‪٢٢٥.٠٠٥٢٧٧٨ = ٥ ٢٢٥ / ٠ // ١٩‬‬

‫ء‬ ‫ء ‪t × ٢٢٥.٠٠٥٢٧٧٨‬‬
‫‪٣.٩٢٧ T‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪= θ‬‬
‫‪١٨٠‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬زاوﯾﺔ ﻣﺮﻛﺰﯾﺔ ﺗﺤﺼﺮ ﻗﻮس طﻮﻟﮫ ‪ ٢٨‬ﺳﻢ ﻓﻰ داﺋﺮة طﻮل ﻗﻄﺮھﺎ ‪ ٢٤‬ﺳﻢ‬
‫أوﺟﺪ ﻗﯿﺎﺳﮭﺎ اﻟﺪاﺋﺮى و اﻟﺴﺘﯿﻨﻰ ‪.‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪٥‬‬ ‫ء‬
‫ل = ‪ ٢٨‬ﺳﻢ ‪ ٢ ،‬ﻧﻖ = ‪ B ٢٤‬ﻧﻖ = ‪ ١٢‬ﺳﻢ ‪ ، ..... = θ ،‬س = ‪.....‬‬

‫‪٥‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪ θ ٥‬ء × ‪١٨٠ × ٢.٣ ١٨٠‬‬ ‫‪٢٨‬‬ ‫ل‬


‫‪١٣١ ٤٦ T‬‬ ‫=‬ ‫‪ ٢.٣ T‬ء ‪ ،‬س =‬ ‫=‬ ‫‪ θ‬ء=‬
‫‪t‬‬ ‫‪t‬‬ ‫‪١٢‬‬ ‫ﻧق‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ اﻟﻘﯿﺎﺳﯿﻦ اﻟﺪاﺋﺮى و اﻟﺴﺘﯿﻨﻰ ﻟﻠﺰاوﯾﺔ اﻟﻤﺮﻛﺰﯾﺔ اﻟﺘﻰ ﺗﺤﺼﺮ ﻗﻮﺳﺎ طﻮﻟﮫ ﯾﺴﺎوى‬
‫طﻮل ﻧﺼﻒ ﻗﻄﺮ داﺋﺮﺗﮭﺎ ) اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﻨﺼﻒ ﻗﻄﺮﯾﺔ (‬
‫ﻧق‬ ‫ء ل‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫ء‬
‫=‪١‬‬ ‫=‬ ‫‪ A‬ل = ﻧﻖ ‪= θ B‬‬
‫ﻧق‬ ‫ﻧق‬
‫‪٥‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪//‬‬ ‫‪١‬ء × ‪١٨٠‬‬ ‫‪ θ ٥‬ء × ‪١٨٠‬‬
‫= ‪٥٧ ١٧ ٤٤‬‬ ‫=‬ ‫‪،‬س =‬
‫‪t‬‬ ‫‪t‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ طﻮل اﻟﻘﻮس اﻟﺬى ﺗﺤﺼﺮه زاوﯾﺔ ﻣﺮﻛﺰﯾﺔ ‪ ٥ ٢٤ / ٣٠‬ﻓﻰ داﺋﺮة طﻮل ﻧﺼﻒ‬
‫ﻗﻄﺮھﺎ ‪ ٥‬ﺳﻢ ﻣﻘﺮﺑﺎ ً اﻟﻨﺎﺗﺞ ﻷﻗﺮب ﺳﻨﺘﯿﻤﺘﺮ ‪.‬‬
‫‪٥‬‬
‫‪٥‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪٢٤.٥ = ٥ ٢٤ / ٣٠ :‬‬
‫س ×‪t‬‬
‫ء‬
‫‪٠.٤٣ = t × ٢٤.٥ = ٥‬‬ ‫ء=‬ ‫‪ A‬ﻧﻖ = ‪ ٥‬ﺳﻢ ‪θ ،‬‬
‫‪١٨٠‬‬ ‫‪١٨٠‬‬
‫‪ B‬ل = ‪ θ‬ء ﻧﻖ = ‪ ٢ T ٢.١٥ = ٥ × ٠.٤٣‬ﺳﻢ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﻣﺜﻠﺚ ﻗﯿﺎس إﺣﺪى زواﯾﺎه ‪ ٥ ٣٠‬وﻗﯿﺎس اﻟﺰاوﯾﺔ اﻷﺧﺮى ‪ t‬أوﺟﺪ اﻟﻘﯿﺎﺳﯿﻦ اﻟﺪاﺋﺮى‬
‫‪٢‬‬
‫و اﻟﺴﺘﯿﻨﻰ ﻟﻘﯿﺎس زاوﯾﺘﮫ اﻟﺜﺎﻟﺜﺔ ‪.‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪٥‬‬
‫ق) ﺍ ‪ ، ٣٠ = (p‬ق) ﺏ ‪ B ٥ ٩٠ = t = (p‬ق) ﺝ ‪٦٠ = ( ٩٠ + ٣٠ ) – ١٨٠ = (p‬‬
‫‪٢‬‬
‫ء‬ ‫‪t × ٦٠‬‬ ‫س‪t × ٥‬‬
‫‪١.٠٥ T ٥‬‬ ‫‪= ٥ ١٨٠‬‬ ‫‪ θA‬ء=‬
‫‪١٨٠‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٥٥‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ : ١٥‬اﻟﻨﺴﺒﺔ ﺑﯿﻦ ﻗﯿﺎﺳﺎت زواﯾﺎ ﻣﺜﻠﺚ ھﻰ ‪ ٥ : ٣ : ٢‬أوﺟﺪ اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺴﺘﯿﻨﻰ و اﻟﺪاﺋﺮى ﻟﻜﻼ‬
‫ﻣﻦ زواﯾﺎه ) ﺑﺪون اﺳﺘﺨﺪام اﻵﻟﺔ (‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪١٨٠ × ٢‬‬
‫‪٥‬‬
‫= ‪٣٦‬‬ ‫ق) ﺍ ‪= (p‬‬ ‫∆‬ ‫ﺍ ‪ :‬ب ‪ :‬ﺟـ‬
‫‪١٠‬‬
‫‪١٨٠ × ٣‬‬
‫‪٥‬‬
‫= ‪٥٤‬‬ ‫ق) ﺏ ‪= (p‬‬ ‫‪١٠‬‬ ‫‪٥ : ٣ : ٢‬‬
‫‪١٠‬‬
‫‪١٨٠ × ٥‬‬
‫‪٥‬‬
‫= ‪٩٠‬‬ ‫ق) ﺝ ‪= (p‬‬ ‫‪١٨٠‬‬ ‫؟ ‪ :‬؟ ‪ :‬؟‬
‫‪١٠‬‬
‫‪٣.١٤‬‬ ‫‪t‬‬ ‫‪t × ٣٦‬‬ ‫س‪t × ٥‬‬
‫ء‬
‫‪٠.٦٢٨ T‬‬ ‫=‬ ‫‪= ٥‬‬ ‫‪= ٥‬‬ ‫ق ) ﺍ ‪ (p‬ء =‬
‫‪٥‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪١٨٠‬‬ ‫‪١٨٠‬‬
‫‪t × ٥٤‬‬
‫ء‬
‫‪٠.٩٤٢ T ٣.١٤ × ٣ = t ٣ = ٥‬‬ ‫ق) ﺏ ‪ (p‬ء =‬
‫‪١٠‬‬ ‫‪١٠‬‬ ‫‪١٨٠‬‬
‫‪t × ٩٠‬‬
‫ء‬
‫‪١.٥٧ T ٣.١٤ = t = ٥‬‬ ‫ق) ﺝ ‪ (p‬ء =‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١٨٠‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬زاوﯾﺘﺎن ﻣﺠﻤﻮع ﻗﯿﺎﺳﯿﮭﻤﺎ ‪ ٤٥‬ء و اﻟﻔﺮق ﺑﯿﻨﮭﻤﺎ ‪ ٥ ٣٠‬أوﺟﺪ اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺴﺘﯿﻨﻰ و‬
‫‪٧‬‬
‫(‬ ‫‪٢٢‬‬ ‫اﻟﺪاﺋﺮى ﻟﻜﻼ ﻣﻦ اﻟﺰاوﯾﺘﯿﻦ ) ﺑﺪون اﺳﺘﺨﺪام اﻵﻟﺔ ﺣﯿﺚ ‪= t‬‬
‫‪٧‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪٥‬‬ ‫‪١٨٠ ×٤‬‬ ‫‪ θ ٥‬ء × ‪١٨٠‬‬
‫= ‪٢٧٠‬‬ ‫= ‪٧‬‬ ‫س =‬
‫‪t‬‬ ‫‪t‬‬

‫ﺍ ‪ +‬ب = ‪(١) ٢٧٠‬‬ ‫ﺑﻔﺮض أن اﻟﺰاوﯾﺘﯿﻦ ﺍ ‪ ،‬ب ‪:‬‬

‫)‪ (٢‬ﺑﺎﻟﺠﻤﻊ ﻧﺠﺪ ‪:‬‬ ‫ﺍ ‪ -‬ب = ‪٣٠‬‬

‫ﺍ = ‪ ٥ ١٥٠‬و ﺑﺎﻟﺘﻌﻮﯾﺾ ﻓﻰ )‪(١‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪ ٢‬ﺍ = ‪٣٠٠‬‬


‫‪٥‬‬
‫ب = ‪١٢٠ = ١٥٠ – ٢٧٠‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪ + ١٥٠‬ب = ‪٢٧٠‬‬ ‫‪B‬‬

‫= ‪t٢‬‬ ‫‪t × ١٢٠‬‬ ‫= ‪t٥‬‬ ‫‪t × ١٥٠‬‬


‫‪٥‬‬ ‫‪=p‬‬ ‫‪ ،‬ب‬ ‫‪٥‬‬ ‫ﺍ ‪=p‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪١٨٠‬‬ ‫‪٦‬‬ ‫‪١٨٠‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٥٦‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ﻣﻼﺣﻈﺔ ھﺎﻣﺔ ‪ :‬إذا أﻋﻄﯿﺖ اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺪاﺋﺮى ﺑﺪﻻﻟﺔ ط ﻓﺈﻧﮫ ﯾﺤﻮل ﻣﺒﺎﺷﺮة اﻟﻰ اﻟﻘﯿﺎس‬
‫‪٥‬‬
‫اﻟﺴﺘﯿﻨﻰ ﺑﺎﻟﺘﻌﻮﯾﺾ ﻋﻦ ‪ t‬ﺑـــــ ‪١٨٠‬‬
‫ء‬
‫‪t٥‬‬
‫ﻓﻰ داﺋﺮة ﻧﺼﻒ ﻗﻄﺮھﺎ‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ :‬أوﺟﺪ اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺴﺘﯿﻨﻰ ﻟﻠﺰاوﯾﺔ اﻟﻤﺮﻛﺰﯾﺔ اﻟﺘﻰ ﻗﯿﺎﺳﮭﺎ‬
‫‪٦‬‬
‫‪ ٣‬ﺳﻢ ﺛﻢ أوﺟﺪ طﻮل اﻟﻘﻮس اﻟﻤﻘﺎﺑﻞ ﻟﮭﺎ ﻣﻘﺮﺑﺎ اﻟﻨﺎﺗﺞ ﻷﻗﺮب رﻗﻤﯿﻦ ﻋﺸﺮﯾﯿﻦ ‪.‬‬
‫ء‬
‫‪t٥‬‬ ‫ء‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪٥‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪١٨٠‬‬ ‫×‬ ‫= ‪٦‬‬ ‫‪١٨٠‬‬ ‫×‬ ‫‪θ‬‬ ‫‪٥‬‬
‫= ‪٥٦ ١٥ = ٥٦.٢٥‬‬ ‫س =‬
‫‪t‬‬ ‫‪t‬‬
‫ء‬
‫‪ B‬ل = ‪ θ‬ء × ﻧﻖ = ‪ ٢.٩٤ T ٢.٩٤٥٢٤٣١ = ٣ × t ٥‬ﺳﻢ ) ﻻﻗﺮب رﻗﻤﯿﻦ ﻋﺸﺮﯾﯿﻦ (‬
‫‪٦‬‬
‫‪ ٢.٩ T‬ﺳﻢ ) ﻻﻗﺮب رﻗﻢ ﻋﺸﺮى (‬
‫‪ ٣ T‬ﺳﻢ ) ﻻﻗﺮب ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ (‬
‫‪٥‬‬ ‫‪١٨٠ × ٥ ٥‬‬
‫= ‪ ٥ ٥٦ / ١٥‬ﺣﯿﺚ ‪ t‬ء = ‪١٨٠‬‬ ‫ﺣﻞ أﺧﺮ ‪ :‬س =‬
‫‪١٦‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﺗﻤﺎرﯾﻦ ﻋﻠﻰ طﺮق ﻗﯿﺎس اﻟﺰاوﯾﺔ‬

‫* أﻛﻤـــــــﻞ ﻣﺎ ﯾﺄﺗﻰ ‪:‬‬


‫‪ -١‬إذا ﻛﺎن ﻧﻖ = ‪ ٥‬ﺳﻢ ‪ ،‬طﻮل اﻟﻘﻮس = ‪ ٨‬ﺳﻢ ﻓﺈن س‪ θ ، ........ = ٥‬ء = ‪..........‬‬
‫‪ -٢‬اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﺘﻰ ﻗﯿﺎﺳﮭﺎ ‪ ١٢٠‬ﯾﻜﻮن ﻗﯿﺎﺳﮭﺎ اﻟﺴﺎﻟﺐ ھﻮ ‪ ..........‬و ﺗﻘﻊ ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ ‪...........‬‬
‫‪ -٣‬اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﺘﻰ ﻗﯿﺎﺳﮭﺎ ــ ‪ ٥ ٣٠٠‬ﯾﻜﻮن ﻗﯿﺎﺳﮭﺎ اﻟﻤﻮﺟﺐ ھﻮ ‪ ........‬و ﺗﻘﻊ ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ ‪........‬‬
‫‪ -٤‬اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﻨﺼﻒ ﻗﻄﺮﯾﺔ ھﻰ ‪ ..............................‬ﺑﯿﻨﻤﺎ اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﺮﺑﻌﯿﺔ ھﻰ ‪...........‬‬
‫‪ -٥‬اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﺘﻰ ﻗﯿﺎﺳﮭﺎ ‪ ٥ ٤٥‬ﺗﻜﺎﻓﺊ زاوﯾﺔ ﻣﻮﺟﺒﺔ ﻗﯿﺎﺳﮭﺎ ‪ ٥.............‬و ﺗﻜﺎﻓﺊ زاوﯾﺔ ﺳﺎﻟﺒﺔ‬
‫ء‬
‫ﻗﯿﺎﺳﮭﺎ ‪ ٥.............‬و ﺗﺴﺎوى ‪........‬‬
‫‪ -٦‬أﺻﻐﺮ ﻗﯿﺎس ﻣﻮﺟﺐ ﻟﻠﺰاوﯾﺔ اﻟﺘﻰ ﻗﯿﺎﺳﮭﺎ ــ ‪ ٥ ٦٠‬ﯾﺴﺎوى ‪............‬‬
‫ء‬
‫‪ -٧‬اﻟﺰاوﯾﺔ ‪ ............. = t ٣‬درﺟﺔ وﻗﯿﺎﺳﮭﺎ اﻟﺴﺎﻟﺐ = ‪................‬‬
‫‪٤‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٥٧‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪ -٨‬إذا ﻛﺎﻧﺖ اﻟﻨﺴﺒﺔ ﺑﯿﻦ زواﯾﺎ ﻣﺜﻠﺚ ھﻰ ‪ ٥ : ١٠ : ٣‬ﻓﺈن ‪:‬‬
‫اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺪاﺋﺮى ﻷﺻﻐﺮ زاوﯾﺔ ﯾﺴﺎوى ‪ .......‬ﺑﯿﻨﻤﺎ اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺴﺘﯿﻨﻰ ﻷﻛﺒﺮ زاوﯾﺔ ھﻰ ‪.......‬‬
‫‪ -٩‬إذا ﻛﺎن ﻟﺪﯾﻨﺎ زاوﯾﺔ ﻗﯿﺎﺳﮭﺎ ﺑﺎﻟﺘﻘﺪﯾﺮ اﻟﺪاﺋﺮى ‪ θ‬ء و ﺑﺎﻟﺘﻘﺪﯾﺮ اﻟﺴﺘﯿﻨﻰ س‪ ٥‬ﻓﺈن ‪:‬‬
‫‪ θ × ٥ ١٨٠‬ء = ‪........... × .......‬‬
‫‪٥‬‬
‫‪ -١٠‬إذا ﻛﺎن طﻮل اﻟﻘﻮس = ‪ ٣‬أﻣﺜﺎل طﻮل ﻗﻄﺮھﺎ ﻓﺈن ﻗﯿﺎس اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﻤﺤﯿﻄﯿﺔ = ‪..........‬‬
‫ء‬
‫‪ -١١‬ﻣﺘﻤﻤﺔ اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﺘﻰ ﻗﯿﺎﺳﮭﺎ ‪........... = ٥ ٣٧‬ء ‪ ،‬ﻣﻜﻤﻠﺘﮭﺎ = ‪..............‬‬
‫ء‬
‫‪ -١٢‬اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺪاﺋﺮى ﻟﺰاوﯾﺔ ﻣﺮﻛﺰﯾﺔ ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻗﻮﺳﺎ طﻮﻟﮫ ﯾﺴﺎوى طﻮل ﻗﻄﺮ اﻟﺪاﺋﺮة ‪.........‬‬
‫‪ -١٣‬أﺻﻐﺮ زاوﯾﺔ ﻣﻮﺟﺒﺔ ﻣﻜﺎﻓﺌﺔ ﻟﻠﺰاوﯾﺔ اﻟﺘﻰ ﻗﯿﺎﺳﮭﺎ ) ــ ‪ ( ٥ ٨٤٠‬ﻗﯿﺎﺳﮭﺎ ‪.........‬‬
‫و ﺗﻘﻊ ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ ‪..........‬‬
‫‪ -١٤‬اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺪاﺋﺮى ﻟﻠﺰاوﯾﺔ اﻟﺘﻰ ﻗﯿﺎﺳﮭﺎ ‪ ٥ ١٢٠‬ﺑﺪﻻﻟﺔ ‪ t‬ھﻮ ‪.......‬‬
‫‪ -١٥‬اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﺘﻰ ﻗﯿﺎﺳﮭﺎ ‪ ١٢٠‬ﯾﻜﻮن ﻗﯿﺎﺳﮭﺎ اﻟﺴﺎﻟﺐ ھﻮ ‪ .........‬وﺗﻘﻊ ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ ‪..........‬‬
‫‪ -١٦‬اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺪاﺋﺮى ﻟﺰاوﯾﺔ ﻣﺮﻛﺰﯾﺔ ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻗﻮﺳﺎ طﻮﻟﮫ ﯾﺴﺎوى طﻮل ﻗﻄﺮ اﻟﺪاﺋﺮة ‪.........‬‬
‫‪ -١٧‬ﻗﯿﺎس اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﻤﺮﻛﺰﯾﺔ اﻟﺘﻰ ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻗﻮﺳﺎ طﻮﻟﮫ ‪ t‬ﺳﻢ ﻓﻰ داﺋﺮة طﻮل ﻗﻄﺮھﺎ ‪ ٦‬ﺳﻢ = ‪....‬‬
‫‪ -١٨‬اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺴﺘﯿﻨﻰ ﻟﺰاوﯾﺔ ﻣﺮﻛﺰﯾﺔ ﻓﻰ داﺋﺮة طﻮل ﻧﺼﻒ ﻗﻄﺮھﺎ ‪ ٦‬ﺳﻢ و ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻗﻮﺳﺎ‬
‫طﻮﻟﮫ ‪ t ٢‬ﯾﺴﺎوى ‪..........‬‬
‫‪٥‬‬
‫‪ -١٩‬اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﺘﻰ ﻗﯿﺎﺳﮭﺎ ‪ ٥ ٤٥‬ﺗﻜﺎﻓﺊ زاوﯾﺔ ﻣﻮﺟﺒﺔ ﻗﯿﺎﺳﮭﺎ ‪.............‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫أﺳﺌﻠﺔ اﻟﻤﻘﺎل ‪:‬‬
‫‪ -١‬ﻋﯿﻦ اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺬى ﺗﻘﻊ ﻓﯿﮫ ﻛﻼ ﻣﻦ اﻟﺰواﯾﺎ اﻻﺗﯿﺔ ‪:‬‬
‫ء‬
‫‪ ، ٥ ١٥٠‬ــ ‪ ، ٥ ١٢٠‬ــ ‪ t ٧- ، ٥ ٧٤٠ ، ٥ ٤٨٠‬ء‪t١١ ،‬‬
‫‪٦‬‬ ‫‪٤‬‬
‫ء‬
‫‪ -٢‬أوﺟﺪ اﻟﻘﯿﺎس اﻟﻤﻮﺟﺐ ﻟﻠﺰواﯾﺎ اﻻﺗﯿﺔ ‪ :‬ــ ‪ ، ٥ ٢١٦‬ــ ) ‪t ٥- ، ( ٥ ٣٠٠ / ٤٥ // ٣٠‬‬
‫‪٤‬‬
‫ء‬
‫‪ -٣‬أوﺟﺪ اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺴﺎﻟﺐ ﻟﻠﺰواﯾﺎ اﻻﺗﯿﺔ ‪٠.٤٩ ، t ٠.٣٧٥ ، ٥ ٨٧ / ٤٣ :‬‬
‫‪٥‬‬ ‫‪٥‬‬
‫‪٤٩٥ ،‬‬ ‫‪ -٤‬ﻋﯿﻦ أﺻﻐﺮ ﻗﯿﺎس ﻣﻮﺟﺐ ﻟﻜﻞ زاوﯾﺔ ﻣﻦ اﻟﺰواﯾﺎ اﻻﺗﯿﺔ ‪٢١٥ - ، ٥ ٥٦ - :‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٥٨‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ -٤‬أوﺟﺪ ﻗﯿﺎس زاوﯾﺔ ‪ θ‬اﻟﻤﻜﺎﻓﺌﺔ ﻟﻜﻼ ﻣﻦ اﻟﺰاوﯾﺘﯿﻦ اﻻﺗﯿﺘﯿﻦ ﺑﺤﯿﺚ ‪٣٦٠ > θ > ٠‬‬
‫ــ ‪t١١- ، ٥ ٥٦٨٠ ، ٥ ٨٧٠‬‬
‫‪٨‬‬
‫‪ -٥‬أوﺟﺪ اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺪاﺋﺮى ﻟﻠﺰواﯾﺎ اﻻﺗﯿﺔ ﻣﻘﺮﺑﺎ اﻟﻨﺎﺗﺞ اﻟﻰ ﺛﻼﺛﺔ أرﻗﺎم ﻋﺸﺮﯾﺔ ‪:‬‬
‫‪٥‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٥‬‬
‫ء‬
‫‪١٤٢٥‬‬ ‫ــ‬ ‫‪،‬‬ ‫‪٣٤٥‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪٨٧.٥‬‬
‫‪ -٦‬أوﺟﺪ ﺑﺎﻟﺪرﺟﺎت و اﻟﺪﻗﺎﺋﻖ و اﻟﺜﻮاﻧﻰ ﻟﻜﻼ ﻣﻤﺎ ﯾﺎﺗﻰ ‪t١١- ، t ٧ ، ٢.٢ ، ٠.٣٥ :‬‬
‫ء‬ ‫ء‬

