PLANY MIASTA WILNA
J a n B r u n o n B u ł h a k ( 1 8 7 6 - 1 9 5 0 ) - nestor polskiej fotografii. Filozof i teoretyk fotografii. Założyciel Fotoklubu
W JĘZYKU POLSKIM
(1900-1939)
N
ależy zakładać, że od zawsze plany urbanistyczne były opracowywane i rozpowszechniane
w bardzo praktycznym celu, jakim jest pomoc w zorientowaniu się w mieście. Plan
miasta jest specyficzną wersją pełnowymiarowej tematycznej mapy obejmującej obszar
pojedynczego miasta. Skala planu stanowi kompromis pomiędzy jego dokładnością a wielkością
kartki papieru, na której plan został wydrukowany, i zależy również od wielkości miasta.
Plany miasta odzwierciedlają sieć ulic, ich nazwy, lokalizacje najważniejszych obiektów w mieście:
zabytków, kościołów, muzeów, szpitali, aptek, posterunków policji, parków, stacji benzynowych itp.
Na planie zwykle są zaznaczone linie, stacje i przystanki komunikacji miejskiej. Plan również często
ma dołączony wykaz ulic i głównych obiektów, a arkusz planu za pomocą pionowych i poziomych
linii jest podzielony na ponumerowane kwadraty, co ułatwia zlokalizowanie poszczególnych ulic i
budynków.
Wystawa prezentuje ponad 30 planów miasta Wilna powstałych w latach 1912-1939. Ciąg historyczny
planów wyraźnie pokazuje ewolucję miasta, jego rozwój, przemiany i cechy, które wyróżniają Wilno
na tle innych międzywojennych miast Polski i Europy.
Różnorodność planów Wilna z pierwszej połowy XX wieku świadczy również o innym ważnym
aspekcie rozwoju miasta. Jeśli spojrzymy na plany Wilna poprzez biografie ich autorów, zobaczymy
związane z powstaniem tych planów wybitne osobistości - zarówno dla państwa polskiego jak i o
światowej sławie. Po zapoznaniu się z listą wydawców i drukarzy planów odsłonimy kolejny aspekt
społeczno-kulturowego rozwoju miasta.
Wileńskiego (1927) i współzałożyciel Fotoklubu Polskiego. Jego twórczość uważana jest za część wspólnego dziedzictwa
kulturowego Białorusi, Litwy i Polski.
W a c ł a w G i z b e r t - S t u d n i c k i ( 1 8 7 4 – 1 9 6 2 ) - polski historyk i archiwista, w 1921 r. utworzył Archiwum
Państwowe w Wilnie, którym kierował do 1939 r.
W ł a d y s ł a w Z a h ó r s k i ( 1 8 5 8 – 1 9 2 7 ) - lekarz i historyk, był jednym z inicjatorów Komitetu Wykonawczego
Odbudowy Wileńskiego Uniwersytetu (1919), kierował komisją organizacyjną i był członkiem komisji odbudowy uczelni, przez 3
lata obejmował stanowisko lekarza uniwersyteckiego.
K a r o l - H e n r y k J e n s z ( 1 8 8 4 - 1 9 5 5 ) - inżynier, Dyrektor Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji miejskich
w Zarządzie Miasta Wilna (1928-1939), w czasie wojny pracował w Dyrekcji Regulacji Niemna w Kownie, Naczelnik Wydziału
Budowlanego w Biurze Odbudowy Portów Gdańska (1945-1955).
J u l i u s z K ł o s ( 1 8 8 1 – 1 9 3 3 ) - polski architekt, historyk architektury, profesor Uniwersytetu Stefana Batorego w
Wilnie, kierownik Wydziału architektury i opieki nad krajobrazem w Ministerstwie Sztuki i Kultury w 1919 roku
S t a n i s ł a w L o r e n t z ( 1 8 9 9 - 1 9 9 1 ) - polski historyk sztuki, muzeolog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego,
w latach 1935–1982 dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie.