‫‪٣٠‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٥‬‬
‫‪ -٧‬أوﺟﺪ ﺑﺪﻻﻟﺔ ‪ t‬اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺪاﺋﺮى ﻟﻠﺰواﯾﺎ اﻻﺗﯿﺔ ‪ ، ٥ ٣٣٠ ، ٥ ١٢٠ :‬ــ ‪ ، ٥ ٢٤٠‬ــ ‪٢٧٠‬‬

‫‪ -٨‬أوﺟﺪ ﻛﻼ ﻣﻦ اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺪاﺋﺮى و اﻟﺴﺘﯿﻨﻰ ﻟﺰاوﯾﺔ ﻣﺮﻛﺰﯾﺔ ﺗﺤﺼﺮ ﻗﻮﺳﺎ طﻮﻟﮫ ‪ ٨‬ﺳﻢ ﻓﻰ داﺋﺮة‬
‫طﻮل ﻧﺼﻒ ﻗﻄﺮھﺎ ‪ ١٠‬ﺳﻢ‬

‫‪ -٩‬ﻣﺜﻠﺚ ﻗﯿﺎس إﺣﺪى زواﯾﺎه ‪ ٥ ٤٥‬و ﻗﯿﺎس اﻟﺰاوﯾﺔ اﻷﺧﺮى = ‪ t‬أوﺟﺪ اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺴﺘﯿﻨﻰ و‬
‫‪٣‬‬ ‫اﻟﻘﯿﺎس اﻟﺪاﺋﺮى ﻟﻠﺰاوﯾﺔ اﻟﺜﺎﻟﺜﺔ‬

‫‪ -١٠‬اﻟﻨﺴﺒﺔ ﺑﯿﻦ ﻗﯿﺎﺳﺎت زواﯾﺎ اﻟﻤﺜﻠﺚ ھﻰ ‪ ٤ : ٣ : ٢‬أوﺟﺪ ﺑﺎﻟﻘﯿﺎﺳﯿﻦ اﻟﺪاﺋﺮى و اﻟﺴﺘﯿﻨﻰ‬


‫زواﯾﺎ اﻟﻤﺜﻠﺚ ‪.‬‬
‫ء‬ ‫‪٢‬‬
‫‪ ،‬اﻟﻔﺮق ﺑﯿﻦ ﻗﯿﺎﺳﮭﻤﺎ ‪ ٣٠‬أوﺟﺪ ﻗﯿﺎس ﻛﻼ ﻣﻨﮭﻤﺎ‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪ -١١‬زاوﯾﺘﺎن ﻣﺠﻤﻮع ﻗﯿﺎﺳﮭﻤﺎ‬
‫‪٣‬‬
‫ﺑﺎﻟﺴﺘﯿﻨﻰ و اﻟﺪاﺋﺮى ‪.‬‬
‫ء‬
‫‪ -١٢‬زاوﯾﺔ ﻣﺮﻛﺰﯾﺔ ﻓﻰ داﺋﺮة ﻗﯿﺎﺳﮭﺎ ‪ ٥ ١٠٠‬و ﺗﺤﺼﺮ ﻗﻮﺳﺎ طﻮﻟﮫ ‪ t ٧‬أوﺟﺪ ﻧﻖ‬
‫‪٣‬‬
‫‪ -١٣‬أوﺟﺪ طﻮل اﻟﻘﻮس اﻟﺬى ﺗﺤﺼﺮه زاوﯾﺔ ﻣﺮﻛﺰﯾﺔ ﻗﯿﺎﺳﮭﺎ ‪ ٥ ١٤٠ / ٤٥‬ﻣﺮﺳﻮم ﻓﻰ داﺋﺮة‬
‫طﻮل ﻧﺼﻒ ﻗﻄﺮھﺎ ‪ ١٠‬ﺳﻢ ﻣﻘﺮﺑﺎ اﻟﻨﺎﺗﺞ ﻷﻗﺮب ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ‪.‬‬

‫‪ -١٤‬ﺍ ﺏ ﺝ ﻣﺜﻠﺚ ﻣﺮﺳﻮم داﺧﻞ داﺋﺮة طﻮل ﻧﺼﻒ ﻗﻄﺮھﺎ ‪ ١٢.٥‬ﺳﻢ ﻓﺈذا ﻛﺎن‬

‫ﺍ ﺝ"‬ ‫ق) ﺍ ‪ ٥ ٥٢/ ٢٦ = (p‬أوﺟﺪ ﻷﻗﺮب ﺳﻨﺘﻤﺘﺮ طﻮل اﻟﻘﻮس اﻟﻤﺤﺼﻮر ﺑﯿﻦ ﺍ ﺏ" ‪،‬‬

‫‪ -١٥‬إذا ﻛﺎﻧﺖ اﻟﺴﺎﻋﺔ اﻟﺜﺎﻧﯿﺔ و اﻟﻨﺼﻒ ﻓﺎوﺟﺪ اﻟﻘﯿﺎﺳﺎن اﻟﻤﻮﺟﺒﺎن اﻟﺪاﺋﺮى و اﻟﺴﺘﯿﻨﻰ ﻟﻠﺰاوﯾﺔ‬
‫ﺑﯿﻦ ﻋﻘﺮﺑﻰ اﻟﺪﻗﺎﺋﻖ و اﻟﺴﺎﻋﺎت ‪.‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٥٩‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪ ∆ -١٦‬ﺍ ﺏ ﺝ ﻓﯿﮫ ق) ﺍ ‪ ، ٥ ٧٠ = (p‬ق) ب ‪ ١.٣ = (p‬ء أوﺟﺪ ق) ﺟـ ‪ (p‬ﺑﺎﻟﺘﻘﺪﯾﺮ اﻟﺴﺘﯿﻨﻰ‬
‫و اﻟﺪاﺋﺮى ‪.‬‬

‫‪ -١٧‬داﺋﺮة م ‪ ،‬ﺍ ‪ ،‬ب ﻧﻘﻄﺘﺎن ﻋﻠﯿﮭﺎ ﺑﺤﯿﺚ ق) ﺍ ﻡ ﺏﻓﻒ ( = ‪ ، ٥ ٩٨‬م ﺍ = ‪ ٥‬ﺳﻢ اﺣﺴﺐ طﻮل ﺍ ب‬

‫‪ -١٨‬أوﺟﺪ اﻟﻘﯿﺎﺳﯿﻦ اﻟﺪاﺋﺮى و اﻟﺴﺘﯿﻨﻰ ﻟﻠﺰاوﯾﺔ اﻟﻤﺮﻛﺰﯾﺔ اﻟﺘﻰ ﺗﺤﺼﺮ ﻗﻮﺳﺎ طﻮﻟﮫ ﯾﺴﺎوى طﻮل‬
‫ﻗﻄﺮ داﺋﺮﺗﮭﺎ ‪.‬‬

‫ﻣﺐ‬ ‫‪ -١٩‬ﻓﻰ اﻟﺸﻜﻞ اﻟﻤﻘﺎﺑﻞ ‪:‬‬

‫ﺍ‬ ‫داﺋﺮة م طﻮل ﻧﺼﻒ ﻗﻄﺮھﺎ ‪ ٥‬ﺳﻢ ‪ ،‬ﺍ ﻧﻘﻄﺔ ﺧﺎرﺟﮭﺎ‬


‫ﻡ‬
‫ﺝ ﻣﻤﺎﺳﺎن‬
‫ب‪،‬ﺍ "‬
‫ﺑﺤﯿﺚ م ﺍ = ‪ ١٠‬ﺳﻢ ‪ ،‬ﺍ "‬

‫ﺝ‬ ‫اﺣﺴﺐ ﻣﺤﯿﻂ اﻟﺸﻜﻞ اﻟﻤﻈﻠﻞ ‪.‬‬

‫‪ ،‬ق) ب ‪ ٥ ٥٠ = (p‬أوﺟﺪ ﻗﯿﺎس اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﺜﺎﻟﺜﺔ‬ ‫‪٥‬‬


‫‪ -٢٠‬اﻟﻤﺜﻠﺚ ﺍ ﺏ ﺝ ﻓﯿﮫ ق) ﺍ ‪٦٠ = (p‬‬
‫ﯾﺎﻟﺘﻘﺪﯾﺮ اﻟﺪاﺋﺮى ‪.‬‬

‫‪ -٢١‬ﺣﻮل ﻗﯿﺎﺳﺎت اﻟﺰواﯾﺎ اﻟﺘﺎﻟﯿﺔ اﻟﻰ ﻗﯿﺎس ﺳﺘﯿﻨﻰ ﻣﻘﺮﺑﺎ ً اﻟﻨﺎﺗﺞ ﻷﻗﺮب ﺛﺎﻧﯿﺔ ‪:‬‬
‫ء‬
‫‪ ٠.٧‬ء ‪ ١.٦ ،‬ء ‪ ٢.٠٥ ،‬ء ‪١.٠٥ - ،‬‬

‫‪ -٢٢‬ﻻﻋﺐ اﺳﻜﻮاش ﺗﺤﺮك ﻓﻰ ﻣﺴﺎر ﻋﻠﻰ ﺷﻜﻞ ﻗﻮس طﻮل ﻧﺼﻒ ﻗﻄﺮ داﺋﺮﺗﮫ ‪ ١.٤‬ﻣﺘﺮ و‬
‫زاوﯾﺔ دوران اﻟﻼﻋﺐ ‪ ٥ ٨٠‬أوﺟﺪ ﻷﻗﺮب ﺟﺰء ﻣﻦ ﻋﺸﺮة طﻮل ھﺬا اﻟﻘﻮس ‪.‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٦٠‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫اﻟدوال اﻟﻣﺛﻠﺛﯾﺔ‬

‫داﺋﺮة اﻟﻮﺣﺪة ‪ :‬ھﻰ اﻟﺪاﺋﺮة اﻟﺘﻰ ﻣﺮﻛﺰھﺎ ﻧﻘﻄﺔ اﻷﺻﻞ و ﻧﺼﻒ ﻗﻄﺮھﺎ ﯾﺴﺎوى اﻟﻮاﺣﺪ اﻟﺼﺤﯿﺢ‬
‫ﺗﻘﻄﻊ ﻣﺤﻮرى اﻻﺣﺪاﺛﯿﺎت ﺳﺲ‪ ،‬ﺻﺺ‬
‫ﺻﺺ‬ ‫ﻓﻰ اﻟﺸﻜﻞ اﻟﻤﻘﺎﺑﻞ ‪:‬‬
‫ﺍ‬
‫اﻟﻨﻘﻄﺔ ﺍ ) س ‪ ،‬ص ( ﺗﻘﻊ ﻋﻠﻰ اﻟﺪاﺋﺮة ﺑﺤﯿﺚ‬
‫‪١‬ﺳﻢ‬
‫‪ ،‬ﺍ ﺏ = ص = ﺣﺎ ‪ θ‬ص‬ ‫و ﺍ = ‪ ١‬ﺳﻢ ‪ ،‬و ب = س = ﺣﺘﺎ ‪θ‬‬
‫‪θ‬‬ ‫ﺻﺲ‬ ‫ﻣﻦ ∆ ﺍ ﺏ و اﻟﻘﺎﺋﻢ اﻟﺰاوﯾﺔ ﻓﻰ ب ﻧﺠﺪ أن ‪:‬‬
‫ﺏس‬
‫ﻭ‬ ‫ص‪ + ٢‬س‪١ = ٢‬‬ ‫‪B‬‬ ‫) ﺍ ﺏ (‪ ) + ٢‬ب و (‪١ = ٢‬‬
‫ﺣﺎ‪ + θ ٢‬ﺣﺘﺎ‪١ = θ ٢‬‬ ‫‪B‬‬

‫ﻣﻼﺣﻈﺔ ھﺎﻣﺔ ‪ :‬ﻧﻘﻄﺔ ﺍ )س ‪ ،‬ص ( = ) ﺣﺘﺎ ‪ ، θ‬ﺣﺎ ‪( θ‬‬

‫اﻻﺣﺪاﺛﻰ اﻟﺼﺎدى و اﻟﺴﯿﻨﻰ ﻟﻨﻘﻄﺔ ﺍ ﯾﺮﺗﺒﻄﺎن ﺑﺎﻟﻌﻼﻗﺔ ‪:‬‬


‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫) ﻣﻌﺎدﻟﺔ داﺋﺮة اﻟﻮﺣﺪة (‬ ‫س ‪+‬ص =‪١‬‬
‫ﺣﯿﺚ ﺣﺎ ‪ ، [ ١ ، ١ - ] g θ‬ﺣﺘﺎ ‪[ ١ ، ١ - ] g θ‬‬
‫ﺻﺺ‬
‫اﻟﺪاﺋﺮة ﺗﻘﻄﻊ ﻣﺤﻮرى اﻻﺣﺪاﺛﯿﺎت ﻓﻰ أرﺑﻌﺔ ﻧﻘﻂ ھﻰ‬
‫ﺏ )‪(١،٠‬‬
‫ﺍ ) ‪ ، ( ٠ ، ١‬ب ) ‪ ، ( ١ ، ٠‬ﺟـ ) ‪( ٠ ، ١-‬‬
‫‪ ،‬د ) ‪ ، ( ١ - ، ٠‬و ) ‪ ( ٠ ، ٠‬ﻧﻘﻄﺔ اﻷﺻﻞ‬
‫ﺝ ) ‪(٠، ١ -‬‬ ‫)‪ (٠،١‬ﺍ‬
‫* اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ اﻷﺳﺎﺳﯿﺔ ‪:‬‬
‫ﺻﺲ‬
‫ﻭ‬
‫‪ (١‬داﻟﺔ ﺟﯿﺐ اﻟﺰاوﯾﺔ ‪ : ( sin ) θ‬ﺣﺎ ‪ = θ‬ص‬
‫‪ (٢‬داﻟﺔ ﺟﯿﺐ ﺗﻤﺎم اﻟﺰاوﯾﺔ ‪ : ( cos ) θ‬ﺣﺘﺎ ‪ = θ‬س‬
‫ﺩ )‪(١-،٠‬‬ ‫ص‬ ‫ﺣﺎ ‪θ‬‬
‫‪ (٣‬داﻟﺔ ظﻞ اﻟﺰاوﯾﺔ ‪ : ( tan ) θ‬ظﺎ ‪ = θ‬ﺣﺗﺎ ‪ = θ‬س‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٦١‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪ (٤‬داﻟﺔ ﻗﺎطﻊ اﻟﺘﻤﺎم ‪ : csc‬ﻗﺘﺎ ‪١ = ١ = θ‬‬
‫ص ﺣﺎ ‪θ‬‬
‫‪ (٥‬داﻟﺔ ﻗﺎطﻊ اﻟﺰاوﯾﺔ ‪ :sec‬ﻗﺎ ‪١ = ١ = θ‬‬
‫ﺣﺗﺎ ‪θ‬‬ ‫س‬
‫‪ (٦‬داﻟﺔ ظﻞ اﻟﺘﻤﺎم اﻟﺰاوﯾﺔ ‪ :cot‬ظﺘﺎ ‪ = θ‬س = ﺣﺗﺎ ‪θ‬‬
‫ص ﺣﺎ ‪θ‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫؟‪٣‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎﻧﺖ ﺍ و ب زاوﯾﺔ ﻓﻰ وﺿﻌﮭﺎ اﻟﻘﯿﺎﺳﻲ ﺗﻘﻄﻊ داﺋﺮة اﻟﻮﺣﺪة ﻓﻰ اﻟﻨﻘﻄﺔ ب ) ‪( ، ١‬‬
‫‪٢ ٢‬‬
‫أوﺟﺪ ﺟﻤﯿﻊ اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻟﮭﺎ ‪.‬‬
‫؟‪٣‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪ ،‬اﻟﻨﻘﻄﺔ ب ﺗﻘﻊ ﻋﻠﻰ اﻟﺪاﺋﺮة‬ ‫‪ A‬س= ‪ ، ١‬ص=‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ و ﻣﻘﻠﻮﺑﺎﺗﮭﺎ ‪:‬‬
‫‪٢‬‬ ‫؟‪٣‬‬
‫ﻗﺘﺎ ﺍ و ب =‬ ‫ﺣﺎ ﺍ و ب =‬
‫؟‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪١‬‬
‫ﻗﺎ ﺍ و ب = ‪٢‬‬ ‫ﺣﺘﺎ ﺍ و ب =‬
‫‪٢‬‬
‫‪١‬‬ ‫؟‪٣‬‬
‫÷ ‪ = ١‬؟‪ ٣‬ظﺘﺎ ﺍ و ب =‬ ‫ظﺎ ﺍ و ب =‬
‫؟‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪ ١‬؟‪٣‬‬
‫( ﺗﻘﻊ ﻋﻠﻰ داﺋﺮة اﻟﻮﺣﺪة و إذا ﻣﺮ اﻟﻀﻠﻊ اﻟﻨﮭﺎﺋﻰ ﻟﺰاوﯾﺔ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أﺛﺒﺖ أن اﻟﻨﻘﻄﺔ ب )‬
‫‪٢ ٢‬‬
‫ﻣﻮﺟﮭﺔ ﻗﯿﺎﺳﮭﺎ ‪ θ‬ﺑﺎﻟﻨﻘﻄﺔ ب ﻓﺄوﺟﺪ ﺟﻤﯿﻊ اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻟﻠﺰاوﯾﺔ ‪θ‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫ﻟﻜﻰ ﺗﻘﻊ اﻟﻨﻘﻄﺔ ب ﻋﻠﻰ اﻟﺪاﺋﺮة ﯾﺠﺐ أن ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻌﺎدﻟﺘﮭﺎ ‪ :‬س ‪ +‬ص = ‪١‬‬
‫؟‪٣‬‬
‫(‪ B ١ = ٣ + ١ C ١ = ٢‬ب ﺗﻘﻊ ﻋﻠﻰ داﺋﺮة اﻟﻮﺣﺪة‬ ‫‪) + ٢( ١ ) A‬‬
‫‪٤‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪٣‬‬ ‫؟‬
‫‪ ،‬ﺣﺘﺎ ‪ ، ١ = θ‬طﺎ ‪ = θ‬؟ ‪٣‬‬ ‫اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ‪ :‬ﺣﺎ ‪= θ‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪ ،‬ظﺘﺎ ‪= θ‬‬ ‫ﻗﺘﺎ ‪ = θ‬؟ ‪ ، ٣‬ﻗﺎ ‪٢ = θ‬‬
‫؟‪٣‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٦٢‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎﻧﺖ ﺍ و ب زاوﯾﺔ ﻓﻰ اﻟﻮﺿﻊ اﻟﻘﯿﺎﺳﻲ ﻓﻰ داﺋﺮة اﻟﻮﺣﺪة و ﻛﺎﻧﺖ ب ) س ‪( ١ ،‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪ ،‬س < ‪ ٠‬أوﺟﺪ ﺟﻤﯿﻊ اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ و ﻣﻘﻠﻮﺑﺎﺗﮭﺎ ‪.‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪ A‬اﻟﻨﻘﻄﺔ ب ﺗﻘﻊ ﻋﻠﻰ داﺋﺮة اﻟﻮﺣﺪة ﻓﺈﻧﮭﺎ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻌﺎدﻟﺘﮭﺎ ‪ :‬س ‪ +‬ص = ‪١‬‬
‫س‪ ١ = ٢‬ــ ‪٣ = ١‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪ B‬س ‪ C ١ = ٢( ١ ) + ٢‬س‪١ = ١ + ٢‬‬
‫‪٤‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪ ،‬س = ــ ؟‪ ٣‬ﻣﺮﻓﻮض‬ ‫‪ B‬س = ؟‪٣‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ و ﻣﻘﻠﻮﺑﺎﺗﮭﺎ ‪:‬‬
‫ﻗﺘﺎ ﺍ و ب = ‪٢‬‬ ‫ﺣﺎ ﺍ و ب = ‪١‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪٢‬‬ ‫؟‪٣‬‬
‫ﻗﺎ ﺍ و ب =‬ ‫ﺣﺘﺎ ﺍ و ب =‬
‫؟‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪١‬‬ ‫؟‪٣‬‬
‫ظﺘﺎ ﺍ و ب = ؟‪٣‬‬ ‫=‬ ‫ظﺎ ﺍ و ب = ‪÷ ١‬‬
‫؟‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎﻧﺖ ﺍ وب زاوﯾﺔ ﻓﻰ وﺿﻌﮭﺎ اﻟﻘﯿﺎﺳﻲ ﺗﻘﻄﻊ داﺋﺮة اﻟﻮﺣﺪة ﻓﻰ اﻟﻨﻘﻄﺔ ب‬
‫أوﺟﺪ ﺟﻤﯿﻊ اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻟﮭﺎ إذا ﻛﺎﻧﺖ ب ) س ‪ ،‬س ( ﺑﺤﯿﺚ س > ‪٠‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪ A‬اﻟﻨﻘﻄﺔ ب ﺗﻘﻊ ﻋﻠﻰ داﺋﺮة اﻟﻮﺣﺪة ﻓﺈﻧﮭﺎ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻌﺎدﻟﺘﮭﺎ ‪ :‬س ‪ +‬ص = ‪١‬‬
‫‪١‬‬ ‫س = ــ ‪١‬‬
‫ﻣﺮﻓﻮض‬ ‫‪،‬س=‬ ‫‪C‬‬ ‫‪ ٢‬س‪١ = ٢‬‬ ‫‪C‬‬ ‫س‪ + ٢‬س‪١ = ٢‬‬ ‫‪B‬‬
‫؟‪٢‬‬ ‫؟‪٢‬‬
‫‪١‬‬
‫ﻗﺘﺎ ﺍ و ب = ــ ؟‪٢‬‬ ‫ﺣﺎ ﺍ و ب = ــ‬
‫؟‪٢‬‬

‫ﻗﺎ ﺍ و ب = ــ ؟ ‪٢‬‬ ‫ﺣﺘﺎ ﺍ و ب = ــ ‪١‬‬


‫؟‪٢‬‬
‫ظﺘﺎ ﺍ و ب = ‪١‬‬ ‫ظﺎ ﺍ و ب = ــ ‪ ÷ ١‬ــ ‪١ = ١‬‬
‫؟‪٢‬‬ ‫؟‪٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٦٣‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎﻧﺖ ‪ [ g θ‬ط ‪ ،‬ط ] و ﻋﯿﻨﺖ ﻋﻠﻰ داﺋﺮة اﻟﻮﺣﺪة اﻟﻨﻘﻄﺔ ) ‪ ، ٣-‬ص (‬
‫‪٤‬‬ ‫‪٢‬‬
‫أوﺟﺪ ﺟﻤﯿﻊ اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ‪.‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪ A‬س ‪+‬ص =‪+ ( ) B ١‬ص =‪١‬‬‫‪٢ ٣-‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪،‬ص=؟‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫س=‬
‫‪٤‬‬ ‫‪٤‬‬
‫‪ B‬ص‪ ١ = ٢‬ــ ‪ B ٧ = ٩‬ص = ؟‪ ، ٧‬ص = ــ ؟‪ ٧‬ﻣﺮﻓﻮض‬
‫‪٤‬‬ ‫‪١٦ ١٦‬‬
‫؟‪٧‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫؟‪٧‬‬
‫‪ ،‬ﺣﺘﺎ ‪ ، ٣- = θ‬ظﺎ ‪= θ‬‬ ‫اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻟﻠﺰاوﯾﺔ ‪ : θ‬ﺣﺎ ‪= θ‬‬
‫‪٣-‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٤‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎن اﻟﻀﻠﻊ اﻟﻨﮭﺎﺋﻰ ﻟﺰاوﯾﺔ ﺍ وب ﻓﻰ وﺿﻌﮭﺎ اﻟﻘﯿﺎﺳﻲ ﯾﻘﻄﻊ داﺋﺮة اﻟﻮﺣﺪة ﻓﻰ اﻟﻨﻘﻄﺔ‬

‫ﺛﻢ أوﺟﺪ ظﺎ ﺍ وب ‪ ،‬ﻗﺘﺎ ﺍ وب‬ ‫ـــ‬


‫) ‪ ، ٠.٦‬ص ( ﻓﺄوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ص ﺣﯿﺚ ‪ g‬ح‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫) ‪ + ( ٠.٦‬ص = ‪١‬‬ ‫‪B‬‬ ‫س ‪+‬ص =‪١‬‬ ‫‪A‬‬

‫‪ ،‬ص = ــ ‪٠.٨‬‬ ‫ص = ‪ ٠.٨‬ﻣﺮﻓﻮض‬ ‫‪B‬‬ ‫ص‪ ١ = ٢‬ــ ‪٠.٦٤ = ٠.٣٦‬‬ ‫‪B‬‬

‫اﻟﻨﻘﻄﺔ ھﻰ ) ‪( ٠.٨ - ، ٠.٦‬‬ ‫‪B‬‬

‫‪ B‬ظﺎ ﺍ و ب = ــ ‪ ، ٤ - = ٠.٦ ÷ ٠.٨‬ﻗﺘﺎ ﺍ و ب = ‪٥ - = ١‬‬


‫‪٣ ٠.٦-‬‬ ‫‪٣‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎﻧﺖ ﺍ و ب زاوﯾﺔ ﻓﻰ وﺿﻌﮭﺎ اﻟﻘﯿﺎﺳﻰ ﺗﻘﻄﻊ داﺋﺮة اﻟﻮﺣﺪة ﻓﻰ ﻧﻘﻄﺔ ب أوﺟﺪ ﺟﻤﯿﻊ‬
‫اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻟﮭﺎ إذا ﻛﺎﻧﺖ إﺣﺎﺛﯿﺎت ﻧﻘﻄﺔ ب = ) ‪ ٣‬ا ‪ ٤ ،‬ا( ﺣﯿﺚ ا <‪٠‬‬
‫‪ ٢٥‬ا‪١ = ٢‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪ ٣ ) :‬ا (‪ ٤ ) + ٢‬ا (‪ ٩ C ١ = ٢‬ا‪ ١٦ + ٢‬ا‪١ = ٢‬‬
‫‪C‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪ C‬ا‪١ = ٢‬‬
‫ﻣﺮﻓﻮض‬ ‫‪ ،‬ا = ــ‬ ‫‪C‬ا =‬
‫؟‪٥‬‬ ‫؟‪٥‬‬ ‫‪٢٥‬‬
‫أﻛﻤﻞ ‪٠٠٠٠٠٠٠‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٦٤‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫* اﺷﺎرة اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ‪:‬‬
‫ﺗﺨﺘﻠﻒ اﺷﺎرة اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﺑﺈﺧﺘﻼف اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺬى ﺗﻘﻊ ﻓﯿﮫ اﻟﺰاوﯾﺔ و ذﻟﻚ ﻋﻠﻰ ﺣﺴﺐ اﺷﺎرة‬
‫س ‪ ،‬ص ﻓﻰ ﻛﻞ رﺑﻊ ‪.‬‬
‫‪t‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٩٠‬‬ ‫ظﺎ ‪ ،‬ظﺘﺎ‬ ‫ﺣﺘﺎ ‪ ،‬ﻗﺎ‬ ‫ﺣﺎ ‪ ،‬ﻗﺘﺎ‬ ‫اﻟﺮﺑﻊ‬
‫ﺣﺎ ‪ ، +‬ﻗﺘﺎ ‪+‬‬ ‫اﻟﻜﻞ ‪+‬‬
‫س>‪،٠‬ص<‪٠‬‬ ‫س<‪،٠‬ص<‪٠‬‬
‫ﻣﻮﺟﺐ‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ‬ ‫اﻷول‬
‫‪t =١٨٠‬‬ ‫‪٣٦٠ ، ٠ t٢‬‬
‫ﺳﺎﻟﺐ‬ ‫ﺳﺎﻟﺐ‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ‬ ‫اﻟﺜﺎﻧﻰ‬
‫ظﺎ ‪ ، +‬ظﺘﺎ ‪+‬‬ ‫ﺣﺘﺎ ‪ ، +‬ﻗﺎ ‪+‬‬
‫س<‪،٠‬ص<‪٠‬‬ ‫س<‪،٠‬ص>‪٠‬‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ‬ ‫ﺳﺎﻟﺐ‬ ‫ﺳﺎﻟﺐ‬ ‫اﻟﺜﺎﻟﺚ‬
‫‪t٣ =٢٧٠‬‬
‫‪٢‬‬ ‫ﺳﺎﻟﺐ‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ‬ ‫ﺳﺎﻟﺐ‬ ‫اﻟﺮاﺑﻊ‬
‫ﻛـﻞ ﺟﺒﺎر ظﺎﻟﻢ ﺟﺘﻮ داھﯿﺔ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﺣﺪد إﺷﺎرات اﻟﺪوال اﻻﺗﯿﺔ ‪:‬‬
‫ﺣﺘﺎ‪ ، ٢٠٠‬ﺣﺎ ‪ ، ١٦٥‬ظﺎ ‪ ، ٧٥٠‬ﻗﺎ ‪ ، ٣٠٠‬ﻗﺘﺎ ‪ ، ١٢٠٠‬ظﺎ ــ ‪ ، ٣٠‬ظﺎ ‪t ٥‬‬
‫‪٤‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪ B‬ﺣﺘﺎ ‪ ) ١٢٠‬ﺳﺎﻟﺒﺔ (‬ ‫‪ ٢٠٠ A‬ﺗﻘﻊ ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺜﺎﻟﺚ‬
‫ﺣﺎ ‪ ) ١٦٥‬ﻣﻮﺟﺒﺔ(‬ ‫‪B‬‬ ‫‪ ١٦٥‬ﺗﻘﻊ ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺜﺎﻧﻰ‬ ‫‪A‬‬

‫ظﺎ ‪ ) ٧٥٠‬ﻣﻮﺟﺒﺔ (‬ ‫‪B‬‬ ‫‪ ٧٥٠ = ٧٥٠ A‬ــ ‪ ٣٠ = ٣٦٠ × ٢‬ﺗﻘﻊ ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻻول‬
‫ﻗﺎ ‪ ) ٣٠٠‬ﻣﻮﺟﺒﺔ (‬ ‫‪B‬‬ ‫‪ ٣٠٠ A‬ﺗﻘﻊ ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺮاﺑﻊ‬
‫ﻗﺘﺎ ‪ )١٢٠٠‬ﻣﻮﺟﺒﺔ (‬ ‫‪B‬‬ ‫‪ ١٢٠٠ = ١٢٠٠ A‬ــ ‪ ١٢٠ = ٣٦٠ × ٣‬ﺗﻘﻊ ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺜﺎﻧﻰ‬
‫‪ A‬ــ ‪ = ٣٠‬ــ ‪ ٣٣٠= ٣٦٠ + ٣٠‬ﺗﻘﻊ ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺮاﺑﻊ ‪ B‬ظﺎ ــ ‪ ) ٣٠‬ﺳﺎﻟﺒﺔ (‬
‫‪t‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪١٨٠ × ٥ t ٥‬‬
‫) ﻣﻮﺟﺒﺔ (‬ ‫= ‪ ٢٢٥‬ﺗﻘﻊ ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺜﺎﻟﺚ ‪ B‬ظﺎ‬ ‫‪= ٤ A‬‬
‫‪٤‬‬ ‫‪٤‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٦٥‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﻼﺣﻈﺔ ھﺎﻣﺔ ‪ :‬ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻟﺰواﯾﺎ اﻟﻤﺘﻜﺎﻓﺌﺔ ﻟﮭﺎ ﻧﻔﺲ اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻣﻘﺪاراً ‪ ،‬إﺷﺎرة‬
‫‪ ،‬ﺣﺘﺎ ) ‪ ٢ + θ‬ن ‪ = (t‬ﺣﺘﺎ ‪ = θ‬س‬ ‫ﺣﺎ ) ‪ ٢ + θ‬ن ‪ = ( t‬ﺣﺎ ‪ = θ‬ص‬
‫‪ ،‬ظﺎ ) ‪ ٢ + θ‬ن ‪ = ( t‬ظﺎ ‪ = θ‬ص‬
‫س‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ﺗﻤﺎرﯾﻦ ﻋﻠﻰ اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ‬

‫] ‪ [ ١‬أﻛﻤــــــﻞ اﻟﻌﺒﺎرات اﻻﺗﯿﺔ ‪:‬‬


‫‪ -٦‬اﺷﺎرة ظﺎ ) ‪ ( ٣٠٠ -‬ﺗﻜﻮن ‪.........‬‬ ‫‪ -١‬اﺷﺎرة ظﺎ ‪ ١٥٠‬ﺗﻜﻮن ‪..........‬‬
‫‪ -٧‬اﺷﺎرة ظﺘﺎ ‪ ٣٠٠‬ﺗﻜﻮن ‪..............‬‬ ‫‪ -٢‬اﺷﺎرة ﺣﺎ ‪ ٢٢٥‬ﺗﻜﻮن ‪..........‬‬
‫‪ -٨‬اﺷﺎرة ﺣﺎ ) ‪ ( ١٠٠ -‬ﺗﻜﻮن ‪.........‬‬ ‫‪ -٣‬اﺷﺎرة ﻗﺘﺎ ‪ ٣٠٠‬ﺗﻜﻮن ‪...........‬‬
‫‪ -٩‬إذا ﻛﺎﻧﺖ ﺣﺎ س < ‪ ، ٠‬ﺣﺘﺎ س > ‪٠‬‬ ‫‪ -٤‬اﺷﺎرة ظﺎ ) ‪ ( ٣٠٠ -‬ﺗﻜﻮن ‪......‬‬
‫ﻓﺈن س ﺗﻘﻊ ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ ‪...........‬‬ ‫‪ -٥‬إذا ﺣﺎ س < ‪ ، ٠‬ﺣﺘﺎ س < ‪٠‬‬
‫ﻓﺈن س ﺗﻘﻊ ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ ‪...............‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫] ‪ [ ٢‬ﺣﺪد إﺷﺎرات اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ اﻻﺗﯿﺔ ‪:‬‬
‫ﺣﺎ ‪ ، ١١٠‬ﺣﺘﺎ ‪ ، ٢١٠‬ظﺎ ‪ ، ٣١٥‬ﻗﺎ ‪ ، ٤٥‬ظﺎ ــ ‪ ، ٦٠‬ﻗﺘﺎ ‪ ، ٥٠٠‬ظﺘﺎ ‪٤٢٠‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫] ‪ [ ٣‬إذا ﻛﺎﻧﺖ ﺣﺘﺎ ‪ ٤ = θ‬ﺣﯿﺚ اﻟﺰاوﯾﺔ ‪ θ‬ﺣﺎدة ﻓﺄوﺟﺪ اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻟﮭﺎ‬
‫‪٥‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫] ‪ [ ٤‬إذا ﻛﺎﻧﺖ ﺍ و ب زاوﯾﺔ ﻣﻮﺟﮭﺔ ﻓﻰ وﺿﻌﮭﺎ اﻟﻘﯿﺎﺳﻰ ﺗﻘﻄﻊ داﺋﺮة اﻟﻮﺣﺪة ﻓﻰ ﻧﻘﻄﺔ ب‬
‫أوﺟﺪ ﺟﻤﯿﻊ اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻟﮭﺎ إذا ﻛﺎﻧﺖ ‪:‬‬
‫‪ (١‬إﺣﺪاﺛﯿﺎت ب ) س ‪ ٣ ،‬س ( ‪ ،‬س < ‪٠‬‬
‫‪ (٢‬إﺣﺪاﺛﯿﺎت ب ) ‪( ٤ ، ٣‬‬
‫‪ (٣‬إﺣﺪاﺛﯿﺎت ب ) ‪٥-‬ص ‪ ٥،‬ص ( ‪ ،‬ص ﻣﻮﺟﺒﺔ‬
‫‪ (٤‬إﺣﺪاﺛﯿﺎت ب ) ــ ‪( ٠ ، ١‬‬
‫‪+‬‬
‫‪ (٥‬إﺣﺪاﺛﯿﺎت ب ) س ‪ ،‬ــ ‪ ، ( ٠.٦‬س ‪ g‬ح‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٦٦‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎﻧﺖ ‪ ، ١٨٠ > θ > ٩٠‬ﺣﺎ ‪ ٤ = θ‬أوﺟﺪ ﺣﺘﺎ ‪ ، θ‬ظﺎ ‪θ‬‬
‫‪٥‬‬
‫ﺣﯿﺚ ‪ θ‬زاوﯾﺔ وﺿﻌﮭﺎ اﻟﻘﯿﺎﺳﻲ ﻓﻰ داﺋﺮة اﻟﻮﺣﺪة ‪.‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻟﺒﻌﺾ اﻟﺰواﯾﺎ اﻟﺨﺎﺻﺔ‬