A b r a h a m M e l e z i n ( 1 9 1 0 - 2 0 0 8 ) - geograf, demograf, pracownik Uniwersytetu Stefana Batorego, Uniwersytetu
Marie Curie Skłodowskiej, nauczyciel w Żydowskim Seminarium Nauczycielskim w Nowym Jorku, prof. w City University of New
York, członek honorowy PTG
F e r d y n a n d R u s z c z y c ( 1 8 7 0 - 1 9 3 6 ) - polski malarz, grafik, rysownik, scenograf, pedagog, czterokrotny (od
1919) dziekan Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego.
F r a n c i s z e k W a l i c k i ( 1 8 7 4 - 1 9 6 4 ) - kierownik Wydziału Pomiarów m. Wilna w latach 1900-1917, 1922-1939.
B o l e s ł a w A n d r z e j W a l i g ó r a ( 1 8 9 8 – 1 9 4 0 ) - major piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti
Militari.
Wydawnictwo Józefa Zawadzkiego; Wydawnictwo Zarządu Miejskiego m. Wilna; Wojskowy Instytut Geograficzny w Warszawie;
Księgarnia Stowarzyszenia Nauczycielstwa Polskiego; Oddział Wileński Polskiego Tow. Krajoznawczego; Księgarnia Św.Wojcieha
Oddział Wileński; Księgarnia W.Makowskiego
Drukarnia Józefa Zawadzkiego, Drukarnia „Lux”;, Drukarnia „Grafika”, Drukarnia „Lot”
Drukarnia „Zorza“; Litografia Ch. Łaskow i Synowie
 WILNO W KOŃCU WIEKU OSIEMNASTEGO
Plan murów i bram miejskich, opracowany specjalnie dla wydawnictwa “Fr. Smuglewicz – Wilno z przed stu lat” Wilno z przed stu lat w akwarelach Franciszka Smuglewicza,
270 x 355 mm zdobił Ferdynand Ruszczyc, Nakładem Księgarni Józefa
Rys. Ferdynand Ruszczyc (1870-1936) Zawadzkiego, Wilno 1912
Kreśl. Gustaw Halicki
 PLAN MIASTA WILNA
Ułożył Franciszek Walicki (1874-1964)
580 x 430 mm
Wydawnictwo Księgarni Wacława Makowskiego w Wilnie, filia w Mińsku, Wilno 1907
 PLAN MIASTA WILNA
Litografia: Jakub Najszul
Mapa zamieszczona w: Wacław Gizbert-Studnicki, Wilno. Przewodnik ilustrowany po mieście i okolicach z planem miasta i dodatkami, Antoni Żukowski i Władysław Borkowski, Wilno 1910
 PLAN MIASTA WILNA
360 x 260 mm
Opracował Franciszek Walicki
Mapa zamieszczona w: Przewodnik po Wilnie, oprac. Władysław Zahorski, Nakładem Księgarni Józefa Zawadzkiego, Wilno 1910
 PLAN MIASTA WILNA
1 : 32 000
278 x 203 mm
Opracował Franciszek Walicki
Mapa zamieszczona w: Księga Adresowa m. Wilna. Wileński kalendarz informacyjny

Księga Adresowa m. Wilna. Wileński kalendarz informacyjny, Nakładem Księgarni Józefa Zawadzkiego, Wilno 1910, 1912, 1914
 PLAN MIASTA WILNA
Sporządzony przez kierownika Pomiarów Miejskich Stanisława Januszewicza
1 : 20 000
400 x 310 mm
Mapa zamieszczona w: Przewodnik po Wilnie, oprac. Władysław Zahorski, Nakładem Księgarni Józefa Zawadzkiego, Wilno 1921
 PLAN MIASTA WILNA
Ułożył kierownik Pomiarów Miejskich Stanisław Januszewicz
1 : 12 500
570 x 470 mm
Nakładem Księgarni Józefa Zawadzkiego, Wilno 1921
 PLAN MIASTA WILNA
DO PRZEWODNIKA PROFESORA JULIUSZA KŁOSA
340 x 360 mm
Mapa zamieszczona w: Wilno. Przewodnik krajoznawczy, oprac. Juliusz Kłos, Oddział Wileński Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego,
Wilno 1923 (wyd. 2, 1929, wyd. 3, 1937)
REJON WILNO (MAPA SZTABOWA)
XIII-18-C, ARKUSZ 5
1 : 25 000
380 x 410 mm
Wojskowy Instytut Geograficzny, Warszawa 1925
 PLAN ŚRÓDMIEŚCIA MIASTA WILNA
Sporządzony przez kierownika Pomiarów Miejskich Stanisława Januszewicza w 1921 r.