‫اﻟﺰواﯾﺎ اﻟﺨﺎﺻﺔ ھﻰ ‪٣٦٠ ، ٢٧٠ ، ١٨٠ ، ٩٠ ، ٦٠ ، ٤٥ ، ٣٠ ، ٠ :‬‬


‫ﯾﻼﺣﻆ أن ‪ :‬أى ﻧﻘﻄﺔ ﻓﻰ ﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت ﻋﺒﺎرة ﻋﻦ ) ﺣﺘﺎ ‪ ،‬ﺣﺎ ( و ﻟﺬﻟﻚ ﻋﻨﺪ ﻣﻌﺮﻓﺔ اﻟﻨﻘﻄﺔ‬
‫اﻟﺨﺎﺻﺔ ﺑﺎﻟﺰاوﯾﺔ ﯾﻤﻜﻦ إﯾﺠﺎد ﻗﯿﻢ ﻛﻞ اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻟﮭﺎ ‪.‬‬

‫‪ْ ٤٥‬‬ ‫‪ْ ٦٠‬‬ ‫‪ْ ٣٠‬‬ ‫‪ْ ٣٦٠‬‬ ‫‪ْ ٢٧٠‬‬ ‫‪ْ ١٨٠‬‬ ‫‪ْ ٩٠‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫اﻟﺰاوﯾﺔ‬

‫) ؟‪ ،١) ( ١،٣‬؟‪(١ ، ١) (٣‬‬


‫؟‪ ٢‬؟ ‪٢‬‬
‫اﻟﻨﻘﻄﺔ )‪(٠ ، ١) (١-، ٠) (٠ ،١-) ( ١ ، ٠) (٠ ، ١‬‬
‫‪٢ ٢ ٢ ٢‬‬
‫‪١‬‬ ‫؟‪٣‬‬ ‫‪١‬‬
‫؟‪٢‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪١-‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫ﺟــــــﺎ‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫؟‪٣‬‬


‫؟‪٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪١-‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪١‬‬ ‫ﺟﺘــــﺎ‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬

‫‪١‬‬
‫‪١‬‬ ‫؟‪٣‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫ﻏﯿﺮ ﻣﻌﺮف‬ ‫‪٠‬‬ ‫ﻏﯿﺮﻣﻌﺮف‬ ‫‪٠‬‬ ‫ظـــــﺎ‬
‫؟‪٣‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﺑﺪون اﺳﺘﺨﺪام اﻟﺤﺎﺳﺒﺔ أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ﻛﻼ ﻣﻦ اﻟﻤﻘﺎدﯾﺮ اﻻﺗﯿﺔ ‪:‬‬
‫‪ -١‬ﺣﺎ ‪ ٦٠‬ﺣﺘﺎ ‪ + ٣٠‬ﺣﺘﺎ ‪ ٦٠‬ﺣﺎ ‪٣٠‬‬
‫‪ -٢‬ﺣﺎ‪ + ٤٥ ٢‬ظﺎ ‪ ٤٥‬ــ ﺣﺘﺎ ‪١٨٠‬‬
‫‪ -٣‬ﻗﺎ ‪ + ٦٠‬ظﺎ‪ + ٦٠ ٢‬ﺣﺎ ‪٢٧٠‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٦٧‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪١= ١ +‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫× ‪= ١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫؟‬ ‫‪ (١‬ﺣﺎ ‪ ٦٠‬ﺣﺘﺎ ‪ + ٣٠‬ﺣﺘﺎ ‪ ٦٠‬ﺣﺎ ‪ = ٣٠‬؟ ‪× ٣‬‬
‫‪٤‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٢ ٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪١‬‬
‫‪٢ =١ + ١ +‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪ (٢‬ﺣﺎ‪ + ٤٥ ٢‬ظﺎ ‪ ٤٥‬ــ ﺣﺘﺎ ‪ ١ + ( ١ ) = ١٨٠‬ــ ) ‪= ( ١ -‬‬
‫‪٢‬‬

‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫؟‪٢‬‬


‫‪ (٣‬ﻗﺎ ‪ + ٦٠‬ظﺎ‪ + ٦٠ ٢‬ﺣﺎ ‪ ) + ١ = ٢٧٠‬؟‪٤=١- ٣ + ٢ = ( ١ - ) + ( ٣‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﺣﺘﺎ ‪٦٠‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﺑﺪون اﺳﺘﺨﺪام اﻟﺤﺎﺳﺒﺔ أﺛﺒﺖ أن ‪ :‬ﺣﺎ ‪ ٢ = ٩٠‬ﺣﺎ ‪ ٤٥‬ﺣﺘﺎ ‪٤٥‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫اﻟﻄﺮف اﻻﯾﻤﻦ = ﺣﺎ ‪(١) ١ = ٩٠‬‬
‫= ‪(٢) ١‬‬ ‫×‬ ‫اﻟﻄﺮف اﻻﯾﺴﺮ = ‪ ٢‬ﺣﺎ ‪ ٤٥‬ﺣﺘﺎ ‪×٢ = ٤٥‬‬
‫؟‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫؟‬ ‫‪ B‬اﻟﻄﺮﻓﺎن ﻣﺘﺴﺎوﯾﺎن‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ‪ β‬إذا ﻛﺎن ‪ :‬ﺣﺎ ‪ = β‬ﺣﺘﺎ ‪ ٩٠‬ﺣﺎ‪ ٤٥ ٢‬ــ ﺣﺘﺎ ‪ ١٨٠‬ﺣﺘﺎ‪٤٥ ٢‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪١‬‬
‫(‪ = ٢‬ﺻﻔﺮ ‪١ = ١ +‬‬ ‫ﺣﺎ ‪ = β‬ﺻﻔﺮ × ) ‪ ٢( ١‬ــ ) ‪) × ( ١ -‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫؟‪٢‬‬ ‫؟‪٢‬‬
‫‪٣٠ = β B‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫* ﺗﺪرﯾﺐ ‪:‬‬
‫] ‪ [ ١‬ﺑﺪون اﺳﺘﺨﺪام اﻵﻟﺔ اﻟﺤﺎﺳﺒﺔ أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ‬
‫‪ ٣ (١‬ﺣﺎ ‪ ٣٠‬ظﺎ ‪ ٤٥‬ــ ‪ ٢‬ﻗﺎ‪ ٤٥ ٢‬ــ ظﺎ‪٦٠ ٢‬‬
‫‪ (٢‬ظﺎ ‪ ٦٠‬ــ ظﺎ ‪٣٠‬‬
‫‪١‬ــ ظﺎ ‪ ٦٠‬ظﺎ ‪٣٠‬‬
‫‪ (٣‬ﺣﺘﺎ ‪ ٢ + ٩٠‬ﺣﺘﺎ ‪ ٣ + ١٨٠‬ﺣﺘﺎ ‪ ٢٧٠‬ــ ‪ ٤‬ﺣﺘﺎ ‪٦٠‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫] ‪ [ ٢‬أﺛﺒﺖ ﺻﺤﺔ ﻛﻞ ﻣﻦ اﻟﻤﺘﺴﺎوﯾﺎت اﻻﺗﯿﺔ ‪:‬‬
‫‪ (٢‬ﺣﺘﺎ ‪ ٢ = ٦٠‬ﺣﺘﺎ ‪ + ٣٠‬ﺣﺘﺎ ‪١٨٠‬‬ ‫‪ (١‬ﺣﺎ ‪ ٣٠‬ﺣﺘﺎ ‪ ١ = ٣٠‬ﺣﺎ ‪ ٦٠‬ﺣﺘﺎ‪١٨٠ ٢‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪ (٤‬ﺣﺘﺎ ‪ = t‬ﺣﺘﺎ‪ - t ٢‬ﺣﺎ‪t ٢‬‬ ‫‪ ٢ – ١ (٣‬ﺣﺎ‪ = ٩٠ ٢‬ﺣﺘﺎ ‪١٨٠‬‬
‫‪٤‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٦٨‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ﻓﻤﺎ ﻗﯿﻤﺔ ‪‬‬ ‫] ‪ [ ٣‬إذا ﻛﺎن ‪ ‬ﻗﺎ ‪ = ٦٠‬ﺣﺘﺎ‪ + ٦٠ ٢‬ﺣﺘﺎ‪ ٣٠ ٢‬ــ ﺣﺘﺎ ‪٢٧٠‬‬
‫‪٥‬‬
‫ﺣﺎ ‪ ٦٠‬ظﺘﺎ ‪ ٣٠‬ــ ﺣﺘﺎ ‪٠‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫] ‪ [ ٤‬ﺑﺪون إﺳﺘﺨﺪام اﻟﺤﺎﺳﺒﺔ أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ س ﺣﯿﺚ ‪ ٩٠ > θ > ْ ٠‬اﻟﺘﻰ ﺗﺤﻘﻖ أن‬
‫‪ (٢‬ﺟﺎ ‪ ٢ = θ‬ﺟﺎ‪ ٤٥‬ﺟﺘﺎ‪٤٥‬‬ ‫‪ (١‬ظﺘﺎ ‪ ٤ = θ‬ﺟﺎ‪ ٣٠‬ﺟﺘﺎ‪٣٠‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫]‪ [٥‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ‪ ٣ :‬ﺣﺎ ‪ ٣٠‬ﺣﺎ‪ - ٦٠ ٢‬ﺣﺘﺎ ‪ ٠‬ﻗﺎ ‪ + ٦٠‬ﺣﺎ ‪ ٢٧٠‬ﺣﺘﺎ‪٤٥ ٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫اﻟﺰواﯾﺎ اﻟﻤﻨﺘﺴـــــــــﺒﺔ ﻟﺰاوﯾﺔ ﺣﺎدة‬

‫*ﺗﻌﺮﯾﻒ اﻟﺰاوﯾﺘﺎن اﻟﻤﻨﺘﺴﺒﺘﺎن ‪:‬‬

‫ھﻤﺎ زاوﯾﺘﺎن اﻟﻔﺮق ﺑﯿﻦ ﻗﯿﺎﺳﮭﻤﺎ أو ﻣﺠﻤﻮع ﻗﯿﺎﺳﯿﮭﻤﺎ ﯾﺴﺎوى ﻋﺪدا ﺻﺤﯿﺢ ﻣﻦ اﻟﻘﻮاﺋﻢ‬
‫‪٥‬‬
‫و ﯾﻘﺎل أن اﻟﺰاوﯾﺘﯿﻦ ‪ ١٨٠ ، θ‬ــ ‪ θ‬ﻣﻨﺘﺴﺒﺘﺎن‬ ‫‪ ٥ ١٨٠ ) + θ‬ــ ‪١٨٠ = ( θ‬‬ ‫ﻣﺜﻼ‬

‫* اﯾﺠﺎد اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﺘﻰ ﺗﻨﺘﺴﺐ ﻟﮭﺎ اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﻤﻌﻄﺎة ‪:‬‬

‫‪ (١‬ﻧﺤﺪد اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺬى ﺗﻘﻊ ﻓﯿﮫ‬


‫‪ (٢‬ﻧﺴﺘﺨﺪم أﺣﺪ اﻟﻌﻼﻗﺎت اﻻﺗﯿﺔ ‪ ٠ ) ، ( θ + ٠) :‬ــ ‪( θ – ٣٦٠ ) ، ( θ + ٣٦٠ ) ، ( θ‬‬
‫)‪ ١٨٠) ، ( θ + ١٨٠‬ــ ‪ ٢٧٠ ) ، ( θ + ٢٧٠) ، ( θ‬ــ ‪( θ – ٩٠ ) ، ( θ + ٩٠ ) ، ( θ‬‬

‫ﻣﻼﺣﻈﺎت ‪:‬‬
‫‪ -١‬إذا ﻛﺎﻧﺖ اﻟﺰاوﯾﺔ ھﻰ ‪ ٩٠‬أو ‪ ٢٧٠‬و ﻣﻀﺎﻋﻔﺘﮭﺎ اﻟﻔﺮدﯾﺔ ﺗﻘﻠﺐ اﻟﺪوال ﻣﻦ ﺗﺎء اﻟﻰ ﻏﯿﺮ ﺗﺎء‬
‫‪ ،‬ﻗﺎ ‪ C‬ﻗﺘﺎ ‪ ،‬ﻗﺘﺎ ‪ C‬ﻗﺎ‬ ‫ﻣﺜﻼ‪ :‬ﺣﺎ ‪ C‬ﺣﺘﺎ ‪ ،‬ﺣﺘﺎ ‪ C‬ﺣﺎ ‪ ،‬ظﺎ ‪ C‬ظﺘﺎ‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٦٩‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪ -٢‬إذا ﻛﺎﻧﺖ اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﻤﻌﻄﺎة ﻟﯿﺴﺖ ﺑﺎﻟﻘﯿﺎس اﻻﺻﻠﻰ ﻟﮭﺎ ﯾﺠﺐ ﺗﺤﻮﯾﻠﮭﺎ اﻟﻰ اﻟﻘﯿﺎس اﻻﺻﻠﻰ ﺛﻢ‬
‫ﻧﻮﺟﺪ اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﺘﻰ ﺗﻨﺘﺴﺐ ﻟﮭﺎ ‪.‬‬

‫‪ -٣‬ﻻﯾﺠﺎد داﻟﺔ أى زاوﯾﺔ و ﻣﻌﺮﻓﺔ ﻗﯿﻤﺘﮭﺎ ﻻﺑﺪ ﻣﻦ ﺗﺤﺪﯾﺪ اﻟﺮﺑﻊ أوﻻ ﺛﻢ اﺧﺘﯿﺎر زاوﯾﺔ ﻣﻨﺎﺳﺒﺔ ﻣﻦ‬
‫‪٥‬‬
‫ﻣﻦ اﻟﺰواﯾﺎ ‪٦٠ ، ٥ ٤٥ ، ٥ ٣٠‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﺘﻰ ﺗﻨﺘﺴﺐ ﻟﮭﺎ ﻛﻞ زاوﯾﺔ ﻓﻰ ﻛﻞ ﻣﺎ ﯾﺄﺗﻰ ‪١٥٠ ، ٣٣٠ ، ٢٢٥ ، ٢٤٠ :‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪٥‬‬
‫‪ ٦٠ + ١٨٠ = ٢٤٠ A‬أو ‪ ٢٧٠‬ــ ‪ B ٣٠‬اﻟﺰاوﯾﺔ ‪ ٢٤٠‬ﺗﻨﺘﺴﺐ إﻣﺎ ‪٦٠ ، ٣٠‬‬
‫‪٥‬‬
‫أو ‪ ٢٧٠‬ــ ‪ B ٤٥‬اﻟﺰاوﯾﺔ ‪ ٢٢٥‬ﺗﻨﺘﺴﺐ ﻟﻠﺰاوﯾﺔ ‪٤٥‬‬ ‫‪٤٥ + ١٨٠ = ٥ ٢٢٥‬‬ ‫‪A‬‬

‫أو ‪ ٣٦٠‬ــ ‪ B ٣٠‬اﻟﺰاوﯾﺔ ‪ ٣٣٠‬ﺗﻨﺘﺴﺐ إﻣﺎ ‪٦٠ ، ٣٠‬‬ ‫‪٦٠ + ٢٧٠ = ٥ ٣٣٠‬‬ ‫‪A‬‬

‫أو ‪ ٢٧٠‬ــ ‪ B ٣٠‬اﻟﺰاوﯾﺔ ‪ ٢٤٠‬ﺗﻨﺘﺴﺐ إﻣﺎ ‪٦٠ ، ٣٠‬‬ ‫‪٦٠ + ١٨٠ = ٥ ٢٤٠‬‬ ‫‪A‬‬

‫‪ ٣٠ - ١٨٠ = ٥ ١٥٠A‬أو ‪ B ٦٠ + ٩٠‬اﻟﺰاوﯾﺔ ‪ ١٥٠‬ﺗﻨﺘﺴﺐ إﻣﺎ ‪٦٠ ، ٣٠‬‬


‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫* ﺧﻮاص اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ‪:‬‬
‫)‪ (١‬اﻟﻌﻼﻗﺔ ﺑﯿﻦ اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻟﻠﺰاوﯾﺘﻦ اﻟﻤﺘﺘﺎﻣﺘﺎن ) ‪ ٩٠ ، θ‬ــ ‪( θ‬‬

‫ﻗﺘﺎ ) ‪ ٩٠‬ــ ‪ = ( θ‬ﻗﺎ ‪θ‬‬ ‫ﺣﺎ ) ‪ ٩٠‬ــ ‪ = ( θ‬ﺣﺘﺎ ‪θ‬‬


‫ﻗﺎ ) ‪ ٩٠‬ــ ‪ = ( θ‬ﻗﺘﺎ ‪θ‬‬ ‫ﺣﺘﺎ ) ‪ ٩٠‬ــ ‪ = ( θ‬ﺣﺎ ‪θ‬‬
‫ظﺘﺎ ) ‪ ٩٠‬ــ ‪ = ( θ‬ظﺎ ‪θ‬‬ ‫ظﺎ ) ‪ ٩٠‬ــ ‪ = ( θ‬ظﺘﺎ ‪θ‬‬

‫اﻟﺰاوﯾﺘﺎن ﺗﻘﻌﺎن ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻷول ‪]٩٠ ، ٠ [ g θ ٩٠ > θ > ٠‬‬


‫‪] t،٠[g θ‬‬ ‫‪t > θ>٠‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫] ﺟﻤﯿﻊ اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻣﻮﺟﺒﺔ ﻣﻊ ﻗﻠﺐ اﻟﺪاﻟﺔ ﺑﺎﻟﺘﺎء اﻟﻰ اﻟﺪاﻟﺔ ﻣﻦ ﻏﯿﺮ ﺗﺎء [‬
‫ﻣﻠﺤﻮظﺔ ھﺎﻣﺔ ‪ :‬ﻷى زاوﯾﺘﯿﻦ ‪ β ، ‬ﻣﺠﻤﻮﻋﮭﻤﺎ ﯾﺴﺎوى ‪ ٥ ٩٠‬ﻓﺈن ‪:‬‬
‫‪٥‬‬
‫و ﯾﻜﻮن ‪٩٠ = β +  :‬‬ ‫ﺣﺎ ‪ = ‬ﺣﺘﺎ ‪ ، β‬ﻗﺘﺎ ‪ = ‬ﻗﺎ ‪ ، β‬طﺎ ‪ = ‬ظﺘﺎ ‪β‬‬
‫ﻣﺜﻼ ﺣﺎ ‪ = ٣٥‬ﺣﺘﺎ ‪ ، ٥٥‬ظﺎ ‪ = ٣٠‬ظﺘﺎ ‪ ، ٦٠‬ﻗﺎ ‪ = ٧٠‬ﻗﺘﺎ ‪٢٠‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٧٠‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫] ‪ [ ٢‬اﻟﻌﻼﻗﺔ ﺑﯿﻦ اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻟﻠﺰاوﯾﺘﯿﻦ ) ‪( θ + ٩٠ ، θ‬‬

‫ﻗﺘﺎ ) ‪ = ( θ + ٩٠‬ﻗﺎ ‪θ‬‬ ‫ﺣﺎ ) ‪ = ( θ + ٩٠‬ﺣﺘﺎ ‪θ‬‬


‫ﻗﺎ ) ‪ = ( θ + ٩٠‬ــ ﻗﺘﺎ ‪θ‬‬ ‫ﺣﺘﺎ ) ‪ = ( θ + ٩٠‬ــ ﺣﺎ ‪θ‬‬
‫ظﺘﺎ ) ‪ = ( θ + ٩٠‬ــ ظﺎ ‪θ‬‬ ‫ظﺎ ) ‪ = ( θ + ٩٠‬ــ ظﺘﺎ ‪θ‬‬
‫اﻟﺰاوﯾﺘﺎن ﺗﻘﻌﺎن ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺜﺎﻧﻰ ‪]١٨٠ ، ٩٠ [ g θ ١٨٠ > θ > ٩٠‬‬
‫‪]t، t [g θ‬‬ ‫‪t> θ>t‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫] ﺣﺎ و ﻗﺘﺎ ﻣﻮﺟﺐ و اﻟﺒﺎﻗﻰ ﺳﺎﻟﺐ [‬
‫ﻣﺜﻼ ‪ :‬ﺣﺎ ‪ = ١٥٠‬ﺣﺎ ) ‪ = ( ٦٠ + ٩٠‬ﺣﺘﺎ ‪ = ٦٠‬ــ ‪١‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﺣﺘﺎ ‪ = ١٢٠‬ﺣﺘﺎ ) ‪ = ( ٣٠ + ٩٠‬ــ ﺣﺎ ‪ = ٣٠‬ــ ‪١‬‬
‫‪٢‬‬
‫ظﺎ ‪ = ١٥٠‬ظﺎ ) ‪ = ( ٦٠ + ٩٠‬ــ ظﺘﺎ ‪ = ٦٠‬ــ ‪١‬‬
‫؟‪٣‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫اﻟﺤﻞ اﻟﻌﺎم ﻟﻠﻤﻌﺎدﻻت اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ اﻟﺘﻰ ﻋﻠﻰ اﻟﺼﻮرة ‪:‬‬
‫‪٥‬‬
‫اى ‪٩٠ = β + ‬‬ ‫) ﺣﺎ ‪ = ‬ﺣﺘﺎ ‪ ، β‬ﻗﺎ ‪ = ‬ﻗﺘﺎ ‪ ، β‬ظﺎ ‪ = ‬ظﺘﺎ ‪( β‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎﻧﺖ ظﺘﺎ ) ‪ θ ٢‬ــ ‪ = ( ٣٠‬ظﺎ ) ‪ ( ١٠ + θ ٣‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ‪θ‬‬


‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪ A‬ظﺘﺎ ) ‪ θ ٢‬ــ ‪ = ( ٣٠‬ظﺎ ) ‪ θ ٢ B ( ١٠ + θ ٣‬ــ ‪٩٠ = ١٠ + θ ٣ + ٣٠‬‬
‫‪٥‬‬
‫‪ θ ٥ B‬ــ ‪٢٢ = θ ، ١١٠ = θ ٥ ، ٩٠ = ٢٠‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ‪ θ‬اﻟﺘﻰ ﺗﺤﻘﻖ اﻟﻌﻼﻗﺔ ‪ :‬ظﺎ ‪ θ ٤‬ظﺎ ‪١ = θ ٥‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪١‬‬
‫= ظﺘﺎ ‪٩٠ = θ ٩ C ٩٠ = θ ٥ + θ ٤ C θ ٥‬‬ ‫ظﺎ ‪= θ ٤‬‬
‫‪٥‬ظﺎ‪θ٥‬‬
‫‪١٠ = θ B‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎﻧﺖ ﻗﺎ ‪ = θ ٢‬ﻗﺘﺎ ) ‪ θ ٣‬ــ ‪ ( ٦٠‬ﻓﺄوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ‪ θ‬ﺛﻢ أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ اﻟﻤﻘﺪار‬
‫ﺣﺎ ‪ ٢ + θ‬ﺣﺘﺎ ‪ + θ ٢‬ﺣﺎ ‪θ ٣‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٧١‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪ A‬ﻗﺎ ‪ = θ ٢‬ﻗﺘﺎ ) ‪ θ ٣‬ــ ‪ θ ٣ + θ ٢ B ( ٦٠‬ــ ‪٩٠ = ٦٠‬‬
‫‪٥‬‬
‫‪٣٠ = θ B ١٥٠ = θ ٥ C‬‬
‫اﻟﻤﻘﺪار = ﺣﺎ ‪ ٢ + θ‬ﺣﺘﺎ ‪ + θ ٢‬ﺣﺎ ‪٢ ١ = ١ + ١ × ٢ + ١ = θ ٣‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎﻧﺖ ‪ ، ] ٩٠ ، ٠ [ g θ‬ظﺎ ) ‪ θ ٦‬ــ ‪ = ( ٣٠‬ظﺘﺎ ‪ θ ٢‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ‪θ‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪ A‬ظﺎ ) ‪ θ ٦‬ــ ‪ = ( ٣٠‬ظﺘﺎ ‪ θ ٦ B θ ٢‬ــ ‪٩٠ = θ ٢ + ٣٠‬‬
‫‪٥‬‬
‫‪ θ ٨ B‬ــ ‪١٥ = θ C ١٢٠ = θ ٨ ، ٩٠ = ٣٠‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﺗذﻛر أن ‪:‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٧٢‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪:‬أوﺟﺪ اﻟﺤﻞ اﻟﻌﺎم ﻟﻠﻤﻌﺎدﻟﺔ ﺣﺎ ‪ = θ ٢‬ﺣﺘﺎ ‪θ‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪ t ٢ +‬ن ) ن ‪ g‬ﺻﺺ (‬ ‫‪t‬‬ ‫‪= θ ± θ٢‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﺑﺎﻟﻘﺴﻤﺔ ﻋﻠﻰ ‪٣‬‬ ‫إﻣﺎ ‪ t ٢ + t = θ + θ ٢‬ن ‪ t ٢ + t = θ ٣ G‬ن‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪ t ٢ + t = θ‬ن‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٦‬‬
‫أو ‪ t ٢ + t = θ - θ ٢‬ن ‪ t ٢ + t = θ G‬ن‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫ﺣﻞ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ :‬ھﻮ ‪ t ٢ + t‬ن ‪ t ٢ + t ،‬ن‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٦‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫]‪ [٣‬اﻟﻌﻼﻗﺔ ﺑﯿﻦ اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻟﻠﺰاوﯾﺘﯿﻦ اﻟﻤﺘﻜﺎﻣﻠﺘﺎن ) ‪ ١٨٠ ، θ‬ــ ‪( θ‬‬
‫ﻗﺘﺎ )‪ ١٨٠‬ــ ‪ = ( θ‬ﻗﺘﺎ ‪θ‬‬ ‫ﺣﺎ ) ‪ ١٨٠‬ــ ‪ = ( θ‬ﺣﺎ ‪θ‬‬
‫ﻗﺎ ) ‪ ١٨٠‬ــ ‪ - = ( θ‬ﻗﺎ ‪θ‬‬ ‫ﺣﺘﺎ ) ‪ ١٨٠‬ــ ‪ - = ( θ‬ﺣﺘﺎ ‪θ‬‬
‫ظﺘﺎ ) ‪ ١٨٠‬ــ ‪ - = ( θ‬ظﺘﺎ ‪θ‬‬ ‫ظﺎ ) ‪ ١٨٠‬ــ ‪ - = ( θ‬ظﺎ ‪θ‬‬

‫ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺗﺴﺘﺨﺪم ھﺬه اﻟﻌﻼﻗﺎت ﻓﻰ اﯾﺠﺎد اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻟﻠﺰواﯾﺎ ‪١٣٥ ، ١٥٠ ، ١٢٠‬‬
‫ﯾﻼﺣﻆ أن اﻟﺰاوﯾﺘﺎن اﻟﻤﺘﻜﺎﻣﻠﺘﺎن ﯾﻘﻌﺎن ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺜﺎﻧﻰ ] ﺣﺎ و ﻗﺘﺎ ﻣﻮﺟﺐ و اﻟﺒﺎﻗﻰ ﺳﺎﻟﺐ [‬
‫‪] ١٨٠ ، ٩٠ [ g θ‬‬ ‫‪١٨٠ > θ > ٩٠‬‬
‫‪]t، t [ g θ‬‬ ‫‪t> θ >t‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٧٣‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ﻛﻼ ﻣﻦ ﺣﺎ ‪ ، ١٥٠‬ﺣﺘﺎ ‪ ، ١٢٠‬ظﺎ ‪١٣٥‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪١‬‬
‫ﺣﺎ ‪ = ١٥٠‬ﺣﺎ ) ‪ ١٨٠‬ــ ‪ = ( ٣٠‬ﺣﺎ ‪= ٣٠‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﺣﺘﺎ ‪ = ١٢٠‬ﺣﺘﺎ ) ‪ ١٨٠‬ــ ‪ = ( ٦٠‬ــ ﺣﺘﺎ ‪ = ٦٠‬ــ ‪١‬‬
‫‪٢‬‬
‫ظﺎ ‪ = ١٣٥‬ظﺎ ) ‪ ١٨٠‬ــ ‪ = ( ٤٥‬ــ ظﺎ ‪ = ٤٥‬ــ ‪١‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫]‪ [٤‬اﻟﻌﻼﻗﺔ ﺑﯿﻦ اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻟﻠﺰاوﯾﺘﯿﻦ اﻟﻤﺘﻜﺎﻣﻠﺘﺎن ) ‪( θ +١٨٠ ، θ‬‬

‫ﻗﺘﺎ )‪ = ( θ +١٨٠‬ــ ﻗﺘﺎ ‪θ‬‬ ‫ﺣﺎ ) ‪ = ( θ + ١٨٠‬ــ ﺣﺎ ‪θ‬‬


‫ﻗﺎ ) ‪ = ( θ + ١٨٠‬ــ ﻗﺎ ‪θ‬‬ ‫ﺣﺘﺎ ) ‪ = ( θ +١٨٠‬ــ ﺣﺘﺎ ‪θ‬‬
‫ظﺘﺎ ) ‪ = ( θ +١٨٠‬ظﺘﺎ ‪θ‬‬ ‫ظﺎ ) ‪ = ( θ + ١٨٠‬ظﺎ ‪θ‬‬

‫ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺗﺴﺘﺨﺪم ھﺬه اﻟﻌﻼﻗﺎت ﻓﻰ اﯾﺠﺎد اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻟﻠﺰواﯾﺎ ‪٢٢٥ ، ٢٤٠ ، ٢١٠‬‬

‫ﯾﻼﺣﻆ أن اﻟﺰاوﯾﺘﺎن ﯾﻘﻌﺎن ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺜﺎﻟﺚ ] ظﺎ و ظﺘﺎ ﻣﻮﺟﺐ و اﻟﺒﺎﻗﻰ ﺳﺎﻟﺐ [‬


‫‪] ٢٧٠ ، ١٨٠ [ g θ‬‬ ‫‪٢٧٠ > θ > ١٨٠‬‬

‫‪]t،t٣ [ g θ‬‬ ‫‪t٣ > θ >t‬‬


‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫ﻣﺜﻼ ‪ :‬ﺣﺎ ‪ = ٢١٠‬ﺣﺎ ) ‪ = ( ٣٠ + ١٨٠‬ــ ﺣﺎ ‪ = ٣٠‬ــ ‪١‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﺣﺘﺎ ‪ = ٢٤٠‬ﺣﺘﺎ ) ‪ = ( ٦٠ + ١٨٠‬ــ ﺣﺘﺎ ‪ = ٦٠‬ــ ‪١‬‬
‫‪٢‬‬
‫ظﺎ ‪ = ٢٢٥‬ظﺎ ) ‪ = ( ٤٥ + ١٨٠‬ظﺎ ‪١ = ٤٥‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫] ‪ [ ٥‬اﻟﻌﻼﻗﺔ ﺑﯿﻦ اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻟﻠﺰاوﯾﺘﯿﻦ ) ‪ ٣٦٠ ، θ‬ــ ‪( θ‬‬
‫ﻗﺘﺎ )‪ ٣٦٠‬ــ ‪ = ( θ‬ــ ﻗﺘﺎ ‪θ‬‬ ‫ﺣﺎ ) ‪ ٣٦٠‬ــ ‪ = ( θ‬ــ ﺣﺎ ‪θ‬‬
‫ﻗﺎ ) ‪ ٣٦٠‬ــ ‪ = ( θ‬ﻗﺎ ‪θ‬‬ ‫ﺣﺘﺎ ) ‪ ٣٦٠‬ــ ‪ = ( θ‬ﺣﺘﺎ ‪θ‬‬
‫ظﺘﺎ ) ‪ ٣٦٠‬ــ ‪ = ( θ‬ــ ظﺘﺎ ‪θ‬‬ ‫ظﺎ ) ‪ ٣٦٠‬ــ ‪ - = ( θ‬ظﺎ ‪θ‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٧٤‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ﯾﻼﺣﻆ أن اﻟﺰاوﯾﺘﺎن ﺗﻘﻌﺎن ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺮاﺑﻊ ‪٣ ، ٣٦٠ > θ > ٢٧٠‬ط > ‪٢ > θ‬ط‬
‫‪٢‬‬
‫ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺗﺴﺘﺨﺪم ھﺬه اﻟﻌﻼﻗﺎت ﻓﻰ اﯾﺠﺎد اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻟﻠﺰواﯾﺎ ‪٣١٥ ، ٣٣٠ ، ٣٠٠‬‬
‫] اﻟﺪوال ﺣﺘﺎ و ﻗﺎ ﻣﻮﺟﺐ و اﻟﺒﺎﻗﻰ ﺳﺎﻟﺐ [‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﻼ ‪ :‬ﺣﺎ ‪ = ٣٠٠‬ﺣﺎ ) ‪ ٣٦٠‬ــ ‪ = ( ٦٠‬ــ ﺣﺎ ‪ = ٦٠‬ــ ؟ ‪٣‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﺣﺘﺎ ‪ = ٣٣٠‬ﺣﺘﺎ ) ‪ ٣٦٠‬ــ ‪ = ( ٣٠‬ﺣﺘﺎ ‪ = ٣٠‬؟ ‪٣‬‬
‫‪٢‬‬
‫ظﺎ ‪ = ٣١٥‬ظﺎ ) ‪ ٣٦٠‬ــ ‪ = ( ٤٥‬ــ ظﺎ ‪ = ٤٥‬ــ ‪١‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫] ‪ [ ٦‬اﻟﻌﻼﻗﺔ ﺑﯿﻦ اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻟﻠﺰاوﯾﺘﯿﻦ ) ‪ ، θ‬ــ ‪( θ‬‬
‫ﻗﺘﺎ ) ــ ‪ = ( θ‬ــ ﻗﺘﺎ ‪θ‬‬ ‫ﺣﺎ )ــ ‪ = ( θ‬ــ ﺣﺎ ‪θ‬‬
‫ﻗﺎ ) ــ ‪ = ( θ‬ﻗﺎ ‪θ‬‬ ‫ﺣﺘﺎ ) ــ ‪ = ( θ‬ﺣﺘﺎ ‪θ‬‬
‫ظﺘﺎ ) ــ ‪ = ( θ‬ــ ظﺘﺎ ‪θ‬‬ ‫ظﺎ ) ــ ‪ - = ( θ‬ظﺎ ‪θ‬‬

‫ﯾﻼﺣﻆ أن اﻟﺰاوﯾﺘﺎن ﺗﻘﻌﺎن ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺮاﺑﻊ ‪t ٢ > θ > t ٣ ، ٣٦٠ > θ > ٢٧٠‬‬
‫‪٢‬‬ ‫] اﻟﺪوال ﺣﺘﺎ و ﻗﺎ ﻣﻮﺟﺐ و اﻟﺒﺎﻗﻰ ﺳﺎﻟﺐ [‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﻼ ‪ :‬ﺣﺎ ــ ‪ = ٣٠‬ــ ﺣﺎ ‪ = ٣٠‬ــ ‪ ١‬أو ﺣﺎ – ‪ = ٣٠‬ﺣﺎ )‪ ٣٦٠‬ــ ‪ = ( ٣٠‬ــ ﺣﺎ ‪ = ٣٠‬ــ ‪١‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫ﺣﺎ ) ــ ‪ = ( ١٥٠‬ــ ﺣﺎ ‪ = ١٥٠‬ــ ﺣﺎ ) ‪ ١٨٠‬ــ ‪ = ( ٣٠‬ــ ﺣﺎ ‪ = ٣٠‬ــ ‪١‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﺣﺘﺎ ) ــ ‪ = ( ٣٠‬ﺣﺘﺎ ‪ = ٣٠‬؟ ‪ ٣‬أو ﺣﺘﺎ ) ‪ = ( ٣٠ -‬ﺣﺘﺎ ) ‪ = ( ٣٠ – ٣٦٠‬ﺣﺘﺎ ‪ = ٣٠‬؟ ‪٣‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫ظﺎ ) ‪ = ( ٢٤٠ -‬ــ ظﺎ ‪ = ٢٤٠‬ــ ظﺎ ) ‪ = ( ٦٠ + ١٨٠‬ــ ظﺎ ‪ = ٦٠‬ــ ؟‪٣‬‬
‫ﺣﻞ أﺧﺮ‪:‬‬
‫ظﺎ ) ‪ = ( ٢٤٠ -‬ظﺎ ) ‪ ٣٦٠‬ــ ‪ = ( ٢٤٠‬ظﺎ ‪ = ١٢٠‬ظﺎ ) ‪ ١٨٠‬ــ ‪ = ( ٦٠‬ــ ظﺎ ‪ = ٦٠‬ــ ؟ ‪٣‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٧٥‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫] ‪ [ ٧‬اﻟﻌﻼﻗﺔ ﺑﯿﻦ اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻟﻠﺰاوﯾﺘﯿﻦ ) ‪ ٢٧٠ ، θ‬ــ ‪( θ‬‬
‫ﻗﺘﺎ ) ‪ ٢٧٠‬ــ ‪ = ( θ‬ــ ﻗﺎ ‪θ‬‬ ‫ﺣﺎ ) ‪ ٢٧٠‬ــ ‪ = ( θ‬ــ ﺣﺘﺎ ‪θ‬‬
‫ﻗﺎ ) ‪ ٢٧٠‬ــ ‪ = ( θ‬ــ ﻗﺘﺎ ‪θ‬‬ ‫ﺣﺘﺎ ) ‪ ٢٧٠‬ــ ‪ = ( θ‬ــ ﺣﺎ ‪θ‬‬
‫ظﺘﺎ ) ‪ ٢٧٠‬ــ ‪ = ( θ‬ظﺎ ‪θ‬‬ ‫ظﺎ ) ‪ ٢٧٠‬ــ ‪ = ( θ‬ظﺘﺎ ‪θ‬‬