1 : 12 500
220 x 180 mm
Mapa zamieszczona w: Przewodnik po Wilnie, wyd. 4 przejrz. i uzup., oprac Władysław Zahorski,
nakładem Księgarni Józefa Zawadzkiego, Wilno 1927
PLAN MIASTA WILNA
1 : 12 500
565 x 465 mm
Litografia Chonon Łaskow i Synowie
 PLAN MIASTA WILNA
Wydawnictwo Księgarni Stowarzyszenia Nauczycielstwa Polskiego
1 : 15 500
520 x 400 mm
Wykonali E. Giertowski i Janusz Tłomakowski, Wilno 1930
 PLAN MIASTA WILNA PLAN MIASTA WILNA
DO MOJEGO ILUSTROWANEGO PRZEWODNIKA DO KRÓTKIEGO PRZEWODNIKA
180 x 140 mm 220 x 150 mm
Litografia Feliks Zaniewski Mapa zamieszczona w: Przewodnik po Wilnie. Ilustrowany, krótki, praktyczny, Nakładem Księgarni św. Wojciecha, Oddział Wileński, Wilno [1930]
Grafika Stanisław Matusiak
Mapa zamieszczona w: Piotr Sankowski, Pamiątka z Wilna. Mój przewodnik,
Nakładem Kazimierza Rutskiego, Wilno 1927
 PLAN WIELKIEGO MIASTA WILNA
z pokazaniem sieci wodociągowej według projektu inż. Edwarda Szenfelda
1 : 25 000,
Mapa zamieszczona w: Henryk Jensz, Wodociągi i kanalizacja miasta Wilna, Wydawnictwo Magistratu m. Wilna, Wilno 1932.
WOJSKOWA MAPA WILNA
Pas 30 słup 40
1 : 100 000
300 x 340 mm
Wojskowy Instytut Geograficzny, Warszawa 1935
WOJSKOWA MAPA WILNA
A 30 B 40
1 : 100 000
300 x 340 mm
Wojskowy Instytut Geograficzny, Warszawa 1933
 WILNO PLAN MIASTA
1 : 15 000
570 x 440 mm
Nakładem Wileńskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, Wilno [1935]
WILNO, PLAN ORIENTACYJNY
140 x 105 mm
Mapa zamieszczona w: Edward Kulwieć, Wilno w kilka godzin

Edward Kulwieć, Wilno w kilka godzin, Nakładem Księgarni Józefa Zawadzkiego, Wilno 1935 (wyd 2. 1938)
 WILNO. PLAN ŚRÓDMIEŚCIA
125 x 100 mm
Mapa zamieszczona w: Wilno, oprac. Stanisław Lorentz, Wydawnictwo Komisji Wycieczkowej Kuratorium Okręgu Szkolnego Wileńskiego, Wilno [1936]

Wilno. Plan Śródmieścia Wilno. Polen. Innere Stadt Wilno. Pologne. Plan du Centre de la Ville
125 x 100 mm 125 x 100 mm 125 x 100 mm
WILNO. PLAN MIASTA
1 : 15000
480 x 385 mm
Nakładem Wydawnictwa Józefa Kwiatkowskiego, Wilno [1937]
 PLAN MIASTA WILNA
Z zaznaczoną trasą pochodu do miejsca pochówku serca Józefa PiłsudskiegoUroczystości
żałobne w Wilnie 11-12 maja 1936
200 x 215 mm
Nakładem Wojewódzkiego Komitetu Uczczenia Pamięci Marszałka Józefa Piłsudskiego, Wilno [1936]
 MŪSŲ VILNIUS
Wydanie nowe, poprawione
1 : 12 500
310 x 260 mm
Nakładem Księgarni Józefa Zawadzkiego, Wilno

Pod mapą widnieje adnotacja: „Czytelników prosimy o zwrócenie uwagi na spolszczone nazwy ulic i dzielnic. Zabawne, ale jednocześnie zasmucające
wrażenie robi nazwanie jednej z ulic „Litewską” przez „dżentelmenów” z polskiej administracji zawłaszczonej Stolicy...”