‫ﯾﻼﺣﻆ أن اﻟﺰاوﯾﺘﺎن ﯾﻘﻌﺎن ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺜﺎﻟﺚ ] ظﺎ و ظﺘﺎ ﻣﻮﺟﺐ و اﻟﺒﺎﻗﻰ ﺳﺎﻟﺐ [‬


‫‪] ٢٧٠ ، ١٨٠ [ g θ‬‬ ‫‪٢٧٠ > θ > ١٨٠‬‬
‫‪] t ،t ٣ [ g θ‬‬ ‫‪t٣ > θ >t‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﻣﺜﻼ ‪:‬‬
‫ﺣﺎ ‪ = ٢٤٠‬ﺣﺎ ) ‪ ٢٧٠‬ــ ‪ = ( ٣٠‬ــ ﺣﺘﺎ ‪ = ٣٠‬ــ ؟‪٣‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪ ٩٣٠ = ٩٣٠ A‬ــ ‪ ٥٧٠ = ٣٦٠‬ــ ‪٢١٠ = ٣٦٠‬‬
‫‪ B‬ﺣﺘﺎ ‪ = ٩٣٠‬ﺣﺘﺎ ‪ = ٢١٠‬ﺣﺘﺎ ) ‪ ٢٧٠‬ــ ‪ = ( ٦٠‬ــ ﺣﺎ ‪ = ٦٠‬ــ ؟‪٣‬‬
‫‪٢‬‬ ‫ظﺎ ‪ = ٢٢٥‬ظﺎ ) ‪ ٢٧٠‬ــ ‪ = ( ٤٥‬ظﺘﺎ ‪١ = ٤٥‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫] ‪ [ ٨‬اﻟﻌﻼﻗﺔ ﺑﯿﻦ اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻟﻠﺰاوﯾﺘﯿﻦ ) ‪( θ + ٢٧٠ ، θ‬‬
‫ﻗﺘﺎ ) ‪ = ( θ + ٢٧٠‬ــ ﻗﺎ ‪θ‬‬ ‫ﺣﺎ ) ‪ = ( θ + ٢٧٠‬ــ ﺣﺘﺎ ‪θ‬‬
‫ﻗﺎ ) ‪ = ( θ + ٢٧٠‬ﻗﺘﺎ ‪θ‬‬ ‫ﺣﺘﺎ ) ‪ = ( θ + ٢٧٠‬ﺣﺎ ‪θ‬‬
‫ظﺘﺎ ) ‪ = ( θ + ٢٧٠‬ــ ظﺎ ‪θ‬‬ ‫ظﺎ ) ‪ = ( θ + ٢٧٠‬ــ ظﺘﺎ ‪θ‬‬

‫‪t ٢ > θ >t ٣ ،‬‬ ‫ﯾﻼﺣﻆ أن اﻟﺰاوﯾﺘﺎن ﺗﻘﻌﺎن ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺮاﺑﻊ ‪٣٦٠ > θ > ٢٧٠‬‬
‫‪٢‬‬ ‫] ﺣﺘﺎ و ﻗﺎ ﻣﻮﺟﺐ و اﻟﺒﺎﻗﻰ ﺳﺎﻟﺐ [‬
‫ﻣﺜﻼ ‪ :‬ﺣﺎ ‪ = ٣٠٠‬ﺣﺎ ) ‪ = ( ٣٠ + ٢٧٠‬ــ ﺣﺘﺎ ‪ = ٣٠‬ــ ؟‪٣‬‬
‫‪٢‬‬
‫ظﺎ ‪ = ٣١٥‬ظﺎ ) ‪ = ( ٤٥ + ٢٧٠‬ــ ظﺘﺎ ‪ = ٤٥‬ــ ‪١‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﻗﺎ ‪ = ٣٣٠‬ﻗﺎ ) ‪ = ( ٦٠ + ٢٧٠‬ﻗﺘﺎ ‪ = ٦٠‬؟‪٣‬‬
‫ﺗﺪرﯾﺐ ‪ :‬أﻛﻤﻞ ﻣﺎ ﯾﺎﺗﻰ ‪:‬‬
‫‪ (١‬إذا ﻛﺎن ظﺎ ‪ = θ ٢‬ظﺘﺎ ‪ θ ٣‬ﻓﺈن ‪......... = θ‬‬
‫‪ (٢‬ﺣﺘﺎ ‪ = ٥ ٣٠ / ٢٥‬ﺣﺎ ‪........‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٧٦‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫* ﻣﻼﺣﻈﺔ ھﺎﻣﺔ ‪:‬‬
‫اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻟﻠﺰواﯾﺎ ) ‪ ٣٦٠ ، θ ) ، ( θ + ٢٧٠ ، θ‬ــ ‪ ، θ ) ، ( θ‬ــ ‪ ( θ‬ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ‬
‫اﻟﺮاﺑﻊ ﻟﮭﺎ ﻧﻔﺲ اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻟﻠﺰاوﯾﺔ ‪ θ‬ﻣﻊ ﻣﺮاﻋﺎة اﻻﺷﺎرة‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ ﺑﺪون اﺳﺘﺨﺪام اﻻﻟﺔ اﻟﺤﺎﺳﺒﺔ ﻗﯿﻤﺔ ‪:‬‬
‫ﺣﺎ ‪ ١٢٠‬ﺣﺘﺎ ) ــ ‪ ( ١٥٠‬ــ ﺣﺎ ‪ ٦٠٠‬ﺣﺘﺎ ‪٣٣٠‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫؟‪٣‬‬
‫ﺣﺎ ‪ = ١٢٠‬ﺣﺎ ) ‪ ١٨٠‬ــ ‪ = ( ٦٠‬ﺣﺎ ‪= ٦٠‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﺣﺘﺎ ) ــ ‪ = ( ١٥٠‬ﺣﺘﺎ ‪ = ١٥٠‬ﺣﺘﺎ ) ‪ ١٨٠‬ــ ‪ = ( ٣٠‬ــ ﺣﺘﺎ ‪ = ٣٠‬ــ ؟‪٣‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﺣﺘﺎ ‪ = ٣٣٠‬ﺣﺘﺎ ) ‪ ٣٦٠‬ــ ‪ = ( ٣٠‬ﺣﺘﺎ ‪ = ٣٠‬؟‪٣‬‬
‫‪٢‬‬
‫اﻟﻤﻘﺪار = ؟‪ ) × ٣‬ــ ؟‪ ( ٣‬ــ ) ــ ؟‪ × ( ٣‬؟‪ = ٣ + ٣ - = ٣‬ﺻﻔﺮ‬
‫‪٤‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ اﻟﻤﻘﺪار‪ ٢ :‬ظﺎ ‪ ٢٢٥‬ﺣﺘﺎ ‪ ١٢٠‬ــ ﻗﺘﺎ ) ــ ‪ ( ٣٠٠‬ﺣﺎ ‪٢٤٠‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫ظﺎ ‪ = ٢٢٥‬ظﺎ ) ‪ = ( ٤٥ + ١٨٠‬ظﺎ ‪١ = ٤٥‬‬
‫‪١‬‬
‫ﺣﺘﺎ ‪ = ١٢٠‬ﺣﺘﺎ ) ‪ ١٨٠‬ــ ‪ = ( ٦٠‬ــ ﺣﺘﺎ ‪ = ٦٠‬ــ ‪٢‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﻗﺘﺎ ) ــ ‪ = ( ٣٠٠‬ﻗﺘﺎ ‪= ١ = ٦٠‬‬
‫ﺣﺎ ‪ ٦٠‬؟‪٣‬‬
‫ﺣﺎ ‪ = ٢٤٠‬ﺣﺎ ) ‪ = ( ٦٠ + ١٨٠‬ــ ﺣﺎ ‪ = ٦٠‬ــ ؟‪٣‬‬
‫‪٢‬‬
‫اﻟﻤﻘﺪار = ‪ × ١ × ٢‬ــ ‪ ١‬ــ ‪ )× ٢‬ــ ؟‪ = ( ٣‬ــ ‪ = ١ + ١‬ﺻﻔﺮ‬
‫‪٢‬‬ ‫؟‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﺗﺪرﯾﺐ ‪ :‬أوﺟﺪ ﻓﻰ أﺑﺴﻂ ﺻﻮرة ﻗﯿﻤﺔ اﻟﻤﻘﺪار ‪ :‬ﺣﺎ ) ‪ ( ٣٠ -‬ﺣﺘﺎ ‪ + ٤٢٠‬طﺎ ‪٢٥‬‬
‫طﺘﺎ ‪٦٥‬‬
‫) ارﺷﺎد ‪ :‬طﺎ ‪ = ٢٥‬ظﺘﺎ ‪ ٦٥‬ﺛﻢ ﻧﻜﻤﻞ اﻟﺤﻞ ‪( ...........‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٧٧‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﺗﻤﺎرﯾﻦ ﻋﻠﻰ اﻟﺰواﯾﺎ اﻟﻤﻨﺘﺴﺒﺔ‬
‫] ‪ [ ١‬أﻛﻤـــﻞ ﻣﺎ ﯾﺄﺗﻰ ‪:‬‬
‫)‪ (١‬ظﺘﺎ ‪ = ٤٥‬ظﺎ ‪.....‬‬
‫)‪ (٢‬ﻗﺎ ‪ = ٢٥‬ﻗﺘﺎ ‪......‬‬
‫)‪ (٣‬ﺣﺘﺎ ) ‪ ٩٠‬ــ ‪...... = (θ‬‬
‫)‪ (٤‬ﺣﺘﺎ ‪ = ٥ ٣٠ / ٢٥‬ﺣﺎ ‪.........‬‬
‫)‪ (٥‬إذا ﻛﺎن ﺣﺎ ‪ = ‬ﺣﺘﺎ ‪ β‬ﻓﺈن ‪..... = β + ‬‬
‫)‪ (٦‬إذا ﻛﺎن ظﺎ ‪ = θ ٢‬ظﺘﺎ ‪ θ ٣‬ﻓﺈن ‪....... = θ‬‬
‫)‪ (٧‬إذا ﻛﺎن ‪ :‬ﺣﺎ ) ‪ ١ = (θ + ٩٠‬ﺣﯿﺚ ‪ θ‬ﻗﯿﺎس أﺻﻐﺮ زاوﯾﺔ ﻣﻮﺟﺒﺔ ﻓﺈن ‪..... = θ‬‬
‫‪٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫] ‪ [ ٢‬إذا ﻛﺎﻧﺖ ‪ θ‬ھﻮ ﻗﯿﺎس زاوﯾﺔ ﺣﺎدة ﻣﻮﺟﺒﺔ و ﻋﯿﻨﺖ ﻓﻰ وﺿﻌﮭﺎ اﻟﻘﯿﺎﺳﻲ اﻟﻨﻘﻄﺔ )س ‪( ٣ ،‬‬
‫‪٥‬‬
‫ﻋﻠﻰ داﺋﺮة اﻟﻮﺣﺪة ﻓﺄوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ‪ :‬ﺣﺎ ) ‪ ٩٠‬ــ ‪ ، ( θ‬ﺣﺘﺎ ) ‪ ٩٠‬ــ ‪ ، ( θ‬ظﺎ ) ‪ ٩٠‬ــ ‪( θ‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫] ‪ [ ٣‬إذا ﻛﺎﻧﺖ ‪ ٩٠ > θ > ٠‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ‪ θ‬اﻟﺘﻰ ﺗﺤﻘﻖ اﻟﻌﻼﻗﺎت اﻻﺗﯿﺔ ‪:‬‬
‫‪ (١‬ظﺘﺎ ) ‪ θ‬ــ ‪ = ( ٣٠‬ظﺎ ) ‪( θ + ٩٠‬‬
‫‪ (٢‬ﺣﺎ ) ‪ = ( ٢٠ + θ‬ﺣﺘﺎ ) ‪( ٣٠ + θ ٢‬‬
‫‪ (٣‬ظﺎ ) ‪ = ( ٥ ١٨ / ٢٤ + θ‬ظﺘﺎ ) ‪( ٥٢ ١٠ + θ‬‬
‫‪٥‬‬ ‫‪/‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫] ‪ [ ٤‬ﺑﺪون اﺳﺘﺨﺪام اﻵﻟﺔ اﻟﺤﺎﺳﺒﺔ أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ‪:‬‬
‫ظﺎ ) ــ ‪ ( ٣٠٠‬ﺣﺎ ‪ + ١٢٠‬ﺣﺎ‪ ٤٥ ٢‬ــ ﺣﺎ ‪ ٢٧٠‬ﺣﺘﺎ ‪٩٠‬‬ ‫‪(١‬‬
‫‪ ٢‬ظﺎ ‪ ٢٢٥‬ﺣﺘﺎ ‪ ١٢٠‬ــ ﻗﺘﺎ ) ــ ‪ ( ٣٠٠‬ﺣﺎ ‪٢٤٠‬‬ ‫‪(٢‬‬
‫ﺣﺎ ‪ ٨١٠‬ظﺎ ) ــ ‪ + ( ٥٨٥‬ظﺘﺎ ‪ ٦٧٥‬ﻗﺘﺎ ‪٦٣٠‬‬ ‫‪(٣‬‬
‫ﺣﺎ ) ــ ‪ (٦٠‬ظﺘﺎ ‪ + ١٢٠‬ﺣﺘﺎ ‪ ٣٠٠‬ﺣﺎ ‪٧٥٠‬‬ ‫‪(٤‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫] ‪ [ ٥‬إذا ﻛﺎن ﺣﺎ ) ‪ = ( ١٥ + θ ٢‬ﺣﺘﺎ ) ‪ ( ٢٥ + θ ٣‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ‪θ‬‬
‫ﺛﻢ أﺛﺒﺖ أن ‪ ٢ :‬ﺣﺎ ‪ θ ٣‬ﺣﺘﺎ ‪ = θ ٣‬ﺣﺎ ‪θ ٦‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٧٨‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫]‪ [٦‬أﺛﺒﺖ أن ﺣﺎ ‪ ٦٠٠‬ﺣﺘﺎ ) ‪ + ( ٣٠ -‬ﺣﺎ ‪ ١٥٠‬ﺣﺘﺎ ) ‪١ - = ( ٢٤٠ -‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫]‪ [٧‬أوﺟﺪ اﻟﺤﻞ اﻟﻌﺎم ﻟﻜﻞ ﻣﻦ اﻟﻤﻌﺎدﻻت اﻻﺗﯿﺔ ‪:‬‬
‫)‪ ٢ (٢‬ﺣﺎ ) ‪١ = ( θ - t‬‬ ‫)‪ (١‬ﺣﺎ ‪ = θ ٤‬ﺣﺘﺎ ‪θ ٢‬‬
‫‪٢‬‬
‫)‪ (٣‬ﺣﺘﺎ ‪ = θ ٥‬ﺣﺎ ‪θ‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫]‪ [٨‬أوﺟﺪ ﺟﻤﯿﻊ ﻗﯿﻢ ‪ θ‬ﺣﯿﺚ ‪ ] t ، ٠ [ g θ‬و اﻟﺘﻰ ﺗﺤﻘﻖ ﻛﻞ ﻣﻦ اﻟﻤﻌﺎدﻻت اﻻﺗﯿﺔ ‪:‬‬
‫‪٢‬‬
‫)‪ (٢‬ﻗﺘﺎ ) ‪ θ‬ــ ‪ = ( t‬ﻗﺎ ‪θ‬‬ ‫)‪ (١‬ﺣﺎ ‪ θ‬ــ ﺣﺘﺎ ‪٠ = θ‬‬
‫‪٦‬‬
‫)‪ ٢ (٣‬ﺣﺘﺎ ) ‪ t‬ــ ‪١ = ( θ‬‬
‫‪٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫]‪ [٩‬إذا ﻛﺎﻧﺖ ‪ ٩٠ > c Y ٠ :‬ﻓﺄوﺟﺪ ﺟﻤﻴﻊ ﻗﻴﻢ ‪ c‬اﻟﺘﻰ ﺗﺤﻘﻖ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪:‬‬
‫ﺣﺘﺎ ) ‪ = ( ٢٥ + c ٣‬ﺣﺎ ) ‪( ١٥ + c ٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫* اﻟﺘﻤﺜﯿﻞ اﻟﺒﯿﺎﻧﻰ ﻟﻠﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ‪:‬‬
‫]‪ [١‬اﻟﺘﻤﺜﯿﻞ اﻟﺒﯿﺎﻧﻰ ﻟﺪاﻟﺔ اﻟﺠﯿﺐ ‪:‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٧٩‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫]‪ [٢‬اﻟﺘﻤﺜﯿﻞ اﻟﺒﯿﺎﻧﻰ ﻟﺪاﻟﺔ ﺟﯿﺐ اﻟﺘﻤﺎم ‪:‬‬

‫ﺗﺪرﯾﺐ ‪:‬‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أﻛﻤـﻞ ﻣﺎ ﯾﺎﺗﻰ ‪:‬‬
‫‪ (١‬ﻣﺪى اﻟﺪاﻟﺔ د ﺣﯿﺚ د)‪ ٢ = ( θ‬ﺣﺘﺎ ‪ θ‬ھﻮ ‪............‬‬
‫‪ (٢‬ﻣﺪى اﻟﺪاﻟﺔ د ﺣﯿﺚ د) ‪ ٣ = ( θ‬ﺣﺎ ‪ θ‬ھﻮ ‪.............‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٨٠‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻟﻠﺰواﯾﺎ اﻟﺤﺎدة‬
‫ﺗﺬﻛﺮ أن ‪:‬‬

‫ﺍ‬ ‫ﻻى ﻣﺜﻠﺚ ﻗﺎﺋﻢ اﻟﺰاوﯾﺔ ﻓﻰ ب ﯾﻤﻜﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻛﺎﻟﺘﺎﻟﻰ ‪:‬‬
‫ﺍﺝ‬ ‫ﺍﺏ‬ ‫اﻟﻤﻘﺎﺑﻞ‬
‫=‬ ‫اﻟﻮﺗﺮ‬ ‫ﻗﺘﺎ ‪= θ‬‬ ‫ﺣﺎ ‪ = θ‬اﻟﻮﺗﺮ =‬
‫اﻟﻮﺗﺮ‬ ‫اﻟﻤﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﺍ ﺏ اﻟﻤﻘﺎﺑﻞ‬ ‫ﺍﺝ‬
‫ﺍﺝ‬ ‫ﺏﺝ‬
‫‪θ‬‬ ‫ﻗﺎ ‪ = θ‬اﻟﻮﺗﺮ =‬ ‫ﺣﺘﺎ ‪ = θ‬اﻟﻤﺠﺎور =‬
‫ﺝ‬ ‫اﻟﻤﺠﺎور‬ ‫ﺏ‬ ‫ﺏﺝ‬ ‫اﻟﻤﺠﺎور‬ ‫ﺍﺝ‬ ‫اﻟﻮﺗﺮ‬
‫ﺏﺝ‬ ‫ﺍﺏ‬ ‫اﻟﻤﻘﺎﺑﻞ‬
‫=‬ ‫اﻟﻤﺠﺎور‬ ‫ظﺘﺎ ‪= θ‬‬ ‫=‬ ‫ظﺎ ‪= θ‬‬
‫ﺍﺝ‬ ‫اﻟﻤﻘﺎﺑﻞ‬ ‫ﺏﺝ‬ ‫اﻟﻤﺠﺎور‬
‫‪٢‬‬
‫) ﺍ ﺝ ( ‪ ) = ٢‬ﺍ ﺏ (‪ ) + ٢‬ﺏ ﺝ (‬ ‫‪B‬‬ ‫ق) ب ‪٩٠ = (p‬‬ ‫‪A‬‬ ‫* ﻧﻈﺮﯾﺔ ﻓﯿﺜﺎﻏﻮرث ‪- :‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪ ) ،‬ﺍ ﺏ (‪ ) = ٢‬ﺍ ﺝ (‪ ٢‬ــ ) ﺏ ﺝ (‬ ‫‪٢‬‬
‫‪ ) ،‬ﺏ ﺝ (‪ ) = ٢‬ﺍ ﺝ (‪ ٢‬ــ ) ﺍ ﺏ (‬

‫* ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻧﺴﺘﺨﺪم ﻓﯿﺜﺎﻏﻮرث ﻓﻰ اﯾﺠﺎد اﻟﻀﻠﻊ اﻟﻤﺠﮭﻮل ﻓﻰ ﻣﺜﻠﺚ ﻗﺎﺋﻢ اﻟﺰاوﯾﺔ ﺑﻤﻌﻠﻮﻣﯿﺔ طﻮﻻ‬
‫] ﻧﺮﺑﻊ و ﻧﺠﻤﻊ ﺛﻢ ﻧﻮﺟﺪ ؟ [‬ ‫ﺿﻠﻌﯿﻦ ‪ :‬إذا ﻛﺎن اﻟﻮﺗﺮ‬
‫[‬ ‫؟‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻞ أو ﻣﺠﺎور ] ﻧﺮﺑﻊ و ﻧﻄﺮح ﺛﻢ ﻧﻮﺟﺪ‬

‫‪ ‬ﺗﺬﻛﺮ أن ‪:‬‬
‫‪ -١‬أﺻﻐﺮ زاوﯾﺔ ﻣﻮﺟﺒﺔ ﺗﻜﻮن ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻻول إذا ﻛﺎﻧﺖ اﻻﺷﺎرة ﻟﻠﺪاﻟﺔ ﻣﻮﺟﺒﺔ أﻣﺎ إذا‬
‫ﻛﺎﻧﺖ اﻻﺷﺎرة ﺳﺎﻟﺒﺔ اﻟﺰاوﯾﺔ ﺗﻘﻊ ﻓﻰ أﺻﻐﺮ رﺑﻊ ﻣﻦ اﻻرﺑﺎع‬
‫‪ -٢‬أﻛﺒﺮ زاوﯾﺔ ﻣﻮﺟﺒﺔ ﺗﻘﻊ ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺬى ﺗﻜﻮن ﻓﯿﮫ إﺷﺎرة اﻟﺪاﻟﺔ اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻣﻮﺟﺒﺔ‬
‫‪ -٣‬ﯾﺠﺐ رﺳﻢ اﻟﻤﺜﻠﺚ ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺨﺎص ﺑﮫ و ذﻟﻚ ﺣﺴﺐ ﻣﻮﻗﻊ اﻟﺰواﯾﺎ ﻛﺎﻟﺘﺎﻟﻰ‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٨١‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﻮﻗﻊ اﻟﺰواﯾﺎ ﻓﻰ اﻻرﺑﺎع ‪:‬‬

‫اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺜﺎﻧﻰ‬ ‫اﻟﺮﺑﻊ اﻻول‬

‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬
‫ــ‬ ‫‪+‬‬

‫ــ‬ ‫ــ‬
‫اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺜﺎﻟﺚ‬ ‫اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺮاﺑﻊ‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎن ﺣﺎ ‪ ٠.٦ = θ‬ﺣﯿﺚ ‪ ٩٠ > θ > ٠‬أوﺟﺪ ﺟﻤﯿﻊ اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻟﺰاوﯾﺔ ‪θ‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫ﺍ‬
‫‪٦‬‬
‫‪ A‬ﺣﺎ ‪= θ‬‬
‫‪١٠‬ﺳﻢ‬ ‫‪١٠‬‬
‫‪ ٦‬ﺳﻢ‬
‫) ب ﺟـ (‪ ) = ٢‬ﺍ ﺝ (‪ ٢‬ــ ) ﺍ ﺏ (‪ ١٠٠ = ٢‬ــ ‪٦٤ = ٣٦‬‬
‫‪θ‬‬ ‫ب ﺟـ = ‪ ٨‬ﺳﻢ‬
‫ﺝ‬ ‫‪ ٨‬ﺳﻢ‬ ‫ﺏ‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪١٠‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٦‬‬
‫=‬ ‫ﻗﺘﺎ ‪= θ‬‬ ‫ﺣﺎ ‪= = θ‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٦‬‬ ‫‪٥ ١٠‬‬
‫‪٥‬‬ ‫‪١٠‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٨‬‬
‫=‬ ‫ﻗﺎ ‪= θ‬‬ ‫ﺣﺘﺎ ‪= = θ‬‬
‫‪٤‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪٥ ١٠‬‬
‫‪٤‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٦‬‬
‫=‬ ‫ظﺘﺎ ‪= θ‬‬ ‫=‬ ‫ظﺎ ‪= θ‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٦‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٨‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٨٢‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﺍ ب ﺟـ ﻣﺜﻠﺚ ﻗﺎﺋﻢ ﻓﻰ ب ‪ ،‬ﺍ ﺏ = ‪ ٣‬ﺳﻢ ‪ ،‬ﺍ ﺝ = ‪ ٥‬ﺳﻢ أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ‪:‬‬

‫ظﺎ ﺍ ‪ ،‬ﺣﺎ ) ‪ ١٨٠‬ــ ﺍ ( ‪ ،‬ﺣﺎ ) ‪ ٩٠‬ــ ﺟـ ( ‪ ،‬ﻗﺘﺎ ) ــ ﺟـ (‬


‫ﺍ‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫) ب ﺟـ (‪ ) = ٢‬ﺍ ﺝ (‪ ٢‬ــ ) ﺍ ﺏ (‪ ٢٥ = ٢‬ــ ‪١٦ = ٩‬‬
‫‪ ٥‬ﺳﻢ‬
‫‪ ٣‬ﺳﻢ‬ ‫ب ﺟـ = ‪ ٤‬ﺳﻢ‬
‫‪٣‬‬ ‫ﺍﺏ‬
‫‪θ‬‬ ‫=‬ ‫ظﺎ ﺍ =‬
‫ﺝ‬ ‫‪ ٤‬ﺳﻢ‬ ‫ﺏ‬ ‫‪٤‬‬ ‫ﺏﺝ‬
‫‪٤‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪ ،‬ﺣﺎ ) ‪ ٩٠‬ــ ﺟـ ( = ﺣﺘﺎ ﺟـ =‬ ‫ﺣﺎ ) ‪ ١٨٠‬ــ ﺍ ( = ﺣﺎ ﺍ =‬
‫‪٥‬‬ ‫‪٥‬‬
‫‪٥-‬‬ ‫‪١‬‬
‫=‬ ‫ﻗﺘﺎ ) ــ ﺟـ ( = ــ ﻗﺘﺎ ﺟـ = ــ‬
‫ﺣﺎ ﺟـ‬
‫‪٣‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎن ‪ ١٧‬ﺣﺎ ب = ‪ ٨‬ﺣﯿﺚ ‪ >٩٠‬ب >‪ ٤ ، ١٨٠‬ظﺎ ﺟـ = ‪ ٣‬ﺣﯿﺚ ‪ > ١٨٠‬ﺟـ >‪٢٧٠‬‬
‫ﻓﺄوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ اﻟﻤﻘﺪار ‪ :‬ظﺘﺎ )‪ ١٨٠‬ــ ب ( × ﻗﺘﺎ)‪ + (٣٣٠ -‬ﻗﺎ)‪ ١٨٠‬ــ ﺟـ ( × ﺣﺘﺎ – ‪٤٨٠‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫‪ ٤‬ظﺎ ﺟـ = ‪ ٣‬ﺣﯿﺚ ‪ > ١٨٠‬ﺟـ >‪٢٧٠‬‬ ‫‪ ١٧‬ﺣﺎ ب = ‪ ٨‬ﺣﯿﺚ ‪ >٩٠‬ب >‪١٨٠‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٨‬‬
‫‪١٧‬‬ ‫ظﺎ ﺟـ =‬ ‫ﺣﺎ ب =‬
‫‪٨‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪١٧‬‬
‫ﺏ‬ ‫‪٤-‬‬
‫‪١٥ -‬‬ ‫ﺝ‬
‫‪٣-‬‬ ‫‪٥‬‬
‫‪١٥‬‬ ‫‪١٥ -‬‬
‫(=‬ ‫ظﺘﺎ ) ‪ ١٨٠‬ــ ب (= ــ ظﺘﺎ ب = ــ )‬
‫‪٨‬‬ ‫‪٨‬‬
‫ﻗﺘﺎ ) ــ ‪ = ( ٣٣٠‬ــ ﻗﺘﺎ ‪ = ٣٣٠‬ــ ) ــ‪-‬ﻗﺘﺎ ‪ = ( ٣٠‬ﻗﺘﺎ ‪٢ = ٣٠‬‬
‫‪٥‬‬ ‫‪٥‬‬
‫‪٤‬‬ ‫=‬ ‫(‬ ‫ﻗﺎ ) ‪ ١٨٠‬ــ ﺟـ ( = ــ ﻗﺎ ﺟـ = ــ ) ‪٤‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٨٣‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﺣﺘﺎ ) ــ ‪ = ( ٤٨٠‬ﺣﺘﺎ ) ‪ = ( ٣٦٠ + ٤٨٠ -‬ﺣﺘﺎ ) ــ ‪ = ( ٣٦٠ +١٢٠‬ﺣﺘﺎ ‪١٢٠‬‬
‫= ﺣﺘﺎ ) ‪ ١٨٠‬ــ ‪ = ( ٦٠‬ــ ﺣﺘﺎ ‪ = ٦٠‬ــ ‪١‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪٣٥‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪١٥‬‬ ‫‪١-‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪١٥‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫×‬ ‫× ‪ ٢‬ــ‬ ‫‪ B‬اﻟﻤﻘﺪار =‬
‫‪٨‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٨‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎن ﺣﺎ ﺍ = ‪ ٣‬ﺣﯿﺚ ﺍ ‪ ، ] ٩٠ ، ٠ [ g‬ظﺎ ب = ‪ ٥‬ﺣﯿﺚ ب أﻛﺒﺮ زاوﯾﺔ ﻣﻮﺟﺒﺔ‬
‫‪١٢‬‬ ‫‪٥‬‬
‫ﻓﺄوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ﺣﺎ ﺍ ﺣﺘﺎ ب ــ ﺣﺘﺎ ﺍ ﺣﺎ ب‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫ظﺎ ب = ‪ ] ٥‬ظﺎ ﻣﻮﺟﺒﺔ ﻓﻰ اﻻول و اﻟﺜﺎﻟﺚ [‬ ‫[ ‪] ٩٠ ، ٠‬‬ ‫ﺍ‪g‬‬ ‫ﺣﯿﺚ‬ ‫ﺣﺎ ﺍ = ‪٣‬‬
‫‪١٢‬‬ ‫‪٥‬‬
‫ب أﻛﺒﺮ زاوﯾﺔ ﻣﻮﺟﺒﺔ‬
‫‪٥‬‬
‫‪٣‬‬
‫‪١٢ -‬‬ ‫ﺍ‬
‫ﺏ‬ ‫‪٤‬‬
‫‪٥ - ١٣‬‬

‫اﻟﻤﻘﺪار = ﺣﺎ ﺍ ﺣﺘﺎ ب ــ ﺣﺘﺎ ﺍ ﺣﺎ ب = ‪ ١٢ - × ٣‬ــ ‪١٦- = ٢٠ + ٣٦ - = ٥ - × ٤‬‬


‫‪٦٥ ٦٥‬‬ ‫‪٦٥ ١٣‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪١٣ ٥‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﺣﺎ ﺍ = ‪ ٣‬ﺣﯿﺚ ‪ > ٩٠‬ﺍ > ‪ ، ١٨٠‬ﺣﺘﺎ ب = ‪ ٥‬ﺣﯿﺚ ب ‪] ٣٦٠ ، ٢٧٠ [ g‬‬
‫‪١٣‬‬ ‫‪٥‬‬
‫‪ ،‬ﺣﺎ ﺟـ = ﺣﺎ ) ‪ ١٨٠‬ــ ﺍ ( ﺣﺘﺎ ) ب ‪ ( ١٨٠ +‬ﺣﺘﺎ ﺍ أوﺟﺪ ﺟـ ﺣﯿﺚ ‪ > ٠‬ﺟـ > ‪٩٠‬‬
‫ﺛﻢ أوﺟﺪ ﺟـ ﻷﻗﺮب دﻗﯿﻘﺔ ﺛﻢ ﻷﻗﺮب درﺟﺔ ‪.‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫ﺍ‪٥‬‬
‫‪٣‬‬ ‫ﺣﺎ ﺍ = ‪ ٣‬ﺣﯿﺚ ‪ > ٩٠‬ﺍ > ‪١٨٠‬‬
‫ﺏ‬ ‫‪٥‬‬
‫‪٥‬‬
‫‪٤-‬‬ ‫ﺣﺘﺎ ب = ‪ ٥‬ﺣﯿﺚ ب ‪] ٣٦٠ ، ٢٧٠ [ g‬‬
‫‪١٢-‬‬ ‫‪١٣‬‬
‫‪١٣‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٨٤‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫ﺣﺘﺎ ) ب ‪ = ( ١٨٠ +‬ــ ﺣﺘﺎ ب = ‪٥ -‬‬ ‫‪،‬‬ ‫ﺣﺎ ) ‪ ١٨٠‬ــ ﺍ ( = ﺣﺎ ﺍ = ‪٣‬‬
‫‪١٣‬‬ ‫‪٥‬‬
‫ﺣﺎ ﺟـ = ﺣﺎ ) ‪ ١٨٠‬ــ ﺍ ( ﺣﺘﺎ ) ب ‪ ( ١٨٠ +‬ﺣﺘﺎ ﺍ‬
‫= ‪١٢ = ( ٤- ) × ( ٥ - ) × ٣‬‬
‫‪٦٥‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪١٣‬‬ ‫‪٥‬‬
‫‪٥‬‬
‫‪ B‬ق) ﺟـ ‪١٠ / ٣٨ // ١٩ = (p‬‬
‫‪ ٥ ١٠ // ٣٨ T‬ﻷﻗﺮب دﻗﯿﻘﺔ‬
‫‪٥‬‬
‫ﻷﻗﺮب درﺟﺔ‬ ‫‪١١ T‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬إذا ﻛﺎن ﺍ ‪ ،‬ﺟـ زاوﯾﺘﯿﻦ ﺣﺎدﺗﯿﻦ ﻣﻮﺟﺒﯿﻦ و ﻛﺎن ﻗﺎ ﺍ = ‪ ، ٥‬ظﺘﺎ ﺟـ = ‪٥‬‬
‫‪١٢‬‬ ‫‪٤‬‬
‫أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ أوﻻ ‪ :‬ﺟﻤﯿﻊ اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻟﻜﻞ ﻣﻦ ﺍ ‪ ،‬ﺟـ‬

‫ﺛﺎﻧﯿﺎ ‪ :‬ﺣﺎ ﺍ ﻗﺘﺎ ﺟـ ‪ +‬ﺣﺘﺎ ﺍ ظﺘﺎ ﺟـ‬


‫‪ ٥‬ﺳﻢ‬ ‫‪٥‬‬ ‫اﻟﺤﻞ ‪ :‬ﺣﺎ ﺍ = ‪٣‬‬
‫‪ ٣‬ﺳﻢ‬ ‫ﻗﺘﺎ ﺍ =‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٥‬‬
‫‪٥‬‬ ‫ﻗﺎ ﺍ =‬ ‫ﺣﺘﺎ ﺍ = ‪٤‬‬
‫‪٤‬‬ ‫‪٥‬‬
‫ﺍ‬ ‫‪ ٤‬ﺳﻢ‬ ‫‪٤‬‬ ‫ظﺎ ﺍ = ‪٣‬‬
‫ظﺘﺎ ﺍ =‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٤‬‬
‫‪١٣‬‬ ‫ﻗﺘﺎ ﺝ =‬ ‫ﺣﺎ ﺝ = ‪١٢‬‬
‫‪ ١٣‬ﺳﻢ‬
‫‪ ١٢‬ﺳﻢ‬ ‫‪١٢‬‬ ‫‪١٣‬‬
‫‪١٣‬‬ ‫ﻗﺎ ﺝ =‬ ‫ﺣﺘﺎ ﺝ = ‪٥‬‬
‫‪٥‬‬ ‫‪١٣‬‬
‫ﺝ‬ ‫‪٥‬‬ ‫=‬ ‫ﺝ‬ ‫ظﺘﺎ‬ ‫ظﺎ ﺝ = ‪١٢‬‬
‫‪ ٥‬ﺳﻢ‬ ‫‪١٢‬‬ ‫‪٥‬‬
‫اﻟﻤﻘﺪار = ﺣﺎ ﺍ ﻗﺘﺎ ﺟـ ‪ +‬ﺣﺘﺎ ﺍ ظﺘﺎ ﺟـ‬
‫= ‪٥٩ = ٢٠× ٣٩ = ٥ × ٤ + ١٣ × ٣‬‬
‫‪٦٠‬‬ ‫‪٦٠‬‬ ‫‪١٢ ٥ ١٢‬‬ ‫‪٥‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﺗﺪرﯾﺐ ‪ :‬إذا ﻛﺎن ‪ :‬طﺎ ‪ ٣ = c‬ﺣﻴﺚ ‪٢٧٠ > c > ١٨٠‬‬
‫‪٤‬‬
‫ﻓﺄوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ‪ :‬ﺣﺘﺎ ) ‪ – ( c – ٣٦٠‬ﺣﺘﺎ ) ‪( c – ٩٠‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٨٥‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ﺗﻤﺎرﯾﻦ ﻋﻠﻰ اﻟﺪوال اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻟﻠﺰواﯾﺎ اﻟﺤﺎدة‬