 WILNO
1 : 12 500
290 x 300 mm.
Redagował Wacław Jamiołkowski
Mapę zamieszczono w: Przewodnik po Polsce w 4 tomach, t. 1: Polska Pólnocno-Wschodnia, kom. red. Stanisław Osiecki, Jan Jaroszyński, Józef Kołodziejczyk,
Związek Polskich Towarzystw Turystycznych, Warszawa [1935]
 WILNO
Plan miasta ze skorowidzem obiektów i ulic
1 : 12 500
280 x 290 mm
Opracował Roman Rynczewski, Nakładem Wydawnictwa Komisji Wycieczkowej Kuratorium Okręgu Szkolnego Wileńskiego, Wilno [1936]
PLAN MIASTA WILNA
1 : 12 500
570 x 460 mm
Nakładem Księgarni Józefa Zawadzkiego, Wilno 1937
 MIASTO WILNO
Wycinek z mapy Wojskowego Instytutu Geograficznego
1 : 100 000
205 x 285 mm
Druk Zarządu Miejskiego w Wilnie, Wilno [1938]
 KRÓTKI PRZEWODNIK. WILNO I BLIŻSZE OKOLICE
150 x 152 mm
Mapa zamieszczona w: Kazimierz Lewkowicz, Krótki przewodnik. Wilno i bliższe okolice

Kazimierz Lewkowicz, Krótki przewodnik. Wilno i Kazimierz Lewkowicz, Krótki przewodnik. Wilno
bliższe okolice, Księgarnia Jana Tarasiewicza, Wilno i bliższe okolice, wyd. 2 popr. i uzup. z dodaniem
1936 planów orientacyjnych oraz licznych fotografii
zabytków m. Wilna, Księgarnia Jana Tarasiewicza,
Wilno 1937
Kazimierz Lewkowicz, Krótki przewodnik. Wilno
i bliższe okolice, wyd. 3 z dodaniem planów
orientacyjnych oraz licznych fotografii zabytków m.
Wilna, Wilno [1939]
 MAPA GĘSTOŚCI ZALUDNIENIA MIASTA WILNA
CARTE DE LA DENSITÉ DE LA POPULATION DE WILNO
Mapa zamieszczona w: Abraham Melezin, Ze studiów nad demografią Wilna, t. 1: Gęstość zaludnienia, Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Wilnie, Wilno 1936
PLAN ŚRÓDMIESCIA MIASTA WILNA, JEGO ZABYTKI
I CENTRA KULTURALNO-SPOŁECZNE
290 x 275 mm
Mapa zamieszczona w: Wilno i Województwo Wileńskie. Informator społeczno-gospodarczy i księga adresowa m. Wilna i
Województwa Wileńskiego, red. Paweł Krasnopolski, Wyd. Wiktoria Krasnopolska, Wilno 1937
 ZAJĘCIE WILNA
19 kwietnia 1919 r., szkic nr 8
165 x 115 mm
Mapa zamieszczona w: Bolesław Andrzej Waligóra, Walka o Wilno. Okupacja Litwy i Białorusi w 1918-1919 r. przez Rosję Sowiecką,
Biblioteczka Wileńska, nr 9, Wydawnictwo Zarządu Miejskiego, Wilno 1938
 PLAN MIASTA WILNA
Wydanie nowe poprawione, Nakładem Księgarni Józefa Zawadzkiego, Wilno 1936
1 : 12 500
370 x 310 mm
Czarno-biały reprint, zamieszczony w: „Ilustrowany Kurier Codzienny”, Kraków 1990