‫] ‪  [ ١‬ﺍ ب ﺟـ ﻗﺎﺋﻢ اﻟﺰاوﯾﺔ ﻓﻲ ب ‪ ،‬ﻓﯿﮫ ﺍ ب = ‪٦‬ﺳﻢ ‪ ،‬ب ﺟـ = ‪ ٨‬ﺳﻢ‬

‫أوﺟﺪ ظﺎ ) ‪ + ١٨٠‬ﺍ ( ‪ ،‬ﺟﺘﺎ ) ‪ -٩٠‬ﺟـ ( ‪ ،‬ﻗﺎ ) ‪ -‬ﺍ ( ‪ ،‬ﺟﺘﺎ ) ‪ + ١٨٠‬ﺟـ (‬

‫] ‪ [ ٢‬إذا ﻛﺎن ‪ ٥‬ﺟﺘﺎ ‪ ٠ = ٤ + θ‬ﺣﯿﺚ ‪ ١٨٠ > θ > ٩٠‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ اﻟﻤﻘﺪار‪:‬‬
‫ﺟﺘﺎ ) ‪ + ( θ – ٣٦٠‬ﺟﺘﺎ) ‪ + ( θ – ٩٠‬ظﺎ‪٢٢٥‬‬

‫] ‪ [ ٣‬إذا ﻛﺎن ‪ ٣‬ظﺎ س – ‪ ٠ = ٤‬ﺣﯿﺚ س أﻛﺒﺮ زاوﯾﺔ ﻣﻮﺟﺒﺔ أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ اﻟﻤﻘﺪار‬
‫‪ ٥‬ﺟﺘﺎ س ‪ +‬ظﺎ ‪ ٣ – ١٣٥‬ﺟﺘﺎ ‪١٨٠‬‬

‫] ‪ [ ٤‬إذا ﻛﺎن ‪ ١٣‬ﺟﺘﺎ ﺍ – ‪ ٠ = ٥‬ﺣﯿﺚ ‪ > ٢٧٠‬ﺍ > ‪ ٣ ، ٣٦٠‬ظﺎ ب – ‪٠ = ٤‬‬

‫ﺣﯿﺚ ب ﻗﯿﺎس أﻛﺒﺮ زاوﯾﺔ ﻣﻮﺟﺒﺔ أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ﺟﺘﺎ) ‪ + ٢٧٠‬ﺍ ( × ﻗﺎ ) ‪ + ٩٠‬ب (‬

‫] ‪ [ ٥‬إذا ﻛﺎﻧﺖ ‪ ٢٥‬ﺟﺎ ب ‪ ٠ = ٢٤ +‬ﺣﯿﺚ ب ‪ ٥ ، ] ْ ٢٧٠ ، ْ ١٨٠ [ ‬ظﺎ ﺟـ ‪ = ١٢ -‬ﺻﻔﺮ‬


‫ﺣﯿﺚ ﺟـ أﻛﺒﺮ زاوﯾﺔ ﻣﻮﺟﺒﺔ ـ ﻓﺄوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ اﻟﻤﻘﺪار ﺟﺎ ) ‪ + ١٨٠‬ب ( ‪ +‬ﺟﺘﺎ ) ‪ -١٨٠‬ﺟـ (‬

‫] ‪ [ ٦‬إذا ﻛﺎﻧﺖ ﺟﺎ س = ‪ ٤‬ﺣﯿﺚ س أﻛﺒﺮ زاوﯾﺔ ﻣﻮﺟﺒﺔ‬


‫‪٥‬‬
‫ﻓﺄوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ اﻟﻤﻘﺪار ﻗﺘﺎ)‪ -١٨٠‬س ( طﺎ س ‪ -‬ﺟﺘﺎ ) ‪ + ١٨٠‬س (‬

‫] ‪ [ ٧‬إذا ﻛﺎن ‪ ٥‬ﺟﺎ س – ‪ ٠ = ٤‬ﺣﯿﺚ ‪ > ٩٠‬س > ‪ ١٣ ، ١٨٠‬ﺟﺘﺎ ص = ‪ ١٢‬ﺣﯿﺚ‬


‫‪ > ٢٧٠‬ص > ‪ ٣٦٠‬أوﺟﺪ ﻗﯿﻤﺔ ﻗﺎ س ﺟﺘﺎ ص ‪ ٣ +‬ظﺎ س ﺟﺎ ص‬
‫] ‪ [ ٨‬إذا ﻛﺎن ‪ ١٢ :‬ﻗﺎ ‪ ١٣ = c‬ﺣﻴﺚ ﺻﻔﺮ > ‪t > c‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪(c-‬‬ ‫‪t‬‬ ‫ﻓﺄوﺟﺪ اﻟﻘﯿﻤﺔ اﻟﻌﺪدﯾﺔ ﻟﻠﻤﻘﺪار ‪ :‬طﺎ ) ‪ + ( c + t‬ﻃﺘﺎ )‬
‫‪٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٨٦‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫اﯾﺠﺎد ﻗﯿﺎس زاوﯾﺔ ﺑﻤﻌﻠﻮﻣﯿﺔ إﺣﺪى ﻧﺴﺒﮭﺎ اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ‬

‫‪٥‬‬
‫ﻧﻌﻠﻢ أن ﺣﺎ ‪ ١ = ٣٠‬و ﻟﺬﻟﻚ إذا ﻛﺎﻧﺖ ﺣﺎ س = ‪ ١‬ﻓﺈن س = ﺣﺎ ــ ‪ B ( ١ )١‬س = ‪٣٠‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪shift Sin ١ = ٣٠‬‬ ‫ﺑﺎﺳﺘﺨﺪام اﻵﻟﺔ اﻟﺤﺎﺳﺒﺔ ‪:‬‬
‫‪٢‬‬
‫إذا ﻛﺎﻧﺖ ﺣﺘﺎ ‪ ٠.٧٣٢٤ = θ‬ﻓﺈن ‪ = θ‬ﺣﺘﺎ ــ ‪٤٢.٩١٢٠٢٦ = ( ٠.٧٣٢٤ ) ١‬‬
‫‪٥‬‬
‫= ‪٤٢ /٥٤ // ٤٣‬‬
‫‪٥‬‬
‫= ) ‪shift cos ( ٠.٧٣٢٤‬‬
‫ووو‪٥‬‬
‫ﺑﺎﺳﺘﺨﺪام اﻵﻟﺔ اﻟﺤﺎﺳﺒﺔ ‪٤٢ / ٥٤ // ٤٣ :‬‬

‫* ﺣﻞ اﻟﻤﻌﺎدﻻت اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ‪:‬‬

‫ﻟﺤﻞ اﻟﻤﻌﺎدﻻت اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ ﻧﺘﺒﻊ اﻟﺨﻄﻮات اﻵﺗﯿﺔ ‪:‬‬


‫‪ -١‬ﺗﺤﺪﯾﺪ اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺬى ﺗﻘﻊ ﻓﯿﮫ اﻟﺰاوﯾﺔ ) ﻋﻠﻰ ﺣﺴﺐ اﺷﺎرة اﻟﺪاﻟﺔ (‬
‫‪ -٢‬ﺗﺤﺪﯾﺪ اﻟﺰاوﯾﺔ اﻟﺤﺎدة اﻟﺘﻰ ﺗﺤﻘﻖ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ﻟﮭﺎ‬
‫ط‬ ‫‪ -٣‬اﯾﺠﺎد ﻗﯿﻤﺔ اﻟﺰاوﯾﺔ ﺣﺴﺐ اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺬى ﺗﻘﻊ ﻓﯿﮫ‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٩٠‬‬ ‫ص‬
‫ﺣﺎ ‪ ، +‬ﻗﺘﺎ ‪+‬‬ ‫اﻟﻜﻞ ‪+‬‬ ‫‪٩٠‬‬
‫س<‪،٠‬ص<‪ ٠‬س>‪،٠‬ص<‪٠‬‬ ‫س =‪١٨٠‬ــ ‪θ‬‬ ‫س=‪θ‬‬
‫‪ =١٨٠‬ط‬ ‫‪٢‬ط ‪٣٦٠ ، ٠‬‬ ‫‪١٨٠‬‬ ‫س ‪٠‬‬
‫ظﺎ ‪ ، +‬ظﺘﺎ ‪+‬‬ ‫ﺣﺘﺎ ‪ ، +‬ﻗﺎ ‪+‬‬ ‫ﻭ‬
‫س =‪ θ -٣٦٠‬س =‪θ+١٨٠‬‬
‫س<‪،٠‬ص>‪ ٠‬س<‪،٠‬ص<‪٠‬‬
‫‪٣ =٢٧٠‬ط‬ ‫‪٢٧٠‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٨٧‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻟﺤﻞ ﻟﻠﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ ٢‬ﺣﺎ ‪ ٠ = ١ + θ‬ﺣﯿﺚ ‪٣٦٠ > θ > ٠‬‬

‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫] ﺗﻘﻊ ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺜﺎﻟﺚ و اﻟﺮاﺑﻊ [‬ ‫‪ ،‬ﺣﺎ ‪١- = θ‬‬ ‫‪ ٢‬ﺣﺎ ‪ = θ‬ــ ‪١‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪ B‬س = ‪٣٠‬‬
‫ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺜﺎﻟﺚ ‪ ، ٢١٠ = ٣٠ + ١٨٠ = θ‬ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺮاﺑﻊ ‪٣٣٠ = ٣٠ – ٣٦٠ = θ‬‬
‫‪ B‬م ‪ .‬ح = } ‪{ ٣٣٠ ، ٢١٠‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬أوﺟﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻟﺤﻞ ﻟﻠﻤﻌﺎدﻻت اﻵﺗﯿﺔ ‪:‬‬
‫)‪ ٢ (٢‬ﺣﺘﺎ س ــ ‪٠ = ١‬‬ ‫)‪ ٢ (١‬ﺣﺎ س ــ ؟ ‪٠ = ٣‬‬
‫‪ ٢‬ﺣﺘﺎ س = ‪ ، ١‬ﺣﺘﺎ س = ‪١‬‬ ‫؟‪٣‬‬
‫‪ ٢‬ﺣﺎ س = ؟‪ ، ٣‬ﺣﺎ س =‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫ﺗﻘﻊ ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻻول و اﻟﺮاﺑﻊ‬ ‫ﺗﻘﻊ ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻻول و اﻟﺜﺎﻧﻰ‬
‫‪٦٠ = θ‬‬ ‫‪٦٠ = θ‬‬
‫اﻟﺮﺑﻊ اﻻول ‪ :‬س = ‪٦٠ = θ‬‬ ‫اﻟﺮﺑﻊ اﻻول ‪ :‬س = ‪٦٠ = θ‬‬
‫‪٥‬‬ ‫‪٥‬‬
‫اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺮاﺑﻊ ‪ :‬س = ‪ ٣٦٠‬ــ ‪٣٠٠ = ٦٠‬‬ ‫اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺜﺎﻧﻰ ‪ :‬س = ‪ ١٨٠‬ــ ‪١٢٠ = ٦٠‬‬
‫م ‪ .‬ح = } ‪٣٠٠ ، ٦٠‬‬ ‫م ‪ .‬ح = } ‪{ ١٢٠ ، ٦٠‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٨٨‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫)‪ (٤‬؟ ‪ ٣‬ظﺎ س = ‪١‬‬ ‫)‪ ٢ (٣‬ﺣﺎ س ــ ‪٠ = ١‬‬
‫] اﻻول و اﻟﺜﺎﻟﺚ [‬ ‫ظﺎ س = ‪١‬‬ ‫‪ ٢‬ﺣﺎ س = ‪ ، ١‬ﺣﺎ س = ‪١‬‬
‫؟‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫] اﻻول ‪ ،‬اﻟﺜﺎﻧﻰ [‬
‫‪٣٠ = θ‬‬ ‫‪٣٠ = θ‬‬
‫اﻟﺮﺑﻊ اﻻول ‪ :‬س = ‪٣٠‬‬ ‫اﻟﺮﺑﻊ اﻻول ‪ :‬س = ‪٣٠‬‬
‫‪٥‬‬ ‫‪٥‬‬
‫اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺜﺎﻟﺚ ‪ :‬س = ‪٢١٠ = ٣٠ + ١٨٠‬‬ ‫اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺜﺎﻧﻰ ‪ :‬س = ‪ ١٨٠‬ــ ‪١٥٠ = ٣٠‬‬
‫م ‪ .‬ح = } ‪{ ٢١٠ ، ٣٠‬‬ ‫م ‪ .‬ح = } ‪{ ١٥٠ ، ٣٠‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫)‪ (٦‬؟ ‪ ٢‬ﺣﺎ س ‪٠ = ١ +‬‬ ‫)‪ (٥‬ظﺎ س ‪٠ = ١ +‬‬
‫؟ ‪ ٢‬ﺣﺎ س = ــ ‪ ، ١‬ﺣﺎ س = ‪١ -‬‬ ‫ظﺎ س = ــ ‪ ] ١‬اﻟﺜﺎﻧﻰ ‪ ،‬اﻟﺮاﺑﻊ [‬
‫؟‪٢‬‬
‫] اﻟﺜﺎﻟﺚ ‪ ،‬اﻟﺮاﺑﻊ [‬ ‫‪٤٥ = θ‬‬
‫‪٥‬‬
‫‪٤٥ = θ‬‬ ‫اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺜﺎﻧﻰ ‪ :‬س = ‪ ١٨٠‬ــ ‪١٣٥ = ٤٥‬‬
‫‪٥‬‬ ‫‪٥‬‬
‫اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺜﺎﻟﺚ ‪ :‬س = ‪٢٢٥ = ٤٥ + ١٨٠‬‬ ‫اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺮاﺑﻊ ‪ :‬س = ‪ ٣٦٠‬ــ ‪٣١٥ = ٤٥‬‬
‫‪٥‬‬
‫اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺮاﺑﻊ ‪ :‬س = ‪ ٣٦٠‬ــ ‪٣١٥ = ٤٥‬‬
‫م ‪ .‬ح = } ‪{ ٣١٥ ، ٢٢٥‬‬ ‫م ‪ .‬ح = } ‪{ ٣١٥ ، ١٣٥‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫)‪ (٧‬ﺣﺘﺎ س = ‪ ] ٠.٢٥٣٧‬اﻻول ‪ ،‬اﻟﺮاﺑﻊ [‬
‫‪٥‬‬
‫‪٧٥ / ١٨ // ١٣ = θ B‬‬
‫‪٥‬‬
‫اﻟﺮﺑﻊ اﻻول ‪ :‬س = ‪٧٥ / ١٨ // ١٣‬‬
‫‪٥‬‬
‫‪ ،‬اﻟﺮﺑﻊ اﻟﺮاﺑﻊ ‪ :‬س = ‪ ٣٦٠‬ــ ‪٢٨٤ / ٤١ // ٤٨ = ٥ ٧٥ / ١٨ // ١٣‬‬
‫م ‪.‬ح = } ‪{ ٥ ٢٨٤ / ٤١ // ٤٨ ، ٥ ٧٥ / ١٨ // ١٣‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫)‪ (٨‬أوﺟﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﺣﻞ اﻟﻤﻌﺎدﻟﺔ ‪ ٢ :‬ﺣﺎ‪ ٢‬س ‪ +‬ﺣﺎ س ــ ‪٠ = ١‬‬
‫اﻟﺤﻞ ‪:‬‬
‫ﺑﺎﻟﺘﺤﻠﯿﻞ ‪ ٢ ) :‬ﺣﺎ س ــ ‪ )( ١‬ﺣﺎ س ‪٠ = ( ١ +‬‬
‫ﺣﺎ س ‪٠ = ١ +‬‬ ‫أو‬ ‫‪ ٢‬ﺣﺎ س ــ ‪٠ = ١‬‬
‫ﺣﺎ س = ــ ‪١‬‬ ‫أو‬ ‫‪ ٢‬ﺣﺎ س = ‪١‬‬
‫س = ‪٢٧٠‬‬ ‫أو‬ ‫‪١‬‬ ‫ﺣﺎ س =‬
‫‪٢‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷول اﻟﺜﺎﻧﻮى ﺗﺮم أول‬ ‫‪٨٩‬‬ ‫اﻟﺠﺒــــــــــــــﺮ وﺣﺴﺎب اﻟﻤﺜﻠﺜﺎت‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫س ﺗﻘﻊ ﻓﻰ اﻟﺮﺑﻊ اﻻول و اﻟﺜﺎﻧﻰ‬
‫‪٣٠ = θ‬‬
‫اﻻول ‪ :‬س = ‪ ، ٣٠‬اﻟﺜﺎﻧﻰ ‪ :‬س = ‪ ١٨٠‬ــ ‪١٥٠ = ٣٠‬‬
‫م ‪ .‬ح = } ‪{ ٢٧٠ ، ١٥٠ ، ٣٠‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ﺗﻤﺎرﯾﻦ ﻋﻠﻰ اﯾﺠﺎد ﻗﯿﺎس زاوﯾﺔ ﺑﻤﻌﻠﻮﻣﯿﺔ‬
‫إﺣﺪى ﻧﺴﺒﮭﺎ اﻟﻤﺜﻠﺜﯿﺔ‬

‫] ‪ [ ١‬ﺣﻞ اﻟﻤﻌﺎدﻻت اﻵﺗﯿﺔ ‪ :‬ﻋﻠﻤﺎ ﺑﺄن ‪٣٦٠ > θ > ٠‬‬


‫‪ (٢‬ظﺎ ‪١.٠٨٩٩ = θ‬‬ ‫‪ (١‬ﺣﺎ ‪ = θ‬ــ ‪٠.٣٣٢٤‬‬
‫‪ (٤‬ﺣﺘﺎ ‪ = θ‬ــ ‪٠.٧٣٤٩‬‬ ‫‪ (٣‬ﻗﺘﺎ ‪ = θ‬ــ ‪١.٢٥٧٦‬‬
‫] ‪ [ ٢‬أﻛﻤﻞ ﻣﺎ ﯾﺄﺗﻲ ‪:‬‬

‫)أ( إذا ﻛﺎﻧﺖ ‪ ٢‬ﺟﺎ ‪ ١ = θ‬ﻓﺈن ﺟﺘﺎ ‪ ٠٠٠٠٠٠٠٠ = θ‬أ‪٠٠٠٠٠٠٠٠ ،‬‬


‫)ب( إذا ﻛﺎﻧﺖ ظﺎ ‪ ١ = θ‬ﻓﺈن ﺟﺎ ‪ ٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠ = θ‬أ‪٠٠٠٠٠٠٠٠٠ ،‬‬
‫)ﺟـ( إذا ﻛﺎﻧﺖ ﻗﺘﺎ ‪ ٢- = θ‬ﻓﺄن ﻗﺎ ‪ ٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠ = θ‬أ‪٠٠٠٠٠٠٠٠٠ ،‬‬
‫] ‪ [ ٣‬أوﺟﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﺣﻞ اﻟﻤﻌﺎدﻻت اﻷﺗﻴﺔ ‪٠٠‬‬

‫)ب( ظﺎ‪ = ١ - θ ٢‬ﺻﻔـﺮ‬ ‫)أ( ‪ ٢‬ﺟﺘـــــــﺎ‪١ = θ ٢‬‬


‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫]‪[٤‬‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ت‪٠١٠٠٦٥٢٢١٣٨ - ٠١١٥٤٨٠٢٨١١ /‬‬ ‫اﻋﺪاد اﻻﺳﺘﺎذ ‪ /‬ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻤﻨﻔﻠﻮطﻰ‬

You might also like